Multatuli.online

De bruid daarboven

Aanvankelijk geschreven te Padang, waarschijnlijk in de laatste maanden van 1843 en de eerste van 1844; de titel luidde toen: De Eerloze. Deze oudste versie is niet bekend.

Op 15 November 1851 zond Douwes Dekker vanuit Menado een wellicht omgewerkte kopij naar de uitgever A.C. Kruseman te Haarlem, met de bedoeling dit stuk onder eigen naam te laten verschijnen. De titel was gewijzigd in: De Hemelbruid. Ook deze tweede versie is niet bekend.

In September 1859 nam Dekker dit stuk opnieuw ter hand, en in de hoop dat het zou worden opgevoerd, bood hij op 14 September 1859 de Amsterdamse toneeldirecteur J.E. de Vries een ingebonden afschrift aan. De titel luidde toen: De Bruid daarboven, en de auteursnaam: Multatuli, aangezien Dekker meende dat openlijke bemoeiingen met het toneel wellicht zijn kansen op een voortgezette ambtenaarsloopbaan in Indië zouden schaden. Tot een opvoering is het vóór 1864 echter niet gekomen.

In het Multatuli-Museum te Amsterdam bevindt zich een ingebonden handschrift, waarvan het titelblad enkele merkwaardige aantekeningen bevat. Onder de titel stond aanvankelijk: ‘burgerlijk tooneelspel, door Multatuli’. Dit werd doorgestreept en vervangen door: ‘Eene Jugend Sünde in Vijf bedrijven, van Max Havelaar’.

Aanvankelijk volgden er twee motto's:

Caroline: ‘Zie Holm... wien ik op aerde moge toebehooren,
- ik ben Uwe verloofde voor den Hemel!’
de Bruid daerboven, 4e B. 3e T.
De liefde overwint alle dingen.
Jakobus.

Later zijn deze motto's geschrapt en vervangen door de parodistische woorden:

De eerste druk verscheen in December 1864:

De Bruid daarboven, door Multatuli. Tooneelspel in vijf bedrijven. Amsterdam, Firma R.C. Meijer, Kalverstraat, E. 246. 1864.

Een tweede oplaag werd afgedrukt in een deel der exemplaren van Minnebrieven, vierde oplaag, Amsterdam idem, 1865, en wel op de blz. 195-292.

De derde oplaag verscheen te Amsterdam, Firma R.C. Meijer, Kalverstraat, E 246. 1866.

Van het exemplaar in de Universiteitsbibliotheek te Leiden is het eerste vel genummerd 200-214, terwijl daarna de bladzijden 17-94 volgen.

Voorts werden van dit toneelstuk uitgegeven:

Vierde druk. Met naschrift. Amsterdam, G.L. Funke, 1872.

Vijfde druk. Met naschrift. Idem, 1880.

In 1875 verscheen onder de titel: ‘Infam cassirt. Nach einem dramatischen Motiv’ een Duitse bewerking in verhalend proza in de bundel: ‘Holländische Novellen’. Den Originalen nacherzählt von Ad. Glaser. Braunschweig, G. Westermann, 1875.

Van het Naschrift, in 1872 ontstaan, bezit het Multatuli-Museum veertien stroken manuscript.

De opgenomen tekst is overeenkomstig de druk van 1872, behoudens de navolgende varianten: