Multatuli's brieven

< lijst van correspondenten | chronologische lijst van brieven

Deze afdeling bevat brieven die Multatuli schreef aan personen en instellingen. Ook de brieven die hij ontving zijn hier te lezen en brieven die óver hem geschreven zijn. Ze zijn onmisbaar om hun biografische betekenis en kunnen als een aanvulling op zijn boeken en brochures worden gelezen, maar ze zijn vooral de moeite waard omdat Multatuli’s virtuositeit erin tot uiting komt, als schrijver en als denker.

Deze brieven zijn oorspronkelijk verschenen in Multatuli’s Volledige Werken in de delen 8 t/m 25. Toegevoegd zijn een groot aantal nagekomen brieven die teruggevonden zijn na het verschijnen van de laatste delen van de Volledige Werken in 1995. Zie de chronologische lijst van nagekomen brieven en de lijst op correspondent. 

Een deel van de nagekomen brieven is getranscribeerd door studenten van de Universiteit van Amsterdam, onder leiding van Frans Blom. Ook zijn transcripties overgenomen uit publicaties in Over Multatuli. Bij de brieven is de transcriptie gevolgd van Multatuli’s Volledige Werken, waarvan het laatste deel in 1995 verscheen. Dat betekent dat verschrijvingen en doorhalingen vaak, maar niet altijd, zijn geannoteerd. 

Een belangrijk verschil tussen de in druk verschenen Volledige Werken en de correspondentie op multatuli.online is dat de originele brieven, voor zover bewaard gebleven en in het bezit van het Multatuli Genootschap, gescand zijn en nu kunnen worden bekeken. Zo komt Multatuli’s gemoedsgesteldheid niet alleen in zijn formuleringen naar voren, maar ook in zijn handschrift. De lezer ervaart de historische sensatie bij het zien van de originele brieven. Bovendien komen allerlei varianten in beeld die in de Volledige Werken maar gedeeltelijk zijn opgenomen en zijn de brieven waarvan slechts fragmenten opgenomen werden hier geheel te lezen.

Van niet alle brieven zijn de originelen teruggevonden; bij de weergave hiervan maakten de bezorgers van de Volledige Werken gebruik van al eerder verschenen brievenedities en, in zeldzame gevallen, afschriften van derden.

Niet alle originelen van de hier gepubliceerde brieven bevinden zich in de Collectie Multatuli van het Multatuli Genootschap. Ook bijvoorbeeld de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam, het Internationale Instituut voor Sociale Geschiedenis, het Literatuurmuseum en het Letterenhuis (Antwerpen) en particuliere verzamelaars beheren collecties waarin brieven van en aan Multatuli voorkomen. In de toekomst hopen we ook van die brieven scans te kunnen laten zien.

Lees hier het Voorbericht van Garmt Stuiveling in deel 8, het eerste brieven- en documentendeel van de Volledige Werken.

Lees ook:

Rob Luckerhof, 'De "kwelgeest" van Multatuli' Over de briefwisseling met uitgeverij Elsevier, in: Elsevier Weekblad, 29 februari 2020

Liefdesbrieven, bezorgd door Paul van ’t Veer, met een nawoord van Elsbeth Etty, De Arbeiderspers 2020 (nieuwe editie van eerste druk uit 1979).

‘Men moet van mijn gestreken lans, een vlaggestok maken’. Brieven van Multatuli en Tine Douwes Dekker aan de rederijkersfamilie Smit, bezorgd door Chantal Keijsper, Lubberhuizen 2001.

Brieven aan J. Waltman jr., bezorgd door Henri A. Ett, Technische Boekhandel Waltman 1998 (fotomechanische herdruk van uitgave van Breughel 1947).

Ongefrankeerd. Post van Multatuli, bezorgd door Johan van Minnen, Veen 1995.

Brieven van Multatuli, gekozen door H. Brandt Corstius, Querido, 1990.

Hans van den Bergh, editeur van de brieven van Multatuli in Multatuli als briefschrijver, in Over Multatuli 22, 1989.

K. ter Laan, Multatuli en twee van zijn discipelen, Mansholt en De Raaf, met brieven van en over Multatuli, Brill 1949.

‘Twee brieven uit Menado’, bezorgd door Henri A. Ett, in De vrije bladen 19, schrift 5/6, 1948.

‘Twee brieven van Multatuli aan A.C. Loffelt’, in Criterium 5 (1947) 2 (feb.).

Briefwisseling tusschen Multatuli en G.L. Funke, bezorgd door G.L. Funke, Wereldbibliotheek 1947.

Keur uit de brieven van Multatuli, bezorgd door Julius Pée, Wereldbibliotheek 1944

Brieven van Multatuli aan Mr. Carel Vosmaer, R.J.A. Kallenbergh van den Bosch en Dr. Vitus Bruinsma, bezorgd door Julius Pée, Nijgh en Van Ditmar/Manteau 1942

Reisbrieven aan Mimi en andere bescheiden, bezorgd door Julius Pée, Wereldbibliotheek 1941

Multatuli en zijn zoon. brieven van Multatuli aan J. van der Hoeven, inleiding Menno ter Braak, Van Holkema & Warendorf 1937.

B. Damme, Uit Multatuli’s nalatenschap: de zaak Vletter, alsmede de onuitgegeven briefwisseling tusschen Multatuli en den Heer Wintgens over koloniale staatkunde, Bibliotheek voor Ontspanning en Ontwikkeling 1933.

Zeven brieven aan A. van der Ghinst uit de jaren 1870-1871-1873, bezorgd door I. van der Ghinst jr., De Nederlandsche Boekhandel 1910.

Rudoff Charles d’Ablaing van Giessenburg, Persoonlijke herinneringen: door M. alsmede d’Ablaings omgang met Multatuli (E. Douwes Dekker) in de jaren 1860-1866. Geschetst uit beider nog onuitg. brieven en bescheiden, Van Rossen 1904.

Brieven van Multatuli. Bydragen tot de kennis van zyn leven, bezorgd door mevr. Douwes Dekker-Hamminck-Schepel, W. Versluys 1890-1896

Op deze website gaan we uit van de editie Stuiveling, maar we willen ook ruimte bieden aan correcties en aanvullingen daarop. Stuur uw opmerkingen aan de redactie en bekijk hier de steeds bijgewerkte pagina met toegestuurde correcties en aanvullingen.