Multatuli.online


Ideeën tweede bundel

Geschreven tussen October 1863 en December 1864.

Gepubliceerd in afleveringen tussen September 1864 en Maart 1865.

Eerste druk: Ideeën van Multatuli.

Motto: Een zaaier ging uit om te zaaien. Jezus.

Tweede bundel. Eerste oplaag.

Amsterdam, Firma R.C. Meijer, Kalverstraat, E. 246. 1865.

Tweede oplaag, idem.

Derde oplaag, idem.

Vierde goedkope oplaag. Amsterdam, G.L. Funke, 1870.

Vijfde, door den auteur herziene druk. Amsterdam, G.L. Funke, 1872.

Van deze druk bestaan twee oplagen: de ene heeft op het titelblad van het eerste deel de vermelding No. 448-454, en op die van het tweede deel: No. 455-540; de andere, eveneens in twee delen en gedrukt van hetzelfde zetsel, heeft alleen de vermelding:

Tweede bundel, en als jaartal 1873.

Zesde, door den auteur herziene druk. Amsterdam, G.L. Funke, 1880.

Een eerdere druk van de Brief aan de Weduwe Pruimers (Idee 448) is niet bekend. Wel verscheen in 1864 hiervan een afzonderlijk verkrijgbare overdruk uit de Ideeën.

De vele in 1872 geschreven en in 1879 vrijwel ongewijzigd herdrukte noten, die de oorspronkelijke tekst onderbreken, zijn thans achter de Ideeën samengevat als Aantekeningen (blz. 381-446).

Deze tweede bundel Ideeën werd herdrukt naar de uitgave van 1872, behoudens de volgende, aan andere edities ontleende varianten:

blz. 43 r. 4 Wed. P. geb. baronesse van D. te Zwol - volgens 1865; in 1872: Wed. X. geboren Y. te Z.
44 13 der instructie - volgens 1880; in 1872: ter instructie
47 3 dat zo - volgens 1865; in 1872: dit zo
47 8 Dat zal - volgens 1865; in 1872: Dit zal
52 4 dat erken ik - volgens 1865; in 1872: dit erken ik
54 37 schande - volgens 1865; in 1872: schand
55 1 of er nog - volgens 1865; in 1872: of nog
55 16 den last - volgens 1865; in 1872: dien last
55 27 En toch - volgens 1865; in 1872: Maar toch, mevrouw, toch
56 16 al was er - volgens 1865; in 1872: al gloorde er
61 3 dan toch - volgens 1865; in 1872: dan
62 34 Dat had - volgens 1865; in 1872: Dit had
63 6 dat - volgens 1865; in 1872: dit
63 9 dat - volgens 1865; in 1872: dit
63 33 Dat ware - volgens 1865; in 1872: Dit ware
64 3 Inderdaad - volgens 1880; in 1872: Indedaad (ook elders)
64 27 Dat zou - volgens 1865; in 1872: Dit zou
64 35 ook al - volgens 1865; in 1872: al
65 24 wegbergt - volgens 1865; in 1872: verbergt
66 34 daar waar - volgens 1865; in 1872: waar
67 8 weduwe - volgens 1880; in 1872: weduw
67 31 Dat weet ik - volgens 1865; in 1872: Dit weet ik
67 37 Zwol - volgens 1865; in 1872: Krähwinkel
68 4 Mevrouw P. - volgens 1865; in 1872: Mevrouw X (ook elders)
68 5 Zwolse - volgens 1865; in 1872: Krähwinkelse
68 7 Zwol - volgens 1865; in 1872: Krähwinkel
68 24 Zeker - volgens 1865; in 1872: Waarschynlyk
72 27 wat erger - volgens 1865; in 1872: van erger soort waarachtig
73 15 hun voornemen - volgens 1865; in 1872: het voornemen dier lieden
73 33 slecht - volgens 1865; in 1872: onbraaf

blz. 74 r. 1 in Maastricht - volgens 1865; in 1872: te Maastricht
74 28 pégé of - volgens 1865; in 1872: pégé en
74 36 haar eigen - volgens 1865; in 1872: z'n eigen
75 1 Dat willen we - volgens 1865; in 1872: Dit willen we
77 26 Dat is - volgens 1865; in 1872: Dit is
78 35 van de - volgens 1865; in 1872: van
80 20 dan de - volgens 1865; in 1872: dan
80 21 laf en plat, 't ander misdadig - volgens 1865; in 1872: laf, plat, smakeloos. Het ander noem ik misdadig.
80 26 vuile liedjes - volgens 1865; in 1872: domme liedjes
80 38 Dat was - volgens 1865; in 1872: Dit was
81 15 al meent men z'n eer te moeten huisvesten op 'n andere plaats, dit - volgens 1865; in 1872: al beweren sommigen - zeer ten-rechte misschien! - dat ik hun eer een te hoge plaats aanwys, dit
81 28 Dat is - volgens 1865; in 1872: Dit is
81 30 Maar kracht - volgens 1865; in 1872: Kracht
84 4 en die - volgens 1865; in 1872: en
84 13 dat maakt - volgens 1865; in 1872: dit maakt
85 2 burgemeester - volgens 1865; in 1872: ex-burgemeester
86 10 daarvoor - volgens 1865; in 1872: voor dat bedrag
86 13 Het verschil is geleden door - volgens 1865; in 1872: Het verschil drukt het verlies uit, dat geleden werd door
86 17 Is dat - volgens 1865; in 1872: Is dit
86 36 Is dat - volgens 1865; in 1872: Is dit
87 35 dat is - volgens 1865; in 1872: dit is
92 12 gemein - volgens 1865; in 1872: ke- of gemein
98 9 worden - volgens 1865; in 1872: worden, waarom 't dan toch om de schuld te beoordelen, te doen was
98 36 dat ze tevreden zouden wezen - volgens 1865; in 1872: dat hy ze zou tevreden stellen

blz. 99 r. 9 voornemen om - volgens 1865; in 1872: voornemen
99 32 dat - volgens 1865; in 1872: dit
101 7 ik merk - volgens 1865; in 1872: er blykt me
101 31 Paryse - volgens 1865; in 1872: Paryzer
102 17 op die plaatsen - volgens 1865; in 1872: op de plaatsen
104 18 enkele reden - volgens 1865; in 1872: aanleiding
105 29 daarboven - volgens 1865; in 1872: in de zaligheid
107 19 zy dat - volgens 1865; in 1872: zy dit
110 5 Wasman - volgens 1865; in 1872: Wasman blanchisseur
112 11 Dat zou - volgens 1865; in 1872: Dit zou
113 1 en daar - volgens 1865; in 1872: en werd daar
113 2 Nederlandse - volgens 1865; in 1872: Nederlands
115 26 die - volgens 1865; in 1872: ik bedoel dezulken die
116 9 En dat - volgens 1865; in 1872: En dit
118 15 de gruwelen - volgens 1865; in 1872: die gruwelen
119 9 een gruwel - volgens 1865; in 1872: in beginsel een gruwel
119 17 menig - volgens 1865; in 1872: zo menig
119 37 ongeschikt - volgens 1865; in 1872: of ongeschikt
120 5 Dat kunnen - volgens 1865; in 1872: Dit kunnen
120 10 dat terrein - volgens 1865; in 1872: dit terrein
120 12 zoals - volgens 1865; in 1872: gelyk
120 37 het blyft dan toch - volgens 1865; in 1872: dan blyft het toch
121 14 Dat beweer ik - volgens 1865; in 1872: Dit beweer ik
123 8 gebracht - volgens 1880; in 1872: opgebracht
124 11 behoren te wezen - volgens 1865; in 1872: behoren ingericht te zyn
125 11 al was het - volgens 1865; in 1872: al waren het

blz. 125 r. 33 Dat bereikt - volgens 1865; in 1872: Dit bereikt
128 29 en is wel - volgens 1865; in 1872: en wel
129 4 mag dat - volgens 1865; in 1872: mag dit
129 36 Dat moeten - volgens 1865; in 1872: Dit moeten
130 14 Dat weet - volgens 1865; in 1872: Dit weet
130 15 triomf - volgens 1865; in 1872: triumf
135 26 van een - volgens 1865; in 1872: ener
136 28 inertie - volgens 1880; in 1872: ineptie
138 8 dat zou - volgens 1865; in 1872: dit zou
139 9 was ryk geworden nog spoediger - volgens 1865; in 1872: nog spoediger was ryk geworden
139 24 laat ons dat - volgens 1865; in 1872: laat ons dit
140 11 veroorzaakt - volgens 1865; in 1872: frequent, of - erger nog - die ze onmisbaar ten gevolge hebben moet
141 20 behoeften - volgens 1880; in 1872: behoefte
141 22 als 't tyd is - volgens 1865; in 1872: als de tyd dáár is
143 7 in den man - volgens 1865; in 1872: in en aan den man
149 26 om te gehoorzamen - volgens 1865; in 1872: waaraan men gehoorzaamt
149 27 om te bestreven - volgens 1865; in 1872: dat bestreefd wordt
150 31 van den heer - volgens 1865; in 1872: van den tegenwoordigen minister, den heer
151 31 liefdezuster - volgens 1865; in 1872: liefdezusters
151 32 in 'n ziekenkamer - volgens 1865; in 1872: in z'n ziekenkamer
151 36 man en kinderen - volgens 1865; in 1872: de man en kinderen
152 5 Dat kan - volgens 1865; in 1872: Dit kan
152 5 en gebrek - volgens 1865; in 1872: of myn gebrek
153 32 zoals - volgens 1865; in 1872: gelyk
154 11 een bende - volgens 1865; in 1872: 'n hele bende
154 23 toezenden - volgens 1865; in 1872: toezonden
154 23 By de - volgens 1865; in 1872: By 'n

blz. 155 r. 21 Dat zullen wy - volgens 1865; in 1872: Dit zullen wy
155 38 gehele - volgens 1865; in 1872: gehele tegenwoordige
157 15 We zullen - volgens 1865; in 1872: We moeten
157 16 die schyn - volgens 1865; in 1872: de schyn
157 20 die dwaling - volgens 1865; in 1872: deze dwaling
157 23 weder - volgens 1865; in 1872: alweder
157 37 opvolger - volgens 1865; in 1872: van opvolger
159 8 weerklank - volgens 1865; in 1872: weerschyn
159 8 van de ziel - volgens 1865; in 1872: der ziel
159 10 of berisping - volgens 1865; in 1872: en berisping
164 36 reden - volgens 1865; in 1872: rede
167 33 Mis - volgens 1865; in 1872: Misgeraden!
168 35 die - volgens 1865; in 1872: of die
169 31 jaar - volgens 1880; in 1872: jaren
170 13 het honderdtal - volgens 1865; in 1872: honderdtal
170 34 geheel - volgens 1865; in 1872: volkomen
172 2 om dan toch - volgens 1865; in 1872: dan toch
175 4 die categorie - volgens 1865; in 1872: deze categorie
175 6 inbeeldde - volgens 1865; in 1872: verbeeldde
178 31 middelmatigheid - volgens 1865; in 1872: middelmatigheid, in dit geval, van Mr Thorbecke.
179 1 Dat alles - volgens 1865; in 1872: Dit alles
180 12 triomf - volgens 1865; in 1872: triumf
181 26 de uitspanning - volgens 1865; in 1872: de soort der uitspanning
183 20 vreemdeling (blz. 144) - volgens 1865; in 1872: vreemdeling
186 8 weer opbouwen - volgens 1865; in 1872: opbouwen
188 18 dat nodig - volgens 1865; in 1872: dit nodig
196 10 diezelfde vryheid - volgens 1865; in 1872: dezelfde vryheid

blz. 197 r. 8 te gelovig - volgens 1865; in 1872: gelovig
198 7 niet maak - volgens 1865; in 1872: niet maak
201 31 Dat kan - volgens 1865; in 1872: Dit kan
204 9 Dat hoort - volgens 1865; in 1872: Dit hoort
213 28 dat antwoord - volgens 1865; in 1872: dit antwoord
216 34 dat doet - volgens 1865; in 1872: dit doet
219 17 Dat doet - volgens 1865; in 1872: Dit doet
220 7 gy - volgens 1865; in 1872: hy
222 5 Dat blykt - volgens 1865; in 1872: Dit blykt
223 14 professor - volgens 1865; in 1872: den theologiae professor
223 31 Dat moet - volgens 1865; in 1872: Dit moet
225 1 dat vacuum - volgens 1865; in 1872: dit vacuum
225 5 Dat wist - volgens 1865; in 1872: Dit wist
225 8 Dat wist - volgens 1865; in 1872: Dit wist
226 14 van 'n - volgens 1865; in 1872: ener
226 19 Dat 's - volgens 1865; in 1872: Dit 's
226 32 Dat 's - volgens 1865; in 1872: Dit 's
228 19 groeiden - volgens 1865; in 1872: groeide
230 17 durfde ontsteken - volgens 1865; in 1872: ontstaken
231 32 althans durfden streven - volgens 1865; in 1872: durfden streven
232 13 dat werd - volgens 1865; in 1872: dit werd
233 20 een mand - volgens 1865; in 1872: een dezer korven
248 8 Dat vond - volgens 1865; in 1872: Dit vond
249 27 Dat moest-i - volgens 1865; in 1872: Dit moest-i
253 15 Dat wist - volgens 1865; in 1872: Dit wist
253 21 Maar wat - volgens 1865; in 1872: Wat
254 32 behalve - volgens 1865; in 1872: Maar niet
255 4 de eerste oorzaak - volgens 1865; in 1872: de oorzaak
255 29 ware - volgens 1865; in 1872: geweest ware
260 etc. De oude teksten in de Ideeën 514-516, zijn afgedrukt overeenkomstig de editie van 1865.

blz. 262 r. 35 was gebleven - volgens 1865; in 1872: ware gebleven
267 20 patriotse - volgens 1865; in 1872: patriotische
268 32 dat was - volgens 1865; in 1872: dit was
275 32 hebben laten - volgens 1865; in 1872: lieten
276 6 van den - volgens 1880; in 1872: der
281 28 genoot - volgens 1865; in 1872: overstelpten
282 20 dat - volgens 1865; in 1872: dit
284 30 dat weet ik - volgens 1865; in 1872: dit weet ik
287 18 aandoeningen - volgens 1865; in 1872: aandoening
287 19 speelden - volgens 1865; in 1872: speelde
288 3 Dat mocht - volgens 1865; in 1872: Dit mocht
288 7 het individu - volgens 1865; in 1872: de individu
288 21 Dat wist - volgens 1865; in 1872: Dit wist
288 21 Dat voelde - volgens 1865; in 1872: Dit voelde
288 21 dat weet - volgens 1865; in 1872: dit weet
289 19 't leveren van een - volgens 1865; in 1872: de levering ener
290 34 dat weten - volgens 1865; in 1872: dit weten
291 30 Ik weet wel - volgens 1865; in 1872: Wel weet ik
292 19 wél - volgens 1865; in 1872: wel
292 19 hy - volgens 1865; in 1872: hy terugdenkend
292 32 daarop doelde ik - volgens 1865; in 1872: dat was de zin myner mening
293 1 Een Peruaanse vertelling - volgens 1865; in 1872 ontbreekt
295 5 dat moest - volgens 1865; in 1872: dit moest
295 26 dat begryp je - volgens 1865; in 1872: dit begryp je
298 20 van dat - volgens 1865; in 1872: van dit
299 1 met die - volgens 1865; in 1872: met de
299 16 der zon - volgens 1865; in 1872: der zonne
300 36 dan, wien - volgens 1865; in 1872: wien
306 1 moest - volgens 1865; in 1872: 't doet me zeer! Moest
306 14 verlichtte - volgens 1865; in 1872: verluchtte

blz. 308 r. 22 En dat - volgens 1865; in 1872: En dit
313 8 dat - volgens 1865; in 1872: dit
314 19 weer - volgens 1865; in 1872: weder
314 37 factor - volgens 1865; in 1872: ten rechte gezegd: factor
314 28 recht - volgens 1865; in 1872: met zekerheid
315 7 Dat was - volgens 1865; in 1872: Dit was
316 19 genoeg evenwel - volgens 1865; in 1872: genoeg
317 11 dat alles - volgens 1865; in 1872: dit alles
317 21 die kinderen - volgens 1865; in 1872: de kinderen
317 31 om dat - volgens 1865; in 1872: om dit
317 34 Dat begreep - volgens 1865; in 1872: Dit begreep
321 10 Dat gebeurt - volgens 1865; in 1872: Dit gebeurt
322 14 zou - volgens 1880; in 1872: zo
325 5 Hoofdstuk XXIV - volgens 1865; in 1872: Hoofdstuk XXXIV
330 8 men dat - volgens 1865; in 1872: men dit
330 12 de mate - volgens 1865; in 1872: de maat
331 25 zeven - volgens 1865; in 1872: te veel (tweemaal)
331 25 Die recensent - volgens 1865; in 1872: De recensent
334 15 dat - volgens 1865; in 1872: dit
336 24 Dat hindert - volgens 1865; in 1872: Dit hindert
337 2 Dat hindert - volgens 1865; in 1872: Dit hindert
337 21 my - volgens 1865; in 1872: me
337 36 spekslagerswinkel - volgens 1865; in 1872: spekslachterswinkel
339 3 Dat is - volgens 1865; in 1872: Dit is
339 4 dat moet - volgens 1865; in 1872: dit moet
339 13 haar - volgens 1865; in 1872: 'r
340 23 dat - volgens 1865; in 1872: dit
350 21 Zó schreef ik - volgens 1865; in 1872: Ik schreef die parabel
335 7 bleef - volgens 1865; in 1872: bleek
356 33 dat woord - volgens 1865; in 1872: 't woord

blz. 359 r. 14 of - volgens 1865; in 1872: noch
363 4 1856 - volgens Vrye Arbeid; in 1872: 1858
364 18 dat vraag - volgens 1865; in 1872: dit vraag
365 8 m'n hoogmoed - volgens 1865; in 1872: m'n bekenden hoogmoed
365 29 secties - volgens 1865; in 1872: sectiën
365 33 Dat zal - volgens 1865; in 1872: Dit zal
368 7 dat wordt - volgens 1865; in 1872: dit wordt
368 27 De franse tekst is herdrukt overeenkomstig het officiële verslag (Bruxelles, Leipzig, Paris 1864), blz. 849-852, echter met verbetering van het jaartal 1857 in 1856, en toevoeging van de woorden: de Sourakarte, achter: empereur (blz. 371, regel 5), zoals in de editie van 1872.
374 16 der Ideeën - volgens 1865; in 1872: dezer Ideeën
375 23 dat ben ik - volgens 1865; in 1872: dit ben ik
376 34 aan te stellen - volgens 1865; in 1872: 'n aanstelling te geven
378 22 geweest te zyn - volgens 1865; in 1872: geweest
378 29 dat spreekt - volgens 1865; in 1872: dit spreekt
379 14 de ergste - volgens 1865; in 1872: de meest schuldige
380 2 dat is - volgens 1865; in 1872: dit is

Bovendien werd de vorm: 'r, wanneer deze ‘er’ en niet ‘haar’ betekende, gespeld als: er, behalve in de dialoog. Bij de Aantekeningen werd een enkele maal Atjin vervangen door Atjeh.