Multatuli.online

Toelichting Causerieën, 1870

De Causerieën van Multatuli werden geschreven tussen begin april en eind december 1869; ze verschenen tussen 25 mei 1869 en 15 februari 1870 op ongeregelde tijden in het Semarangse blad De Locomotief. Multatuli’s medewerking werd op maandag 24 mei 1869 door redactie en uitgevers aangekondigd in een artikel, dat aldus begint:

"De klimmende belangstelling en ondersteuning die ons blad voortdurend en in de laatste maanden meer nog dan vroeger werd betoond, heeft op nieuw een uitbreiding van het getal medewerkers der Locomotief wenschelijk gemaakt. Uit dien hoofde zijn onderhandelingen aangeknoopt met een verdienstelijken Nederlandschen letterkundige, en uit dien hoofde ook is een overeenkomst gesloten met den genialen schrijver van ‘Max Havelaar’. Den eerste hopen wij vóór het einde van de volgende maand aan onze lezers te noemen; den laatste... maar wie kent niet het boek, dat de schrik is der Slijmeringen, Wawelaars en Droogstoppels; dat een rilling heeft gejaagd over het volksgeweten dat ‘in rustige ruste’ was gegaan; dat in den staat ‘tusschen Oostfriesland en de Schelde’ de beroering bracht van ‘een klewang-wettend krijgsgezang’, en dat de baanbreker is geworden van een koloniale politiek die ‘redding en hulpe’ zal brengen aan de vele mishandelde Saidjah's ‘in het prachtig rijk van Insulinde, dat zich daar slingert om den evenaar als een gordel van smaragd’."

Na deze passage wordt meegedeeld, dat De Locomotief voortaan ook op dinsdag en zaterdag zal verschijnen, en dat men Multatuli's bijdragen uitsluitend in die afleveringen zal kunnen vinden.

Het Multatuli Museum bezit van deze Causerieën een niet geheel volledig handschrift van de auteur. Het bevat kennelijk het eerste ontwerp ofwel een tussenstadium, maar zeker niet de laatste redactie van de tekst. In grote gedeelten echter is er tussen handschrift en krant een woordelijke gelijkheid. Voor zo ver ze van elkaar verschillen, moet de oorzaak daarvan niet enkel gezocht worden bij de auteur, die tijdens het overschrijven zeker zijn werk nog verbeterd heeft, maar helaas ook vaak bij de redactie, die zich niet heeft ontzien, wijzigingen en bekortingen aan te brengen. Niet minder ernstig is het feit, dat in De Locomotief de nummering onjuist en verwarringwekkend, de volgorde soms foutief, en de reeks onvolledig is.

De Causerieën, zoals die op deze website zijn opgenomen, danken hun volgorde aan het handschrift. Van de vier die geheel, en de ene die gedeeltelijk in De Locomotief ontbreken, en die in de VW dus voor het eerst in druk verschenen, is uiteraard ook de tekst aan het handschrift ontleend. De andere Causerieën echter zijn opgenomen overeenkomstig De Locomotief, behalve daar waar het manuscript kennelijk een beter of vollediger lezing geeft. Alleen op deze manier leek het ons mogelijk, Multatuli's definitieve versie enigermate te benaderen. De desbetreffende varianten zijn bij iedere Causerie afzonderlijk verantwoord.

Terug