Multatuli.online

[25 april 1875
Onkruid onder de tarwe XIV in Onze Tolk]

25 april 1875

Van Vloten publiceert Onkruid onder de tarwe XIV in Onze Tolk, no. 30. (U.B. Amsterdam; fotokopie M.M.)

Ieder te goeder trouw gevestigde meening heeft recht zich te uiten; daarom heb ik den Tolk-redacteur gaarne vrijheid gegeven, zijn van 't mijne verschillend gevoelen kenbaar te maken, en liever ook 't mijne onbewimpeld geuit, dan het stilzwijgend te verhelen. De onbevooroordeelde lezer kan nu voor zich zelf beslissen. Aan bevooroordeelde behoeft men zich natuurlijk niet gelegen te laten liggen; men kan ze gerustelijk ter zij laten. Tot dezulken meen ik een ongenoemd scribent uit Utrecht in 't Vaderland te mogen rekenen, die dezer dagen mijn welmeenende, aan ieders beter oordeel onderworpen opmerkingen over hun ‘bovenwerp’, ‘hatelijk, ruw, en onverkwikkelijk’ genoemd heeft. Het laatste geloof ik van hun standpunt uit gaarne. Vlekjens in hun vermeende zon te zien, moet hun een ‘onverkwikkelijken’ indruk maken; doch dat kan ik niet gebeteren. Dat ik echter hatelijk of ruw zou te werk zijn gegaan, meen ik ronduit te mogen ontkennen. Ik schrijf, gelijk ik 't van den aanvang af gezegd heb, sine ira et studio, om der loutere waarheid wil, en zal mij met liefde ook beter laten onderrichten, wanneer ik er in 't minste maar bij mocht hebben misgetast. Dat geschiedt echter niet door mij hatelijk en ruw te noemen, omdat ik niet als anderen bevooroordeeld ben, en mij voetstoots knollen voor citroenen in de hand wil laten stoppen. Daarbij zijn ruwheid en hatelijkheid twee eigenschappen, die juist in de wijs, waarop M. maar al te dikwerf zijn tegenstanders heeft aangetast, hun, gelijk hij 't zelf uitdrukt, oorvegen heeft toegediend, kennelijk genoeg uitkomen. Wanneer dus iemand ze op hem zelf toepaste, zou hij hem nog maar met gelijke munt betalen. Ik doe dat echter niet. Ik zoek eenvoudig zijn sprekend karakterbeeld, gelijk het zich in zijn schriften en daden - en beiden zijn, naar zijn eigen uitspraak, bij hem één - voor ons uit, te schetsen; zeker, dat meer dan een onder ons, door een fantastische voorstelling daarvan tot dusver verblind, daarmeê zijn voordeel zal kunnen doen en, tot nadenken aangespoord, goed en kwaad, tarwe en onkruid, in M. en zijn geschriften, juist leeren onderscheiden. Met genoegen bespeur ik dan ook, uit verschillende tot mij gekomen brieven en briefkaarten, dat mijn streven daarin ook nu reeds niet te vergeefs is geweest. ‘Ik kan niet anders zeggen’, schrijft mij de een, na de lezing der 10 eerste nommers, ‘dan dat ik het volkomen met u eens ben’. - ‘Wat gij van den schrijver der Minnebrieven zegt’, meldt mij een ander, ‘is 't waarste wat van hem gezegd kan worden, en gezegd is’. - ‘Veel wat mij in den merkwaardigen man vroeger raadselachtig toescheen’, zegt een derde, ‘is mij thans helder geworden’. - ‘'t Werd eindelijk tijd’ - schrijft een vierde - ‘dat er eens een verstandig woord in die zaak gesproken werd’; terwijl een vijfde en zesde mij voor mijn onpartijdige en billijke beschouwing danken, enz. En geen van hen, die ik hier opsomde, die - als men van anderen wellicht zou kunnen zeggen - zelf in 't minst in de zaak betrokken is, of tegenover M. op een persoonlijk minder gunstig standpunt zou staan. Geen ook, die tot het ras der Droogstoppels, Kappelluî, of Slijmeringen zelfs, behoort. Ik getroost mij daarom des te lichter nog dergelijke verwijtingen, als die uit Utrecht, mij door een of ander blind vereerder naar 't hoofd geworpen. Tot leering zal mij daarentegen ieder bereid vinden, en hoop ik dan nu ook, dat Mr. Brooshooft, die 't omtrent mijn laatste opmerkingen niet met mij eens zegt te zijn, mij en den verderen lezers van zijn Weekblad de gronden niet verzwijgen zal, waarom hij dit tweede huwelijk minder belachelijk dan prijzenswaardig acht. Zoo luidde althans zijne uitdrukking. Ik kan mij echter niet ontveinzen, dat de in zijn opmerking geuite meening, als zou D.D. voor dit huwelijk slechts zich zelf verantwoording schuldig zijn, minder strookt met de een paar nommers vroeger in zijn blad voorkomende vraag, wat ik, in verband met mijne beschouwingen, van dit huwelijk wel zeggen zou. Het gaat toch niet aan, iemand eerst een antwoord over een of ander punt af te vergen, en dan naderhand, wanneer dat antwoord niet in bedoelden zin uitviel, te verklaren, dat zulk een punt eigenlijk niet voor zijn rechtbank behoorde. Ik deel intusschen in die zienswijs niet; ik meen, dat de wijze, waarop de nederlandsche Curtius Douwes Dekker, met zijn gansche gezin, voor 't nederlandsche volk is opgetreden, ieder lid van dat volk ook het volste recht geeft, hem openlijk rekenschap te vragen van zijn handelingen en geschriften, in beider onderling verband. Wanneer iemand zich op een dergelijke hoogte, op een zoo reusachtig voetstuk stelt, als hij, van den aanvang af en in toenemende mate, verkozen heeft te doen; dan staat het ieder volkomen vrij, hem te vragen, met welk recht en op welke gronden hij dat doet, en wat er al dan niet aan is van de groote woorden, die hij omtrent zich en de zijnen bezigt. Hij zelf, niet ik of een ander, heeft het eerst zijn gelukkig huwelijk - gelijk hij 't noemt - zijn Tine en zijn kinderen op 't tapijt gebracht, en daaromtrent allerlei moois geschreven, ons allerlei roerends zoeken diets te maken; en wij hebben dus recht te weten, in hoe ver hij ons daarin al dan niet moedwillig bedrogen heeft. Hem daarvoor alleen voor zichzelf verantwoordelijk te willen stellen, nadat hij er eerst zelf het gansche lezend publiek in betrokken heeft, is niet doenbaar. En wat mij betreft, zal ik de vrijheid nemen met zijn tweede huwelijk den draak te steken, totdat, het zij Mr. Brooshooft, het zij een ander, mij op degelijke gronden zal aangetoond hebben, waarom het, in verband met zijn woorden en werken be-schouwd, anders dan belachelijk zou mogen heeten. Ware het t'avond of morgen eens in alle stilte door hem voltrokken, dan had het er, ter wille der maatschappelijke verhouding van zijn tweede vrouw, èn nu èn vooral later, wanneer hij haar eens door den dood ontvallen mocht, door gekund. Doch nu, zoo algemeen en met zooveel ophef, tijdens de opvoering van de Vorstenschool, kenbaar gemaakt, en openlijk, bij de aankondiging in de dagbladen, met den naam en de nagedachtenis der eerste vrouw verbonden, was het meer dan onkiesch, en beoordeelt men het zeker nog het zachtst, door het, bij wijze van April-aardigheid, maar met een meesmuilenden glimlach te begroeten.

Bl. 18 April 1875.

v. Vl.