Multatuli.online

19 juli 1883

Brief van Multatuli en Mimi aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman. Twee dubbele velletjes postpapier, waarvan blz. 1-6 en 7 (⅕) beschreven. (M.M.)

Nieder Ingelheim 19 Juli 83.

lieve beste menschen! Dat ik vandaag schryf en niet m'n sekretaris, is omdat ik - ik weet waarachtig niet waarom. Misschien uit schaamte omdat gy tot loon van al uw hartelykheid nooit wat van me krygt. Heere Jezis, ik heb zoo'n hekel aan schryven, tenzy 'n byzondere lust me aanwaait, en dat was't geval zoo even toen Mies my uw brief voorlas. Wel wis en zeker zult gy welkom zyn den 12 Augustus. Dat spreekt vanzelf! Nu dàt had Mies U even goed kunnen schryven. En wat er nu volgt, ook wel, maar ik heb er nu pleizier in 't zelf te doen.

Wat dat beletsel van ons komen te Brussel aangaat, ik verzeker U dat gy 't niet kunt opheffen. Geloof me als ik eenvoudig zeg dat het niet kan. Vóór ik tot het uit den weg ruimen dáárvan kan geraken, zouden er nog verscheiden àndere dingen moeten vóórgaan, het wettelyk adopteeren van Woutertje, byv. dat ook op 'n kwestie van geld stuit. Och, doe my 't genoegen er niet meer over te spreken. Het kan niet. Juist om zulke redenen heb ik 't land dat het zoogen^e ‘Huldeblyk’ zoo burgerlyk-mesquin [1.] mesquin: benepen, krenterig (fr.) is afgeloopen. Toen ik verlof gaf de zaak op touw te zetten, was ik in de meening dat de uitslag in harmonie wezen zou met de groote woorden die op schrift en in druk tot me kwamen. In drie klerikale tydschriften of bladen van verschillende kleur (heel-protest^t, half-orthodox en Katholiek) werd ik hevig aangevallen als hebbende: ‘God vernietigd en de jeugd bedorven’ (excusez du peu [2.] excusez du peu: (ironisch:) 't is geen klein beetje (fr.). 't Is precies het delict waarvoor Sokrates werd ter dood gebracht!) en m'n aanhangers of geestverwanten berusten er in dat ik in de klasse word gezet van 'n gepensioneerden accynskommies. ‘L'honnête homme ne se pique de rien’ [3.] L'honnête homme ne se pique etc.: een fatsoenlijk mens laat zich nergens op voorstaan (fr.) zegt Labruyère [4.] Labruyère: Jean de la Bruyère (1645-1696), frans moralist en schrijver van ‘karakterportretten’.. Al was ik dat met hem eens, dan nog ce n'est pas me piquer de quoi que ce soit [5.] ce n'est pas etc.: het is niet zich laten voorstaan op wat dan ook (fr.) als ik wys op de désharmonie der taxatie van voor- en tegenstanders, of op 't verregaand verschil tusschen allerlei betuigingen van geestverwanten en hun daden. En... ik moet nog zwygen ook. De uiting myner ontevredenheid zou opgevat worden als hebzucht, als eigenbaat, terwyl zy inderdaad voortkomt uit droefheid over de insoliditeit der zoogen^e Vrydenkers. Zie eens wat katholieken en ger^e orthodoxen doen voor de mannen die hùn standpunt verdedigen! Geheel afgescheiden van 't geldelyke, ja, al ware de opbrengst van 't zoogen^e ‘Huldeblyk’ bestemd geweest om in't water te worden gegooid, de uitslag van die zaak wyst my 'n standpunt aan, waardoor m'n indruk bedorven en m'n toon gebroken wordt. Het heeft me dan ook stom gemaakt. Ik voel my als iemand die in gezelschap 'n gescheurden broek of doorluchtige schoenen aan heeft en uit verlegenheid z'n mond niet durft te openen.

En nog iets ergerlyks. Ik moet er over zwygen, zeide ik. Dit doe ik dan ook wat Publiek aangaat. Zoodra ik my er over uitlaat in intieme verhouding, en naar aanleiding van iets zooals nu die belemmering om te Brussel te komen, dan uit ik m'n verdriet juist aan hen die 't waarlyk niet helpen kunnen, zooals gy, byv. Aan m'n vyanden (zegge: lauwe, d.i. valsche geestverwanten!) schryf ik niet. Om hùn m'n meening te doen weten, zou ik m'n toevlucht moeten nemen tot publiciteit die ik om allerlei redenen vermyden wil. Ik zie geen kans me zoo uittedrukken dat m'n protest geen aanleiding of voorwendsel geeft tot misduiding.

't Spyt me dat ik nu op dat chapître geraakt ben, daar juist m'n verdriet over die zaak U niet aangaat U die zoo hartelyk en opofferend zyt. en die alle Kleinlichkeit [6.] Kleinlichkeit: kleingeestigheid (du.) evenzeer als ik verfoeit. Indien de bezwaren die my drukken, door U uit den weg te ruimen waren, zou ik 't U gerust durven vragen.-

Een boekwerk opgeven dat ik gaarne had? Ik heb waarlyk geen wenschen, en vooral geen die ik zoo bepaald noemen kan. Daar ik nu voel dat ik U genoegen doe door toch iets te zeggen, ziehier. Ik houd van mémoire-litteratuur, en daarin juist niet van 't nieuwste. Dingen van dien aard uit de 17′ of 18′ eeuw, of ook uit het begin van 1800 zyn my 't liefste. (Mad. Rémusat heb ik.) Over t geheel houd ik van iets ouds, niet bepaald: antiek, maar uit de paar eeuwen die m'n geboorte voorafgingen. Mocht u nu iets van dien aard onder de oogen komen - liefst wat 'n ander niet meer leest, en dus laag van prys - neem me dan s.v.p. daarvan iets meê. Maar asjeblieft niet te veel en niets kostbaars. Dit zeg ik niet uit bescheidenheid, maar indedaad [7.] indedaad: kennelijke verschrijving. omdat ik niet houd van beroemdhedens. Hé, iets bepaalds (dat nu juist wat den tyd der verschyning aangaat, niet voldoet aan m'n program van zoo-even want het schynt modern te zyn) ik vind daar genoteerd - van wanneer weet ik niet-

‘Recueil des Causes celèbres de tous les peuples, publié (jadis) par Firmin Didot.’ [8.] Recueil des Causes etc.: Verzamelbundel van Beroemde Rechtzaken van alle naties, (voorheen) gepubliceerd door Firmin Didot. (fr.)

Er staat geen jaartal by. Naar dat ‘jadis’ te oordeelen, zal 't wel 'n 20, 30 jaren oud zyn. Vindt ge dàt misschien onder de boeken van uw leverancier. Maar asjebl. niet tegen volslagen winkelprys, en ook niet als't 'n werk van veel deelen is. Ik ga nog gebukt onder m'n indiskretie ten-opzichte van die Supercheries Litteraires. [9.] Supercheries Littéraires: Letterkundig bedrog (fr.) (Zie V.W. XXI, blz. 730.) - Wel, kinderen - zoo spreekt 'n oud mannetje! - ik zit bezet met uw voorstel om uw komen en blyven hier als't ware geheim te houden. Primo, dat is onmogelyk. Lientje De Haas komt hier aanst. Zondag en zal waarschynlyk blyven tot half augustus of iets langer. (De duur van 'n retourbillet.)

Het wordt noodig geacht voor haar gezondheid, en ik heb aan de familie De H. zulke groote verplichting dat ik waarlyk met groot genoegen haar die kleine dienst doe. Maar al ware dit zoo niet, beste kerels, 't zou onmogelyk en stuitend zyn uw verblyf by ons - als of 't slechte daad ware - geheim te houden. Onmogelyk, omdat er ook wel andere bezoekers zouden komen, en stuitend alsof ik niet met uw komst ingenoomen was. Wat duivel, ik zal flink zeggen dat jelui ons zooveel genoegen doet, hetgeen de waarheid is. Bitter verdrietig, niet waar, dat men zoo-iets uitdrukkelyk moet manifesteeren. Ook zonder Lientje's komst hier, ook zonder de waarschynlykheid van andere bezoeken, zou reeds het niet-zeggen dat gyl. hier waart hinderlyk wezen, vooral daar men het tòch te weten komt. Noch gy noch ik mogen 't malle figuur maken alsof we meenden iets verkeerds gedaan te hebben.

donderdag middag [10.] Hier begint Mimi's brief.

Dek geeft my zyn brief om er een groetje by te doen. dat gaat nu het middag is zoo tusschen de lessen van Wou door. Wel wel dan kan ik nog lang wachten om de piano te laten stemmen en de vliegen netten! Nu zyn er geen vliegen noch muggen. We zullen afwachten hoe het is tegen 12 Aug. Wou wil heel graag een kegelspel hebben en ik de messen. maar breng alsjeblieft dan ook niets meer mee, anders word ik te verlegen. O ja toch als je voor een kleinigheid eens de confessions van Rousseau kondt krygen van een boekenjoodje zooals je er een aan de hand hebt, dan zou je me daarmee een groot genoegen doen. Wou is erg verlangend nr zyn pakje dat je voor hem meebrengt. of ik nog meer. ook onze wou schynt een erg onderkruipsel te blyven. net 'n klein aapje.

Daar komt dek en zegt dat hy nog wat te zeggen heeft. dus adieu lieve tot ziens! Wanneer trouwt je broer dan? moet je daar niet by zyn?

Dek dikteert me:

Neem toch geen speelgoed voor Wouter mee. Eerstens heeft hy genoeg maar al wilt ge hem dan wat geven dan is 't veel makkelyker te Mainz 'n kleinigheid te koopen dan dat ge u daarmee op reis belast en er nog gemaal mee hebt aan de grenzen.

Nu dag beste. Het eten is op tafel wy verheugen ons op ul. komst. Ik ben ook benieuwd of je tevreden zult zyn over Wou's piano vorderingen.