Multatuli.online

Volledige Werken. Deel 24. Brieven en dokumenten uit het jaar 1887. Nagekomen brieven en dokumenten uit de jaren 1839-1886

Voorwoord

Verantwoording

Het jaar 1887

Brieven en dokumenten

[1 januari 1887 Briefkaart van mevr. Y. Braunius Oeberius-Meijer aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[1 januari 1887 Brief van mevr. Y. Braunius Oeberius-Meijer, wrsch. aan mevr. H.L. Bruinsma-van den Berg]

[2 januari 1887 Briefkaart van Multatuli aan H.C. Muller]

[4 januari 1887 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan F. Domela Nieuwenhuis]

[4 januari 1887 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]

[4 januari 1887 Brief van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[4 januari 1887 Brief van F. Domela Nieuwenhuis aan Mimi]

[5 januari 1887 Brief van mevr. C. Schuitemaker aan Mimi]

[6 januari 1887 Briefkaart van Multatuli aan H.C. Muller]

[7 januari 1887 Brief van Multatuli aan P.H. Ritter]

[9 januari 1887 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]

[10 januari 1887 Briefkaart van Mimi aan Marie Anderson]

[10 januari 1887 Briefkaart van Multatuli aan H.C. Muller]

[10 januari 1887 Telegram van F. Domela Nieuwenhuis aan Multatuli]

[11 januari 1887 Briefkaart van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[11 januari 1887 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]

[13 januari 1887 Briefkaart van Multatuli en Mimi aan H.C. Muller]

[14 januari 1887 Brief van Mimi aan M.J. de Witt Hamer]

[16 januari 1887 Brief van H.C. Muller aan Multatuli]

[17 januari 1887 Briefkaart van Multatuli aan H.C. Muller]

[19 januari 1887 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]

[19 januari 1887 Briefkaart van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[19 januari 1887 Brief van advokatenfirma aan Mimi]

[21 januari 1887 Briefkaart van Mimi aan H.C. Muller]

[22 januari 1887 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]

[22 januari 1887 Brief van mevr. Y. Braunius Oeberius-Meijer aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[24 januari 1887 Briefkaart van Multatuli aan H.C. Muller]

[25 januari 1887 Brief van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[26 januari 1887 Brief van P.H. Ritter aan Multatuli]

[26 januari 1887 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]

[27 januari 1887 Briefkaart van Multatuli en Mimi aan H.C. Muller]

[28 januari 1887 Briefkaart van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[29 januari 1887 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]

[29 januari 1887 Brief van mevr. C. Schuitemaker aan Mimi]

[29 januari 1887 Brief van Mimi aan P.H. Ritter]

[30 januari 1887 Brief van Mimi aan H.C. Muller]

[1 februari 1887 Brief van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[2 februari 1887 Briefkaart van mevr. Y. Braunius Oeberius-Meijer aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[3 februari 1887 Briefkaart van mevr. Y. Braunius Oeberius-Meijer aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[6 februari 1887 Brief van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[8 februari 1887 Brief van P.H. Ritter aan Multatuli]

[11 februari 1887 Brief van Multatuli aan P.H. Ritter]

[12 februari 1887 Brief van mevr. Y. Braunius Oeberius-Meijer aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[12 februari 1887 Bericht in Het Nieuws van den Dag]

[14 februari 1887 Briefkaart van Multatuli aan A. Gorter]

[16 februari 1887 Briefkaart van A. Gorter aan Multatuli]

[18 februari 1887 Brief van Mimi aan P.H. Ritter]

[19 februari 1887 Brief van mevr. Y. Braunius Oeberius-Meijer aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[19 februari 1887 Telegram van N. Braunius Oeberius aan de heer en mevrouw De Haas-Hanau]

[20 februari 1887 Brief van A. Gorter aan Mimi]

[20 februari 1887 Brief van H.C. de Wolff aan Mimi]

[20 februari 1887 Brief van C. Vosmaer aan Mimi]

[20 februari 1887 Brief van Mimi aan J.H. de Haas en mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[20 februari 1887 Brief van Mimi aan mevr. M.C. Funke-de Koning]

[20 februari 1887 Brief van mevr. N. Baarslag-Zürcher aan Mimi]

[20 februari 1887 Herdenkingsartikel in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]

[21 februari 1887 Overlijdensadvertentie in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]

[21 februari 1887 Akte van overlijden van Multatuli]

[21 februari 1887 Brief van Mimi aan Marie Anderson]

[21 februari 1887 Telegram van W. van Zuylen aan Mimi]

[21 februari 1887 Brief van R.J.A. Kallenberg van den Bosch aan Mimi]

[21 februari 1887 Brief van J. van Looy aan W. Kloos]

[21 februari 1887 Condoleance-kaartje van W. Gosler aan Mimi en Wouter]

[21 februari 1887 Gedicht van J. van Looy]

[21 februari 1887 Brief van A. van Collem aan Mimi]

[21 februari 1887 Brief van P.A.M. Boele van Hensbroek aan Mimi]

[22 februari 1887 Bericht in het Nieuws van den Dag]

[22 februari 1887 Bericht in het Algemeen Handelsblad]

[22 februari 1887 In memoriam-artikel in het Algemeen Handelsblad]

[22 februari 1887 Berichten in De Amsterdammer]

[22 februari 1887 Bericht in de Opregte Haarlemsche Courant]

[22 februari 1887 Overlijdensbericht in Het Vaderland]

[22 februari 1887 Brief van J.H. de Haas aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[22 februari 1887 Brief van A.W. Tresling aan Mimi]

[22 februari 1887 Brief van mevr. M. Wibaut-Berdenis van Berlekom aan J.J. Berdenis van Berlekom]

[22 februari 1887 Telegram van P.L. Tak aan F.M. Wibaut]

[22 februari 1887 Brief van F.P.J. Was aan Mimi]

[22 februari 1887 Brief van [?] Van Buuren en mevr. M. van Buuren-van Heutsz aan Mimi

[22 februari 1887 Brief van mevr G.A.G.P. Diest Lorgion-Van Hoëvell aan Mimi]

[22 februari 1887 Brief van J. Schippers aan Mimi]

[22 februari 1887 Brief van mevr. A.J.F. Clant van der Myll-Piepers aan Mimi]

[22 februari 1887 Herdenkingsartikel in De Echo]

[22 februari 1887 Bericht in het Utrechts Provinciaal en Stedelijk Dagblad]

[22 februari 1887 Bericht in de Goesche Courant]

[22 februari 1887 Bericht in het Dagblad van Zuid-Holland en 's-Gravenhage]

[22 februari 1887 Bericht in The Times]

[22 februari 1887 Bericht in de Haagsche Courant]

[22 februari 1887 Overlijdensadvertentie in Het Vaderland]

[22 februari 1887 Advertentie in Het Nieuws van den Dag]

[22 februari 1887 Bericht in De Tijd]

[22 februari 1887 Overlijdensbericht in Het Vliegend Blad van Amsterdam]

[22 februari 1887 Overlijdensbericht in het Leidsch Dagblad]

[22 februari 1887 Bericht in De Avondpost]

[22 februari 1887 Herdenkingsartikel in de Middelburgsche Courant]

[22 februari 1887 Bericht in De Standaard]

[23 februari 1887 Herinneringen van F.M. Wibaut aan de crematie van Multatuli]

[23 februari 1887 Overlijdensbericht in de Leeuwarder Courant]

[23 februari 1887 Overlijdensbericht in de Schiedamsche Courant]

[23 februari 1887 Officieel bewijs van crematie]

[23 februari 1887 Herdenkingsartikel door F.M. Wibaut]

[23 februari 1887 Brief van A.S. Kok aan Mimi]

[23 februari 1887 Telegram van de Groninger Afdeeling van den Nederlandschen Bond voor Algemeen Kiesrecht aan Mimi]

[23 februari 1887 Brief van P.H. Ritter aan Mimi]

[23 februari 1887 Brief van mevr. M. Funke-Koning aan een harer zoons]

[23 februari 1887 Brief van het bestuur van ‘Nut en Genoegen’ aan Mimi]

[23 februari 1887 Brief van Q. Moggenstorn (?) aan Mimi]

[23 februari 1887 Briefkaart van W.L. Penning aan Mimi]

[23 februari 1887 Brief van F.P. Schuitemaker aan Mimi]

[23 februari 1887 In memoriam-artikel van H.J. Schimmel in de Delftsche Opmerker]

[23 februari 1887 Herinneringen van mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[23 februari 1887 Bericht in Het Nieuws van den Dag]

[24 februari 1887 Telegram van F. Smit Kleine aan Mimi]

[24 februari 1887 Brief van [?] Van der Ven aan Mimi]

[24 februari 1887 Bericht in Het Nieuws van den Dag]

[24 februari 1887 In memoriam-bericht in Jupiter (Batavia Indra)]

[24 februari 1887 Bericht in De Tijd]

[24 februari 1887 Bericht in het Dagblad van Zuid-Holland en 's-Gravenhage]

[24 februari 1887 Bericht in de Zierikzeesche Nieuwsbode]

[24 februari 1887 Overlijdensbericht in le Journal de Bruxelles]

[24 februari 1887 Bericht in het Leidsch Dagblad]

[24 februari 1887 Bericht in Het Vliegend blad van Amsterdam]

[25 februari 1887 Ingezonden stuk van J. Zürcher in het Nieuws van den Dag]

[25 februari 1887 Brief van Mimi aan Marie Berdenis van Berlekom]

[25 februari 1887 Brief van J.W. Fabius en J.IJ. Havinga Portwijn aan Mimi]

[25 februari 1887 Ingezonden brief in De Portefeuille]

[25 februari 1887 Ingezonden stuk in het Bataviaash Handelsblad]

[25 februari 1887 Bericht in de Schiedamsche Courant]

[25 februari 1887 Bericht in het Leidsch Dagblad]

[26 februari 1887 In memoriam-artikel in Recht voor Allen]

[26 februari 1887 Brief van J.G. ten Bokkel aan Mimi]

[26 februari 1887 Brief van mevr. M. Breunissen Troost-Coenders]

[26 februari 1887 Brief van J.H. de Haas aan F.M. Wibaut]

[26 februari 1887 Brief van S. Gazan aan Mimi]

[26 februari 1887 Bericht in De Zeeuw]

[26 februari 1887 Redaktioneel herdenkingsartikel in De Indische Merkuur]

[26 februari 1887 In memoriam-artikel in de Nieuwe Zaansche Courant]

[26 februari 1887 In memoriam-artikel in het Groninger Weekblad]

[26 februari 1887 Herdenkingsartikel van C. Vosmaer in De Nederlandsche Spectator]

[26 februari 1887 Bericht in het Utrechts Provinciaal en Stedelijk Dagblad]

[26 februari 1887 Bericht in Het Vliegend blad van Amsterdam]

[26 februari 1887 Herdenkingsartikel in de Schiedamsche Courant]

[27 februari 1887 Herdenkingsartikel van T.H. de Beer in De Portefeuille]

[27 februari 1887 Overlijdensbericht in het Evangelisch Zondagsblad]

[27 februari 1887 Herdenkingsartikel in de Delftsche Courant]

[27 februari 1887 Herdenkingsartikel van Demophilus in De Vrije Pers]

[Eind februari 1887 Herdenkingsartikel van R. de Waal in Het Leeskabinet]

[27 februari 1887 Herdenkingsartikel in Argus]

[27 februari 1887 Brief van het bestuur van ‘De Unie’ aan Mimi]

[27 februari 1887 Brief van mevr. M. Wibaut-Berdenis van Berlekom aan Mimi]

[27 februari 1887 Artikel in het Algemeen Handelsblad]

[27 februari 1887 Herdenkingsartikel van K. Koorevaar in de Bredasche Courant]

[27 februari 1887 In Memoriam-artikel in Flandria]

[27 februari 1887 In Memoriam-artikel in De Zweep]

[27 februari 1887 Twee advertenties in De Portefeuille]

[27 februari 1887 Artikel van T.H. de Beer in De Portefeuille]

[27 februari 1887 Herdenkingsartikel van J. ten Brink in De Amsterdammer]

[27 februari 1887 Artikel in De Amsterdammer]

[27 februari 1887 Bericht in De Maasbode]

[27 februari 1887 Herdenkingsartikel in het Journal de Bruxelles]

[28 februari 1887 Brief van J. Pik aan Mimi]

[28 februari 1887 Brief van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[28 februari 1887 Artikel ‘Kroniek XII’ in De Avondpost]

[28 februari 1887 Herdenkingsartikel in de Haagsche Courant]

[28 februari 1887 Bericht in de Schiedamsche Courant]

[Eind februari 1887 Herdenkingsartikel van P.H. Ritter in Eigen Haard]

[Eind februari 1887 Herdenkingsartikel van C. de Paepe in La Société Nouvelle]

[1 maart 1887 Brief van J.H. de Haas aan F.M. Wibaut]

[1 maart 1887 Artikel van W. Gosler in De Leeswijzer]

[1 maart 1887 Artikel van S.E.W. Roorda van Eysinga in De Leeswijzer]

[1 maart 1887 Artikel van V. Bruinsma in het Nieuwe Schoolblad]

[1 maart 1887 Bericht in De Standaard]

[1 maart 1887 Telegrammen in het Nieuw Padangsch Handelsblad]

[2 maart 1887 Herdenkinsartikel over Multatuli in de Köllnische Zeitung]

[2 maart 1887 Briefkaart van J.A. Roessingh van Iterson aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[2 maart 1887 Brief van Mimi aan H.C. de Wolff]

[2 maart 1887 Brief van G.P. Rouffaer aan Mimi]

[2 maart 1887 Bericht in het Dagblad van Zuid-Holland en 's Gravenhage]

[2 maart 1887 Kommentaar in het Bataviaasch Handelsblad]

[3 maart 1887 Herdenkingsartikel in Asmodée]

[4 maart 1887 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]

[4 maart 1887 Brief van Mimi aan A.H.E. Douwes Dekker]

[4 maart 1887 Briefkaart van W.Ph. Scheuer aan Mimi]

[4 maart 1887 Artikel van J. Versluys in het Nieuwe Schoolblad]

[5 maart 1887 Herdenkingsartikel van J.W. van der Linden in De Hervorming]

[5 maart 1887 Overlijdensbericht in de Illustrierte Zeitung]

[5 maart 1887 Aanhef van een artikel van S.E.W. Roorda van Eysinga in het Groninger Weekblad]

[6 maart 1887 Brief van Mimi aan P.A.M. Boele van Hensbroek]

[6 maart 1887 Getekende bijdrage in het Bijvoegsel van de Amsterdammer]

[7 maart 1887 Brief van Mimi aan mevr. M.C. Funke-de Koning]

[7 maart 1887 Brief van Mimi en Annette Hamminck Schepel aan mevr. F. Faassen-Post]

[7 maart 1887 Brief van P.H. Ritter aan Mimi]

[7 maart 1887 Bericht in De Standaard]

[8 maart 1887 Advertentie van de firma Elsevier in de NRC]

[8 maart 1887 Koncept voor een brief van V. Bruinsma aan de Uitgeverij Elsevier]

[8 maart 1887 Brief van H.C. de Wolff aan V. Bruinsma]

[8 maart 1887 Brief van J.H. de Haas aan F.M. Wibaut.]

[8 maart 1887 Brief van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[9 maart 1887 Brief van Mimi aan P.H. Ritter]

[10 maart 1887 Brief van Mimi aan V. Bruinsma]

[10 maart 1887 Brief van D. Post aan de uitgeverij Elsevier te Rotterdam]

[10 maart 1887 Brief van mevr. G.C. de Haas-Hanau aan J.A. Roessingh van Iterson]

[10 maart 1887 Brief van J.M. Haspels aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[10 maart 1887 Boedelbeschrijving door notaris Carl Wolf]

[10 maart 1887 Bericht van C. Vosmaer in De Nederlaandsche Spectator]

[10 maart 1877 Circulaire betreffende een gevelsteen]

[10 maart 1887 Brief van J. van Santen Kolff aan Mimi]

[11 maart 1887 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]

[11 maart 1887 Brief van Mimi aan V. Bruinsma]

[11 maart 1887 Brief van Jan C. de Vos aan Mimi]

[12 maart 1887 Brief van D. Post aan de Uitgeverij Elsevier te Rotterdam]

[12 maart 1887 Brief van Mimi aan J. van Santen Kolff]

[12 maart 1887 Artikel in Argus]

[12 maart 1887 Artikel in de Sumatra-Courant]

[12 maart 1887 Artikel van verweer door T.H. de Beer in De Portefeuille]

[13 maart 1887 Ingezonden brief van V. Bruinsma in de NRC]

[13 maart 1887 Brief van Henriëtte Dupont aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[13 maart 1887 Brief van H.C. Muller aan N. de Roever en W.R. Veder]

[14 maart 1887 Ingezonden brief van V. Bruinsma in het Algemeen Handelsblad]

[15 maart 1887 Ingezonden brief van V. Bruinsma in De Nederlandsche Spectator]

[15 maart 1887 Bericht over een gedenksteen in Het Nieuws van den Dag]

[maart 1887 Brief van de Rederijkers-kamer Gysbert Japicx aan Mimi]

[15 maart 1887 Redaktionele mededelingen in De Dageraad]

[15 maart 1887 Herdenkingsartikel van H.C. Muller in De Dageraad]

[15 maart 1887 Artikel van J.J. van Laar in De Dageraad]

[15 maart 1887 Artikel van H. de Vries in De Dageraad]

[15 maart 1887 Artikel van Marie Berdenis van Berlekom in De Dageraad]

[15 maart 1887 Artikel van C. v.d. Zeyde in De Dageraad]

[15 maart 1887 Gedicht van H. Cosman in De Dageraad]

[15 maart 1887 Artikel van H.F.A. Peijpers in De Dageraad]

[15 maart 1887 Artikel, ingeleid door P. Westra in De Dageraad]

[15 maart 1887 Artikel J. Winkler Prins in De Leeswijzer]

[15 maart 1887 Drie advertenties in De Leeswijzer]

[16 maart 1887 Brief van Mimi aan P.A. Tiele]

[16 maart 1887 Brief van J.A. Roessingh van Iterson aan V. Bruinsma en echtgenote]

[16 maart 1887 Herdenkingsartikel in De West-Indiër]

[16 maart 1887 Bericht over een huldeblijk voor Multatuli in de NRC]

[16 maart 1887 Brief van F.M. Wibaut aan N.C. de Roever]

[17 maart 1887 Brief van Mimi aan mevr. M. Funke-de Koning]

[17 maart 1887 Ingezonden brief in De Amsterdammer]

[17 maart 1887 Bericht in de Kamper Courant]

[18 maart 1887 Kaartje met geldelijke toezegging van mevr. A.H. Jacobs]

[19 maart 1887 Bericht in The Athenaeum]

[19 maart 1887 Bericht in De Nederlandsche Spectator]

[19 maart 1887 Brief van Mimi aan D.R. Mansholt]

[19 maart 1887 Ingezonden Brief van J. Wiersma in De Hervorming]

[19 maart 1887 Bericht in de Sumatra-Courant]

[19 maart 1887 Brief van Mimi aan A.H.E. Douwes Dekker]

[maart 1887 Herdenkingsartikel van J.N. van Hall in De Gids]

[20 maart 1887 Brief van Mimi aan J.F. Snelleman]

[20 maart 1887 Brief van L.E. Gerdessen aan Mimi]

[20 maart 1887 Briefkaart van F. van Eeden aan N.C. de Roever]

[21 maart 1887 Brief van W. Pik aan Mimi]

[wsch. 21 maart 1887 Brief van Mimi aan J.F. Snelleman]

[22 maart 1887 Brief van J.A. Roessingh van Iterson aan D.J. Korteweg en echtgenote]

[23 maart 1887 Brief van H.C. de Wolff aan N.C. de Roever en W.R. Veder]

[24 maart 1887 Brief van J. Waltman aan Mimi]

[24 maart 1887 Herdenkingsartikel in het Soerabaiaasch Handelsblad van G.J.P. de la Valette]

[24 maart 1887 Brief van de fa. Guillot en Smit aan N.C. de Roever]

[26 maart 1887 Brief van mevr. C. Schuitemaker aan Mimi]

[26 maart 1887 Herdenkingsartikel in The Athenaeum]

[26 maart 1887 Artikel van S.E.W. Roorda van Eysinga in het Groninger Weekblad]

[Voorjaar 1887 Dagboekaantekeningen van Mimi]

[27 maart 1887 Brief van J.A. Roessingh van Iterson aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[27 maart 1887 Ingezonden stuk in De Amsterdammer]

[27 maart 1887 Redaktioneel kommentaar in het Algemeen Handelsblad]

[28 maart 1887 Briefkaart van Mimi aan J.F. Snelleman]

[28 maart 1887 Brief van een Multatuli Huldeblijk-commissie aan V. Bruinsma]

[31 maart 1887 Bericht in de Sumatra-Courant]

[Eind maart 1887 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]

[1 april 1887 Artikel in De Leeswijzer]

[1 april 1887 Beschouwing van J. Versluys in Het Nieuwe Schoolblad]

[1 april 1887 Lijst van de ontvangers der circulaire inzake de gevelsteen]

[2 april 1887 Herdenkingsartikel in De Telefoon]

[4 april 1887 Brief van W.A. Baron van Haersolte aan Mimi]

[6 april 1887 Brief van H. de Vries aan Mimi]

[8 april 1887 Bericht in de NRC]

[9 april 1887 Brief van Mimi aan F. Smit Kleine]

[11 april 1887 Briefkaart van mevr. Y. Braunius Oeberius-Meijer aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[11 april 1887 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]

[11 april 1887 Brief van Mimi aan J.H. de Haas en echtgenote]

[12 april 1887 Voorwoord van Onafgewerkte blaadjes gevonden op Multatuli's schryftafel]

[15 april 1887 Brief van Mimi aan mevr. M.C. Funke-de Koning]

[16 april 1887 Ingezonden brief in het Groninger Weekblad]

[16 april 1887 Ingezonden brief van J.W. van der Linden in De Hervorming]

[19 april 1887 Ingezonden brief in het Groninger Weekblad]

[22 april 1887 Brief van F. van Eeden aan W. Kloos]

[26 april 1887 Brief van Mimi aan mevr. M.C. Funke-de Koning]

[27 april 1887 Briefkaart van mevr. Y. Braunius Oeberius-Meijer aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[30 april 1887 Brief van J.A. Roessingh van Iterson aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[30 april 1887 Brief van mevr. G.C. de Haas-Hanau aan J.A. Roessingh van Iterson]

[april 1887 Artikel van R.A. Kollewijn in Vragen van den Dag]

[april 1887 In Memoriam van H. Blink in Vragen van den Dag]

[Eind april 1887 Aantekeningen van W.R. Veder]

[3 mei 1887 Brief van C. Vosmaer aan F. Smit Kleine]

[3 mei 1887 Brief van Mimi aan Marie Berdenis van Berlekom]

[3 mei 1887 Brief van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[6 mei 1887 Brief van Mimi aan J.H. de Haas]

[7 mei 1887 Advertentie in De Portefeuille]

[9 mei 1887 Brief van F. van Eeden aan W. Kloos]

[11 mei 1887 Brief van A.C. Kruseman aan F. Smit Kleine]

[12 mei 1887 Bericht in de NRC]

[13 mei 1887 Brief van Mimi aan F.M. Wibaut]

[14 mei 1887 Brief van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[15 mei 1887 Herdenkingsartikel van J. ten Brink in De Indische Gids]

[15 mei 1887 Brief van Mimi aan F. Smit Kleine]

[17 mei 1887 Brief van mevr. A.J.F. Clant van der Myll-Piepers aan Mimi]

[18 mei 1887 Brief van J.J. van Laar aan Mimi]

[19 mei 1887 Brief van D.J. Korteweg aan Mimi]

[25 mei 1887 Brief van Mimi aan D.J. Korteweg]

[28 mei 1887 Briefkaart van C. Vosmaer aan F. Smit Kleine]

[Eind mei 1887 Brief van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[31 mei 1887 Brief van Mimi aan Wouter]

[2 juni 1887 Reeks essays van H.J. Polak in de NRC]

[3 juni 1887 Brief van F.P.J. Was aan Mimi]

[4 juni 1887 Briefkaart van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[5 juni 1887 Brief van mevr. G.C. de Haas-Hanau aan H.J. Polak]

[5 juni 1887 Brief van H.J. Polak aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[6 juni 1887 Briefkaart van mevr. Y. Braunius Oeberius-Meijer aan mevr. G.C. de Haas- Hanau]

[7 juni 1887 Briefkaart van Mimi aan J.F. Snelleman]

[9 juni 1887 Brief van H. Hussem aan Mimi]

[9 juni 1887 Brief van J.J. Janssen Schollmann aan J.H. de Haas]

[Omstr. 10 juni 1887 Herdenkingsartikel van F. van Eeden in De Nieuwe Gids]

[11 juni 1887 Brief van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[12 juni 1887 Brief van C.Th. van Deventer aan een onbekende]

[12 juni 1887 Brief van Mimi aan Marie Berdenis van Berlekom]

[13 juni 1887 Brief van mevr. G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]

[14 juni 1887 Brief van Mimi aan A.H.E. Douwes Dekker]

[15 juni 1887 Herdenkingsartikel in De Lantaarn]

[15 juni 1887 Brief van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[15 juni 1887 Herdenkingsartikel van J.W. Spin in De Leeswijzer]

[18 juni 1887 Briefkaart van N. Braunius Oeberius aan J.H. de Haas en echtenote]

[6 juli 1887 Artikel van Van den Brandt in Recht voor Allen]

[13 juli 1887 Brief van Mimi aan P.H. Ritter]

[1887 Herdenkingsartikel van F. Smit Kleine in Die Nation]

[25 juli 1887 Brief van Mimi aan F. Smit Kleine]

[25 juli 1887 Artikel van S.E.W. Roorda van Eysinga in Recht voor Allen]

[6 augustus 1887 Bericht in De Nederlandsche Spectator.]

[17 augustus 1887 Briefkaart van Edu aan de redaktie van het Nieuws van den Dag]

[25 augustus 1887 Brief van Edu aan Sietske Abrahamsz]

[28 augustus 1887 Brief van Mimi aan het echtpaar de Haas]

[29 augustus 1887 Brief van Mimi aan Edu]

[30 augustus 1887 Brief van Sietske Abrahamsz aan Edu]

[Omstr. 15 november 1887 Lijst van intekenaren voor de gedenksteen]

[Omstr. 15 november 1887 Circulaire over de gedenksteen]

[14 december 1887 Bericht over de gevelsteen in het Algemeen Handelsblad]

[16 december 1887 Bericht over de gevelsteen in Het Nieuws van den Dag]

[23 december 1887 Bericht over de aankoop van het huis in Nieder-Ingelheim in de NRC]

[Omstr. 24 december 1887 Bericht over een comité tot de aankoop van het huis in Nieder-Ingelheim in de Arnhemsche Courant]

[24 december 1887 Bericht over de aankoop van het huis in Nieder-Ingelheim in De Amsterdammer]

Nagekomen brieven en dokumenten 1839-1870

Nagekomen brieven en dokumenten

[1839-1842 Herinneringen van A.P. Godon]

[27 september 1839 Brief van W. Douwes Dekker aan C. Abrahamsz-Douwes Dekker]

[Omstr. 1840 Berijming door E. Douwes Dekker van een sprookje van Grimm]

[22 mei 1841 Brief van E. Douwes Dekker aan J.H. Scholten]

[27 juli 1841 Brief van E. Douwes Dekker aan J.H. Scholten]

[21 augustus 1841 Brief van M. Wessels aan J.H. Scholten]

[17 april 1842 Brief van P. Bleeker aan A.C. Kruseman]

[10 augustus 1842 Brief van E. Douwes Dekker aan H.J. Huskus Koopman]

[juni 1843 Gedicht van E. Douwes Dekker]

[3 augustus 1845 Gedicht van E. Douwes Dekker]

[Fragmenten uit de autobiografie van C. Abrahamsz]

[4 september 1847 Brief van P. Douwes Dekker aan A.C. Kruseman]

[8 oktober 1849 Beantwoording van vraagpunten, mogelijk door E. Douwes Dekker, inzake nieuw strafrecht voor Nederlands-Indië]

[23 oktober 1851 Brief van P. Douwes Dekker aan A.C. Kruseman]

[17 oktober 1852 Machtiging van J. van Heeckeren Brandsenburg aan E. Douwes Dekker]

[25 december 1852 Brief van E. Douwes Dekker en Tine aan P. Douwes Dekker]

[30 december 1852 Brief van E. Douwes Dekker aan P. Douwes Dekker en echtgenote]

[8 januari 1853 Brief van E. Douwes Dekker aan mevr. A. van de Velde-Douwes Dekker]

[16 januari 1853 Brief van E. Douwes Dekker aan A.C. Kruseman]

[18 januari 1853 Brief van E. Douwes Dekker en Tine aan P. Douwes Dekker en echtgenote]

[12 februari 1853 Brief van Tine aan mevr. A. van de Velde-Douwes Dekker]

[27 februari 1853 Brief van E. Douwes Dekker aan A.C. Kruseman]

[9 maart 1853 Brief van E. Douwes Dekker aan A.C. Kruseman]

[14 maart 1853 Brief van E. Douwes Dekker aan A.C. Kruseman]

[22 maart 1853 Brief van Tine aan mevr. A. van de Velde-Douwes Dekker]

[16 mei 1853 Brief van Tine aan mevr. A. van de Velde-Douwes Dekker]

[21 mei 1853 Brief van E.H. Kol aan J. van Heeckeren Brandsenburg]

[25 mei 1853 Brief van E. Douwes Dekker aan E.H. Kol]

[2 juli 1853 Brief van E. Douwes Dekker aan A.C. Kruseman]

[8 juli 1853 Brief van Tine aan mevr. A. van de Velde-Douwes Dekker]

[21 juli 1853 Brief van E. Douwes Dekker aan P. Douwes Dekker]

[26 juli 1853 Brief van E. Douwes Dekker aan P. Douwes Dekker]

[1 augustus 1853 Brief van E. Douwes Dekker aan P. Douwes Dekker]

[2 augustus 1853 Brief van E. Douwes Dekker aan P. Douwes Dekker]

[7 augustus 1853 Brief van J. van Heeckeren Brandsenburg aan E.H. Kol]

[15 september 1853 Brief van Tine aan mevr. A. van de Velde-Douwes Dekker]

[15 oktober 1853 Brief van E. Douwes Dekker aan P. Douwes Dekker]

[6 januari 1854 Brief van E. Douwes Dekker aan mevr. M. van de Velde-Douwes Dekker]

[7 januari 1854 Brief van J. Douwes Dekker aan L.W.C. Keuchenius]

[9 januari 1854 Brief van E. Douwes Dekker aan P. Douwes Dekker]

[21 april 1854 Brief van E. Douwes Dekker aan P. Douwes Dekker]

[18 juni 1854 Brief van Tine aan mevr. A. van de Velde-Douwes Dekker]

[30 juni 1854 Brief van E. Douwes Dekker aan P. Douwes Dekker]

[1 juli 1854 Brief van E. Douwes Dekker aan P. Douwes Dekker]

[26 december 1854 Brief van E. Douwes Dekker aan P. Douwes Dekker]

[29 december 1854 Koncept voor een brief van P. Douwes Dekker aan E. Douwes Dekker]

[6 februari 1855 Brief van Tine aan P. Douwes Dekker en mevr. M. Douwes Dekker-Abrahamsz]

[23 februari 1855 Koncept voor een brief van P. Douwes Dekker aan E. Douwes Dekker]

[6 maart 1855 Brief van E. Douwes Dekker aan P. Douwes Dekker]

[12 maart 1855 Koncept voor een brief van P. Douwes Dekker aan E. Douwes Dekker]

[17 mei 1855 Telegram van E. Douwes Dekker aan P. Douwes Dekker]

[17 mei 1855 Koncept voor een brief van P. Douwes Dekker aan E. Douwes Dekker]

[31 oktober 1855 Brief van de Directeur Generaal aan E. Douwes Dekker]

[16 februari 1856 Geheim besluit van A.J. Duymaer van Twist]

[2 april 1857 Akte van Borgtocht]

[2 januari 1858 Brief van C. Abrahamsz jr. aan mevr. A. Van de Velde-Douwes Dekker]

[9 juni 1859 Brief van P. Douwes Dekker aan A.C. Kruseman]

[21 april 1860 Brief van P. Douwes Dekker aan A.C. Kruseman]

[29 mei 1860 Brief van P. Douwes Dekker aan A.C. Kruseman]

[24 november 1860 Bericht in de Algemeene Konst- en Letterbode]

[Begin maart 1861 Gedicht van R.C. d'Ablaing van Giessenburg]

[4 juni 1861 Brief van J. Douwes Dekker aan mevr. A. van de Velde-Douwes Dekker]

[1 juli 1861 Bespreking van Max Havelaar in Annuaire des deux Mondes]

[18 januari 1862 Brief van Multatuli aan de firma Broese]

[28 januari 1862 Tekst van Multatuli]

[30 januari 1862 Brief van J. van Lennep aan Multatuli]

[4 februari 1862 Brief van A. Veder aan J. van Lennep]

[4 februari 1862 Feuilleton van G. Broens jr. in het Nieuw Amsterdamsch Handels- en Effectenblad]

[7 februari 1882 Feuilleton van G. Broens jr. in het Nieuw Amsterdamsch Handels- en Effectenblad]

[22 februari 1862 Advertentie van Multatuli in het Nieuw Amsterdamsch Handels- en Effectenblad]

[22 februari 1862 Verslag van een voordracht door Multatuli in het Nieuw Amsterdamsch Handels- en Effectenblad]

[8 maart 1862 Verslag van de tweede voordracht van Multatuli in het Nieuw Amsterdamsch Handels-en Effectenblad]

[Voorjaar 1862 Bewaard gebleven envelop van een brief van Multatuli aan Mimi]

[21 april 1862 Verslag van de laatste voordracht van Multatuli in het Nieuw Amsterdamsch Handels- en Effectenblad]

[Ongev. 18 mei 1862 Brief van Multatuli aan R.C. d'Ablaing van Giessenburg]

[Omstr. 1862 Bericht van Multatuli aan R.C. d'Ablaing van Giessenburg]

[1862 Brieven van Multatuli aan de lezers der Ideeën]

[23 juni 1862 Bericht in het Nieuw Amsterdamsch Handels- en Effectenblad]

[7 augustus 1862 Advertentie in het Nieuw Amsterdamsch Handels-en Effectenblad]

[Eind september 1862 Opdracht van Multatuli aan Richard Hol]

[20 oktober 1862 Advertentie in het Nieuw Amsterdamsch Handels-en Effectenblad]

[Omstr. januari 1863 Brief van Multatuli aan Tine]

[11 april 1863 Advertentie in het Dagblad van Zuid-Holland en 's-Gravenhage]

[11 april 1863 Hoofdakte van Mimi]

[18 juli 1863 Brief van Th. Abrahamsz aan een onbekende]

[1863 Brief van Multatuli aan R.C. d'Ablaing van Giessenburg]

[7 september 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]

[Ongev. 20 februari 1864 Brief van Multatuli aan R.C. d'Ablaing van Giessenburg]

[Omstr. 22 maart 1864 Brief van Multatuli aan een onbekende]

[16 juni 1864 Brieffragment van Multatuli aan Mimi]

[13 juli 1864 Toegangskaartje voor een lezing van Multatuli]

[Wsch. 14 juli 1864 Kladberekeningen door R.C. d'Ablaing van Giessenburg]

[Omstr. september 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]

[1 oktober 1864 Vertaling door Multatuli van zijn bijdrage aan het Congres der internationale vereeniging tot bevordering der Sociale Wetenschappen]

[1 oktober 1864 Herinneringen van F. Domela Nieuwenhuis]

[20 januari 1865 Aankondiging in het Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad]

[20 januari 1865 Recensie in De Rotterdamsche Courant]

[21 januari 1865 Aankondiging van De Bruid Daarboven]

[25 januari 1865 Bericht in het Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad]

[26 januari 1865 Bericht in Vox Studiosorum]

[30 januari 1865 Recensie in het Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad]

[Omstr. febr. 1865 Aantekening van R.C. d'Ablaing van Giessenburg]

[3 maart 1865 Ingezonden brief van Marie Anderson in De Dageraad]

[Omstr. april 1865 Brief van N. Braunius Oeberius aan Multatuli]

[11 mei 1865 Artikel in Asmodée]

[oktober 1865 Korrespondentie van Multatuli, afgedrukt op het omslag van zijn brochure Aan het Volk van Nederland]

[november 1865 Opdracht van Multatuli in de Bloemlezing van 1865]

[november 1865 Opdracht van Multatuli in de Bloemlezing van 1865]

[november 1865 Opdracht van Multatuli in de Bloemlezing van 1865]

[november 1865 Opdracht van Multatuli in de Bloemlezing van 1865]

[1 december 1865 Herinneringen van Sietske Abrahamsz]

[26 januari 1866 Envelop van Multatuli aan R.C. d'Ablaing van Giessenburg]

[29 oktober 1866 Brief van Tine aan mevr. S. Omboni-Etzerodt]

[26 januari 1867 Tien kwitanties, getekend door Tine]

[5 februari 1867 Brief van mevr. J. Etzerodt-van Vloten aan A.C. Kruseman]

[16 februari 1867 Brief van mevr. J. Etzerodt-van Vloten aan A.C. Kruseman]

[2 maart 1867 Brief van mevr. J. Etzerodt-van Vloten aan A.C. Kruseman]

[april 1867 Brief van A.C. Kruseman aan E.J. Potgieter]

[25 juni 1867 Brief van mevr. J. Etzerodt-van Vloten aan de heer en mevr. Kruseman]

[augustus 1867 Brief van Multatuli aan M. Rooses]

[Omstr. september 1867 Kladversie van onbekende gedeelten uit Vorstenschool]

[oktober 1867 Verslag door Lucien Jottrand in de Revue Trimestrielle]

[4 december 1867 Brief van de minister van Binnenlandse Zaken aan de Procureur-Generaal van het Provinciaal Gerechtshof in Noord-Holland]

[10 december 1867 Brief van de Procureur-Generaal in Noord-Holland aan de Minister van Justitie ad interim]

[25 maart 1868 Brief van het Ministerie van Koloniën aan Multatuli]

[30 maart 1868 Brief van Multatuli aan F.C. Donders]

[11 juni 1868 Recensie in The Scotsman]

[31 oktober 1868 Bericht in de Sneeker Courant]

[6 november 1868 Brief van Multatuli aan S.R. van der Ley]

[12 november 1868 Brief van Multatuli aan S.R. van der Ley]

[26 november 1868 Brief van Multatuli aan S.R. van der Ley]

[8 december 1868 Multatuli wordt erelid van Gijsbert Japicx]

[12 december 1868 Bericht in de Sneeker Courant]

[19 december 1868 Brief van Multatuli aan de firma Enschedé]

[6 maart 1869 Tekst van een voordracht door Multatuli]

[5 mei 1869 Brief van Multatuli aan de firma Enschedé]

[29 juli 1869 Brief van jhr F.A. Hartsen aan de firma Enschedé]

[30 juli 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]

[2 augustus 1869 Brief van Multatuli aan de firma Enschedé]

[3 augustus 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]

[5 augustus 1869 Brief van Multatuli aan de firma Enschedé]

[13 augustus 1869 Brief van Multatuli aan de firma Enschedé]

[12 september 1869 Brief van A. Buijs aan de firma Enschedé]

[14 oktober 1869 Brief van Multatuli aan de firma Enschedé]

[29 december 1869 Brief van Multatuli aan de firma Enschedé]

[13 januari 1870 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]

[18 januari 1870 Brief van Multatuli aan de firma Enschedé]

[maart 1870 Brieffragment van Multatuli aan een onbekende]

[6 september 1870 Brief van Multatuli aan de firma Enschedé]

[6 september 1870 Manuskript van een bijdrage ‘Van den Rijn’ bestemd voor de Opregte Haarlemsche Courant]

[9 september 1870 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]

[oktober 1870 Brieffragment van Multatuli aan J. Houwink]

[Omstr. 1870 Door Multatuli opgestelde lijst van 81 woorden waarin de o de enige klinker is]

[Omstr. 26 oktober 1870 Brief van Multatuli aan T. Bokma]

[Omstr. 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

Biografische aantekeningen


[Eind februari 1887
Herdenkingsartikel van C. de Paepe in La Société Nouvelle]

Eind februari 1887

Herdenkingsartikel van C. de Paepe in ‘La Société Nouvelle’ jrg 3 no. 27, blz. 248-256. Fragmenten.

Multatuli (Douwes Dekker)

La Hollande vient de perdre un de ses plus grands citoyens, les lettres néerlandaises un de leurs écrivains les plus originaux, la libre pensée un de ses chercheurs les plus hardis, et l'humanité un de ses plus nobles enfants. Douwes Dekker, si connu sous le nom de Multatuli, vient de s' éteindre en Allemagne, dans le village de Nieder-Ingelheim, où il s'était volontairement exilé.

Multatuli était des nôtres. Lorsque La Société Nouvelle fut fondée, il fut un de ceux qui des premiers répondirent à notre appel: nous pouvions le compter parmi nos collaborateurs, c'était entendu. Déjà il avait répondu, il y a dix ans de cela, à un premier appel que j'eus l'honneur de lui adresser. Il s'agissait alors de la revue le ‘Socialisme progressif’, que je publiais en collaboration avec mon ami B. Malon, Mme André Leo, etc., et à laquelle Douwes Dekker consentit à collaborer, tout en faisant ses réserves sur la façon dont nous entendions le socialisme et le progressisme, et qui n'était pas absolument la sienne.

Mais lorsque la Société Nouvelle naquit, déjà Multatuli était maladif, souffrant, et il ne put tenir sa promesse envers nous.

Dans ces derniers temps, il était de plus en plus abattu et découragé. Poutant, un de nos excellents amis, l'écrivain néerlandais qui signe Rienzi [1.] Rienzi: ps. van Henri H. van Kol (1852-1925), Nederlands ingenieur en socialist. dans le Toekomst de Gand, et qui alla le visiter, il y a quelques mois, parvint à lui rendre un peu de son énergie et à le réroudre à se remettre au travail.

Il était trop tard! Ce que Rienzi prenait pour du découragement, voire pour de la misanthropie, n'était sans doute que l'effet tout naturel de la maladie qui devait l'emporter.

C'était, pensons nous, l'éternelle influence du physique sur le moral, décrite si minutieusement par Cabanis [2.] Cabanis: Pierre J.G. Cabanis (1757-1808), Frans medicus, auteur van Rapport du physique et du moral de l'homme (Parijs 1802).; mais il y avait, dans cet état complexe, quelque chose aussi de l'influence non moins réelle du moral sur le physique, car les souffrances morales et les déboires auxquels ce noble coeur fut en butte aux Indes orientales, puis dans la mère-patrie, ne peuvent qu'avoir contribué énormément à abréger son existence. (....)

Revenu en Europe, Multatuli vécut tantôt en Hollande, à La Haye et à Amsterdam, tantôt en Belgique, à Bruxelles. On rapporte que c'est dans cette dernière ville qu'il écrivit son Max Havelaar. Il vint aussi chez nous à diverses reprises pour y donner des conférences, notamment au Congrès néerlandais de Gand. C'est là que je l'entendis pour la première fois. Il y parla ce franc langage, qui lui était propre, si fin cependant, si plein d'humour, et qui effaroucha singulièrement nos flamingants officiels et cléricaux. Il vint aussi, plus tard, donner des conférences à la Libre Pensée d'Anvers. En 1880, nous l'attendions à Bruxelles au Congrès international des Libres Penseurs, auquel il avait donné son adhésion; mais une circonstance imprévue l'empêcha d'y assister. Ajoutons ici, à ce propos, que la Libre Pensée de Bruxelles, dans sa dernière séance, a voté un hommage respectueux à la mémoire du grand penseur hollandais. (....)

Multatuli fut un des trois précurseurs de la libre parole et de la démocratie sociale en Hollande. Le second, mort à Paris l'an dernier, est Busken Huët; le troisième est Roorda van Eysinga, qui vit à Genève. Tous trois avaient vécu dans l'Inde et trouvèrent de généreux accents pour défendre le malheureux indigène contre la rapacité européenne. Tout trois furent honnis et persécutés pour leur indépendance d'esprit, la fermeté de leur caractère, leur mépris pour les scélérats enrichis et puissants, leur profonde pitié pour l'humanité souffrante. Tous trois étaient des maîtres de la pensée et de la plume (le dernier l'est encore). Tous trois ont préféré s'exiler de leur patrie que d'être témoins des turpitudes qu'ils avaient en vain flagellées. Honneur à ces coeurs droits et à ces esprits d'élite!

Mais, je le répète, ce sont des précurseurs, des pionniers, des défricheurs. Ils ont défriché le champ où maintenant sème un quatrième éminent hollandais, digne d'être leur fils par le coeur et par l'esprit: F. Domela Nieuwenhuis. Mais ce dernier, plus pratique qu'eux, plus près du peuple aussi, mieux armé qu'eux sous le rapport des connaissances sociologiques, et plus tenace enfin, a juré de gagner au socialisme cette nation hollandaise dont ils se sont retranchés. On sait que l'oeuvre est en bonne voie. Multatuli n'en aura pas moins contribué à la préparer. Gloire à lui!

Dr DE PAEPE

Vertaling

Uit: ‘De Nieuwe Samenleving’

Multatuli (Douwes Dekker)

Kort geleden heeft Nederland een van zijn grootste inwoners verloren, de Nederlandse literatuur een van haar origineelste schrijvers, de vrije gedachte een van haar vermetelste zoekers, en de mensheid een van haar edelste zonen. Douwes Dekker, die zo bekend was onder de naam Multatuli, is dezer dagen in Duitsland gestorven, in het dorp Nieder-Ingelheim, waar hij zich vrijwillig in ballingschap had teruggetrokken.

Multatuli was een der onzen. Toen De Nieuwe Samenleving werd opgericht, was hij een van de eersten die antwoordden op onze oproep: wij konden hem tot onze medewerkers rekenen, dat sprak vanzelf. Hij was al tien jaar eerder ingegaan op een eerste verzoek dat ik de eer had tot hem te richten.

Toen ging het om het tijdschrift Vooruitstrevend Socialisme dat ik uitgaf samen met mijn vriend B. Malon, mevrouw André Leo en anderen en waaraan Douwes Dekker toezegde te willen meewerken, ook al maakte hij een voor-behoud op het punt van de betekenis die wij hechtten aan Socialisme en vooruitstrevendheid en die niet helemaal klopte met de zijne. Maar toen De Nieuwe Samenleving ontstond, was Multatuli al ziek en lijdend en kon hij zijn belofte tegenover ons niet nakomen.

In de laatste tijd was hij steeds meer teneergeslagen en moedeloos. Toch slaagde een onzer beste vrienden, de Nederlandse schrijver die met Rienzi ondertekent in de Toekomst te Gent, en die hem ging opzoeken, erin hem iets van zijn vroegere energie terug te geven en hem te doen besluiten weer aan het werk te gaan.

Het was te laat! Wat Rienzi voor moedeloosheid hield of zelfs voor mensenhaat, was ongetwijfeld niets dan de zeer natuurlijke uitwerking van de ziekte die hem zou vellen. Het ging hier volgens ons om de altijd aanwezige invloed van het lichaam op de geest die zo nauwgezet is beschreven door Cabanis, maar er was in deze gecompliceerde toestand ook iets van de niet minder echte invloed van de geest op het lichaam, want al het geestelijk lijden en de teleurstellingen waaraan dit edele hart had blootgestaan in Oost-Indië en daarna in het moederland moeten wel enorm hebben bijgedragen aan het bekorten van zijn levensloop. (....)

Teruggekeerd in Europa, woonde Multatuli afwisselend in Nederland, te Den Haag en te Amsterdam, en in België en wel in Brussel. Men zegt dat hij in deze laatste stad zijn Max Havelaar schreef. Hij kwam ook herhaaldelijk hierheen om lezingen te geven, met name op het Nederlands congres in Gent. Daar hoorde ik hem voor het eerst spreken. Hij uitte zich daar in die openhartige spreektrant die hem eigen was, en die toch zo fijntjes was en zo vol humor en die onze officiële en kerkelijke ijveraars voor het Vlaams zo bijzonder kwaad maakte. Later kwam hij ook lezingen houden voor de vrijdenkers in Antwerpen. In 1880 verwachtten wij hem in Brussel bij het internationale Congres van de Vrije Gedachte waaraan hij zijn steun had toegezegd, maar een onverwachte omstandigheid verhinderde hem erbij aanwezig te zijn. We kunnen terzake daaraan toevoegen dat de Vrije Gedachte in Brussel bij zijn laatste zitting een besluit heeft aangenomen om een eerbiedige hulde te brengen aan de grote Nederlandse denker. (....)

Multatuli was een van de drie voorlopers van het vrije woord en van de sociaal-demokratie in Nederland. De tweede, vorig jaar in Parijs overleden, is Busken Huet, de derde is Roorda van Eysinga die in Genève woont. Alle drie hebben in Indië gewoond, en hebben zich edelmoedig geuit over de verdediging van de ongelukkige inlanders tegen de Europese roofzucht. Alle drie werden zij gehoond en vervolgd om hun onafhankelijke geest, hun sterke karakter, hun verachting voor de zich verrijkende en machtige schurken en hun diepe mededogen met de lijdende mensheid. Zij waren alle drie meesters in hun denken en schrijven (de laatste is dat nog). Alle drie hebben ballingschap uit hun vaderland verkozen boven de noodzaak getuige te zijn van de dwaasheden die zij tevergeefs hebben gegeseld. Ere zij aan hun oprechte inborst en aan hun uitverkoren geest!

Maar, ik herhaal het, zij zijn voorlopers, pioniers, ontginners. Zij hebben het veld opengelegd waarin nu een vierde voortreffelijke Nederlander zaait die hun waardige zoon is naar hart en hoofd: F. Domela Nieuwenhuis. Maar deze laatste, meer man van de praktijk dan zij, dichter bij het volk ook, en beter gewapend op het punt van sociologische kennis en tenslotte ook vasthoudender, heeft de gelofte gedaan dit Nederlandse volk, waarvan zij hun handen hebben afgetrokken, te winnen voor het socialisme.

Het is duidelijk dat deze onderneming aan de winnende hand is. Multatuli heeft er niet in de laatste plaats toe bijgedragen deze overwinning voor te bereiden. Ere zij hem!

Dr. de Paepe