Multatuli.online

Volledige Werken. Deel 21. Brieven en dokumenten uit de jaren 1881-1882

Voorwoord

Verantwoording

Het jaar 1881

Brieven en dokumenten

[3 januari 1881 Brief van C. Vosmaer aan Multatuli en Mimi]

[6 januari 1881 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]

[7 januari 1881 Advertentie voordracht Rotterdam (I)]

[8 januari 1881 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]

[8 januari 1881 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]

[8 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[9 januari 1881 Advertentie voordracht Amsterdam]

[9 januari 1881 Advertentie voordracht Tiel]

[9 januari 1881 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]

[9 januari 1881 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]

[10 januari 1881 Voordracht te Rotterdam]

[10 januari 1881 Aantekeningen voordracht]

[11 januari 1881 Verslag voordracht Rotterdam in Nieuwe Rotterdamsche Crt]

[11 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[11 januari 1881 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]

[11 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[11 januari 1881 Brief van Multatuli aan J.G. Robbers]

[12 januari 1881 Advertentie voordracht Delft]

[12 januari 1881 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]

[12 januari 1881 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]

[12 januari 1881 Voordracht te Amsterdam]

[12 januari 1881 Aantekeningen voordracht]

[12 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[12 januari 1881 Verslag voordracht Rotterdam in Rotterdamsch Nieuwsblad]

[13 januari 1881 Voordracht te Leiden]

[13 januari 1881 Aantekeningen voordracht]

[14 januari 1881 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]

[14 januari 1881 Verslag voordracht Amsterdam in Algemeen Handelsblad]

[14 januari 1881 Verslag voordracht Amsterdam in Het Nieuws van den Dag]

[14 januari 1881 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]

[14 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[14 januari 1881 Voordracht te Delft]

[15 januari 1881 Verslag voordracht Leiden in Leidsch Dagblad]

[15 januari 1881 Advertentie voordracht Dordrecht]

[15 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[15 januari 1881 Verslag voordracht Leiden in Leidsche Crt.]

[15 januari 1881 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]

[15 januari 1881 Brief van Mimi aan D.R. Mansholt]

[15 januari 1881 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]

[16 januari 1881 Advertentie voordracht Breda]

[16 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[17 januari 1881 Advertentie voordracht Schiedam]

[17 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[18 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[18 januari 1881 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]

[18 januari 1881 Herinnering W.L. Penning aan voordracht Schiedam]

[18 januari 1881 Advertentie voordracht Zaltbommel]

[18 januari 1881 Voordracht te Schiedam]

[18 januari 1881 Aantekeningen voordracht]

[19 januari 1881 Verslag voordracht Leiden in Minerva]

[19 januari 1881 Advertentie voordracht Haarlem]

[19 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[20 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[20 januari 1881 Verslag voordracht Schiedam in Schiedamsche Crt.]

[20 januari 1881 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]

[21 januari 1881 Advertentie voordracht 's-Gravenhage]

[21 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[21 januari 1881 Voordracht te Haarlem]

[21 januari 1881 Herinneringen P.J. van Eldik Thieme aan voordracht Haarlem]

[22 januari 1881 Advertentie voordracht 's-Hertogenbosch]

[22 januari 1881 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]

[22 januari 1881 Voordracht te 's-Gravenhage]

[22 januari 1881 Aantekeningen voordracht]

[23 januari 1881 Verslag voordracht Rotterdam in Brielsche Crt.]

[23 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[23 januari 1881 Verslag voordracht Amsterdam in De Amsterdammer]

[24 januari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi en Wouter]

[24 januari 1881 Brief van Mimi aan Multatuli]

[24 januari 1881 Verslag voordracht Haarlem in Opregte Haarlemsche Crt.]

[25 januari 1881 Voordracht Dordrecht afgelast]

[25 januari 1881 Advertentie voordracht Middelburg]

[25 januari 1881 Verslag voordracht 's-Gravenhage in Het Vaderland]

[25 januari 1881 Briefkaart Multatuli aan Mimi]

[25 januari 1881 Voordracht te Breda]

[26 januari 1881 Telegram Multatuli aan Mimi]

[26 januari 1881 Voordracht te 's-Hertogenbosch]

[27 januari 1881 Voordracht te Middelburg]

[29 januari 1881 Verslag voordracht Middelburg in Middelburgsche Crt.]

[29 januari 1881 Verslag voordracht 's-Gravenhage in De Nederlandsche Spectator]

[30 januari 1881 Advertentie voordracht Gouda]

[31 januari 1881 Brief van Multatuli aan J.G. Robbers]

[2 februari 1881 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]

[3 februari 1881 Advertentie voordracht Zutphen]

[3 februari 1881 Brief van Multatuli aan T. Tal]

[4 februari 1881 Brief van T. Tal aan Multatuli]

[4 februari 1881 Voordracht te Zaltbommel]

[5 februari 1881 Voordracht te Helmond]

[7 februari 1881 Advertentie voordracht Utrecht]

[7 februari 1881 Voordracht te Gouda]

[8 februari 1881 Advertentie en bericht voordracht Amersfoort]

[8 februari 1881 Brief van Multatuli aan J.L. Beijers]

[8 februari 1881 Voordracht te Utrecht]

[9 februari 1881 Verslag voordracht Utrecht in Utrechtsch Dagblad]

[9 februari 1881 Advertentie voordracht Hengelo]

[9 februari 1881 Advertentie voordracht Enschedé]

[9 februari 1881 Verslag voordracht Gouda]

[9 februari 1881 Voordracht te Amersfoort]

[10 februari 1881 Voordracht te Zutphen]

[10 februari 1881 Aantekeningen voordracht]

[10 februari 1881 Herinneringen J. de Meester aan voordracht Zutphen]

[11 februari 1881 Voordracht te Hengelo]

[12 februari 1881 Verslag voordracht Zutphen in Zutphensche Crt.]

[12 februari 1881 Verslag voordracht Amersfoort in Nieuwe Amersfoortsche Crt.]

[12 februari 1881 Voordracht te Enschedé]

[14 februari 1881 Briefkaart van Multatuli aan T. Tal]

[14 februari 1881 Verslag voordracht Zutphen in Zutphensche Crt. (vervolg)]

[15 februari 1881 Advertentie Th. Postma in Leeuwarder Crt.]

[15 februari 1881 Advertentie voordracht Dordrecht]

[16 februari 1881 Advertentie voordracht Arnhem]

[16 februari 1881 Verslag voordracht Hengelo en voordracht Enschedé in Tubantia]

[16 februari 1881 Voordracht te Dordrecht]

[17 februari 1881 Brief van Multatuli aan E. Douwes Dekker]

[17 februari 1881 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]

[18 februari 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[februari 1881 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]

[19 februari 1881 Advertentie voordracht Dokkum]

[19 februari 1881 Advertentie voordracht Sneek]

[19 februari 1881 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]

[20 februari 1881 Brief van Multatuli aan een onbekende]

[21 februari 1881 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]

[21 februari 1881 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]

[21 februari 1881 Advertentie voordracht Harlingen]

[21 februari 1881 Bericht inzake voordracht Harlingen]

[21 februari 1881 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]

[23 februari 1881 Verslag voordracht Arnhem in Arnhemsche Crt.]

[23 februari 1881 Voordracht te Harlingen]

[24 februari 1881 Advertentie voordracht Leeuwarden]

[24 februari 1881 Advertentie voordracht Groningen]

[24 februari 1881 Voordracht te Leeuwarden]

[25 februari 1881 Verslag voordracht Harlingen in de Harlinger Crt.]

[25 februari 1881 Voordracht te Dokkum]

[26 februari 1881 Verslag voordracht Dokkum in Oostergo]

[26 februari 1881 Voordracht te Sneek]

[februari 1881 Brief van Mimi aan Multatuli]

[28 februari 1881 Verslag voordracht Leeuwarden in de Leeuwarder Crt.]

[28 februari 1881 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]

[28 februari 1881 Advertentie voordracht Scheemda]

[28 februari 1881 Voordracht te Groningen]

[28 februari 1881 Aantekeningen voordracht]

[1 maart 1881 Advertentie voordracht Assen]

[2 maart 1881 Verslag voordracht Groningen in Prov. Groninger Crt.]

[2 maart 1881 Verslag voordracht Sneek in de Sneeker Crt.]

[2 maart 1881 Voordracht te Sappemeer]

[2 maart 1881 Aantekeningen voordracht]

[3 maart 1881 Advertentie voordracht Schagen]

[3 maart 1881 Briefkaart van Multatuli aan J.H. de Haas]

[3 maart 1881 Voordracht te Veendam]

[4 maart 1881 Advertentie voordracht Deventer]

[4 maart 1881 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]

[4 maart 1881 Voordracht te Stadskanaal]

[5 maart 1881 Voordracht te Scheemda]

[6 maart 1881 Advertentie voordracht Nijmegen]

[7 maart 1881 Verslag voordracht Veendam in de Prov. Groninger Crt.]

[7 maart 1881 Advertentie voordracht Winschoten]

[7 maart 1881 Voordracht te Winschoten]

[8 maart 1881 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]

[8 maart 1881 Verslag voordracht Sappemeer in de Prov. Groninger Crt.]

[8 maart 1881 Voordracht te Assen]

[9 maart 1881 Advertentie voordracht Zwolle]

[9 maart 1881 Bericht in Prov. Groninger Crt.]

[9 maart 1881 Verslag voordracht Winschoten in Prov. Groninger Crt.]

[9 maart 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[9 maart 1881 Voordracht te Zwolle]

[10 maart 1881 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]

[10 maart 1881 Verslag voordracht Scheemda in Prov. Groninger Crt.]

[10 maart 1881 Voordracht te Deventer]

[11 maart 1881 Verslag voordracht Deventer in de Deventer Crt.]

[11 maart 1881 Verslag voordracht Zwolle in de Prov. Overijsselsche en Zwolsche Crt.]

[12 maart 1881 Advertentie voordracht Zaandijk]

[12 maart 1881 Verslag voordracht Winschoten in de Winschoter Crt.]

[maart 1881 Aantekeningen Vosmaer inzake Tandem]

[maart 1881 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]

[14 maart 1881 Voordracht te Nijmegen]

[14 maart 1881 Aantekening kassaboek De Harmonie]

[maart 1881 Advertentie voordracht Den Helder]

[15 maart 1881 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]

[maart 1881 Brief van Wouter aan Multatuli]

[16 maart 1881 Verslag voordracht Groningen in Minerva]

[maart 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[16 maart 1881 Verslag van een voordracht over Multatuli in Minerva]

[17 maart 1881 Voordracht te Den Helder]

[18 maart 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[18 maart 1881 Advertentie voordracht Tiel]

[18 maart 1881 Voordracht te Schagen]

[19 maart 1881 Verslag voordracht Assen in de Prov. Drentsche en Asser Crt.]

[19 maart 1881 Advertentie voordracht Rotterdam (II)]

[19 maart 1881 Voordracht te Zaandijk]

[20 maart 1881 Verslag voordracht Schagen in de Schager Crt.]

[20 maart 1881 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]

[21 maart 1881 Voordracht op Texel]

[23 maart 1881 Verslag voordracht Zaandijk in de Zaanlandsche Crt.]

[23 maart 1881 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]

[23 maart 1881 Voordracht te Rotterdam]

[23 maart 1881 Aantekeningen voordracht]

[24 maart 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[24 maart 1881 Telegram van Multatuli aan A. Merens]

[24 maart 1881 Verslag voordracht Rotterdam in de Nieuwe Rotterdamsche Crt.]

[26 maart 1881 Brief van G.L. Funke aan Mimi]

[26 maart 1881 Ingezonden brieven in de Zaanlandsche Crt.]

[27 maart 1881 Advertentie voordracht Gorkum]

[28 maart 1881 Voordracht te Gorkum]

[30 maart 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[30 maart 1881 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]

[30 maart 1881 Ingezonden Stuk in de Zaanlandsche Crt.]

[30 maart 1881 Voordracht te Sliedrecht]

[31 maart 1881 Verslag voordracht Gorkum in de Nieuwe Gorinchemsche Crt.]

[31 maart 1881 Voordracht te Tiel]

[2 april 1881 Verslag voordracht Tiel in de Nieuwe Tielsche Crt.]

[2 april 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[3 april 1881 Verslag voordracht Rotterdam in de Brielsche Crt.]

[4 april 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[6 april 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[6 april 1881 Ingezonden Stuk in de Zaanlandsche Crt.]

[7 april 1881 Advertentie voordracht Utrecht]

[8 april 1881 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]

[8 april 1881 Advertentie afgelasting voordracht Utrecht]

[9 april 1881 Ingezonden mededeling van Multatuli in het Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad]

[9 april 1881 Ingezonden Stuk in de Zaanlandsche Crt.]

[9 april 1881 Brief van Multatuli aan J. Ensing]

[11 april 1881 Brief van Multatuli aan Mimi]

[12 april 1881 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]

[14 april 1881 Kaartje van G.C. de Haas-Hanau en haar dochter]

[18 april 1881 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]

[april 1881 Brief van H.C. de Wolff aan G.C. de Haas-Hanau]

[22 april 1881 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]

[30 april 1881 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]

[1 mei 1881 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]

[3 mei 1881 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]

[5 mei 1881 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]

[6 mei 1881 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]

[8 mei 1881 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]

[10 mei 1881 Brief van T.H. de Beer aan Multatuli]

[14 mei 1881 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]

[15 mei 1881 Brief van W.L. Penning aan C. Vosmaer]

[21 mei 1881 Intrek in het huis Auf der Kreuzkirch]

[mei 1881 Herinneringen van Saalwachter, Hilgert en Sinning]

[23 mei 1881 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]

[24 mei 1881 Brief van Multatuli en Mimi aan C. Merens-Hamminck Schepel]

[4 juni 1881 Briefkaart van T.H. de Beer aan Multatuli]

[4 juni 1881 Briefkaart van T.H. de Beer aan Multatuli]

[7 juni 1881 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]

[8 juni 1881 Brief van Multatuli aan T.H. de Beer

[9 juni 1881 Brief van T.H. de Beer aan Multatuli]

[13 juni 1881 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]

[14 juni 1881 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]

[15 juni 1881 Brief van Multatuli aan T.H. de Beer]

[16 juni 1881 Briefkaart van Multatuli aan T.H. de Beer]

[17 juni 1881 Brief van Multatuli aan N. Braunius Oeberius]

[19 juni 1881 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]

[25 juni 1881 Brief van 8 juni aan T.H. de Beer in De Portefeuille]

[26 juni 1881 Brief van Multatuli aan J.G. Robbers]

[27 juni 1881 Briefkaart van G.L. Funke aan Multatuli]

[28 juni 1881 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]

[28 juni 1881 Briefkaart van T.H. de Beer aan Multatuli]

[29 juni 1881 Artikel in Het Nieuws van den Dag]

[29 juni 1881 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]

[30 juni 1881 Telegram van Multatuli aan T.H. de Beer]

[juli 1881 Brief van T.H. de Beer aan A.S. Kok]

[1 juli 1881 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]

[1 juli 1881 Brief van T.H. de Beer aan Multatuli]

[2 juli 1881 Twee artikeltjes in Uilenspiegel]

[2 juli 1881 Bericht in Het Nieuws van den Dag]

[2 juli 1881 Brief van Multatuli aan T.H. de Beer]

[2 juli 1881 Bericht van T.H. de Beer in De Portefeuille]

[3 juli 1881 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]

[3 juli 1881 Briefkaart van Multatuli aan T.H. de Beer]

[3 juli 1881 Brief van T.H. de Beer aan Multatuli]

[4 juli 1881 Briefkaart van Multatuli aan T.H. de Beer]

[4 juli 1881 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[5 juli 1881 Briefkaart van Multatuli aan T.H. de Beer]

[6 juli 1881 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]

[9 juli 1881 Brief van Multatuli aan T.H. de Beer in De Portefeuille]

[10 juli 1881 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]

[11 juli 1881 Briefkaart van T.H. de Beer aan Multatuli]

[19 juli 1881 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[20 juli 1881 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[23 juli 1881 Artikel van G.J.P. de la Valette in De Portefeuille]

[Herinneringen G.J.P. de la Valette]

[25 juli 1881 Brief van Multatuli aan J.G. Robbers]

[26 juli 1881 Opdracht in exemplaar Vorstenschool]

[1 augustus 1881 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]

[2 augustus 1881 Brief van Multatuli aan J.G. Robbers]

[5 augustus 1881 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]

[5 augustus 1881 Briefkaart van Multatuli aan T.H. de Beer]

[6 augustus 1881 Brief van Multatuli aan J.B.H. Bremer]

[14 augustus 1881 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]

[17 augustus 1881 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]

[17 augustus 1881 Multatuli's kleinzoon Guido Bassani geboren]

[21 augustus 1881 Brief van Multatuli aan E. Douwes Dekker]

[24 augustus 1881 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]

[26 augustus 1881 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]

[27 augustus 1881 Briefkaart van G.L. Funke aan Multatuli]

[28 augustus 1881 Brief van Mimi aan W.A. Paap]

[31 augustus 1881 Briefkaart van Multatuli aan T.H. de Beer]

[31 augustus 1881 Brief van Multatuli aan E. Douwes Dekker]

[31 augustus 1881 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]

[31 augustus 1881 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]

[1 september 1881 Betaling Tandem door M.J. de Witt Hamer]

[6 september 1881 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]

[13 september 1881 Brief van Multatuli aan E. Douwes Dekker]

[13 september 1881 Brief van Multatuli aan M.J. de Witt Hamer]

[26 september 1881 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]

[1 oktober 1881 Brief van Multatuli aan een onbekende]

[2 oktober 1881 Brief van Mimi en Multatuli aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]

[4 oktober 1881 Bericht J. Muusses & Co. in het Nieuwsblad voor den boekhandel]

[7 oktober 1881 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]

[8 oktober 1881 Ingezonden Brief in De Nederlandsche Spectator]

[oktober 1881 Circulaire boekhandel 5e druk Max Havelaar]

[10 oktober 1881 Brief van Mimi en Multatuli aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]

[10 oktober 1881 Brief van Wouter aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]

[12 oktober 1881 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]

[13 oktober 1881 Brief van Multatuli aan A.D. Baron van Verschuer]

[14 oktober 1881 Advertentie in het Nieuwsblad voor den boekhandel]

[15 oktober 1881 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]

[16 oktober 1881 Brief van Multatuli en Mimi aan E. Douwes Dekker en T.C. Douwes Dekker Heijning]

[18 oktober 1881 Brief van D.J. Korteweg aan Multatuli]

[18 oktober 1881 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]

[20 oktober 1881 Briefkaart van Multatuli aan D.J. Korteweg]

[20 oktober 1881 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]

[20 oktober 1881 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[21 oktober 1881 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]

[21 oktober 1881 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]

[21 oktober 1881 Brief van Wouter aan E. Douwes Dekker en T.C. Douwes Dekker-Heijning]

[23 oktober 1881 Briefkaart van Multatuli aan E. Douwes Dekker]

[23 oktober 1881 Briefkaart van Multatuli aan J.H. de Haas]

[25 oktober 1881 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]

[25 oktober 1881 Briefkaart van Multatuli aan W.A. Paap]

[26 oktober 1881 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]

[27 oktober 1881 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]

[27 oktober 1881 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]

[29 oktober 1881 Brief van Multatuli aan E. Douwes Dekker en T.C. Douwes Dekker-Heijning]

[31 oktober 1881 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]

[1 november 1881 Vijfde druk Max Havelaar]

[2 november 1881 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman Jr.]

[4 november 1881 Telegram van Multatuli aan Maatschappij Elsevier]

[9 november 1881 Brief van Multatuli aan G.J.P. de la Valette]

[9 november 1881 Bespreking Max Havelaar in de Arnhemsche Crt.]

[11 november 1881 Brief van Multatuli aan E. Douwes Dekker en T.C. Douwes Dekker-Heijning]

[12 november 1881 Bericht over 5de druk Max Havelaar in De Nederlandsche Spectator]

[december 1881 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]

[1 december 1881 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]

[6 december 1881 Advertentie in de Arnhemsche Crt.]

[6 december 1881 Brief van Multatuli aan E. Douwes Dekker]

[13 december 1881 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]

[25 december 1881 Redaktioneel schrijven in het Algemeen Handelsblad]

[25 december 1881 M.T.H. Perelaer in het Algemeen Handelsblad]

[28 december 1881 Brief van Multatuli aan H.L.F. Pisuisse]

[28 december 1881 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]

[28 december 1881 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]

[29 december 1881 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]

[december 1881 Brief van Multatuli aan J. Versluys]

[29 december 1881 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]

[1881 Aantekeningen in het Memoriaal]

[Ongedateerde aantekeningen inzake de voordrachten 1878-1881]

Overzicht van de in 1881 door Multatuli gehouden voordrachten

Het jaar 1882 tot de verschijning van de circulaire ‘Landgenoten’

Brieven en dokumenten

[1 januari 1882 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]

[2 januari 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[2 januari 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[8 januari 1882 Artikel over Lebak in De Amsterdammer]

[8 januari 1882 Brief van Multatuli aan J.A. Roessingh van Iterson]

[8 januari 1882 Briet van G.C. de Haas-Hanau aan J.M. Haspels]

[11 januari 1882 Briefkaart van Multatuli aan V. Bruinsma]

[16 januari 1882 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman Jr.]

[21 januari 1882 Artikel van C. Vosmaer in De Nederlandsche Spectator]

[22 januari 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[23 januari 1882 Brief van J.A. Roessingh van Iterson aan D.J. Korteweg]

[23 januari 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[29 januari 1882 Artikel van V. Bruinsma in De Amsterdammer]

[29 januari 1882 Brief van C.J.H. van den Broek aan V. Bruinsma]

[30 januari 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[30 januari 1882 Brief van S. Katz aan V. Bruinsma]

[30 januari 1882 Briefkaart van J. Blankman aan V. Bruinsma]

[31 januari 1882 Briefkaart van W.H. van Heijningen Jr. aan V. Bruinsma]

[januari 1882 Brochure van M.T.H. Perelaer]

[3 februari 1882 Brief van M.T.H. Perelaer aan V. Bruinsma]

[februari 1882 Ontwerp circulaire]

[4 februari 1882 Brief van D.J. Korteweg aan P.A. Tiele]

[5 februari 1882 Ingezonden Brief in De Amsterdammer]

[5 februari 1882 Artikel in de Kamper Crt.]

[februari 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[6 februari 1882 Brief van C.J.H. van den Broek aan V. Bruinsma]

[6 februari 1882 Brief van J. Deutz aan V. Bruinsma]

[6 februari 1882 Brief van J.A. Roessingh van Iterson aan A.S. Kok]

[7 februari 1882 Briefkaart van C. Vosmaer aan V. Bruinsma]

[Februari 1882 Brief van J. Versluys aan een onbekende]

[8 februari 1882 Brief van D.J. Korteweg aan P.A. Tiele]

[8 februari 1882 Brief van Edu aan een onbekende]

[8 februari 1882 Artikel in het Dagblad]

[9 februari 1882 Brief van M.T.H. Perelaer aan V. Bruinsma]

[9 februari 1882 Brief van M.T.H. Perelaer aan J.A. Roessingh van Iterson]

[9 februari 1882 Brief van J.A. Roessingh van Iterson aan A.S. Kok]

[9 februari 1882 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]

[10 februari 1882 Brief van W.J. Vervloet aan J.A. Roessingh van Iterson]

[11 februari 1882 Brief van W.H. van Heijningen Jr. aan V. Bruinsma]

[11 februari 1882 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]

[11 februari 1882 Briefkaart van F. van der Goes aan V. Bruinsma]

[11 februari 1882 Brief van J.M. Haspels aan V. Bruinsma]

[11 februari 1882 Brief van J. Manuel Engelbrecht aan De Amsterdammer]

[11 februari 1882 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]

[februari 1882 Portret van Wouter Bernhold]

[12 februari 1882 Brief van D.J. Korteweg aan P.A. Tiele]

[12 februari 1882 Artikel van V. Bruinsma in De Amsterdammer]

[12 februari 1882 Brief van P.W. van Gelderen aan V. Bruinsma]

[12 februari 1882 Brief van J.H. Geraets Jr. aan V. Bruinsma]

[12 februari 1882 Briefkaart van J.R. van Minden aan V. Bruinsma]

[12 februari 1882 Briefkaart van J. Vonk aan V. Bruinsma]

[12 februari 1882 Briefkaart van A. v. Baalen en A. Dorsman aan V. Bruinsma]

[12 februari 1882 Brief van J.A. Roessingh van Iterson aan D.J. Korteweg]

[12 februari 1882 Artikel in de Kamper Crt.]

[13 februari 1882 Brief van J. Eekhof aan V. Bruinsma]

[13 februari 1882 Briefkaart van W.N. de Brakke aan V. Bruinsma]

[13 februari 1882 Briefkaart van J. Jeronimo de Vries aan V. Bruinsma]

[13 februari 1882 Briefkaart van P.W. Gosler aan V. Bruinsma]

[13 februari 1882 Brief van B.v. Ommeren aan V. Bruinsma]

[13 februari 1882 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]

[13 februari 1882 Briefkaart van Van den Berg aan V. Bruinsma]

[13 februari 1882 Brief van P.C. Vis aan V. Bruinsma]

[14 februari 1882 Brief van A.A. van Elk aan V. Bruinsma]

[14 februari 1882 Brief van J.H.C. Kern aan P.A. Tiele]

[14 februari 1882 Briefkaart van S.T.A.D. van de Berg aan V. Bruinsma]

[15 februari 1882 Brief van P.F. Vos aan V. Bruinsma]

[15 februari 1882 Briefkaart van N. Middelkoop aan V. Bruinsma]

[15 februari 1882 Briefkaart van M. Duparc aan V. Bruinsma]

[15 februari 1882 Briefkaart van J. Versluys aan V. Bruinsma]

[15 februari 1882 Brief van J.C. de Vos aan J. Versluys]

[februari 1882 Brief van J. Versluys aan V. Bruinsma]

[15 februari 1882 Briefkaart van G.P. Rouffaer aan V. Bruinsma]

[15 februari 1882 Koncept-brief van D.J. Korteweg aan J.A. van den Broek]

[15 februari 1882 Brief van F. van der Goes aan V. Bruinsma]

[15 februari 1882 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]

[februari 1882 Brief van W.H. van Dissel aan V. Bruinsma]

[februari 1882 Brief van Utrechtse studenten aan V. Bruinsma]

[16 februari 1882 Brief van P. Hulst aan V. Bruinsma]

[16 februari 1882 Brief van J.A. van den Broek aan D.J. Korteweg]

[17 februari 1882 Brief van J.H. Anschütz aan V. Bruinsma]

[17 februari 1882 Briefkaart van J. Hobbel aan V. Bruinsma]

[18 februari 1882 Brief van Multatuli aan M.C. van der Hoeven-Meyer]

[19 februari 1882 Briefkaart van G. Heymans aan V. Bruinsma]

[19 februari 1882 Brief van D.J. Korteweg aan P.A. Tiele]

[19 februari 1882 Koncept-brief van D.J. Korteweg aan A. des Amorie van der Hoeven]

[19 februari 1882 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]

[19 februari 1882 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman Jr.]

[19 februari 1882 Artikel in de Kamper Crt.]

[20 februari 1882 Brief van P.F. Abell aan V. Bruinsma]

[20 februari 1882 Briefkaart van H.P. Grothe aan V. Bruinsma]

[20 februari 1882 Briefkaart van M.J. de Marees van Swinderen aan V. Bruinsma]

[20 februari 1882 Briefkaart van A.J. Fraens aan V. Bruinsma]

[20 februari 1882 Brief van C. van Nievelt aan het comité Huldeblijk]

[20 februari 1882 Brief van J. Versluys aan V. Bruinsma]

[21 februari 1882 Briefkaart van J. de Koo aan V. Bruinsma]

[21 februari 1882 Brief van A. des Amorie van der Hoeven aan D.J. Korteweg]

[23 februari 1882 Briefkaart van Vreedenberg aan V. Bruinsma]

[23 februari 1882 Brief van Multatuli aan G.J.P. de la Valette]

[24 februari 1882 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]

[25 februari 1882 Brief van J.W. van Wijhe aan V. Bruinsma]

[26 februari 1882 Brief van J. Rietsema aan V. Bruinsma]

[26 februari 1882 Artikel W.B. Bergsma in De Amsterdammer]

[27 februari 1882 Artikel in de Provinciale Groninger Crt.]

[27 februari 1882 Brief van A.W. Tresling aan V. Bruinsma]

[27 februari 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[27 februari 1882 Brief van Multatuli aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]

[28 februari 1882 Brief van Multatuli aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]

[28 februari 1882 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman Jr.]

[maart 1882 Artikel van P. Westra in Noord en Zuid]

[maart 1882 Brief van J.W.E. Duitz aan V. Bruinsma]

[1 maart 1882 Verjaarsversje van Wouter voor Multatuli]

[2 maart 1882 Geschenk van mevr. G.C. de Haas-Hanau]

[2 maart 1882 Artikel in de Kamper Crt.]

[3 maart 1882 Brief van Mimi en Multatuli aan M.C. van der Hoeven-Meyer]

[3 maart 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[5 maart 1882 Ingezonden Brief van V. in De Amsterdammer]

[5 maart 1882 Brief van P.F. Abell aan V. Bruinsma]

[6 maart 1882 Brief van P.H. Ritter aan Multatuli]

[6 maart 1882 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]

[7 maart 1882 Artikel van M.T.H. Perelaer in Het Vaderland]

[7 maart 1882 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman Jr.]

[8 maart 1882 Gedrukte brief van de voorlopige huldeblijkcommissie]

[8 maart 1882 Brief van J.A. Roessingh van Iterson aan D.J. Korteweg]

[8 maart 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[10 maart 1882 Ingezonden Stuk van H.J. Vervloet in het Algemeen Handelsblad]

[11 maart 1882 Briefkaart Zeeuwse onderwijzers aan V. Bruinsma]

[11 maart 1882 Vlugmaren van C. Vosmaer in De Nederlandsche Spectator]

[11 maart 1882 Briefkaart van J. de Groot aan V. Bruinsma]

[12 maart 1882 Brief van J. Versluys aan V. Bruinsma]

[12 maart 1882 Brief van D.J. Korteweg aan V. Bruinsma]

[12 maart 1882 Ingezonden Brief van J.H. Geraets Jr. in De Amsterdammer]

[13 maart 1882 Ingezonden Stuk van Van der Hoeven in Het Vaderland]

[13 maart 1882 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]

[14 maart 1882 Brief van Multatuli aan P.H. Ritter]

[14 maart 1882 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]

[14 maart 1882 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]

[14 maart 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]

[15 maart 1882 Brief van Edu aan een onbekende]

[15 maart 1882 Brief van D.J. Korteweg aan enkele verspreiders van de circulaire]

[15 maart 1882 Gedrukte brief van de hoofd-commissie Huldeblijk]

[maart 1882 Circulaire]

Biografische aantekeningen


[26 februari 1881
Verslag voordracht Dokkum in Oostergo]

26 februari 1881

Verslag van de voordracht van Multatuli te Dokkum van 25 februari in Oostergo, no. 16. (Provinciale bibliotheek van Friesland, Leeuwarden; fotokopie M.M.) Fragmenten.

dockum, 26 Febr. Multatuli is gisterenavond alhier opgetreden. In onze stad was dit een evenement; en geen wonder dan ook, dat een zeer talrijk publiek was opgekomen. De redenaar heeft het kunnen gevoelen: 't was een sympathetisch gehoor dat, in de diepste stilte, langer dan twee uren naar de schitterende improvisatie luisterde, met overgroote belangstelling hoorde naar 't geen de man, wiens optreden reeds indruk maakte, te zeggen had. (....) Multatuli gaf zelf aan, dat het opschrift van zijn voordracht aldus zou kunnen luiden: ‘de kennis van den oorsprong aller dingen, het ware middel om wèl te leeren denken’, waarbij al aanstonds de opmerking werd gemaakt, dat wèl denken (die beide woorden door een - gescheiden) in nauw en onverbrekelijk verband staat met weldenkendheid, waarvan de zetel is in den innerlijken mensch, in 't gemoed.

Wie wèl denkt, is weldenkend! Wij dachten: uitnemend! Maar weldenkend te zijn, is dan ook een onbereikbaar ideaal, daar wèl te denken ook tot de dingen der meest verwijderde toekomst behoort. Die stelling werd nu in zeer breede trekken ontwikkeld, vóór de pauze meer in 't afgetrokkene, daarna toegepast op de praktijk des levens in ettelijke voorbeelden ontleend aan eenige ‘gewoontetjes’ en ‘maniertjes’ van 't leven, aan de taalkunde, en vooral gekozen op zedelijk gebied. Noodig was allereerst eene nadere bepaling van het woord ‘dingen’ en we ontdekten dat Multatuli daaronder verstaat al wat is of schijnt te bestaan, in de zinnelijke wereld, in de geestelijke wereld, in de wereld der gedachte ook. Wie nu wèl denken wil, 't geen op zijn zedelijk leven zulk een beduidenden invloed zal uitoefenen, moet vragen naar de oorzaken van alles en vooral ook naar de reden van alles. Spr. toonde met keur van voorbeelden aan dat men, in den regel, niet naar oorzaken vraagt en - zoo men dit al doet - dan gewoonlijk oorzaak met reden verwart. En 't onderscheid tusschen deze twee is zoo oneindig groot. De oorzaak te zoeken is een arbeid die te huis behoort in de ‘onbezielde’ wereld, de reden te vragen is de plicht van den denkenden, zich zelf bewusten mensch. Gelijk gezegd is, dit werd met tal van voorbeelden aangetoond waaruit de slotsom werd opgemaakt: vraag de reden der daden, de oorzaak der verschijnselen, en ge zult goed leeren denken. Dat dit wèl denken een grooten invloed op 't zedelijk leven zal hebben, spreekt wel van zelf. We zullen b.v. ontdekken hoe wij als menschen ook een wordingsgeschiedenis van millioenen eeuwen achter ons hebben die ons vertelt dat we wat nederiger moeten zijn omdat de oorzaak van ons bestaan nu juist niet zoo schitterend is. Dit werd bewezen met een kort exposé van de ontdekkingen van Darwin en Haeckel [1.] Haeckel: Ernst Haeckel (1834-1919), duits dierkundige, verdediger van Darwins evolutieleer., waarbij ook de vraag van de schepping aller dingen ter sprake kwam, natuurlijk vermengd met een paar opmerkingen over de bronnen waaruit Genesis is samengesteld en een paar taalkundige aanteekeningen op 't Hebreeuwsche woord bara. Hier kregen we eerst de betuiging dat de spreker niet gaarne iemand griefde - maar de waarheid moest zeggen. Welnu - hoe 't elders is weten we niet - maar we gelooven, dat die hem hier hoorden geen greintje ergernis gevoelden en 't zelfde al lang dachten wat nu verkondigd werd. Waarlijk, iets ergerlijks was er in de geheele voordracht niet. (....)

Toch nog een paar woorden. We kunnen niet verzwijgen welk een indruk het geheel op ons maakte. Of we voldaan zijn? We haasten ons hier te zeggen dat het gebruikelijk ‘wij’ hier beschouwd moet worden als de personeele meening van den schrijver dezer regelen.

En dan? Ja voldaan, wat den totaal-indruk betreft. Multatuli heeft veel gedacht, vaak goed gedacht, en bewezen dat wèl denken het leven tot genot maakt. Maar, we hebben ook zeer ernstige bedenkingen. Multatuli mag geen machtspreuken gebruiken. En we ontdekten ettelijke ‘onjuistheden’, waarvan we een paar moeten aanstippen. Eerst wel op taalkundig gebied. Cherub en Seraf zou 't zelfde woord zijn, alleen dialectverschil. Geenszins. Cherub zou 't idée hebben van samenvoegen: verre van daar: het staat in verband met gryp(s), grijpen en de cherubim waren dan ook symbolische figuren samengesteld uit de figuur van een mensch, een leeuw, een arend of gier, terwijl Seraf in verband staat met het Arabische scherif en deze gedacht werden in menschelijke gedaante met zes vleugels: twee om te vliegen, twee om het aangezicht en twee om de voeten te bedekken, overeenkomstig het Oostersch gebruik waar men een vorst naderde. Over 't Nederlandsch Woordenboek werd met een machtwoord de staf gebroken. De beteekenis van een woord uit het Gothisch te willen verklaren werd eenvoudig dwaas genoemd daar de Gothen niet schrijven konden. Is Multatuli dan onbekend van Ulfila's bijbel en weet hij dan niet dat het Gothisch voldoend genoeg gekend kan worden om te weten hoe het oudste Duitsch geweest is? Met machtspreuken den arbeid van vele geleerden belachelijk maken, moest beneden zulk een spreker en denker staan. - We teekenen dit niet aan om te bedillen maar om het publiek dat zoo licht Multatuli als half-god vereert ook te zeggen: denk zelf na! Zoo ook: de Atjeh-oorlog onzedelijk en..., dom! 't Kan zijn, maar waar bleef het bewijs? In geheel Atjeh is niets veroverd... goed, waar het bewijs? ‘Wat is zedelijkheid?’ Multatuli geeft ten antwoord ‘als gij dat niet weet, spijt het me van u.’ Dat noemt men 't overspringen van moeielijkheden. Zeker, wel degelijk moeten we allereerst zorgen voor eene goede begripsverklaring, voordat we over iets redeneeren gaan. Dit te doen zal veel begripsverwarring voorkomen.

Had Multatuli dit altijd gedaan, hij zou o.a. wat minder schermen met het woord atheïst, en minder vreemd met zijn Godsbegrip omspringen.

En dan nog iets: dingen, iederen ontwikkelde overbekend, werden vaak voorgesteld als de allernieuwste ontdekkingen, zóó b.v. het ontstaan van Genesis uit verschillende bronnen, wat een wel ontwikkelde catechisant weet. Ziet, zulke zaken ontsieren 't geheel en doen ons vragen: was 't niet beter als ook deze hoogstbegaafde dacht aan 't ‘non multa sed multum [2.] non multa, sed multum: niet veel verschillende zaken, maar veel over één zaak (lat.)’, zou hij daardoor niet veel meer en beter zijn doel treffen, en nog beter apostel kunnen zijn van vooruitgang en vrijheid? Zou hij dan niet zooveel voorkomen hebben wat nu zoo vaak, tot groote schade der waarheid geschiedt, dat onnadenkenden vooral zich laten meeslepen omdat Multatuli 't gezegd heeft, en vaak ‘met het badwater ook het kindeke wegspoelen’?

Eindelijk - en wij eindigen - zijn gemoedelijk slotwoord was waar: 't worde ieder gegeven eens 't moede hoofd te kunnen neêrleggen met 't bewustzijn: ik heb wél gedacht en was weldenkend! Dan bedelen we niet om een Paradijs, maar zijn er in.