Multatuli.online

Volledige Werken. Deel 6. Ideeën, vierde bundel. Ideeën, vyfde bundel

Ideeën, vierde bundel

Ideeën, vierde bundel

929.

930.

Vorstenschool

Personen

Eerste bedryf

Tweede bedryf

Derde bedryf

Vierde bedryf

Vyfde bedryf

[Ideeën, vierde bundel (vervolg)]

931.

932.

933.

934.

935.

936.

937.

938.

939.

940.

941.

942.

943.

944.

945.

946.

947.

948.

949.

950.

951.

952.

953.

954.

955.

956.

957.

958.

959.

960.

961.

962.

963.

964.

965.

966.

967.

968.

969.

970.

971.

972.

973.

974.

975.

976.

977.

978.

979.

980.

981.

982.

983.

984.

985.

986.

987.

988.

989.

990.

991.

992.

993.

994.

995.

996.

997.

998.

999.

1000.

1001.

1002.

1003.

1004.

1005.

1006.

1007.

1008.

1009.

1010.

1011.

1012.

1013.

1014.

1015.

1016.

1017.

1018.

1019.

1020.

1021.

1022.

1023.

1024.

1025.

1026.

1027.

1028.

1029.

1030.

1031.

1032.

1033.

1034.

1035.

1036.

1037.

1038.

1039.

1040.

1041.

1042.

1043.

1044.

1045.

1046.

Aantekeningen

Naschrift by den derden druk

Ideeën, vyfde bundel

Ideeën, vyfde bundel

1047.

1047a.

1047b.

1047c.

1047d.

1047e.

1048.

1048a.

1049.

1049a.

1049b.

1049c.

1049d.

1050.

1050a.

1050b.

1050c.

1050d.

1051.

1051a.

1051b.

1051c.

1052.

1052a.

1052b.

1052c.

1053.

1053a.

1053b.

1053c.

1053d.

1053e.

1053f.

1054.

1054a.

1055.

1055a.

1055b.

1056.

1057.

1058.

1058a.

1058c.

1059.

1059a.

1059b.

1060.

1060a.

1060b.

1061.

1061a.

1061b.

1062.

1063.

1064.

1065.

1066.

1067.

1068.

1069.

1070.

1071.

1072.

1073.

1074.

1075.

1076.

1077.

1078.

1079.

1080.

Aantekeningen

Verantwoording

Verantwoording

Ideeën, vierde bundel

Ideeën, vijfde bundel

Alphabetische lijst van verklaringen


Derde bedryf

Toneel: landelyke streek. Rechts 'n zeer geringe boerewoning, met uithangbord waarop 'n koe, en 't onderschrift: Zoete en zure room. Links 'n prieel. Enige herbergtafels en banken.
Louise. Koningin-Moeder. De Walbourg. Boerevrouw. Lakei.

Louise

tot den lakei

Het rytuig kan daarginder wachten.

Lakei af.

Hier

Is 't niet onaardig zitten... een prieeltje!

't Is kamperfoelie... geiteblaadjes. En...

Wat 's dát? Een koe van Potter? Kom, mama...

Wat dunkt u van een schotel room?

Koningin-Moeder

My wel!

De Walbourg gaat het huisjen in, en komt weldra terug.

Louise,

de banken in 't prieel reinigende

Wat is dat alles stoffig in den zomer,

Zo'n tafel en die banken... foei!

Men hoort den galm van 'n jachthoorn.

Koningin-Moeder

Wat 's dát?

De jacht?

Louise

Wel zeker! Toet, toet, toet... een hoorn!

Koningin-Moeder

Ik wist niet dat het jachtdag was vandaag.

Louise

Ja toch! Z'n Majesteit reed uit... Ik had

Zo graag hem heden willen spreken, maar

Het kon niet... om de jacht! Nu, later dan!

't Is wel verdrietig, al die drukte! 'k Zie

Den Koning zelden: altyd wat! En toch

Ik wou zo gaarne hem... Daar is de room!

Boerevrouw

Ja, room, juffrouwen, en een roompjen...

Louise

Is-i goed?

Boerevrouw

Niet om de dames te kleineren, maar ik zeg:

Een roompje als gy nog nooit gegeten hebt.

Die room is koningsroom.

Louise

Wel, inderdaad?

Dat treft!

Boerevrouw

Ik zeg je, koningsroom, juffrouw!

Want kyk, 't is een geschenk van onzen Koning!

We zyn maar arme lui, dat zie je wel,

En hadden maar één koe. Het beestje stierf,

En zie, de Koning...

Jachthoorn.

Hoor, daar is-i juist!

De Koning die veel jaagt in deze buurt,

Komt op een goeien dag, en hoort het...

Louise

George!

Boerevrouw

Ja, Koning George, zeker! Anders wie?

Hy hoort het, en den dag daarop...

Louise

Myn George!

Boerevrouw

...zendt hy een koe... een prachtstuk van een koe!

En daarom zeg ik: koningsroom, juffrouw.

Louise wist 'n traan af.

Wat scheelt die dame?

Louise

Niets... een duizeling.

Je hebt gelyk: die room is koninklyk!

En daarom... zie, hy brengt je zegen.

Boerevrouw

Goud?

Ik kan niet wisslen, dames.

Louise

Neen, o neen!

Behoud het als geschenk van onzen koning.

Boerevrouw

't Is waarlyk al te veel! Ik dank u meer

Dan ik kan zeggen.

Louise

En ook ik, ik dank

Je meer dan ik kan zeggen... voor je room!

Ga, ga nu, maak je kindren bly.

Boerevrouw af.

O, Moeder,

Dat deed myn George!

Koningin-Moeder

Ja z'n hart is goed,

Wanneer maar niet...

Louise

Z'n hart, z'n edel hart!

Von Schukenscheuer - jachtkostuum - met 'n papier en potlood in de hand, vertoonde zich sedert enige ogenblikken op den achtergrond.
Vorigen in 't prieel. Von Schukenscheuer
, langzaam en op z'n potlood bytend, naar den voorgrond tredende. Later Boerevrouw.

Von Schukenscheuer

Fameus... dat is bepaald fameus! Laat zien:

Hy neemt plaats aan 'n tafel in 't midden van den voorgrond. De Boerevrouw komt uit haar huisje.

Drie snippen, twee patryzen en een hoen...

Twee hazen...

Boerevrouw

Wat 's er van je dienst, m'nheer?

Von Schukenscheuer

...of drie patryzen en zes hazen... dat

Klinkt beter nog... bepaald! Als ik maar wist

Hoe ik de zaak behoorlyk in zou kleden?

Het is fameus!

Boerevrouw

Wat zal m'nheer gebruiken?

Von Schukenscheuer

...vyf snippen...

Boerevrouw

Gerstebier of zure melk?

Von Schukenscheuer

...tien hazen maken meer effekt...

Boerevrouw

M'nheer,

't Is hier 'n herreberg, en ik betaal

Patent en huur niet graag voor niemendal!

Von Schukenscheuer

Ah zo... een glas cognac!

Boerevrouw haalt de schouders op, en treedt blykbaar onvergenoegd haar huisjen in. Miralde vertoont zich op den achtergrond.

Von Schukenscheuer

Twee herten dus,

En zeven hoenders... hei, Miralde, 'n ogenblik!

Vorigen in 't prieel. Von Schukenscheuer, Miralde, in jachtkostuum. Later Groom van den Jonker.

Von Schukenscheuer

Je bent nogal geleerd, nietwaar? Ziehier.

En lees eens, of dat goed is voor een krant?

Miralde,

lezende

‘Z'n Majesteit heeft op de jacht vandaag

Geschoten...’

Hè? de Koning heeft geen schot

Gedaan.

Von Schukenscheuer

Dat 's juist de zaak! 't Is een fameus

Idee, dat my vanmorgen in den zin kwam.

Er is een vacature by domeinen,

En ik solliciteer al sedert lang.

Maar altyd is het voor de vrindjes, en

De neefjes met protektie, en de vleiers.

En daarom... kyk, m'n knecht staat ginds gereed,

En 'k wil hem zenden naar de drukkery

Van 't advertentieblad: een hofbericht!

Als dan z'n Majesteit verneemt dat ik

Zo vlug ben by de hand geweest... fameus!

Miralde

Begrepen!

Von Schukenscheuer

Ja, maar 't gaat zo maklyk niet:

Dat redigeren is een lastig werk! Ik wou

Je vragen of m'n styl...

Miralde,

hem 't papier willende teruggeven

O, onverbeterlyk!

Von Schukenscheuer,

Miralde terughoudende, die gaan wil

En nog iets! Er moet blyken wie...

Miralde

Geraden heeft

Wat straks de Koning schieten zal, nietwaar?

Von Schukenscheuer

Precies! Dat is 't! Bepaald! Fameus... auf Ehre!

Wat raad je my, Miralde?

Miralde,

als peinzend het papier inziende

By domeinen?

De vacature is by domeinen, zeg je?

Von Schukenscheuer

Ja.

Miralde,

hem 't papier teruggevende

Wel... schryf dan hazen en patryzen met 'n s,

Dat helpt je wis en zeker aan domeinen!

Miralde af.

Von Schukenscheuer,

schryvende

Tien herten, één patrys, zes snippen en

Een haas, H.a.a... s! Hei... pst... kom hier!

Groom binnen.

Ry ventre à terre naar de drukkery,

En zeg dat ze vooral die s niet in

Een z verandren. 't Fyne zit 'm juist

In de s. H.a.a...s! Die s van ‘haas’

En van ‘patrys’ ben ik. Maak dat je wegkomt,

En breng me hier rapport, versta je? Voort!

Groom af.

't Is een fameus idee... bepaald fameus!

Von Schukenscheuer af.
Vorigen in 't prieel. Allen bersten in lachen uit.

Louise

Nu, moeder, dát belooft wat voor domeinen!

Wat zeg je, Walbourg, is je hart nog vry?

Is 't niet geroerd door dát vernuft? Ha, ha,

De jonker bouwt z'n toekomst op den staart

Van een patrys... mama, mama, dat 's lachen!

Koningin-Moeder

De man is gek!

Louise

Voor u en my... misschien!

De vraag blyft, of-i gek is voor domeinen?

En of we met ons lachen wél doen, moeder?

Koningin-Moeder

't Is ál te zot!

Louise

Dit schynt slechts óns zo toe,

Omdat we hier 't verheven plan bespiedden.

Wy maakten kennis met het grandioos gewrocht,

Toen 't pas ter wereld kwam, en in de wieg lag...

Men moet genieën niet in luren zien!

Koningin-Moeder

't Is ál te zot!

Louise

Neen... al te treurig, moeder!

Ik weet niet of hy slagen zal, maar wél

Dat slagen dikwyls op zo'n pogen volgt.

Koningin-Moeder

De Koning...

Louise

Zou die laffe zotterny

Verachten, moeder! Onze jonker vleit

Met meer succes de vleiers van den Koning.

Er is behoefte aan kankerend bederf,

En dit kan zo'n hansworst hun leevren. O,

Ze weten even goed als gy en ik,

Dat deze knaap een zotskap is, en toch,

Of juist daarom, zal hy z'n doel bereiken:

Men heeft hem nodig voor wat schaduw. Dat

Verhoogt de tint der middelmatigheid!

Wat is Van Huisde knap, en Hesselfeld,

En graaf Van Weert... by zulk een man gezien!

Hoe... ginds en overal regeert de wet -

En 'k noem die wet een weldaad, moeder! - dat

De mens z'n brood zal eten in het zweet

Zyns aanschyns... en zo'n jonker repoussoir

Teert schaamtloos op het patrimonium

Der zotterny? Eén greintje minder dwaasheid,

En die kwajongen was onbruikbaar... zelfs

Aan 't hof! Toch wyt ik 't hém niet, hem alléén niet!

Of liever: hem vooral het méést niet, moeder!

Hen klaag ik aan, die zulk een toestand schoren,

Hen die ten schild voor eigen nietigheid,

Behoefte hebben aan verrotting van de rest!

Koningin-Moeder

Maar waarschuw dan den Koning. 't Is uw plicht!

Louise

Juist, moeder, 't is m'n plicht! En 'k zál het doen!

Maar sedert lang... Kom, Walbourg, lees iets voor,

Iets vrolyks... als mama het toestaat?

Koningin-Moeder

Zeker!

De Walbourg

'k Heb hier den Don Quichot...

Louise

Neen, heden niet!

Koningin-Moeder

't Is toch vanouds uw lievlingsboek, Louise.

Louise

O, zeker! Maar... vandaag te treurig, moeder!

De Walbourg is ondeugend: klinkt het niet

Als... Donna Lodovica de la Mancha?

Nu, nu, word niet verlegen, 't is maar scherts.

De Walbourg

De Jobsiade?

Louise

Goed! Van meester Jobs!

Dat 's een fameus idee... bepaald... auf Ehre!

Van Huisde en Miralde vertonen zich op den achtergrond.

Sjt... weer bezoek! Het schynt wel of het hof

Zich rendez-vous geeft by de kamperfoelie...

Koningin-Moeder

Het is Van Huisde...

De Walbourg

Met Miralde.

Louise

Ja.

Ze maken nieuwe kaarten van Europa:

Laat nu de Kabinetten vast staan... hu!

Van Huisde en Miralde komen gearmd op.
De Vorigen in 't prieel. Miralde. Van Huisde in jachtkostuum.

Miralde

Ik blyf er by, Van Weert is impossibel.

De zaak was al te duidlyk, Huisde!

Van Huisde

Hm!

Je noemt een woord, dat voor den diplomaat

Geen zin heeft, dan den zin die hem behaagt.

Wie je impossibel noemt, kan mooglyk worden,

Ja... gratus, gratior, gratissimus!

't Is waar, wat eenmaal vallen moet, zál vallen,

En licht komt ook de tyd, dat onze Weert...

Maar zo ver zyn we niet. Ik zeg je dan...

Ten eerste - luister goed! - quod latet, licet!

Miralde

Dat 's geen moraal!

Van Huisde

Moraal... direkt juist niet,

Maar... diplomatice gesproken...

Miralde

Indirekt?

Van Huisde

Dit kan wel wezen... indirekt alzo!

We kunnen hem vooreerst niet missen. Hy

Heeft veel verwanten in den Oosthoek, en

Beheerst de stemming in een tal distrikten.

Doch bovenal, hy is een grondbezitter

Van d' eersten rang... dát is de hoofdzaak hier!

Herziening van 't kadaster zou fataal zyn...

Waar moet het heen, als dat herzien wordt, hè?

Louise,

met gesmoorde stem

Ja, waar moet alles heen als dát herzien wordt!

Miralde

Ikzelf heb land, maar zie niet in, dat juist

Van Weert alleen die zaak verhindren zou.

En bovendien, als 't recht is...

Van Huisde

Recht, recht, recht...

Dat 's juist m'n vak, Miralde! Noem je 't recht,

Den grond van 't dierbaar vaderland te drukken

Met hoge lasten? Is dat recht?

Miralde

En als

De graaf Van Weert nu valt, zou dan 't kadaster

Terstond...

Van Huisde

Dat is een zaak van later zorg...

Zolang-i staat, blyft alles by het oude.

Ziedaar een zekerheid die 'k voor de kans

Van wat er volgen kán, niet ruilen wil.

Wy offren dus Van Weert niet op, Miralde!

Miralde

Het zal wel moeten, na 't gebeurde.

Van Huisde

Neen!

Miralde

De koning was als razend...

Van Huisde

Er zyn middlen!

En 'k heb reeds voor myn deel...

Miralde

Ik zie niet in,

Hoe je ongedaan kunt maken wat geschied is?

Van Huisde

Hm... ongedaan? Dit is nu juist hier de eis niet!

Het feit is feit, en heeft z'n plaats veroverd

In 't groot register van de werklykheid...

Het blyft in petto, en kan later dienen!

Maar niet zo onaantastbaar objektief -

Ik spreek nu van d' urgenten kant der zaak -

Is 't oogpunt waaruit men een feit beschouwt.

Miralde

Maar... als zo'n feit nu eenmaal vast staat? Hoe...

Van Huisde

Hm... vast? Doch stel eens dát het vast stond. Goed!

Dan blyft toch immer - let wel op, Miralde:

't Geldt hier een rechts-moyen van groot gewicht! -

Dan blyft ons immer nog... de interpretatie!

Miralde

De zaak was al te duidlyk! Hesselfeld...

Van Huisde

Heeft schyn van blyk geleverd, maar geen blyk.

't Verschil van blyk en schyn is vaak gering,

En duidlykheid een subjektief begrip.

Wat de een als duidlyk aanneemt, en gelooft,

Blyft dikwyls onbegryplyk voor een ander.

Vooral wanneer... door zeekre combinatie...

Miralde

Maar onbegryplyk was 't den Koning niet!

Van Huisde

Dit 's juist de vraag... de cardo quaestionis.

Wat gister helder was, of liever... scheen,

Is soms vandaag wat duister. En vooral,

Wanneer men... met beleid... ik deed het myne!

Laat ons de zaak correct beredeneren:

Wat noem je luce clarius, in strikten zin?

Je ziet dat huis, die bomen?

Miralde

Ja. Wat verder?

Van Huisde

Dat huis, die bomen, zyn je duidlyk?

Miralde

Ja.

Van Huisde

Welnu, ik schuif m'n hand u voor het oog:

Wat duidlyk scheen, is aan uw blik onttogen.

Wat zie je nu? Myn hand!

Miralde

Hoe hangt dit saam...

Van Huisde

Met onze zaak? Miralde, luister goed!

Men moet de dingen logisch onderscheiden,

En diplomatisch ziften. Met beleid

Maakt men een blyk tot schyn, en schyn tot blyk.

Het schynend blyken, blykend schynend, blykt -

Mits met beleid te werk gaand! - schyn. Neen... minder!

Het blyft niet eenmaal schyn, want - met beleid

Altoos... let op! - verandert men het blyk

In een bewys... zie, zó:

Hy strekt de hand voor Miralde's ogen uit.

van heel wat anders!

Men schuift - mits met beleid! - iets tussen 't oog

En 't voorwerp dat zo duidlyk scheen, Miralde...

En dit heb ik gedaan! Het zal gelukken,

Mits slechts Van Weert - hy is wat raide - niet

Door overdreven... hoe zal ik dat noemen?

Ge zyt met hem bevriend... zeg gy hem... dat...

Miralde en van Huisde af.
Vorigen in 't prieel.

Louise

Men moet die zaken... logisch onderscheiden,

En... diplomatisch tussenschuivend ziften!

Welnu, mama, wat zegt ge? Ha, ha, ha,

Dat is nog mooier dan patrys met s!

Koningin-Moeder

We kunnen onze Jobsiade missen!

Louise

Volkomen!

Koningin-Moeder

En Van Weert onmogelyk?

Wat of er weer gebeurd is?

Louise

Och... een motie,

Of zo-iets! Wat gekibbel, kinderspel!

Een nieuwe goocheltoer met blyk en schyn,

Een logisch onderscheidend hofkabaaltje,

Een werelddeel-beroerend niemendal,

Wantrouwend votum, of een haas met s!

't Is alles één! Komiek en treurig, moeder!

Partyen en personen vóór de zaken!

Een turkse wip: omhoog, omlaag, omhoog...

En dat heet politiek!

Koningin-Moeder

De liberalen...

Louise

Ach, moeder, dat 's een klank die veel bedierf!

Ikzelf ben liberaal, maar juist hierom

[Mag ik m'n oordeel niet aan banden leggen.

Wat gaven ze aan het Volk dat hen gelooft?

Een onbesuisd verlangen naar iets beters,

Maar 't middel niet, dat tot het beetre leidt.

Ontkenning... zonder kennis! En voor 't mis-

bruik van den adel, misbruik zonder adel!

Verwaand gekakel tegen allen die

Regeren! Ieder weet wat nodig is,

En zou... en zou... en zou, maar niemand gunt

Aan wie geroepen is tot handlen, macht!

Men wantrouwt elk gezag. Het moet geknot,

* 

Besnoeid, verdeeld, beperkt, verlamd, gesmoord...

En als 't daar stuipend neerligt in den modder,

Dan vordert men van dat gezag z'n heil:

Dit kán niet, moeder! Ik ben liberaal,

God weet het! Maar juist uit vryzinnigheid]

Veracht ik dat modern partygeknoei.

Koningin-Moeder

Men moet toch kiezen, kind!

Louise.

Dit 's niet gezegd!

Ik zoek de waarheid op een andren weg.

Wat heden liberaal heet, zal weldra -

En 'k spreek nu van de oprechten slechts, mama! -

Behoren tot den oude-pruikentyd

En wat conservatief genoemd wordt, was

Nog kort geleden, ultra-radikaal.

Het schermen met die woorden baat niet veel...

[*] Het kan zyn dat de passus die hier begint en op blz. 68 eindigt, de eisen van het drama in den weg staat, en alzo by de opvoering moet worden weggelaten. Dan echter vervalt ook, om redenen van symmetrie, de periode die bovenaan tussen haakjes gezet is. Ikzelf zal hierover niet kunnen oordelen, voor ik het stuk heb zien spelen. 't Zal er veel op aankomen, of de artiste die de rol van Louise vervult, genoeg zielehandeling weet te openbaren in de woorden der Koningin, om die te dramatiseren. Het komt me voor, dat de stof niet ontbreekt. Maar...
(1872)
[Niet hierin immers ligt de roeping van

Den wysgeer, van den staatsman, van den mens!

De vraag zy niet, wat nieuw is, en wat oud?

Niet, of een denkbeeld pas-geknipt is voor

Het lyfje van de speelpop ener clique?

Niet, of 't behagen zal aan A en B?

Of 't sluiten zal in 't lystje van Y... Z?

De vraag zy, als Pilatus' vraag, wat wáár is?

En meer nog: meent ge dat de woorden juist zyn,

Waarmee men 't goede en schone in vakjes deelt,

Als schelpen in de kast van een museum?

Neen, neen, zó ingeworteld is 't onware, dat

De naam zelfs der partyen, leugen is.

Wie zich vryzinnig noemt, en liberaal -

Omdat-i anders dwaalt dan grootpapa! -

Is vaak - en niet als mens alleen, maar ook

Juist in z'n zogenaamde staatsmanskunst -

Zo vastgeroest en stram, zo onvryzinnig-

bekrompen en ónliberaal... dat by

Den ramp der zaak, nog de ironie van 't woord

Haar bytend gif in de open wonde spuit,

En 't arme Volk, al dankend voor 't genot

Van 't liberaliserend hongerlyden...

Met smart doet uitzien naar de rampen van

't Behoud.

Koningin-Moeder

Welnu, 't Behoud dan!

Louise

Ha, ha, ha!

Behouden? Conserveren? Wat? Het oude?

Volstrekt niet! Ook dit woord is leugen. Nooit

Zag ik Behouders met een vygeblad

Gekleed, of... niet gekleed. Nooit met een pyl

Van visgraat, zich het dejeuner verdienen.

Ze dragen... zyden kousen, zwarten frak -

Niet eenmaal zelfs een punthoed meer! - en als

Er een Behouder opstond uit het graf,

Waarin hy sinds een eeuw zich... conserveerde,

Hy zou zich ergren aan z'n afgevallen kleinzoon

Die toch in eigen oog behoudend bleef.

Enig zwygen.

Behouden? Wat? Wat wordt behouden? Niets!

Dan eigen geld en goed, als 't mooglyk is,

En wat vooroordeel tegen nieuwigheid.

Maar... niet te veel vooroordeel! Juist genoeg

Om, met vertoon van quasi-deftigheid,

Te delen in de winst die 't nieuwe geeft.

Zaagt ge ooit Behouders tyding weigren, die

Gebracht was met den telegraaf? Of ooit,

Uit afschuw van den nieuwerwetsen stoom,

De vrouw van een conservatief aan 't spinwiel?

Behouden zy die zich Behouders noemen,

De fiere hoogheid van het voorgeslacht

Dat - heersend, onderdrukkend, als ge wilt -

* 

Zich 't lot van z'n vazallen - uit belang,

Het zy zo! - aantrok? Is niet van de pest

Der middeleeuwse mensenplagery,

Alleen behouden wat nog voordeel geeft

De vruchten van den arbeid? Opgegeven,

Wat d' arbeid kon verzoeten: patronaat?

Zo is 't!

Enig zwygen.

Behouden, wat? Wat gistren was?

Een jaar terug? Een eeuw? Waar is de grens

Die oud van nieuw zou scheiden? Wat is oud?

Het bruidskleed myner moeder was eens nieuw...

Ik zou het nu niet dragen zonder spot.

De kolder van Gustaaf Adolf is oud,

En zal wel nieuw geweest zyn in z'n tyd.

Was Alexander oud, de grote? Neen.

Hy vond z'n richting heel modern, en schold

Op de ouwerwetse generalen van

Philippus. Hield het oude in Memphis op?

In Babylon of Thebe? By de pyramiden?

Dit kan niet zyn. By 't bouwen van die dingen,

Had elke dag een dag die gister was,

En elke slaaf die met de zweep tot spoed

Werd aangezet, een striem van vroeger zweepslag...

Herinn'ring aan den tyd vóór d' eersten slag.

Of wilt ge verder nog teruggaan? Hoe ver?

Tot op de steenperiode? Verder nog?

Tot in den tyd der trage mastodonten?

Moet dan de mens, om trouw te zyn aan 't oude,

Modellen zoeken in de tyden zonder mens?

Enig zwygen.

Behouden? Wie durft liegen van Behoud?

Waar is Assyrië? Waar, Rome? Waar, Carthago?

Waar, Charlemagne's reuzenryk? En waar,

De kleine hoogheid van Louis le... grand?

Weg, weg! De plaats is ingenomen door

Iets anders, dat op zyne beurt vergaat

Om andren efeméren plaats te maken.

Wie van Behoud spreekt, tone 'n zonnestraal

Van gister! Eén atoom dat onder 't noemen

Van 't woord slechts, niet millioenen maal

Zich huwde aan mede-atomen, echtbreuk pleegt,

En - in z'n ontrouw, ontrouw - 't nieuw verbond

Met eindloos overspel, als 't oude schendt.

Hy tone één zaak, één denkbeeld, één gedachte,

Eén indruk, één gevoel, dat is als 't was...

En zegge dan: ik ben Behouder. Eerder niet!

Enig zwygen.

Wie kan ons zeggen, wat begin is? Welke stip

Van d' evenaar kan roemen: ik heb 't eerst

De zon gezien... by my begon de dag?

Wat is beginnen? Wat is einden? Niets!

Bewegen zal altyd, wat eens bewoog.

Bewegen, voortgaan - niet vooruitgaan immer! -

Is voorwaarde en bestemming van het zyn.

Bestaan is: anders worden. Elke terts

Van een seconde draagt z'n navelmerk

Als wy. Wie 't loochent, zegge: ik had geen moeder!

Koningin-Moeder,

na enig verlegen zwygen

Dit alles is wel zeer wysgerig, kind,

Maar...

Louise

Raakt de politiek niet? O ho, ho,

Dat zou m'n vriend Van Weert bevallen, moeder!

Die heren maken van de politiek,

Een vakje apart... een privatieve jacht.

Ze spelen priestertje in den Isis-tempel,

Omhangen zich met een gewyden rok,

En pronken met een voorgewend mysterie...

Er is maar één mysterie, moeder: 't Zyn!

Dat mogen wy bespieden, bestuderen,

Dat is ons: leven, roeping, voordeel, plicht!

En wat we vonden, hoort aan allen, past

Op alles, regelt alles! Zoudt ge menen

Dat politiek beheerst wordt door een wet

Van andre soort, dan die de plooien van

Uw kleed regeert, of dezen schotel room?

Koningin-Moeder,

weifelend

De radikalen...

Louise

Zeker! Radikaal!

Wie zou niet wensen al 't verkeerde in goed

Te zien veranderd: radikaal! O zeker!

De landman snoeit het onkruid niet, hy rukt

Het uit, met stam en wortel: radikaal!

Maar... ook dit woord veranderde van zin:

Zy die zich radikalen noemen als

Party, de schreeuwers om verbetering

Van... weer en wind - weet ik het! - zy die eisen

Dat een Regering zorgen zal dat twee

Maal twee gelyk aan vyf zal wezen, en

Dat ieder even groot - of klein! - zal zyn...

Neen, moeder, neen! Dan kies ik graaf Van Weert!

Ook hy, de man van hoge politiek,

Van réticences en subtiliteiten,

Moog dan de werklykheid voorby zien, en

Z'n wysbegeerte zoeken in niet-weten...

De vormen van z'n dwaasheid zyn me liever.

Gebrek aan kennis heerst én hier én ginder,

Hier plomp en ruw zich openbarend, dáár

Met meer decorum. Als ik kiezen moest -

Maar, moeder, 'k hoop die keuze niet te doen! -

Dan koos ik de oude styve politiek,

Met ap- en dependentie van z'n vormen.

De domheid in 't latyn, in officieel

Kanselary-tenu, doet minder kwaad,

Dan als ze zich op straat en markt vertoont,

Het Volk daar van z'n werk houdt, en het bur-

gerrecht verovert in de huisgezinnen.

Een onbekwaam minister wordt vervangen -

Althans dit kán geschieden - wie vervangt

Het Volk, als dat bedorven is door cant?

De radikalen? 't Eerste wat ze doen -

Misschien het enige ook! - is dat ze zich

Tot apen maken van hun tegenstanders.

Ze nemen de gewraakte feilen over,

Vertalen frak in kiel... en praten mee!

Zo'n Kamer... raaskalt. Goed! Daar komt een club

Aan 't Volk vertellen dát de Kamer raaskalt,

En geeft, tot stichting, 't voorbeeld by de les.

De mensen die den Staat regeren, zyn -

En dit is treurig - dikwyls onbekwaam,

Doch hierin ligt geen testimonium

Van kunde, voor wie niet regeert. Ik eis

Een blyk... neen, blykén... neen, bewyzen dat

Men recht tot spreken heeft, en dat men niet

In smalen, 't arbeidschuw pretext zoekt voor

Dagdievery. La critique est aisée,

Et l'art... kritiek is zelf een kunst, en niet

De lichtste, al wordt ze druk beoefend... o!

Wie afkeurt, tone dat z'n oordeel ryp is,

Dat hy gewerkt heeft, en uit traagheid niet

Zich wydde aan 't hedendaagse modevak,

Aan 't pis-aller der luiaards: oppositie!

Ik ben aristocratisch, middeleeuws...

Koningin-Moeder

Hoe nu, Louise, gy? Nu dát 's me nieuw!

Louise

Aristocratisch, moeder... heidenmässig!

Ge schrikt er van, en Walbourg ook? Nu, hoor!

Ik ben dan middeleeuws-aristocratisch,

En vorder stamboom en kwartieren van

Den vreemdling, die in club of krant of Kamer

Z'n lans - een polsstok dikwyls! - vellen wil,

En zich daar opdringt als een ridder van

Den geest, en zonder hy te zyn, zich wy noemt!

Ik zoek den naam der combattanten in 't

Tournooiboek. En ik wil de sporen zien,

De gouden riddersporen, en ik vraag,

Ik, koningin van wapenen, waar die

Verdiend zyn? Welke hand den ridderslag

Gegeven heeft, en of die hand bevoegd was?

Ze berst in lachen uit.

Ik... koningin van wapenen! Mama,

't Is ál te gek... ik heb nog niets gedaan,

En ben maar schildknaap! O...

Koningin-Moeder

De hand

Die u tot ridder slaat, moet fors zyn, kind!

Louise

O, 't heeft nog tyd! Ik heb nog veel te doen!

M'n preuves zyn nog niet volkomen, maar...

Als slechts... z'n Majesteit... myn George...

Jachthoorn.

Er moet gewerkt zyn, onderzocht... toet, toet! Hoor!

Daar is de jacht weer, luister! Als wy eens

De roepstem van dien horen volgden, moeder?

Ik wou zo gaarne George zien, en... spreken!

Onder 't weggaan

En hem bedanken voor die koe, mama!

Allen af.
Von Schukenscheuer. Daarna Boerevrouw en Groom.

Von Schukenscheuer,

rondziende

Wel, dat's fameus! Hei, heidaar!

Boerevrouw

Wat belieft?

Von Schukenscheuer

M'n knecht? M'n knechtje? 'k Wou je vragen of

Je niet m'n knechtje hebt gezien?

Boerevrouw

M'nheer,

Ik ken je knechtje niet!

Von Schukenscheuer

Wel, dat 's fameus!

Ken jy m'n jockey niet, zó'n ventje... blauw

Met zilver?

Boerevrouw

Nee, al was de man van blik,

En pimpelpaars...

Von Schukenscheuer

Wel, dat 's... hy zou me toch

Hier wachten voor je kroeg... daar is-i!

Groom binnen.

Wel?

Groom

M'nheer, ze zeien aan de drukkery...

Von Schukenscheuer

Je hebt hun toch m'n s gewezen?

Groom

Ja.

Ze zeien dat ik juist een dag te laat kwam:

Het jachtbericht was gistren al gezet.

De Koning zal... de Koning zou... hy heeft...

De Koning schiet een wolf!

Boerevrouw,

haar huisje ingaande

En hy een bok!

Von Schukenscheuer

Wel, sacrre... saprrre... di... do... dat 's fameus!

Wel sacre... di... wat zeg je, vlegel, hè?

Wat zeg je? Gister? Wolf? Zeg, ben je mal?

Wat let me, jongen, of ik... himmelwetter!

Jou luiaard! Gister zeg je? Wolf? Te laat?

Je hebt dus weer gereden als een kreeft,

Jou... hamlark! Wie kon gister weten... dat 's

Verrrvl...oekt gemeen! Maak dat je wegkomt,

Of ik zal...

Groom af.

Von Schukenscheuer

alleen. Hy loopt driftig heen en weer.

't Is om te sacrrre... di... donner...

Domeinen naar den duivel... gistren al!

Een wolf! Dat's 'n gemmm...éne intrigue... gister!

Een wolf... ik zal ze... himmeldonnerkreuz...

Ik zal ze... 'n wolf! Het is weer voor de vrindjes,

En voor de neefjes met protektie, en de vleiers,

En de onderkruipers... sacrrre... himmelwetter!

Dat laat ik me niet doen! Ik zal ze tonen...

Een wolf! Kreuzdonnersapperment... een wolf!

Dat's een verrvl... oekt gemene streek! Ik zal...

Ik zal ze... neen! Ik zal... kreuzwetter... neen!

Ik zal... aaa... uf Ehre... neen! Ik zal... ik ga...

Auf Ehre... ja, bepaald! Een wolf! Ik ga

In de oppositie, ja bepaald... auf Ehre!

Hy loopt woedend heen, doch keert terug.

Ik ga beppp... aald, auf Eeehre... in de oppositie!

Weder loopt hy weg, doch keert opeens terug, en blyft als vastgenageld in den rechterhoek op den voorgrond staan. De Koning - jachtkostuum - gaat langzaam en mymerend dwars over het toneel.
Von Schukenscheuer
, als voren. De Koning.

Koning

De nacht voor Donderdag, den tienden Mei...

Een, twee, drie uur!

Koning af.

Von Schukenscheuer,

alleen

Wat's dát? Wel, dat's fameus!

Daar broeit wat!

Hy staat enige ogenblikken met den vinger tegen 't voorhoofd.

Sakkerloot! De Koningin...

De Koning... graaf Van Weert... nu ben ik klaar!

Zy moet me helpen, als ik waarschuw... ja!

Dat 's een fameus idee! En lukt het niet...

Bepaald auf Ehre, dán in de oppositie!