Volledige Werken. Deel 16. Brieven en dokumenten uit de jaren 1873-1874
[12 juni 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[12 juni 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[13 juni 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[13 juni 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[14 juni 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[15 juni 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[18 juni 1873 Portret van Nonni met opdracht]
[19 juni 1873 Brief van J.W.T. Cohen Stuart aan Multatuli]
[21 juni 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[21 juni 1873 Brief van A.B. Cohen Stuart aan Multatuli]
[23 juni 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[26 juni 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[26 juni 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[27 juni 1873 Brief van A.B. Cohen Stuart aan Multatuli]
[28 juni 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[28 juni 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[29 juni 1873 Brief van Multatuli aan Loder]
[30 juni 1873 Aantekening van Mimi in Dagboek]
[1 juli 1873 Brief van Multatuli aan A.B. Cohen Stuart]
[1 juli 1873 Brief van Multatuli aan J.W.T. Cohen Stuart]
[1 juli 1873 Brief van Multatuli aan Gerdessen]
[2 juli 1873 Brief van J.W.T. Cohen Stuart aan Multatuli]
[3 juli 1873 Brief van A.B. Cohen Stuart aan Multatuli]
[4 juli 1873 Brief van Multatuli aan J.W.T. Cohen Stuart]
[4 juli 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[4 juli 1873 Aantekening van Mimi in Dagboek]
[5 juli 1873 Brief van J.W.T. Cohen Stuart aan Multatuli]
[6 juli 1873 Brief van Multatuli aan De Lelie]
[7 juli 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[7 juli 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[7 juli 1873 Brief van Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[8 juli 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[8 juli 1873 Brief van Multatuli aan J.W.T. Cohen Stuart]
[8 juli 1873 Ideën V, laatste aflevering verschijnt]
[9 juli 1873 Artikel in de Sumatra-Courant]
[10 juli 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[10 juli 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[10 juli 1873 Brief van J.W.T. Cohen Stuart aan Multatuli]
[11 juli 1873 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[11 juli 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[12 juli 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[12 juli 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[12 juli 1873 Slot-artikel in de Sumatra-Courant]
[13 juli 1873 Aantekeningen van Mimi in Dagboek]
[14 juli 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[14 juli 1874 Aantekeningen in het Memoriaal]
[15 juli 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[17 juli 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[17 juli 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[18 juli 1873 Brief van Multatuli aan Wintgens]
[18 juli 1873 Brief van Multatuli aan Van Duyse]
[18 juli 1873 Brief van De Geyter aan Rooses]
[19 juli 1873 Brief van Mimi aan Funke]
[19 juli 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[21 juli 1873 Brief van Tine aan Stéphanie]
[22 juli 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[22 juli 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[22 juli 1873 Brief van Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[24 juli 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[25 juli 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[25 juli 1873 Beoordeling van Ideën V in Onze Tolk]
[26 juli 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[29 juli 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[29 juli 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[30 juli 1873 Brief van Mimi aan Funke]
[31 juli 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[2 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[2 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Gerdessen]
[2 augustus 1873 Bericht in de NRC]
[3 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[3 augustus 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[6 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[6 augustus 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[8 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[9 augustus 1873 Twee berichten in de Sumatra-Courant]
[10 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[10 augustus 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[12 augustus 1873 Brief van Mimi aan Funke]
[13 augustus 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[14 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[14 augustus 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[14 augustus 1873 Artikel van Ten Brink in de Locomotief]
[15 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[15 augustus 1873 Artikel van Ten Brink in de Locomotief]
[16 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[18 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[18 augustus 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[19 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[20 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[20 augustus 1873 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[20 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[20 augustus 1873 Ingezonden Stuk in de Sumatra-Courant]
[22 augustus 1873 Aantekeningen van Mimi in Dagboek]
[22 augustus 1873 Hoofdartikel in Alg. Dagblad van Ned.-Indië]
[23 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[23 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[23 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[23 augustus 1873 Brief van Mimi aan Funke]
[27 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[28 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[28 augustus 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[28 augustus 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 september 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[1 september 1873 Circulaire inzake spoorwegplan]
[Bijlage Lijst van kranten en regeringen]
[2 september 1873 Brief van Mina Krüseman aan Gen. Krüseman]
[2 september 1873 Antwoord van de Engelse regering]
[4 september 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[4 september 1873 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[5 september 1873 Brief van Mina Krüseman aan familie H.]
[6 september 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[6 september 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[7 september 1873 Aantekeningen van Mimi in Dagboek]
[7 september 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[8 september 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[8 september 1873 Mededeling in het Algemeen Handelsblad]
[9 september 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[9 september 1873 Bericht in het Algemeen Handelsblad]
[10 september 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[10 september 1873 Brief van Multatuli aan Contemporary Review]
[10 september 1873 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[11 september 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[11 september 1873 Reactie op bericht in het Handelsblad]
[11 september 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[11 september 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[12 september 1873 Antwoord van Saksen-Weimar]
[13 september 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[13 september 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[13 september 1873 Artikel van Holda in de Ned. Spectator]
[14 september 1873 Ingezonden Stuk van Multatuli in Handelsblad]
[16 september 1873 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[16 september 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[16 september 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[16 september 1873 Antwoord van de Verenigde Staten]
[17 september 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[18 september 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[19 september 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[19 september 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[20 september 1873 Antwoord van Baden]
[20 september 1873 Tweede artikel van Holda in de Spectator]
[22 september 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[22 september 1873 Brief van Mimi aan Funke]
[22 september 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[23 september 1873 Brief van Funke aan Waltman]
[24 september 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[24 september 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[24 september 1873 Multatuli's uitvinding in de Sneeker Courant]
[25 september 1873 Brief van Mina Krüseman aan Doorenbos]
[26 september 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[26 september 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[26 september 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[27 september 1873 Aantekeningen van Mimi in Dagboek]
[28 september 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[28 september 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[30 september 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[30 september 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[30 september 1873 Vrye Arbeid, vierde druk, verschijnt]
[1 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[1 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[2 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[2 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[2 oktober 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[2 oktober 1873 Rekening-courant]
[2 oktober 1873 Bespreking van De Bruid daarboven]
[3 oktober 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[4 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[5 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[6 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[7 oktober 1873 Brief van Mimi aan Funke]
[10 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[10 oktober 1873 Millioenen-studiën, laatste aflevering, verschijnt]
[11 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[11 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[13 oktober 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[14 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[14 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[15 oktober 1873 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[17 oktober 1873 Ideën VI, eerste aflevering, verschijnt]
[17 oktober 1873 Antwoord van Oostenrijk]
[17 oktober 1873 Brief van Mina Krüseman aan Betsy Perk]
[20 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[21 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[22 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[23 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[23 oktober 1873 Bericht in de Locomotief]
[25 oktober 1873 Brief van Funke aan Multatuli en Mimi]
[26 oktober 1873 Brief van Mina Krüseman aan Betsy Perk]
[28 oktober 1873 Antikritiek door Van Vloten inzake Bilderdijk]
[28 oktober 1873 Een dictatoriaal schrijven, door Van Vloten]
[29 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[30 oktober 1873 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[31 oktober 1873 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[oktober 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 november 1873 Artikel in de Locomotief]
[november 1873 Beoordeling Ideën V in De Tijdspiegel]
[2 november 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[3 november 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[4 november 1873 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[4 november 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[5 november 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[5 november 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[7 november 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[8 november 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[8 november 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[10 november 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[10 november 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[11 november 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[13 november 1873 Brief van Multatuli aan aan Waltman]
[13 november 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[15 november 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[november 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[17 november 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[19 november 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[20 november 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[21 november 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[21 november 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[21 november 1873 Brief van Stéphanie aan Potgieter]
[22 november 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[22 november 1873 Bericht van Frederik Muller aan Funke]
[23 november 1873 Beoordeling van Millioenen-studiën in Schoolblad]
[24 november 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[24 november 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[25 november 1873 Brief van Multatuli aan Post]
[25 november 1873 Ideën VI, tweede aflevering, verschijnt]
[26 november 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[26 november 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[26 november 1873 Brief van Multatuli aan Mr. Haas]
[27 november 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[29 november 1873 Brief van Stéphanie aan Potgieter]
[30 november 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[30 november 1873 Brief van Multatuli aan Versluys]
[november 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[2 december 1873 Brief van Multatuli aan Waltman]
[2 december 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[4 december 1873 Brief van Multatuli aan Funke]
[5 december 1873 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[6 december 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[6 december 1873 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[7 december 1873 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[8 december 1873 Brief van Funke aan Multatuli]
[9 december 1873 Geen Anti-kritiek door Multatuli in Schoolblad]
[12 december 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[12 december 1873 De derde aflevering van Ideën VI verschijnt]
[13 december 1873 Brief van Multatuli aan Loder]
[13 december 1873 Litterarische sprokkelingen in de Locomotief]
[december 1873 Aantekeningen in het Memoriaal]
[december 1873 Brief van Mimi aan Funke]
[december 1873 Artikel van A.B. Cohen Stuart in De Vrije Gedachte]
[december 1873 Artikel van Rademacher in De Vrije Gedachte]
[17 december 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[20 december 1873 Gedicht van Vosmaer in Ned. Spectator]
[21 december 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[24 december 1873 Antwoord van België op spoorwegplan]
[26 december 1873 Brief van Mina Krüseman aan Betsy Perk]
[28 december 1873 Recensie opvoeringen te Antwerpen]
[30 december 1873 Brief van Multatuli aan Switzar]
[december 1873 Aantekening inzake spoorwegplan]
[2 januari 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[2 januari 1874 Multatuli verzendt zes hoofdstukken kopij]
[2 januari 1874 De vierde aflevering van Ideën VI verschijnt]
[4 januari 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[4 januari 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[4 januari 1874 Aanvulling recensie De Bruid daarboven]
[7 januari 1874 Ingezonden Stuk van Mansholt in NRC]
[9 januari 1874 Brief van Multatuli aan Mansholt]
[9 januari 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[10 januari 1874 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[13 januari 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[13 januari 1874 Aantekening van Potgieter inzake geld voor Tine]
[14 januari 1874 Multatuli over Kleeding in de Javabode]
[januari 1874 Beoordeling van opvoering Max Havelaar]
[16 januari 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[18 januari 1874 Tine int tweehonderd lire]
[18 januari 1874 Brief van Tine aan Potgieter]
[18 januari 1874 Beoordeling van Millioenen-studien in Onze Tolk]
[20 januari 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[20 januari 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[22 januari 1874 Multatuli's artikel uit Schoolblad in de Javabode]
[24 januari 1874 Brief van Mina Krüseman aan Betsy Perk]
[26 januari 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[Bijlage Boekenrekening over het jaar 1873]
[27 januari 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[28 januari 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[28 januari 1874 Artikel van Roorda in de Sneeker Courant]
[29 januari 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[30 januari 1874 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[30 januari 1874 Brief van Kok aan Funke]
[31 januari 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[31 januari 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[januari 1874 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 februari 1874 Artikel van Kok in Onze Tolk]
[4 februari 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[4 februari 1874 Ingezonden Stuk van Cohen Stuart in Sn. Crt.]
[februari 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[7 februari 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[7 februari 1874 Ingezonden Stuk van Thijm tegen Kok]
[9 februari 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[11 februari 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[11 februari 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[11 februari 1874 Bericht over Spoorwegplan in de Sneeker Crt.]
[13 februari 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[15 februari 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[18 februari 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[20 februari 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[20 februari 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[23 februari 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[23 februari 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[24 februari 1874 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[25 februari 1874 Brief van Mimi aan Funke]
[26 februari 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[27 februari 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[27 februari 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[28 februari 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[2 maart 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[3 maart 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[5 maart 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[5 maart 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[7 maart 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[8 maart 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[9 maart 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[11 maart 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[11 maart 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[12 maart 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[13 maart 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[14 maart 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[15 maart 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[maart 1874 Artikel van Feringa in De vrije gedachte]
[maart 1874 Artikel van J. van Vloten in De levensbode]
[17 maart 1874 Theodoor Op de Coul overlijdt]
[19 maart 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[21 maart 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[22 maart 1874 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[23 maart 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[23 maart 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[23 maart 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[26 maart 1874 Brief van Edu aan Potgieter]
[27 maart 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[27 maart 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[27 maart 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[31 maart 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[4 april 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[5 april 1874 Aantekeningen in het Memoriaal]
[april 1874 Financieel overzicht in het Memoriaal]
[5 april 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[7 april 1874 Brief van Tine aan Fischer]
[8 april 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[9 april 1874 Feuilleton van Vosmaer in Het Vaderland]
[11 april 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[11 april 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[15 april 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[16 april 1874 Tweede feuilleton van Vosmaer in Het Vaderland]
[18 april 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[21 april 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[23 april 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[23 april 1874 Derde feuilleton van Vosmaer in Het Vaderland]
[25 april 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[25 april 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[25 april 1874 Nota aan Funke betreffende Multatuli]
[26 april 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[27 april 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[27 april 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[28 april 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[30 april 1874 Schaakpartij Multatuli-Switzar]
[30 april 1874 Vierde feuilleton van Vosmaer in Het Vaderland]
[2 mei 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[3 mei 1874 Brief van Mina Krüseman aan Vosmaer]
[3 mei 1874 Brief van Mina Krüseman aan Gen. Krüseman]
[6 mei 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[11 mei 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[15 mei 1874 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[mei 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[16 mei 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[18 mei 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[22 mei 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[23 mei 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[23 mei 1874 Brief van Vosmaer aan Feringa]
[24 mei 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[24 mei 1874 Brief van Mina Krüseman aan Tine]
[25 mei 1874 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[27 mei 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[28 mei 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[29 mei 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[31 mei 1874 Vosmaer tekent Multatuli's woonkamer]
[31 mei 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli en Mimi]
[31 mei 1874 Brief van Mina Krüseman aan Kolff]
[1 juni 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[1 juni 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[2 juni 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[2 juni 1874 De eerste aflevering van Ideën VII verschijnt]
[6 juni 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[6 juni 1874 Artikel in de Zaanlandsche Courant]
[9 juni 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[9 juni 1874 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[11 juni 1874 Vosmaer tekent portretten van Mimi en Multatuli]
[12 juni 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[13 juni 1874 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[13 juni 1874 Brief van Mina Krüseman aan Dames H.]
[14 juni 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[14 juni 1874 Brief van Funke aan Mimi]
[16 juni 1874 Brief van Mina Krüseman aan Elize Baart]
[18 juni 1874 Brief van Multatuli aan Versluys]
[18 juni 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli en Mimi]
[19 juni 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[23 juni 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli en Mimi]
[24 juni 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[24 juni 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[25 juni 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[26 juni 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli en Mimi]
[28 juni 1874 Brief van Mina Krüseman aan Vosmaer]
[30 juni 1874 Brief van Mina Krüseman aan Tine]
[30 juni 1874 Brief van Mina Krüseman aan Ten Brink]
[30 juni 1874 Brief van Multatuli aan A.H.E. Douwes Dekker]
[1 juli 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[2 juli 1874 Vijfde feuilleton van Vosmaer in Vaderland]
[2 juli 1874 Brief van Mina Krüseman aan Vosmaer]
[5 juli 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[5 juli 1874 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[6 juli 1874 Brief van Mina Krüseman aan Ten Brink]
[8 juli 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[9 juli 1874 Zesde feuilleton van Vosmaer in Vaderland]
[11 juli 1874 Artikel in de Zaanlandsche Courant]
[12 juli 1874 Boekbeschouwing in Onze Tolk]
[13 juli 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[15 juli 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[16 juli 1874 Zevende feuilleton van Vosmaer in Vaderland]
[17 juli 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[20 juli 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[20 juli 1874 Brief van Tine aan Potgieter]
[21 juli 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[21 juli 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[23 juli 1874 Brief van Multatuli aan Waltman]
[23 juli 1874 Achtste feuilleton van Vosmaer in Vaderland]
[24 juli 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[24 juli 1874 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[25 juli 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[26 juli 1874 Brief van Multatuli aan Waltman]
[27 juli 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[28 juli 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[28 juli 1874 Brief van Mimi aan Mina Krüseman]
[28 juli 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli en Mimi]
[1 augustus 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[3 augustus 1874 Aantekeningen in het Memoriaal]
[4 augustus 1874 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[augustus 1874 Brief van Multatuli aan A.H.E. Douwes Dekker]
[6 augustus 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[6 augustus 1874 Aantekeningen in het Memoriaal]
[7 augustus 1874 Brief van Multatuli aan Bientjes]
[7 augustus 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[8 augustus 1874 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[8 augustus 1874 Aantekeningen in het Memoriaal]
[9 augustus 1874 Brief van Mimi aan Mina Krüseman]
[9 augustus 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[10 augustus 1874 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 augustus 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[11 augustus 1874 Brief van Mina Krüseman aan Doorenbos]
[12 augustus 1874 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[12 augustus 1874 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[14 augustus 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[15 augustus 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli en Mimi]
[16 augustus 1874 Brief van Mimi en Multatuli aan Mina Krüseman]
[16 augustus 1874 Aantekeningen in het Memoriaal]
[17 augustus 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[17 augustus 1874 Brief van Mina Krüseman aan Doorenbos]
[18 augustus 1874 Aantekeningen in het Memoriaal]
[18 augustus 1874 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[19 augustus 1874 Brief van Mina Krüseman aan Ten Brink]
[21 augustus 1874 Brief van Multatuli en Mimi aan Mina Krüseman]
[22 augustus 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[22 augustus 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[23 augustus 1874 Aantekeningen in het Memoriaal]
[23 augustus 1874 Brief van Mina Krüseman aan Elize Baart]
[25 augustus 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[26 augustus 1874 Artikel in de Sneeker Courant]
[27 augustus 1874 Bericht in Het Nieuws Van Den Dag]
[28 augustus 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[29 augustus 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[30 augustus 1874 Brief van Multatuli en Mimi aan Mina Krüseman]
[1 september 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[2 september 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[2 september 1874 Brief van Multatuli aan Versluys]
[3 september 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[4 september 1874 Brief van Multatuli aan Feringa]
[4 september 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[5 september 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[6 september 1874 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[6 september 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[7 september 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[11 september 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[11 september 1874 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 september 1874 Aantekeningen in het Memoriaal]
[Bijlage Mededelingen van Mimi over zondag 13 september]
[13 september 1874 Overlijdensakte van Tine]
[13 september 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[13 september 1874 Brief van Mimi aan Mina Krüseman]
[13 september 1874 Telegram van Edu aan Potgieter]
[13 september 1873 Overlijdensbericht van Tine]
[13 september 1874 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[13 september 1874 Brief van Mina Krüseman aan Ten Brink]
[13 september 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli en Mimi]
[14 september 1874 Aantekeningen in het Memoriaal]
[14 september 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[14 september 1874 Brief van Potgieter aan Van Vloten]
[september 1874 Bespreking van Ideën VII in Het Familieblad]
[16 september 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[17 september 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[17 september 1874 Brief van Mimi aan Vosmaer]
[17 september 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[17 september 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[19 september 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[19 september 1874 Bericht in Het Nieuws van den Dag]
[20 september 1874 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[22 september 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[22 september 1874 Brief van Mimi aan Vosmaer]
[22 september 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[22 september 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[22 september 1874 Ideën III, tweede druk, verschijnt]
[23 september 1874 Telegram van Multatuli aan Funke]
[23 september 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[24 september 1874 Brief van Potgieter aan Busken Huet]
[24 september 1874 Briefkaart van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[25 september 1874 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[25 september 1874 Een Zaaier verschijnt]
[26 september 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[26 september 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[26 september 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[26 september 1874 Artikel in de Zaanlandsche Courant]
[26 september 1874 Brief van Stéphanie aan Potgieter]
[27 september 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[27 september 1874 Brief van Mimi aan Funke]
[28 september 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[29 september 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[september 1874 Brief van Edu aan Fischer]
[4 september 1874
Brief van Multatuli aan Feringa]
4 september 1874
Concept-brief van Multatuli aan F. Feringa. Twee dubbele velletjes postpapier, geheel beschreven. (M.M.)
Dit concept, geschreven naar aanleiding van Vosmaers brief aan Feringa d.d. 23 mei 1874, welke inmiddels in De Vrije Gedachte was gepubliceerd, werd begin september aan Vosmaer gestuurd en op 5 september met enkele kritische opmerkingen teruggezonden. Op 6 september heeft Multatuli de tekst in herschreven vorm aan Feringa gestuurd en het aanvankelijke concept met de notitie bovenaan opnieuw aan Vosmaer.
desgefällige: desgewenste (d.)
De zaak die ze voorstaat: Marie Anderson wijdde zich in deze tijd aan dierenbescherming.
J.U.D.: Juris utriusque doctor, doctor in de beide rechten (lat.) nl. strafrecht en burgerlijk recht.
ad pandectas: over de oudromeinse wetten (lat.)
dicton: gezegde (fr.)
sesquipedalia verba: zesvoetige, en dus indrukwekkende woorden (lat.)
faul: rot, vies (d.)
concatenatie: samenkoppeling, aaneenschakeling (fr.)
cant: kwezelarij, praatjes (eng.)
vademecum: kleine handleiding (lat.)
bien posé: in goeden doen (fr.)
quod nego: wat ik ontken (lat.)
Kan, na desgefällige lectuur, verscheurd worden.
Wiesbaden 4 Septr 74
Waarde feringa, Vriendelyk dank voor Uw Vrye Gedachte V, 2. die ik eergister ontving. Het eerste stuk van Marie A: ‘in zake’ (terme de Palais) had ik reeds gelezen, en in zekeren zin niet tot m'n genoegen. De zaak die ze voorstaat, laat ik nu onbeslist, maar ik erger my aan die gemaaktheid in haar schryvery. 't Is of ze tot zichzelf zegt: als ik dan niet goed schryven kan, zal ik ten-minste ánders schryven dan 'n ander! Dát 's óók iets!’
En dan dat vervloekte citeeren van allerlei... grootheden die ik althans niet verkies te kennen. Deze hebbelykheid - 'n testimonium paupertatis! - neemt alom de overhand. Naar myn inzien, dat ik natuurlyk voor beter geef - doet gy 't ook te veel. En al komt nu by U geen paupertas in t spel, er ligt iets in, dat... dat... ‘niet goed is’ gelyk zeker beroemd fransch of Siberisch schryver (Mr Chose) zoo wel gezegd heeft. Ik gis zelfs, dat M.A. vervalt tot wat ik 'n fout noem, door uw voorbeeld. Wat doctor feringa doet, mag ik ook wel doen. Mag? Zeker gaat ze verder, en meent dat ze daardoor eruditie ten-toon spreidt, dat er alzoo geen kwestie is van mogen, maar dat ze 'n lauwer verdient (gelyk Sir John Bubbeldubbel zoo kernachtig zich uitdrukt, hy of 'n ander!)
Ik spreek nu niét van U, maar van haar. Welnu, háár citeeren is luiheid, en in zekeren zin, bedrog. Publiek moet zeggen: ‘sakkerloot, wat 'n belezenheid!’ De gewone lezer meent dat het aan hém ligt, als-i Mr Chose niet kent, en neemt z'n hoed af voor 'n auteur (vrouw nog-al) die zóó met volle handen grypt uit... een-of-ander stuk dat voor haar ligt en dat zélf al goochelt met de Mr Choses!
Ik ben overtuigd dat ze van Descartes, Malebranche, Racine &c &c &c niets gelezen heeft dan zoo'n citaat in 'n stuk dat voor haar ligt. Ze vindt zulke namen ergens aangehaald op 'n toon van: ‘die zal 't toch wel weten!’ Klets, ze schryft na wat ze vindt, en de eruditie is dáár! Gekker nog dat aanhalen van zulke namen die omgeven moeten worden met 'n gratuiten nimbus. Dr Guardia, Dr Latour, prachtig! - En: ‘het dier is by de wet althans geen zaak, maar persoon.’
Deze stelling is my nieuw, en ik ben verwonderd dáárby geen J.U.D. te zien aangehaald als zegsman. Wat had het gekost, ook die kettery te sausen met: (zie Dr Janklaassen, ad pandectas!)-
Marie heeft niet gewerkt, werkt niet, wil niet werken! Ziedaar de oorzaak. Welnu, zoo zyn er velen. Maar ik kan niet verdragen dat men pronkt met geleende - neen, zoo is 't niet! Dat men uitgeplozen touw wil doen voorkomen als 'n struisveer.
't Gevolg van deze plompe supercherie is dat haar eigen gedachtenloop verward is, en haar uitdrukkingen incorrect. Het wemelt in haar geschryf van zinnen die... geen zin hebben. En overal wordt men herinnerd aan 't spreekwoord over klok & klepel. Wat beteekent byv: ‘de hel is bezaaid met goede bedoelingen’? voornemens? Er blykt dat ze 't bekende fransche dicton wel eens gehoord, maar nooit begrepen heeft. Anders zou ze 't zoo niet verknoeien.
Zonder party te trekken voor 't standpunt van Harting, begryp ik dat hy geen lust heeft te antwoorden op zóó'n stuk! t Komt me voor als de schaakparty van iemand die den loop der stukken niet kent.- Volgt: de chinezery! Dat er in de ‘Heilige’ Boeken hier-en-daar iets goeds gezegd wordt... o zeker! Maar ⅞ is lieu commun. Iets als: ‘de brave man is rechtvaardig.’ Ei?
Het lust me niet, al de voorbeelden aantehalen van de zinneleegte die me zoo hindert. En dit is voor U dan ook niet noodig.-
‘Maar, ik vraag je geen recensie!’ zoudt ge kunnen zeggen. Zeker, en 't is niet prettig als men iemand 'n geschenk doet, daarvoor te worden betaald met aanmerkingen. Aan den anderen kant zoudt ge 't flauw vinden, nooit iets te hooren van den indruk dien Uw werk op me maakt Hoe dit zy, m'n bedoeling is goed. Welnu dan, ik vrees dat ge op 'n verkeerden weg zyt, en ik zou m'n plicht te-kort doen wanneer ik u dit niet ronduit zeide.
Zie, ik ben volstrekt incompetent in de Amerik. Spoorzaken, vooral wat die zaak aangaat als Specialiteit. Ik ga te dien opzichte niet verder dan de stelling: dat men voor rentable ondernemingen geld in de buurt kan krygen. Aldus de gansche historie voor Schwindel houdende, interesseert my de ontleding der respectieve verhoudingen bitter weinig. en ik ben recht grootsch er op, niet te weten of Spoor A. nóg insolieder is dan spoor B. Reeds het schryven over de meer of mindere soliditeit, reeds 't bestaan der kwestie zelf, is my 'n blyk van de weinige oorbaarheid. Een finantiële zaak die stof levert tot betoogen in sesquipedalia verba, is faul. Dit geldt ook van staatsbegrootingen. Er zyn er die te-gelyk amortiseeren en leeningen sluiten! Niets is uit den aard der zaak eenvoudiger dan geldzaken. Daar kan slechts spraak zyn van plus, minus en verschil. Wat daarbuiten... schynt te gaan, is per se uit den booze.
Soìt! Ik wil dan van Amerik. spoor finesses niets weten. Die finesses zyn me... te grof. Maar U, redacteur van Vrye Gedachte, vraag ik, of uw Publiek daarover anders denkt?
Misschien wel. Want dit Publiek ‘doet’ in Amerik. & Russ. spoorvodden. Welnu, zy die zoo stom zyn - of by speculatie op de stomheid van anderen - zoo immoreel, hebben niets te maken met ‘Vrye Gedachte.’ Zoekt ge uw Publiek onder dezulken, zet dan 'n Beurskrant op, en schik u in den afkeer van (fyne) lezers... halt, ‘fyne’ deugt niet. Van lezers dan, die zich bewegen (of stil liggen) op ander terrein, van lezers die byv. ‘doen’ in monisme, unitarisme, materialisme &c &c &c.
Ja, zie, op Joaquin Valley, Oregon en Milwaukie volgt 'n duel met... V. Vloten over zoogenaamd hooger zaken.
Godbewaarme dat ik zou aandringen op... monisme e.d. als by voorkeur onderwerpen ter behandeling! Juist ik ben meer dan ooit overtuigd dat alles in alles is, en wel door verband, door concatenatie, door affiliatie, door affiniteit. De Natuur is één in haar doen. Maar is de bontheid van Uw Tydschrift toeteschryven aan 't verband tusschen 't zoogenaamd hooge en 't zoogenaamd lagere? Geenszins, dunkt me. De windhandel met spoorvodden, en 't kwasi filosofisch beredeneeren van-
Och, ik ben bitter! Kerel, merk je dan niet dat stukken als die ge met V. Vloten wisselt, wat ál te sterk rieken naar de topics der Duitsche akademien van 80 & 100 jaar geleden? ‘Zekere Herr Professor Kant heeft gezegd’... My kan de kerel gestolen worden!-
Smaakzaak? 't Is mogelyk! Maar is 't zoo verwerpelyk, dat men geen smaak heeft in 't verouderde, in 't afgezaagde, in 't reeds voorlang tot walgens toe genotene? Filosofie? Gaarne! Maar de cant der Duitsche philosophen is, dunkt me, heel iets anders dan wysbegeerte! Uw gedurig aanhalen van zekeren Hartman...
De lieve goede barmhartige god zal me, hoop ik, in z'n onuitputtelyke genade bewaren voor kennismaking. Ik gis uit uw stukken, dat de man bekend is, beroemd misschien, en dat het 'n groote schande is dien zoo uitstekenden... dit of dat niet te kennen. Welnu, veracht me: ik ben zoo slecht. En... beterschap beloof ik niét! Ik kan u verzekeren dat ik niet den minsten lust voel 't geringste kapitaaltje van m'n geest in z'n redeneeringen te steken. 't Is onnoozel, niet waar?
Maar gy dan, die wél ‘doende’ in dergelyke ‘waarden’ u daardoor laat verlokken tot het schryven der verzekering dat ‘nadenkende natuurkundigen zich niet bemoeien met ‘stof’-
Feringa, heb medelyden met m'n ónnadenkendheid! Zulke stellingen zyn me te hoog! ‘Te hoog’ niet alleen voor m'n begrip, maar zelfs voor m'n lust om ze te bestryden. Ik kan ze niet genieten, en ik kauw er niet graag op zonder baat voor m'n maag. Je zoudt me byna doen verlangen naar versjes. O god, wat komt er van den mensch!-
Uw stuk over Mill heb ik nog niet met de vereischte aandacht gelezen. ‘Hy heeft veel gepraesteerd’ zegt ge. Ik mag 't lyden. Zou 't niet goed zyn, 'n kort begrip uittegeven van de door Mill ontdekte nieuwe waarheden? 'n Soort van vade mecum voor redenaars: ‘gelyk we lezen in no zóó der waarheden van Stuart Mill?-
Als ik over u te zeggen had, verbood ik u alle lectuur. Uw taak zou zyn: ‘aanschouw, let op, denk, concludeer (als 't mogelyk is) en uit!’ Dat overhaspelen van vreemde cocons...
M'n oog valt daar op 'n paar bladzyden van uw stuk:
O, wat is god toch lief en goed!
Hoe genadig heeft-i me bewaard voor zooveel relaties! En gy, hoe houdt ge ze uit elkaêr? Gebeurt het u niet wel eens, 'n ...schoff voor 'n ...sky, of Mr Muller voor 'n Mr Maier aantezien?
Maar... niets is volmaakt. Ook ik ben eens tegen dien fameusen Comte aangeloopen. De kerel heeft me 'n heel uur gekost, waarvoor ik onze L.H. vergiffenis vraag.-
Hoe kunt ge toch, gy die eigen equipage betalen kunt, u zoo laten rondryden in rottige huurkoetsjes? Redacteurstaktiek kan 't niet zyn, want ik kan niet gelooven dat de lezers zich daardoor voelen aangetrokken. Wel zult ge de meesten hunner nopen tot de meening: ‘die Dr Feringa is toch bien posé in de republiek der Letteren, hy kent alle voorname luî! Maar daar de lezer - zelfs de ónbeschaafde... de beschaafden denken voor eigen rekening! - daar zelfs de ónbeschaafden al die lui niet kennen, bevalt hen dat rondsleepen door vreemde streken niét, en ze nemen 't een auteur kwalyk, alsi door dat gedurig stoffen - vergeving voor 't woord: er komt van stof in! - alsi door dat eeuwig wyzen op z'n intellectueele parentage en kameraadjes, hen hun burgelykheid schynt te verwyten.
Anderen - en 't zyn de besten niet! - erkennen niet graag dat ze geen familie van... je bibliotheek zyn, en zeggen: ‘Comte? De de- de... wat-is i ook weer? - de positivist, niet waar? Precies! Ook myn geestneef! 'K heb gister nog van 'm gedroomd!’ &c &c Maar... ze le-zen liever wat ánders! Want al ware nu zoo'n Comte 'n man die de moeite der kennismaking waard was, quod nego! - dan nog zyn ze tot die kennismaking te lui, waaruit blyken moog dat de goeie god zelfs de ‘luiheid’ weet dienstbaar te maken aan 't goede.
Maar zeg je, zouden ze dan ook niet te lui zyn, myn denkbeelden optevangen, wanneer ik die loopen liet op eigen rails, in stee van... &c &c
Misschien! Maar dit zou dan juist uw streven moeten zyn, uw denkbeelden zóó intekleeden dat... dat...
Streven, zeg ik! Of 't ooit lukt, is goden & uitgevers bekend! Doch zeker lukt het overgieten van denkbeelden niet zoolang ge u vernedert slechts hier & daar 'n bloempje te borduren op 't kanevas van 'n ander. (Zie o.a. 't geschryf van dien Quack. Die kerel kan geen 2 kolommen in den Rotterd. leveren zonder 'n boek voor zich te nemen.)-
Verschooning voor m'n oprechtheid vraag ik niet. 't Zou schynen of ik er kwaad in zag. Wees vriendelyk gegroet, en geloof me
t a v
Douwes Dekker
God zal me 370000000 maal 'n schaap geven, ik ben zoo misselyk van schryvery, en beroemdhedens! Lees eens stukken van 100 jaar geleden, en vraag eens naar de kerels die toen gebruikt werden als citeer-zondebokken!