Volledige Werken. Deel 20. Brieven en dokumenten uit de jaren 1879-1880
Het jaar 1879 (na de terugkeer van de 2e voordrachtentoernee)
[6 mei 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[6 mei 1879 Brief van E.A. Rovers aan Multatuli]
[11 mei 1879 Verslag voordracht Brielle in Nieuwe Brielsche Crt.]
[11 mei 1879 Ingezonden Stuk Nieuwe Brielsche Courant]
[11 mei 1879 Ingezonden Stuk in de Brielsche Courant]
[11 mei 1879 Ingezonden Stuk in de Alkmaarsche Courant]
[13 mei 1879 Ingezonden Stuk in de Brielsche Courant]
[14 mei 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[14 mei 1879 Verslag voordracht Groningen in Minerva]
[15 mei 1879 Brief van Multatuli aan A. en C. Merens]
[16 mei 1879 Briefkaart van G.L. Funke aan Multatuli]
[18 mei 1879 Ingezonden Brief J. v.d. Hoeven in Nieuwe Brielsche Crt]
[18 mei 1879 Ingezonden Stuk in de Brielsche Courant]
[18 mei 1879 Ingezonden Stuk in de Alkmaarsche Courant]
[23 mei 1879 Afrekening Nieuwe Rott. Schouwburg-vereeniging]
[24 mei 1879 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[25 mei 1879 Ingezonden Stuk in Nieuwe Brielsche Courant]
[27 mei 1879 Ingezonden Stuk in de Brielsche Courant]
[29 mei 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[30 mei 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[1 juni 1879 Ingezonden Stuk met Redactioneel Kommentaar in Nieuwe Brielsche Courant]
[1 juni 1879 Briefkaart van G.L. Funke aan Multatuli]
[5 juni 1879 Brief van Mimi aan V. Bruinsma]
[21 juni 1879 Bericht over A. Admiraal in De Portefeuille]
[25 juni 1879 Brief van Multatuli aan P. Bais]
[28 juni 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[29 juni 1879 Brief van Mimi aan E. Bernhold]
[9 juli 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[10 juli 1879 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[10 juli 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[14 juli 1879 Weegbewijs Wouter Bernhold]
[14 july 1879 Weegbewijs Mimi]
[16 july 1879 Brief van Mimi aan H. Bruinsma]
[25 july 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[1 augustus 1879 Testament van Multatuli]
[1 augustus 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[2 augustus 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[23 augustus 1879 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[september 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[9 september 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[22 september 1879 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[23 september 1879 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[23 september 1879 Brief van Multatuli aan Edu]
[26 september 1879 Brief van P.A. Tiele aan Multatuli]
[2 oktober 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[4 oktober 1879 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[13 oktober 1879 Zelfmoord B.P. Korteweg en E. Baart]
[22 oktober 1879 Brief van F. Feringa aan Multatuli]
[24 oktober 1879 Verschijning Vorstenschool, 6e dr. en Ideën VII, 2e dr]
[27 oktober 1879 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[1 november 1879 Bespreking Vorstenschool in De Portefeuille]
[5 november 1879 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[15 november 1879 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[november 1879 Afrekening C. Vosmaer inzake Tandem]
[november 1879 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer (?)]
[17 november 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[20 november 1879 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[20 november 1879 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas (?)]
[22 november 1879 Aantekeningen Mimi inzake adoptie Wouter]
[26 november 1879 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[27 november 1879 Brief van Multatuli aan E. Brück]
[28 november 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[1 december 1879 Aantekeningen Mimi inzake adoptie Wouter]
[1 december 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[3 december 1879 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[4 december 1879 Aantekeningen Mimi inzake adoptie Wouter]
[5 december 1879 Aantekeningen Mimi inzake adoptie Wouter]
[5 december 1879 Brief van E. Brück aan Multatuli]
[7 december 1879 Aantekeningen Mimi inzake adoptie Wouter]
[7 december 1879 Dokumenten inzake adoptie Wouter]
[12 december 1879 Verschijning Verspreide Stukken, 6e dr. en Een en ander, 2e dr.]
[15 december 1879 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[23 december 1879 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[23 december 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[23 december 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[December 1879 Partituur Elegie van Richard Hol]
[2 januari 1880 Bericht in de Amersfoortsche Courant]
[4 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[5 januari 1880 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[5 januari 1880 Advertentie voordracht Rotterdam (I)]
[5 januari 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[6 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[7 januari 1880 Ontvangstbewijs van Edu]
[7 januari 1880 Aantekeningen Multatuli]
[8 januari 1880 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[9 januari 1880 Brief van Multatuli aan Fam. De Haas en De Wolff]
[9 januari 1880 Voordracht te Rotterdam]
[9 januari 1880 Aantekeningen voordracht]
[10 januari 1880 Advertentie voordracht Leiden]
[10 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[10 januari 1880 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[10 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[11 januari 1880 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[11 januari 1880 Advertentie voordracht Amsterdam (I)]
[11 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[11 januari 1880 Verslag voordracht Rotterdam in Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[12 januari 1880 Advertentie voordracht Haarlem]
[12 januari 1880 Advertentie voordracht Schiedam]
[12 januari 1880 Verslag voordracht in Rotterdamsch Nieuwsblad]
[12 januari 1880 Bericht over voordracht te Assen in Prov. Drentsche en Asser Courant]
[12 januari 1880 Visitekaartje Multatuli]
[12 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 januari 1880 Voordracht te Amsterdam]
[12 januari 1880 Aantekeningen voordracht]
[13 januari 1880 Voordracht te Leiden]
[13 januari 1880 Aantekeningen voordracht]
[14 januari 1880 Verslag voordracht Amsterdam in Algemeen Handelsblad]
[14 januari 1880 Advertentie voordracht Delft]
[14 januari 1880 Verslag voordracht Amsterdam in Het Nieuws van den Dag]
[14 januari 1880 Voordracht te Haarlem]
[15 januari 1880 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[15 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[15 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 januari 1880 Voordracht te Schiedam]
[15 januari 1880 Aantekeningen voordracht]
[16 januari 1880 Bericht in Nijmeegsche Nieuwsbode]
[16 januari 1880 Verslag voordracht Haarlem in de Opregte Haarlemsche Courant]
[16 januari 1880 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[16 januari 1880 Voordracht te Delft]
[17 januari 1880 Verslag voordracht Schiedam in de Schiedamsche Courant]
[17 januari 1880 Verslag voordracht Amsterdam in De Portefeuille]
[17 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[18 januari 1880 Brief van Multatuli aan C. de Mooij]
[18 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[18 januari 1880 Opdracht-exemplaar Vorstenschool M.C. Meyer]
[19 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[20 januari 1880 Advertentie voordracht Nijmegen]
[20 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[20 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[21 januari 1880 Advertentie voordracht Dordrecht]
[21 januari 1880 Brieffragment van Multatuli]
[21 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[21 januari 1880 Advertentie voordracht 's-Gravenhage]
[21 januari 1880 Verslag voordracht Leiden in Minerva]
[21 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[21 januari 1880 Voordracht te Dordrecht]
[22 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 januari 1880 Voordracht te 's-Gravenhage]
[22 januari 1880 Herinneringen G.J.P. de la Valette]
[23 januari 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[23 januari 1880 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]
[23 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[24 januari 1880 Advertentie voordracht Arnhem]
[24 januari 1880 Verslag voordracht 's-Gravenhage in Het Vaderland]
[24 januari 1880 Bericht inzake voordracht Meppel]
[24 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[25 januari 1880 Jan Vlug in de Brielsche Courant]
[25 januari 1880 Advertentie voordracht Gouda]
[25 januari 1880 Advertentie voordracht Kampen]
[25 januari 1880 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[januari 1880 Brief van Mimi aan M. Anderson]
[26 januari 1880 Voordracht te Arnhem]
[27 januari 1880 Advertentie voordracht Zutphen]
[27 januari 1880 Advertentie voordracht Amersfoort]
[27 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[27 januari 1880 Voordracht te Nijmegen]
[28 januari 1880 Verslag voordracht Arnhem in de Arnhemsche Courant]
[28 januari 1880 Verslag voordracht Delft in Minerva]
[28 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[29 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[29 januari 1880 Voordracht te Amersfoort]
[30 januari 1880 Bericht in Amersfoortsche Courant]
[30 januari 1880 Verslag voordracht Nijmegen in de Nijmeegsche Nieuwsbode]
[30 januari 1880 Advertentie voordracht Amsterdam (II)]
[30 januari 1880 Voordracht te Zutphen]
[31 januari 1880 Verslag voordracht Amersfoort in de Nieuwe Amersfoortsche Courant]
[31 januari 1880 Verslag voordracht 's-Gravenhage in De Nederlandsche Spectator]
[31 januari 1880 Ingezonden Stuk G.J.P. de la Valette in De Ned. Spectator]
[31 januari 1880 Advertentie en bericht voordracht Meppel]
[31 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[31 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[31 januari 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[31 januari 1880 Voordracht te Kampen]
[31 januari 1880 Aantekeningen voordracht]
[februari 1880 Brief van Nonnie aan Multatuli]
[2 februari 1880 Verslag voordracht Zutphen in de Zutphensche Courant]
[3 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 februari 1880 Advertentie voordracht Rotterdam (II)]
[3 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 februari 1880 Verslag voordracht Zutphen in de Nieuwe Zutphensche Courant]
[4 februari 1880 Advertentie voordracht Zierikzee]
[4 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 februari 1880 Voordracht te Amsterdam]
[4 februari 1880 Aantekeningen voordracht]
[5 februari 1880 Verslag voordracht Kampen in de Kamper Courant]
[5 februari 1880 Brief van Multatuli aan H.L.F. Pisuisse]
[5 februari 1880 Bespreking benefiet-voorstelling J.M. Haspels]
[5 februari 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[5 februari 1880 Voordracht te Gouda]
[6 februari 1880 Verslag voordracht Amsterdam in het Algemeen Handelsblad]
[6 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[6 februari 1880 Advertentie voordracht Velsen]
[6 februari 1880 Advertentie voordracht Rotterdam (II)]
[7 februari 1880 Advertentie voordracht Hengelo]
[7 februari 1880 Voordracht te Velsen]
[7 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 februari 1880 Verslag voordracht Gouda in de Goudsche Courant]
[9 februari 1880 Advertentie voordracht Middelburg]
[9 februari 1880 Voordracht te Rotterdam]
[10 februari 1880 Advertentie voordracht Goes]
[10 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[10 februari 1880 Brief van Multatuli aan A. en C. Merens]
[10 februari 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[10 februari 1880 Verslag voordracht Rotterdam in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[11 februari 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[11 februari 1880 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[11 februari 1880 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[11 februari 1880 Advertentie voordracht Winschoten]
[11 februari 1880 Bericht inzake voordracht Middelburg in de Middelburgsche Courant]
[11 februari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[11 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 februari 1880 Brief van J.M. Haspels aan J.H. de Haas]
[12 februari 1880 Voordracht te Goes]
[12 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 februari 1880 Bijdrage J. de Witt Hamer aan Tandem]
[13 februari 1880 Voordracht te Middelburg]
[14 februari 1880 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan J.M. Haspels]
[14 februari 1880 Afgelasting voordracht Meppel]
[14 februari 1880 Verslag voordracht Goes in de Goesche Courant]
[14 februari 1880 Voordracht te Zierikzee]
[15 februari 1880 Artikel G. Waalner in De Amsterdammer]
[15 februari 1880 Afrekening C. Vosmaer inzake Tandem]
[februari 1880 Artikel in De Vlaamsche school]
[15 februari 1880 Verslag voordracht Velsen in De Zaanstreek]
[15 februari 1880 Ingezonden Stuk in de Brielsche Courant]
[15 februari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[15 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 februari 1880 Verslag voordracht Middelburg in de Middelburgsche Courant]
[16 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 februari 1880 Brief van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[16 februari 1880 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan J.M. Haspels]
[17 februari 1880 Twee berichten in de Goesche Courant]
[17 februari 1880 Advertentie voordracht Assen]
[17 februari 1880 Voordracht te Hengelo]
[18 februari 1880 Briefkaart van Multatuli aan Mimi]
[18 februari 1880 Advertentie voordracht Heerenveen]
[18 februari 1880 Advertentie voordracht Sneek]
[18 februari 1880 Verslag voordracht Zierikzee in de Zierikzeesche Courant]
[18 februari 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[18 februari 1880 Advertentie voordracht Groningen]
[19 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 februari 1880 Voordracht te Hoogezand]
[20 februari 1880 Voordracht te Veendam]
[21 februari 1880 Artikel in De Portefeuille]
[21 februari 1880 Verslag voordracht Hengelo in Tubantia]
[22 februari 1880 Advertentie voordracht Breda]
[22 februari 1880 Advertentie opvoering De bruid daarboven te Hoorn]
[22 februari 1880 Twee artikelen in De Amsterdammer van o.a. Alberdingk Thijm]
[22 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[23 februari 1880 Verslag voordracht Hoogezand in de Nieuwe Groninger Courant]
[23 februari 1880 Advertentie voordracht Leeuwarden]
[23 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[23 februari 1880 Telegram van Multatuli aan Mimi]
[23 februari 1880 Voordracht te Assen]
[23 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[24 februari 1880 Ingezonden Stuk in de Brielsche Courant]
[24 februari 1880 Verslag voordracht Veendam in de Nieuwe Groninger Courant]
[24 februari 1880 Voordracht te Groningen]
[25 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[25 februari 1880 Verslag voordracht Hoogezand in de Winschoter Courant]
[25 februari 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[25 februari 1880 Opdracht-exemplaar Max Havelaar]
[25 februari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[25 februari 1880 Voordracht te Winschoten]
[25 februari 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[26 februari 1880 Artikel in Asmodée]
[26 februari 1880 Verslag voordracht Assen in de Prov. Drentsche en Asser Courant]
[26 februari 1880 Verslag voordracht Groningen in de Prov. Groninger Courant]
[26 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[26 februari 1880 Verslag voordracht Groningen in de Nieuwe Groninger Courant]
[26 februari 1880 Voordracht te Leeuwarden]
[27 februari 1880 Brief van F. Feringa aan Multatuli]
[27 februari 1880 Brief van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[27 februari 1880 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[27 februari 1880 Voordracht te Heerenveen]
[27 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[28 februari 1880 Verslag voordracht Winschoten]
[28 februari 1880 Artikel in Uilenspiegel]
[28 februari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[28 februari 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[28 februari 1880 Bericht inzake voordracht Sneek in de Sneeker Courant]
[28 februari 1880 Voordracht te Sneek]
[29 februari 1880 Bericht inzake opvoering De bruid daarboven in de Hoornsche Courant]
[februari 1880 Bespreking Vorstenschool in De Gids]
[maart 1880 Bespreking Vorstenschool in Het Leeskabinet]
[1 maart 1880 Verslag voordracht Leeuwarden in de Leeuwarder Courant]
[1 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 maart 1880 Verslag voordracht Sneek in de Sneeker Courant]
[3 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 maart 1880 Advertentie voordracht Harlingen]
[3 maart 1880 Voordracht te 's-Hertogenbosch]
[4 maart 1880 Artikel in het Algemeen Handelsblad]
[4 maart 1880 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[4 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 maart 1880 Voordracht te Breda]
[5 maart 1880 Verslag voordracht Groningen in Vox studiosorum]
[5 maart 1880 Advertentie voordracht Enkhuizen]
[5 maart 1880 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[5 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 maart 1880 Voordracht te Zaltbommel]
[6 maart 1880 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[7 maart 1880 Verslag voordracht Breda in de Bredasche Courant]
[7 maart 1880 Advertentie voordracht Hoorn]
[7 maart 1880 Advertentie voordracht Schagen]
[7 maart 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[7 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 maart 1880 Voordracht te Harlingen]
[8 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 maart 1880 Voordracht te Enkhuizen]
[10 maart 1880 Verslag voordracht Harlingen in de Harlinger Courant]
[10 maart 1880 Voordracht te Hoorn]
[12 maart 1880 Voordracht te Schagen]
[12 maart 1880 Advertentie voordracht Den Helder]
[13 maart 1880 Voordracht te Den Helder]
[13 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[14 maart 1880 Verslag voordracht Schagen in de Schager Courant]
[14 maart 1880 Verslag voordracht Enkhuizen in de Enkhuizer Courant]
[14 maart 1880 Verslag voordracht Hoorn in de Hoornsche Courant]
[15 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 maart 1880 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[16 maart 1880 Verslag voordracht Den Helder in 't Vliegend Blaadje]
[17 maart 1880 Brief van Mimi aan M. Anderson]
[27 maart 1880 Bericht in de Portefeuille]
[7 april 1880 Brief van Multatuli aan H.C. de Wolff]
[21 april 1880 Brief van E. Brück aan Multatuli]
[April 1880 Ontwerp adoptieregeling Wouter]
[6 mei 1880 Brief van Mimi aan E. Brück]
[14 mei 1880 Briefkaart van Multatuli aan J.H. de Haas]
[mei 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[mei 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[22 juni 1880 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[25 juni 1880 Nota van E. Brück]
[5 juli 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven
[8 juli 1880 Briefkaart van Multatuli aan J. van der Hoeven en D. Buys Dz.]
[8 juli 1880 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[8 juli 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[9 juli 1880 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[14 juli 1880 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[17 juli 1880 Brief van G.J.P. de la Valette aan Multatuli]
[juli 1880 Johannes Zürcher logeert bij Multatuli en Mimi]
[juli 1880 Brief van Mimi aan M. Anderson]
[20 juli 1880 Brief van G.J.P. de la Valette aan Multatuli]
[20 juli 1880 Aankoop van het huis Auf Kreuzkirch Nieder-Ingelheim]
[juli 1880 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[24 juli 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[28 juli 1880 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[juli 1880 Herinneringen G.J.P. de la Valette]
[augustus 1880 Brief van Mimi aan M. Anderson]
[augustus 1880 Brief van Multatuli en Mimi aan C. Vosmaer]
[7 augustus 1880 Brief van Multatuli en Mimi aan J.H. de Haas]
[16 augustus 1880 Brief van G.J.P. de la Valette aan Multatuli]
[30 augustus 1880 Brief van Mimi aan M. Anderson]
[augustus 1880 Herinnering van C. de Paepe]
[4 september 1880 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[23 september 1880 Frederik Marius Bogaardt wordt vermoord]
[24 september 1880 Brief van G.L. Funke aan een Dageraad-lid]
[28 september 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[30 september 1880 Huwelijk Nonni en Francesco Bassani]
[2 oktober 1880 Verspreiding van het handschrift van de moordenaar van F.M. Bogaardt]
[5 oktober 1880 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[8 oktober 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[11 oktober 1880 Brief van Multatuli aan J.A. Roessingh van Iterson]
[19 oktober 1880 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[22 oktober 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[24 oktober 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[1 november 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[5 november 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[5 november 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[6 november 1880 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[8 november 1880 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[23 november 1880 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[26 november 1880 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[26 november 1880 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[6 december 1880 Brief van Mimi en Multatuli aan T. van der Tuuk]
[7 december 1880 A.J. Langeveldt van Hemert overlijdt]
[7 december 1880 Brief van P.M. Bos aan Mimi]
[9 december 1880 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[11 december 1880 Brief van G.J.P. de la Valette aan Multatuli]
[12 december 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[13 december 1880 Brief van Multatuli aan G.J.P. de la Valette]
[13 december 1880 Brief van Multatuli aan J. de Geyter]
[15 december 1880 Brief van P.M. Bos aan Mimi]
[15 december 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[16 december 1880 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[december 1880 Brief van Mimi aan M. Anderson]
[16 december 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[18 december 1880 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[19 december 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[21 december 1880 Fondsveiling G.L. Funke]
[25 december 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
Overzicht van de in 1880 door Multatuli gehouden voordrachten
[19 oktober 1880
Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
19 oktober 1880
Brief van Multatuli aan V. Bruinsma. Twee dubbele velletjes en een enkel velletje postpapier, geheel beschreven. (M.M.)
Geisenheim a/R
19 Okt 1880 beste Vitus! Dank voor Uw bezending van - dezer (ik weet den datum niet want Mies heeft het briefje opgeborgen en ik zit alleen). Dank bovenal voor Uw hartelyke trouw. En dat ge my m'n zwygen niet kwalyk neemt! Zeker heb ik U dikwyls verzocht, daarmee genoegen te nemen, en dit doet ge, o ja, maar toch is 't me drukkend dat m'n vrienden niets aan me hebben. Dit kan niet anders! Ik ben als 'n zwaargekwetste dien 't vertellen hoe 't hem gaat, zwaar valt. En altyd kwelt me de vrees dat men my verdenkt van zwaartillendheid of (erger nog) van koketteeren met verdriet, iets waaraan ik juist zoo'n hekel heb. En zelfs naar heel gewonen maatstaf te oordeelen, er is iets onbeleefds in altyd te seuren over eigen smart, alsof anderen niet óók hun verdriet hadden dat de moeite van 't notitie-nemen waard was! Beste Bruinsma, er rusten 'n paar kwellende servituten [1.] servituten: (eig.) juridische verplichtingen om iets te dulden. op m'n gemoed die niet opteheffen zyn.
Sedert jaren lyd ik door de verhouding met m'n kinderen. Nonni die overigens in gewonen zin goed en lief is, heb ik gaandeweg van my zien vervreemden. Ze kent me niet. Al m'n pogingen om haar by me te krygen en te houden (sedert jaren!) zyn mislukt. Men had haar tegen Mimi opgezet, en bovendien haar zoogenaamd toewyden aan de Kunst gaf haar reeds als kind van 15, 16 jaar 'n begeerte [2.] begeerte: oorspr. voorafgegaan door valsche. naar valsche onafhankelykheid. Ik voelde dat ze my aanzag voor 'n onontwikkelde noordsche barbaar als ik niet in verrukking was over de zotte poppetjes van Rafael of de ellendige geestelooze rymelary van Dante. Voor eenige weken is ze getrouwd, en alle mogelykheid tot hartelyke toenadering is nu afgesneden. Daar er voor de wet myn toestemming noodig was, heb ik die om onnodige moeite en omslag te vermyden, gegeven. Maar ik schreef er by dat ik overigens geen deel nam in die zaak. Ik heb niet de minste reden iets ongunstigs te denken over dien heer Bassani (zoo heet haar man. Hy is Dr in de natuurkunde aan de hoogeschool te Padua. Of-i eigenlyk ‘professor’ is, weet ik niet. Maar dat's byzaak.) doch daar ik hem niet ken, is 't my onmogelyk hem optenemen in m'n intimiteit. Me dunkt elk volwassen meisje heeft het recht te beschikken over haar ‘hart & hand’ zooals dat heet, maar de niet minder volwassen vader moet weten of-i 'n wild vreemde verkiest aantenemen als (schoon)zoon. Gy, en zelfs minder intieme vrienden, staan me nader dan die m'nheer Bassani! Karakteristiek was de wyze waarop m'n toestemming gevraagd werd. Voor 't ‘matrimonio progettato’ [3.] matrimonio progettato: voorgenomen huwelijk (it.) stond er. Ik antwoordde aan Nonni dat er geen toestemmen of goedkeuren meer te pas kwam als de zaak reeds beklonken was (progettato) buiten my om.
Toch is in zekeren zin my nu dat huwelyk my welkom. Het zet 'n zegel op de definitieve vervreemding en veritaliaansching van m'n kind, en bevrydt my van 't voortdurend vergeefs pogen daaraan 'n eind te maken. Ik had nonni zeer lief, en 't is 'n ware amputatie. De verhouding is nu beter omschreven, en m'n smartelyk gewurm ten haren opzichte heeft 'n eind.
Kon ik dat ook van m'n zoon zeggen! Loodzwaar drukt me die jongen op m'n gemoed en daarvan is geen eind te voorzien. Sedert 12 jaren reeds neem ik geen brief of courant op zonder angst. Ik wist dat hy (door 'n hersenfout?) tot het slechtste in staat was, waarvan dan ook gedurig de bewyzen tot my kwamen. Eerst sedert 'n paar jaar gaf ik hier en daar lucht aan m'n angst. Het moest wel, als ik te vreezen had dat-i zich [4.] zich: oorspr. gevolgd door weer. op nieuw ergens had ingedrongen om te eindigen met bedrog, meestal ten mynen koste. Hy laat zich door niets binden of terughouden, noch door gronden van eer en karakter, noch zelfs door z'n eigen belang. Vermaningen die op zedelyke verplichtingen doelen, vindt hy belachelyk. Toch hoorde hy my als ik in dien geest tot hem sprak met nagemaakte onderdanigheid aan, maar ik wist dat-i dan by zichzelf dacht: wat zanik je! En, waar hy 't plaatsen kon, blufte hy op die ongevoeligheid en gaf ze voor 'n soort van stoïcynsche wysbegeerte uit. Kortom, er was niets aan te doen! Denk niet dat ik ligtvaardig tot deze konklusie kwam. Sommigen die een en ander van m'n getob wisten, meenden dat ik te goedig was, en te lang me foppen liet. Dit was 't geval niet, maar ik zag vreeselyk op tegen de erkenning dat er niets met hem aantevangen was, en liever hield ik wat langer vol met zachtheid, dan dat ik me blootstelde aan 't zelfverwyt hem verbitterd te hebben door strengheid. Ik heb dan ook tal van brieven (o, dozynen!) waarin hy z'n dankbaarheid betuigt, en beterschap belooft. Ook aangaande Mimi was hy onuitputtelyk in lof over de wyze waarop zy hem behandeld had. Maar zulke woorden kostten hem niets, en wy wisten dat niets hem weerhield ons op de ellendigste wys te lasteren. En dit deed hy niet alleen om zich hier of daar intedringen, maar zelfs eenvoudig om 'n praatje te maken als-i menschen vond die er naar luisteren wilden. In den Haag wist hy zich vrienden te maken door zich voortedoen als myn tegenstander, en ter zelfder tyd schreef hy my allerhartelykste brieven. Toen hy ons te Wiesbaden verliet zonder eenige andere reden dan dat hem de gezette studie niet beviel waaraan ik hem houden wilde, liet hy een brief achter waarin hy ons bedankte voor de ‘engelachtige’ behandeling. Den volgenden dag kwam my een brief uit Italie in handen waaruit me bleek dat-i geld had gevraagd om ons te kunnen verlaten omdat hy 't niet kon uithouden by ‘de plaatsvervangster zyner lieve moeder en by een vader die hem altyd scènes maakte.’ Dat zyn moeder lief en goed was, was waar, doch in zyn mond klonk 't afschuwelyk daar hy haar altyd bedroog. En wat de ‘scènes’ aangaat die ik hem maakte, slechts tweemaal heb ik hem streng toegesproken voornamelyk naar aanleiding van brieven uit Venetie waarin ik werd aangesproken over nog àndere vuile zaken dan die hy zelf my wel had moeten bekennen. Dat weigeren om Mimi te beschouwen als ‘plaatsvervangster van z'n moeder’ had niet den minsten grond. Zy poseerde in 't minst niet als stiefmoeder. En ze had hem nooit anders dan goed gedaan. Dat ‘remplaçante de ma chère mère’ [5.] remplaçante de etc.: plaatsvervangster van mijn lieve moeder (fr.) had hy (en Nonni ook) zich in Italie laten opdringen als gebruikelyke boekenfraze. Ook geneerden zy zich niet (Nonni evenmin als Eduard!) telkens de hulp van Mimi interoepen als ze 't een of ander noodig hadden, waaraan Mimi byna altyd meer gehoor gaf dan ik goed vond. Nooit oogste [6.] oogste: kennelijke verschrijving zy iets anders in dan laster. -
Na zeer dikwyls herhaalde pogingen heb ik ten laatste de hoop om van Eduard iets te maken, moeten opgeven. Hy putte my moreel en finantieel uit. Toch bleef ik 't oog op hem houden door bemiddeling van de h.h. Van der Hoeven en Buys te Rotterdam die hem in hun zaak wilden plaatsen. (Kunsthandel en wetenschappelyk museum.) Hoe ook door my gewaarschuwd hem nooit in iets te vertrouwen, hebben die heeren hem op reis gezonden naar Italie, om inkoopen te doen. Ik schreef hun terstond dat zy er berouw van zouden hebben, en de uitslag was weer 't oude. Met krankzinnig-slechte domheid gaf hy op, inkoopen gedaan te hebben van schilderyen die niet bestonden, &c &c. Toch durfde hy weer thuis komen! Maar toen ze hem de bewyzen van zijn plompe bedriegeryen voorlegden, liep hy weg, niemand wist waarheen. En dit weet ik nog niet! Maar die onwetendheid van z'n verblyf heeft my sedert eenige weken weer bittere angst berokkend!
Toen ik in de couranten het verslag las van den moord te s'Hage, troffen my eenige byzonderheden die me schenen heentewyzen naar m'n ontaarde zoon. Die byzonderheden waren velen - ik zal ze maar niet opnoemen. Nog is my de samenloop van teekenen die my aan hèm moesten doen denken, raadselachtig, al schynt er nu te blyken dat de dader van dat gruwelstuk een ander is, en al mag [7.] mag: oorspr. stond er moet. ik nu gelooven dat die De J. [8.] De J.: Willem Marianus de Jongh. geen medeplichtigen had, zooals nu de couranten beweren te weten! Mocht het waar zyn! Heelemaal gerust ben ik nog niet!
Mimi trachtte m'n vreeselyke vermoedens te ontzenuwen, maar toen wy 't fac simile van den moordbrief in handen kregen, ontzonk ook háár de moed, en wy twyfelden niet meer. Begryp eens dien toestand!
Meer dood dan levend ging ik oogenblikkelyk naar den Haag. Ik meldde my by 't gerecht aan, en die heeren stelden my gerust. Juist 'n paar uren voor m'n komst had die De J bekend de schryver van den brief te zyn. Die heeren (prok. generaal, offr van Justitie en Hoofdkommissaris van Politie die allen by een waren) hadden zeker medelyden met den angst dien ik had doorgestaan, en beyverden zich my met die voorloopige bekentenis van De J. gerust te stellen. Welnu, ik zweeg en wou me niet krimineeler toonen dan de Justitie-zelf, maar volkomen overtuigd was ik niet! Reeds vóór 't zien van dat fac-simile waren myn vermoedens ontstaan, en de toevallige overeenstemming van 't schrift was de hoofdoorzaak van myn vermoeden niet! En m'n onrust bleef voortduren, ook nadat die De J. bekend heeft de eenige dader te zyn. Spaar my de uitlegging. Nog heden ben ik niet volkomen gerust, en zal 't niet zyn voor ik bewyzen heb dat m'n zoon zich op den dag van den moord niet in Holland bevond! In de bekentenis van De J. (voor zoo ver die my uit gebrekkige krantenberichten bekend is) zyn tegenstrydigheden. Ik heb nu geen lust ze optegeven.
Eerst voor drie dagen schreef ik aan Nonni over de zaak. Zoolang mogelyk wilde ik haar de akeligheid van 't vermoeden sparen. Maar ten-laatste moest ik wel. Ik vraag haar of ze my 't adres van haar broêr kan opgeven, en vooral of ze weet waar hy zich den 23 Septr bevonden heeft? Maar ik betwyfel zeer of ze my licht geven kan. De heer Van der Hoeven beweert dat hy onmogelyk in Holland kan geweest zyn, dewyl hy (V.D.H) 't anders door z'n vele relatien oogenblikkelyk zou geweten hebben. V.D.H, gist dat-i in Italie is en wel in 'n klooster! Dit vermoeden is gegrond op zekere neiging tot geloovery en misticismus die hy by Eduard bespeurd heeft. En dat-i reeds eenmaal in 'n klooster geweest is, heeft hy zelf verteld. Maar dat had ik opgenomen als pronken met excentriciteit. V.D.H. (dien hy meer vertelde dan my) zegt uitdrukkelyk dat-i, te midden van z'n ellendig gedrag, sterk aan geloof deed, en bepaaldelyk aan katholicismus! -
Wat ik sedert de laatste weken geleden heb, is niet te beschryven! Maar iets vreemds zyn me zulke angsten niet. Zooals ik u in 't begin van dezen brief zeide: sedert 10 of 12 jaren wist ik wat my van m'n zoon te wachten stond. De beschryving van z'n karakter (of van z'n gebrek aan karakter) zou me nu te ver leiden. Genoeg dat hy 'n fout (in de hersens?) heeft die hem belet onderscheid te voelen tusschen goed en kwaad. Hy is in 't zedelyke kleurenblind. Ware z'n krankzinnigheid maar van een aard dat daardoor de verantwoordelykheid voor z'n handelingen werd opgeheven, doch dit is, in gewonen zin gesproken, 't geval niet! (Wel van 'n zeer hoog wysgeerig standpunt, misschien). By al z'n domme slechtheid, heeft hy eigenschappen die hem doen aanzien voor byzonder knap. Zóó dacht men dan ook over hem in 't niet zeer menschkundig Italie. De konsul te Venetie roemde, in z'n klaagbrieven over z'n gedrag, z'n ‘talenten’. Dit was zeer verkeerd gezien, en de gemakkelykheid waarmee hy in Italie slaagde in 't bedriegen van byna ieder met wien hy in aanraking kwam, heeft hem geen goed gedaan. Hy weet een en ander in zekere takken van wetenschap dat anders aan leeken onbekend is, en hiervan maakt hy misbruik om kortzichtigen te bedriegen, maar intelligent is hy niet. Z'n slechte daden zyn gewoonlyk kinderachtig dom opgezet. (Wat ook by dat voorval in den Haag 't geval is. Waar ter wereld had die De Jong 75 bankbr.n van f 1000 willen wisselen zonder in 't oog te loopen? Hoe had hy 't bezit van dat geld gejustificeerd? Wat zou hy gedaan hebben met het kind (dat hem kende!) als de zaak naar z'n wensch was afgeloopen? Hoe kòn die naar z'n wensch afloopen, daar-i niet eens gezorgd had dat de vader den moordbrief by-tyds in handen had? Uit dit alles blykt weer dat slechtheid en domheid identisch zyn. En dit blyft waar, ook al gelukt zoo'n schelmstuk! Wat 'n besef zou de dader levenslang by zich omdragen!
Nu basta over die treurige zaak! Schokken als die welke ik de laatste weken ondergaan heb komen niet dikwyls voor, maar wèl drukken my sedert jaren aandoeningen van gelyken aard. En ziedaar de oorzaak van m'n zwygen. Het ergste is dat de gemoedsstemming die uit zulke dingen voortvloeit zoo nadeelig werkt op m'n publiek leven! M'n Ideen dragen overal sporen van verdriet dat me belemmert in m'n werk, en ik kan berekenen dat veel lezers zulke passages voor schryverskunstjes houden. Dat ik verdrietig ben over den loop der publieke zaak zal ik U wel niet behoeven te zeggen! Meen niet dat ik graag genoemd word, o neen. Maar na alles dat er sedert 20 jaar in Holland op publiek terrein geschiedde, is 't pynlyk voor my dat men byna algemeen affekteert my te ignoreeren. Dit geldt byna voor alle zaken die tegenwoordig aan de orde zyn, groote en kleinere. Telkens ben ik wel gedwongen by 't lezen van wyshedens over indische zaken, grondwet, verkiezingen, (nagemaakt) liberalismus, atjehsche oorlog, geloovery &c &c by mezelf te mompelen: ‘maar menschen, dit heb ik immers gezegd in 60, 61, 62 etc.’ ‘Mompelen’ ja. Want het lucht geven aan m'n grief zou me blootstellen aan 't belachelyk-makend: ‘eh! kyk, hy wil dat men van hem spreekt!’ Wat myn smaak aangaat, leid ik 't liefst 'n vergeten leven, maar die opzettelyke verzwyging van m'n naam is 'n blyk van oneerlykheid die onbestaanbaar is met ernstige pogingen tot verbetering. En dàt smart me. -
Ik waardeer uw dapper vechten tegen de kwakzalvers, beste kerel, maar de oprechtheid gebiedt me u te vragen of ge den stryd niet ook jegens zulke kwakzalvers moest voeren die gedekt zyn door 'n akademisch diploom! Ik ben in staat u kurieuze voorbeelden te leveren van onkunde (of verregaande slordigheid) van fakulteits mannen. Moet ge die heeren met rust laten om te beletten dat òngediplomeerde schelmen munt zouden slaan uit het aanvallen der gegradueerden? Wel mogelyk. Maar, eilieve, ze slaan ook munt uit het niet-genezen van zooveel patienten die 'n behoorlyken dokter raadpleegden. Sedert lang had ik u hierover willen schryven, maar telkens komt er wat tusschen, en dan roep ik mezelf 't gewone: ‘later, later!’ toe. Ik heb wel 100 dingen van dien aard op m'n agenda staan, maar 't schynt dat de stoornis eindeloos moet wezen. Daar zit ik nu ook weer in m'n maag met 'n zaak van geheel anderen aard-iets dat heel mooi en goed lykt, en toch, wèl beschouwd, me ongewenscht is. Verbeelje, voor 'n half jaar kregen we bezoek van 'n vriend, 'n hartelyke beste kerel, die ons geld aanbood om 'n huisje te koopen. De rente zou minder bedragen dan nu onze huur. Door 'n samenloop van omstandigheden (en stemmingen!) heb ik dat aangenomen, en nu zie ik zeer op tegen de gevolgen. 't Bedoelde huis moet om bewoonbaar te zyn, vertimmerd worden en bovendien - och, spaar me de wydloopige uitlegging. Ik wou dat de zaak niet gebeurd was. Doe me 't genoegen hierop niet te doelen. Mies is zeer met de nieuwe woning ingenomen. (Wat me dan ook eigenlyk tot de zaak heeft doen besluiten) en ik wil haar genoegen niet bederven. Ze kan 20 jaar langer leven dan ik. Wat my betreft, ik zie niet in waarom ik liever elders dan hier zou begraven worden! Verhuizen is goed voor jong volkje! Ons adres blyft nog tot nà den winter: Geisenheim.
Dag beste Vitus, wees met uw lieve Hilda heel hartelyk van ons gegroet! Onze kleine pleegman (nu 4 jaar 9 mnd.) is 'n bron van vreugd voor ons. Dag, beste V & H!
Hartelyk dank voor uw antw. over die kwaal van Nicht Stoffels! [9.] Nicht Stoffels: vgl. bij 6 februari 1880. 't Is kanker, helaas!