Multatuli.online

859.

Tot nog toe handelde men anders. Hóe, weet ik eigenlyk niet. Er wordt gegeven: hoger onderwys, middelbaar, lager, en nog iets lager onderwys, meen ik, en misschien na dat alles, nog 'n beetje lager. Ik ken het aantal trappen niet, en dit zal ook nogal groot zyn, veel groter althans dan 't aantal officieel erkende benamingen. Hoe ál die gradatiën worden uit elkander gehouden, is my almede onbekend.

In enige kringen doceert men de wysheden die op us, a, um uitgaan. Anderen komen slechts tot le père, du père. Op zekeren trap van 't veredelings-gebouw ontmoeten wy krygswetenschap en vormleer. Elders tuin-gymnastie. Wat hoger of lager logeert de roem van 't voorgeslacht, op rym. Ginds nemen de jaartallen een niet bescheiden plaats in. Differentiaal en integraal zitten verscholen in 'n hoekje. Algebra en meetkunde staan vry hoog, maar worden over-schouder aangezien door diplomatie, die zich voor 'n allerfatsoenlykste studie houdt. Natuurkunde is aan 't parveniëren. Zeer ontevreden met vroegeren rang, blykt ze nog geenszins ingenomen met haar tegenwoordig standpunt, en hoopt op beter. Anderen echter vinden 't aanmatigend dat ze reeds muziek naar de kroon steekt, en zelfs het dansen. De theologie... ik ben er!

Want, om te doen begrypen waarom ik niet kan wys worden uit dat splitsen van al die veredelingsvakken, vraag ik hoe 't komt dat theologie omnibus is? Waarom is de Maatschappy zuiniger met franse taal, algebra en gymnastie, dan met de kennisse Gods? In godkunde gaat de boer niet voor den stedeling uit den weg. In bybel of kerkleer is hy thuis als de beste...

‘Allen moeten gelykelyk zalig worden’ zal men antwoorden. Niet alzo gelykelyk door onderwys veredeld?

Waarom kent de geringe man Paulus wel, en Tacitus niet? Waarom is 't Grieks 'n geleerdheid, en 't euangelion banaliteit tot het vulgaire toe? Door 'n zonderlinge verkrachting van betekenis, zyn de heilige zaken allergemeenst geworden, en wat men profaan noemt, wordt weggestopt als 'n heiligheid.

Zonder 't minste gevaar voor de Nederlandse Bank, mag de proletariër z'n Credo opzeggen in 't Latyn, maar we vrezen oproer van 'n arma virumque cano in onfatsoenlyke monden. De millionnair verbleekt niet, wanneer de boer, zó van de ploeg, de Openbaring van Joannes - die zwaar te vatten is! - allerduidelykst verklaart. Maar hy zou z'n geld in Engeland of Siberië beleggen, zodra de stumperd aan 't emenderen ging van den gemakkelyken Eutropius.

Vanwaar dit onderscheid?

De lezer heeft recht tot de klacht dat ik vragen geef in stee van antwoord. Het is myn schuld niet.

Als bewys van goeden wil, waag ik de gissing dat... theologie goedkoper is dan frans, dansen of latyn.