Volledige Werken. Deel 13. Brieven en dokumenten uit de jaren 1868-1869
[2 mei 1868 Van den Rijn (XXI)]
[6 mei 1868 Van den Rijn (XXII)]
[8 mei 1868 Busken Huet vertrekt uit Nederland]
[9 mei 1868 Van den Rijn (XXIII)]
[10 mei 1868 Max Havelaar in het Frans]
[12 mei 1868 Van den Rijn (XXIV)]
[12 mei 1868 Brief van d'Ablaing aan Mej. Schepel]
[Bijlage Aantekening van d'Ablaing]
[13 mei 1868 Van den Rijn (XXV)]
[16 mei 1868 Van den Rijn (XXVI)]
[20 mei 1868 Van den Rijn (XXVII)]
[23 mei 1868 Van den Rijn (XXVIII)]
[27 mei 1868 Van den Rijn (XXIX)]
[30 mei 1868 Van den Rijn (XXX)]
[1 juni 1868 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[4 juni 1868 Van den Rijn (XXXI)]
[4 juni 1868 Brief van Tine aan Potgieter]
[juni 1868 Voorlezing van I. Esser Jr in Noord en Zuid]
[10 juni 1868 Van den Rijn (XXXII)]
[10 juni 1868 Tine int een wissel]
[11 juni 1868 Beschouwing in The Scotsman]
[13 juni 1868 Van den Rijn (XXXIII)]
[17 juni 1868 Van den Rijn (XXXIV)]
[18 juni 1868 Brief van Potgieter aan Busken Huet]
[19 juni 1868 Van den Rijn (XXXV)]
[24 juni 1868 Van den Rijn (XXXVI)]
[25 juni 1868 Van den Rijn (XXXVII)]
[29 juni 1868 Van den Rijn (XXXVIII)]
[30 juni 1868 Van den Rijn (XXXIX)]
[1 juli 1868 Van den Rijn (XL)]
[4 juli 1868 Van den Rijn (XLI)]
[7 juli 1868 Van den Rijn (XLII)]
[8 juli 1868 Van den Rijn (XLIII)]
[10 juli 1868 Van den Rijn (XLIV)]
[10 juli 1868 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[13 juli 1868 Tine int een wissel]
[13 juli 1868 Ingezonden Stuk in de Arnhemsche Courant]
[14 juli 1868 Van den Rijn (XLV)]
[15 juli 1868 Van den Rijn (XLVI)]
[15 juli 1868 Artikel in de Sneeker Courant]
[16 juli 1868 Van den Rijn (XLVII)]
[17 juli 1868 Brief van Multatuli aan Van Vloten]
[17 juli 1868 Van den Rijn (XLVIII)]
[18 juli 1868 Ingezonden Stuk van Multatuli in Sneeker Crt.]
[18 juli 1868 Van den Rijn (XLIX)]
[20 juli 1868 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[23 juli 1868 Van den Rijn (L)]
[24 juli 1868 Van den Rijn (LI)]
[25 juli 1868 Fragment Vorstenschool in Sneeker Courant]
[29 juli 1868 Van den Rijn (LII)]
[30 juli 1868 Brief van Potgieter aan Busken Huet]
[6 augustus 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[6 augustus 1868 Van den Rijn (LIII)]
[8 augustus 1868 Eerste nr. Tot Nut van den Javaan]
[8 augustus 1868 Beoordeling Max Havelaar in The Athenaeum]
[11 augustus 1868 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[11 augustus 1868 Van den Rijn (LIV)]
[14 augustus 1868 Van den Rijn (LV)]
[14 augustus 1868 Tine int een wissel]
[17 augustus 1868 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[18 augustus 1868 Van den Rijn (LVI)]
[22 augustus 1868 Van den Rijn (LVII)]
[25 augustus 1868 Brief van Tine aan Potgieter]
[25 augustus 1868 Jacob van Lennep overlijdt]
[26 augustus 1868 Van den Rijn (LVIII)]
[31 augustus 1868 Van den Rijn (LIX)]
[31 augustus 1868 Baron van Heeckeren tot Waliën overlijdt]
[31 augustus 1868 Tiende Taal- en Letterkundig Congres]
[3 september 1868 Congresverslag in de N.R.C.]
[8 september 1868 Van den Rijn (LX)]
[9 september 1868 Van den Rijn (LXI)]
[14 september 1868 Van den Rijn (LXII)]
[16 september 1868 Van den Rijn (LXIII)]
[16 september 1868 Brief van firma Enschedé aan Multatuli]
[16 september 1868 Brief van Potgieter aan Busken Huet]
[21 september 1868 Van den Rijn (LXIV)]
[22 september 1868 Advertentie voordracht Multatuli in Rotterdam]
[Bijlage Herinnering van W.L. Penning Jr.]
[22 september 1868 Tine int een wissel]
[24 september 1868 Verslag van Multatuli's voordracht]
[26 september 1868 Van den Rijn (LXV)]
[oktober 1868 Oproep van drie notabelen in Sneek]
[7 oktober 1868 Van den Rijn (LXVI)]
[10 oktober 1868 Van den Rijn (LXVII)]
[12 oktober 1868 Van den Rijn (LXVIII)]
[16 oktober 1868 Van den Rijn (LXIX)]
[16 oktober 1868 Missive van minister De Waal]
[17 oktober 1868 Bijeenkomst in De Wijnberg te Sneek]
[20 oktober 1868 Advertentie lezing Van Vloten in Delft]
[21 oktober 1868 Brief van Multatuli aan Vrije Studie]
[21 oktober 1868 Van den Rijn (LXX)]
[22 oktober 1868 Brief van firma Enschedé aan Multatuli]
[22 oktober 1868 Beoordeling Max Havelaar in Das Ausland]
[23 oktober 1868 Multatuli bij Van Vlotens lezing in Delft]
[24 oktober 1868 Van den Rijn (LXXI)]
[26 oktober 1868 Verslag lezing Van Vloten in N.R.C.]
[27 oktober 1868 Verslag lezing Van Vloten in Delftsche Crt.]
[29 oktober 1868 Van den Rijn (LXXII)]
[30 oktober 1868 Van den Rijn (LXXIII)]
[31 oktober 1868 Artikel in de Ned. Spectator]
[31 oktober 1868 Advertentie voordracht van Multatuli te Sneek]
[4 november 1868 Voordracht van Multatuli te Sneek]
[Bijlage Mededeling over een avond in Sneek]
[4 november 1868 Brief van Busken Huet aan Potgieter]
[5 november 1868 Van den Rijn (LXXIV)]
[5 november 1868 Artikel in Nieuwsblad voor den Boekhandel]
[6 november 1868 Van den Rijn (LXXV)]
[7 november 1868 Advertentie en voordracht in Groningen]
[7 november 1868 Brief van Tine aan Potgieter]
[8 november 1868 Brief van Multatuli aan Houwink]
[9 november 1868 Voordracht van Multatuli in Winschoten]
[9 november 1868 Twee berichten in de Friesche Courant]
[10 november 1868 Verslag in de Prov. Groninger Courant]
[11 november 1868 Beschouwing in de Sneeker Courant]
[12 november 1868 Brief van Multatuli aan Vrije Studie Delft]
[13 november 1868 Advertentie opvoering De Bruid daarboven]
[14 november 1868 Van den Rijn (LXXVI)]
[15 november 1868 Brief van Multatuli aan Braunius Oeberius]
[16 november 1868 Van den Rijn (LXXVII)]
[16 november 1868 Artikel in de Friesche Courant]
[17 november 1868 Van den Rijn (LXXVIII)]
[18 november 1868 Van den Rijn (LXXIX)]
[19 november 1868 Tine int een wissel]
[20 november 1868 Advertentie en lezing in Delft]
[23 november 1868 Verslag van Multatuli's lezing in N.R.C.]
[24 november 1868 Van den Rijn (LXXX)]
[24 november 1868 Verslag in Delftsche Courant]
[25 november 1868 Van den Rijn (LXXXI)]
[26 november 1868 Brief van firma Enschedé aan Multatuli]
[27 november 1868 Brief van Multatuli aan Houwink]
[28 november 1868 Telegram van Multatuli aan Houwink]
[28 november 1868 Brief van Multatuli aan Braunius Oeberius]
[28 november 1868 Advertentie in Sneeker Courant]
[30 november 1868 Brief van Multatuli aan Houwink]
[30 november 1868 Van den Rijn (LXXXII)]
[30 november 1868 Brief van Tine aan Potgieter]
[1 december 1868 Advertentie in Leeuwarder Courant]
[1 december 1868 Bericht in Provinciale Groninger Courant]
[2 december 1868 Multatuli spreekt in Joure]
[3 december 1868 Brief van Multatuli aan Braunius Oeberius]
[3 december 1868 Multatuli spreekt in Bolsward]
[3 december 1868 Brief van Tine aan Multatuli]
[4 december 1868 Multatuli spreekt in Heerenveen]
[4 december 1868 Advertentie in Provinciale Groninger Courant]
[4 december 1868 Advertenties in Leeuwarder Courant]
[6 december 1868 Multatuli spreekt in Sneek]
[7 december 1868 Brief van Multatuli aan Mimi]
[7 december 1868 Bericht in Friesche Courant]
[7 december 1868 Multatuli spreekt in Leeuwarden]
[7 december 1868 Intekenlijst te Sneek]
[7 december 1868 Brief van Tine aan Stéphanie]
[8 december 1868 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 december 1868 Brief van Multatuli aan Vening]
[8 december 1868 Advertentie in Provinciale Groninger Courant]
[10 december 1868 Multatuli spreekt in Groningen]
[10 december 1868 Verslag in Friesche Courant]
[10 december 1868 Verslag in Provinciale Friesche Courant]
[10 december 1868 Advertentie in Dragtster Courant]
[10 december 1868 Ingezonden Stuk in Dragtster Courant]
[11 december 1868 Multatuli spreekt in Drachten]
[11 december 1868 Verslag in Leeuwarder Courant]
[11 december 1868 Brief van Sietske Abrahamsz aan d'Ablaing]
[12 december 1868 Telegram van Multatuli aan mevrouw Houwink]
[12 december 1868 Verslag in Provinciale Groninger Courant]
[14 december 1868 Brief van Multatuli aan Houwink]
[14 december 1868 Multatuli spreekt in Gorredijk]
[15 december 1868 Advertentie in Leeuwarder Courant]
[17 december 1868 Ingezonden Stuk in Provinciale Friesche Courant]
[17 december 1868 Ingezonden Stuk in Dragtster Courant]
[18 december 1868 Multatuli spreekt in Arum]
[18 december 1868 Brief van Busken Huet aan Multatuli]
[22 december 1868 Brief van Multatuli in geheimschrift]
[Bijlagen Brief van H. Fennema, 1910, en briefje 1868]
[Bijlage Mededelingen over Rederijkerskamer Sneek]
[22 december 1868 Advertentie in Leeuwarder Courant]
[23 december 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[23 december 1868 Multatuli spreekt in Franeker]
[23 december 1868 Advertentie in Harlinger Courant]
[23 december 1868 Bericht in Harlinger Courant]
[23 december 1868 Advertentie in Sneeker Courant]
[24 december 1868 Brief van Multatuli aan Houwink]
[24 december 1868 Multatuli spreekt in Harlingen]
[27 december 1868 Brief van Multatuli aan Houwink]
[27 december 1868 Verslag in Franeker Nieuwsblad]
[27 december 1868 Vergadering van De Dageraad]
[28 december 1868 Brief van Multatuli aan Houwink]
[29 december 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[30 december 1868 Van den Rijn (LXXXIII)]
[december 1868 La prière de l'Athée]
[1 januari 1869 Edu wordt vijftien jaar]
[2 januari 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[2 januari 1869 Advertentie in de Zaanlandsche Courant]
[3 januari 1869 Vergadering van De Dageraad]
[4 januari 1869 Advertentie in de Arnhemsche Courant]
[7 januari 1869 Bericht in de Arnhemsche Courant]
[7 januari 1869 Advertentie in de Arnhemsche Courant]
[8 januari 1869 Multatuli spreekt in Arnhem]
[8 januari 1869 Van den Rijn (I)]
[10 januari 1869 Multatuli spreekt voor De Dageraad]
[11 januari 1869 Van den Rijn (II)]
[11 januari 1869 Verslag in de Arnhemsche Courant]
[11 januari 1869 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[13 januari 1869 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[14 januari 1869 Telegram van Multatuli aan De Geyter]
[15 januari 1869 Multatuli spreekt in Maastricht]
[15 januari 1869 Van den Rijn (III)]
[17 januari 1869 Vergadering van De Dageraad]
[25 januari 1869 Van den Rijn (IV)]
[26 januari 1869 Tine int een wissel]
[28 januari 1869 Brief van Multatuli aan Tine]
[28 januari 1869 Van den Rijn (V)]
[29 januari 1869 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[29 januari 1869 Van den Rijn (VI)]
[30 januari 1869 Van den Rijn (VII)]
[2 februari 1869 Van den Rijn (VIII)]
[3 februari 1869 Brief van Multatuli aan Houwink]
[3 februari 1869 Van den Rijn (IX)]
[3 februari 1869 Brief van Tine aan Stéphanie]
[3 februari 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[4 februari 1869 Van den Rijn (X)]
[6 februari 1869 Telegram van Multatuli aan De Geyter]
[6 februari 1869 Brief van Multatuli aan Tine]
[8 februari 1869 Van den Rijn (XI)]
[11 februari 1869 Brief van Tine aan Multatuli]
[12 februari 1869 Brief van Multatuli aan Houwink]
[12 februari 1869 Van den Rijn (XII)]
[15 februari 1869 Brief van Multatuli aan Houwink]
[17 februari 1869 Brief van Multatuli aan Tine]
[17 februari 1869 Brief van Multatuli aan Houwink]
[17 februari 1869 Van den Rijn (XIII)]
[18 februari 1869 Brief van Multatuli aan Van Duyse]
[18 februari 1869 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[18 februari 1869 Van den Rijn (XIV)]
[21 februari 1869 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[22 februari 1869 Tine, Edu en Nonni in Den Haag]
[23 februari 1869 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[24 februari 1869 Brief van Multatuli aan Houwink]
[24 februari 1869 Van den Rijn (XV)]
[25 februari 1869 Brief van Tine aan Stéphanie]
[1 maart 1869 Verslag voordracht van Multatuli]
[1 maart 1869 Van den Rijn (XVI)]
[2 maart 1869 Multatuli wordt 49 jaar]
[3 maart 1869 Brief van Multatuli aan Asser]
[3 maart 1869 Van den Rijn (XVII)]
[4 maart 1869 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[4 maart 1869 Brief van Tine aan Potgieter]
[Bijlage Fragment uit een brief van Potgieter aan Huet]
[5 maart 1869 Van den Rijn (XVIII)]
[5 maart 1869 Advertentie in Delftsche Courant]
[6 maart 1869 Multatuli spreekt in Delft]
[6 maart 1869 Van den Rijn (XIX)]
[8 maart 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[9 maart 1869 Verslag voordracht van Multatuli in Delft]
[10 maart 1869 Brief van Multatuli aan Vrije Studie]
[10 maart 1869 Brief van Bosboom aan Potgieter]
[11 maart 1869 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[11 maart 1869 Van den Rijn (XX)]
[11 maart 1869 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[12 maart 1869 Brief van Multatuli aan Houwink]
[12 maart 1869 Van den Rijn (XXI)]
[15 maart 1869 Van den Rijn (XXII)]
[17 maart 1869 Van den Rijn (XXIII)]
[18 maart 1869 Van den Rijn (XXIV)]
[19 maart 1869 Van den Rijn (XXV)]
[19 maart 1869 Oproep in de Rotterdamsche Lantaren]
[20 maart 1869 Van den Rijn (XXVI)]
[24 maart 1869 Van den Rijn (XXVII)]
[25 maart 1869 Brief van Multatuli aan Houwink]
[27 maart 1869 Brief van Multatuli aan Huisman]
[27 maart 1869 Telegram aan Huisman]
[27 maart 1869 Van den Rijn (XXVIII)]
[29 maart 1869 Telegram van Multatuli aan mevr. Houwink]
[29 maart 1869 Telegram van Houwink aan Multatuli]
[29 maart 1869 Telegram van Multatuli aan Houwink]
[31 maart 1869 Telegram van Multatuli aan Rederijkerskamer Sneek]
[31 maart 1869 Van den Rijn (XXIX)]
[april 1869 Multatuli schrijft Causerieën I]
[1 april 1869 Telegram van Edu aan Houwink]
[2 april 1869 Brief van Multatuli aan Huisman]
[2 april 1869 Van den Rijn (XXX)]
[3 april 1869 Van den Rijn (XXXI)]
[3 april 1869 Brief van Tine aan mevr. Houwink]
[3 april 1869 Brief van Edu aan fam. Houwink]
[5 april 1869 Van den Rijn (XXXII)]
[7 april 1869 Brief van Potgieter aan Busken Huet]
[8 april 1869 Van den Rijn (XXXIII)]
[8 april 1869 Advertentie in De Noordbrabanter]
[9 april 1869 Van den Rijn (XXXIV)]
[10 april 1869 Van den Rijn (XXXV)]
[10 april 1869 Advertentie in de Dordrechtsche Courant]
[11 april 1869 Advertentie in de Nieuwe Nijmeegsche Courant]
[14 april 1869 Multatuli spreekt in 's-Hertogenbosch]
[14 april 1869 Advertentie in de Zutphensche Courant]
[15 april 1869 Multatuli spreekt in Dordrecht]
[15 april 1869 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[15 april 1869 Van den Rijn (XXXVI)]
[16 april 1869 Multatuli spreekt in Nijmegen]
[16 april 1869 Van den Rijn (XXXVII)]
[17 april 1869 Multatuli spreekt in Zutphen]
[17 april 1869 Verslag in De Noordbrabanter]
[18 april 1869 Bericht in de Bredasche Courant]
[18 april 1869 Multatuli spreekt in Breda]
[19 april 1869 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[19 april 1869 Brief van Busken Huet aan Potgieter]
[20 april 1869 Brief van Tine aan Stéphanie]
[21 april 1869 Verslag in de Zutphensche Courant]
[21 april 1869 Circulaire Willemsfonds te Gent]
[22 april 1869 Multatuli schrijft Causerieën II]
[22 april 1869 Verslag in de Nieuwe Nijmeegsche Courant]
[22 april 1869 Ingezonden Stuk in De Noordbrabanter]
[22 april 1869 Bericht in de Gazette van Gent]
[23 april 1869 Bericht in Amsterdamsche Courant]
[23 april 1869 Uitnodiging van De Geyter voor Multatuli-avond]
[23 april 1869 Circulaire Van Crombrugghe's Genootschap Gent]
[24 april 1869 Multatuli spreekt te Gent over Vrije studie]
[24 april 1869 Van den Rijn (XXXVIII)]
[24 april 1869 Artikel in De Noordbrabanter]
[25 april 1869 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[26 april 1869 Bericht in de Gazette van Gent]
[26 april 1869 Multatuli draagt in Gent voor uit Vorstenschool]
[27 april 1869 Multatuli draagt voor in Antwerpen]
[28 april 1869 Bericht in de Gazette van Gent]
[29 april 1869 Van den Rijn (XXXIX)]
[1 mei 1869 Van den Rijn (XL)]
[1 mei 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[1 mei 1869 Verslag in Het Volksbelang]
[1 mei 1869 Artikel in De Rotterdamsche Lantaren]
[2 mei 1869 Brief van Multatuli aan Houwink]
[3 mei 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[6 mei 1869 Multatuli schrijft Causerieën III]
[7 mei 1869 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[7 mei 1869 Van den Rijn (XLI)]
[8 mei 1869 Van den Rijn (XLII)]
[9 mei 1869 Multatuli spreekt te Rotterdam]
[Bijlage Herinnering van G.W. van der Voo]
[12 mei 1869 Van den Rijn (XLIII)]
[13 mei 1869 Van den Rijn (XLIV)]
[13 mei 1869 Multatuli voorgesteld als Kamerkandidaat]
[14 mei 1869 Van den Rijn (XLV)]
[20 mei 1869 Multatuli schrijft Causerieën IV]
[21 mei 1869 Van den Rijn (XLVI)]
[21 mei 1869 Verslag in De Rotterdamsche Lantaren]
[22 mei 1869 Van den Rijn (XLVII)]
[24 mei 1869 Artikel in De Locomotief, Semarang]
[25 mei 1869 Van den Rijn (XLVIII)]
[25 mei 1869 Causerieën I in De Locomotief]
[25 mei 1869 Brief van Tine aan Stéphanie]
[26 mei 1869 Van den Rijn (XLIX)]
[28 mei 1869 Van den Rijn (L)]
[29 mei 1869 Van den Rijn (LI)]
[30 mei 1869 Multatuli schrijft Causerieën V]
[31 mei 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[1 juni 1869 Nonni wordt twaalf jaar]
[2 juni 1869 Van den Rijn (LII)]
[3 juni 1869 Van den Rijn (LIII)]
[3 juni 1869 Brief van Busken Huet aan Potgieter]
[4 juni 1869 Van den Rijn (LIV)]
[5 juni 1869 Van den Rijn (LV)]
[5 juni 1869 De Rotterdamsche Lantaren over verkiezingen]
[7 juni 1869 Van den Rijn (LVI)]
[10 juni 1869 Van den Rijn (LVII)]
[11 juni 1869 Van den Rijn (LVIII)]
[15 juni 1869 Van den Rijn (LIX)]
[juni 1869 Multatuli schrijft Causerieën VI]
[17 juni 1869 Van den Rijn (LX)]
[19 juni 1869 Van den Rijn (LXI)]
[22 juni 1869 Van den Rijn (LXII)]
[23 juni 1869 Van den Rijn (LXIII)]
[24 juni 1869 Van den Rijn (LXIV)]
[25 juni 1869 Van den Rijn (LXV)]
[25 juni 1869 Aanvulling in De Rotterdamsche Lantaren]
[juni 1869 Multatuli schrijft Causerieën VII]
[1 juli 1869 Van den Rijn (LXVI)]
[5 juli 1869 Brief van Multatuli aan Dutillieux]
[6 juli 1869 Causerieën II in De Locomotief]
[8 juli 1869 Van den Rijn (LXVII)]
[10 juli 1869 Causerieën II en III in De Locomotief]
[10 juli 1869 Artikel van Huisman in De Dageraad]
[12 juli 1869 Brief van Multatuli aan Brouwers]
[12 juli 1869 Van den Rijn (LXVIII)]
[13 juli 1869 Van den Rijn (LXIX)]
[15 juli 1869 Beoordeling Max Havelaar in Revue de Belgique]
[Bijlage Verslag van Sève over Congres 1864]
[juli 1869 Multatuli schrijft Causerieën VIII]
[20 juli 1869 Van den Rijn (LXX)]
[20 juli 1869 Causerieën III en IV in De Locomotief]
[21 juli 1869 Van den Rijn (LXXI)]
[22 juli 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[23 juli 1869 Van den Rijn (LXXII)]
[26 juli 1869 Van den Rijn (LXXIII)]
[27 juli 1869 Rekest om gratie voor De Vletter]
[28 juli 1869 Van den Rijn (LXXIV)]
[29 juli 1869 Multatuli schrijft Causerieën IX]
[29 juli 1869 Causerieën V in De Locomotief]
[30 juli 1869 Brief van de firma Enschedé aan Jhr. Hartsen]
[30 juli 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[2 augustus 1869 Van den Rijn (LXXV)]
[3 augustus 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[3 augustus 1869 Van den Rijn (LXXVI)]
[5 augustus 1869 Van den Rijn (LXXVII)]
[10 augustus 1869 Inschrijving Bevolkingsregister]
[10 augustus 1869 Causerieën VI in De Locomotief]
[augustus 1869 Multatuli schrijft Causerieën X]
[14 augustus 1869 Van den Rijn (LXXVIII)]
[20 augustus 1869 Van den Rijn (LXXIX)]
[21 augustus 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[26 augustus 1869 Van den Rijn (LXXX)]
[26 augustus 1869 Multatuli schrijft Causerieën XI]
[27 augustus 1869 Van den Rijn (LXXXI)]
[31 augustus 1869 Van den Rijn (LXXXII)]
[1 september 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[1 september 1869 Van den Rijn (LXXXIII)]
[2 september 1869 Van den Rijn (LXXXIV)]
[4 september 1869 Van den Rijn (LXXXV)]
[8 september 1869 Van den Rijn (LXXXVI)]
[9 september 1869 Multatuli schrijft Causerieën XII]
[11 september 1869 Van den Rijn (LXXXVII)]
[11 september 1869 Advertentie inzake brochure]
[september 1869 Brief van A. van der Ghinst aan Multatuli]
[15 september 1869 Van den Rijn (LXXXVIII)]
[16 september 1869 Van den Rijn (LXXXIX)]
[18 september 1869 Van den Rijn (XC)]
[18 september 1869 Verslag vergadering Vrijdenkers]
[21 september 1869 Causerieën IX in De Locomotief]
[23 september 1869 Brief van Multatuli aan Van Kesteren]
[23 september 1869 Van den Rijn (XCI)]
[23 september 1869 Multatuli schrijft Causerieën XIII]
[24 september 1869 Van den Rijn (XCII)]
[26 september 1869 Tine wordt vijftig jaar]
[27 september 1869 Van den Rijn (XCIII)]
[28 september 1869 Van den Rijn (XCIV)]
[29 september 1869 Van den Rijn (XCV)]
[30 september 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[1 oktober 1869 Van den Rijn (XCVI)]
[2 oktober 1869 Van den Rijn (XCVII)]
[3 oktober 1869 Vergadering van De Dageraad]
[4 oktober 1869 Van den Rijn (XCVIII)]
[5 oktober 1869 Brief van Multatuli aan Huisman]
[5 oktober 1869 Van den Rijn (XCIX)]
[5 oktober 1869 Causerieën X in De Locomotief]
[6 oktober 1869 Van den Rijn (C)]
[7 oktober 1869 Multatuli schrijft Causerieën XIV]
[8 oktober 1869 Brief van Multatuli aan Huisman]
[8 oktober 1869 Van den Rijn (CI)]
[9 oktober 1869 Advertenties in De Dageraad]
[10 oktober 1869 Multatuli spreekt voor De Dageraad]
[13 oktober 1869 Multatuli schrijft aan De Vletter]
[14 oktober 1869 Van den Rijn (CII)]
[15 oktober 1869 Van den Rijn (CIII)]
[15 oktober 1869 Brief van Tine aan Stéphanie]
[16 oktober 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[16 oktober 1869 Brief van De Vletter aan Multatuli]
[16 oktober 1869 Artikel van Huisman in De Dageraad]
[17 oktober 1869 Brief van Multatuli aan Houwink]
[18 oktober 1869 Brief van Multatuli aan Huisman]
[18 oktober 1869 Ingezonden Stuk van J.C. van Lier in N.R.C.]
[18 oktober 1869 Brief van Raedt van Oldenbarnevelt aan Multatuli]
[19 oktober 1869 Multatuli bezoekt De Vletter]
[19 oktober 1869 Causerieën XI in De Locomotief]
[20 oktober 1869 Brief van Multatuli aan Houwink]
[20 oktober 1869 Van den Rijn (CIV)]
[20 oktober 1869 Multatuli schrijft Causerieën XV]
[22 oktober 1869 Ingezonden Stuk van Multatuli in N.R.C.]
[22 oktober 1869 Van den Rijn (CV)]
[23 oktober 1869 Brief van Multatuli aan Huisman]
[23 oktober 1869 Verslag voordracht van Multatuli]
[27 oktober 1869 Telegram van Multatuli aan mevrouw Houwink]
[27 oktober 1869 Van den Rijn (CVI)]
[29 oktober 1869 Telegram van Multatuli aan mevrouw Houwink]
[29 oktober 1869 Brief van Multatuli aan Houwink]
[2 november 1869 Van den Rijn (CVII)]
[3 november 1869 Brief van De Vletter aan Multatuli]
[3 november 1869 Van den Rijn (CVIII)]
[4 november 1869 Multatuli schrijft Causerieën XVI]
[4 november 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[6 november 1869 Multatuli schrijft aan De Vletter]
[8 november 1869 Brief van De Vletter aan Multatuli]
[9 november 1869 Ingezonden Stuk van Multatuli in Dagblad]
[10 november 1869 Brief van Doorman aan Heemskerk]
[12 november 1869 Brief van Multatuli aan Rooses]
[13 november 1869 Bericht over Bantam in N.R.C.]
[17 november 1869 Brief van Multatuli aan Huisman]
[17 november 1869 Brief van Multatuli aan Sentot]
[18 november 1869 Van den Rijn (CIX)]
[23 november 1869 Van den Rijn (CX)]
[24 november 1869 Brief van Multatuli aan Huisman]
[25 november 1869 Van den Rijn (CXI)]
[25 november 1869 Brief van De Vletter aan Multatuli]
[30 november 1869 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[3 december 1869 Van den Rijn (CXII)]
[5 december 1869 Causerieën XIV in De Locomotief]
[5 december 1869 Brief van De Vletter aan Multatuli e.a]
[7 december 1869 Brief van Multatuli aan mevrouw Van Lennep]
[8 december 1869 Brief van Multatuli aan Huisman]
[8 december 1869 Van den Rijn (CXIII)]
[11 december 1869 Brief van De Geyter aan Rooses]
[12 december 1869 Brief van W. van Lennep aan Multatuli]
[14 december 1869 Mimi wordt dertig jaar]
[16 december 1869 Multatuli schrijft Causerieën XVII]
[16 december 1869 Van den Rijn (CXIV)]
[17 december 1869 Brief van Multatuli aan Rooses]
[18 december 1869 Circulaire Willemsfonds te Gent]
[20 december 1869 Brief van Multatuli aan Huisman]
[22 december 1869 Brief van Multatuli aan Huisman]
[22 december 1869 Causerieën XVI in De Locomotief]
[23 december 1869 Bericht in de Gazette van Gent]
[23 december 1869 Multatuli spreekt in Gent]
[24 december 1869 Multatuli reist terug naar Den Haag]
[Bijlage Mededeling over de terugreis]
[24 december 1869 Causerieën XII in De Locomotief]
[24 december 1869 Brief van Tine aan Stéphanie]
[27 december 1869 Verslag in Het Volksbelang]
[28 december 1869 Van den Rijn (CXV)]
[29 december 1869 Multatuli schrijft de firma Enschedé]
[29 december 1869 Multatuli schrijft Causerieën XVIII]
[30 december 1869 Brief van mevr. De Vletter aan Multatuli]
[Bijlage Brief van Jacob de Vletter aan Bergsma]
[31 december 1869 Artikel van Sentot in De Locomotief]
[21 april 1869
Verslag in de Zutphensche Courant]
21 april 1869
Verslag in de Zutphensche Courant inzake de voordracht van Multatuli d.d. 17 april. (Gemeente-archief Zutphen; fotokopie M.M.)
Ideën van Multatuli no 465-475: bedoeld is no. 465-473; zie V.W. III, blz. 225-227.
Ingezonden.
De lezing van Multatuli op Zaturdag 17 April 1869.
De ‘vrije studie’ is een onderwerp, dat in den laatsten tijd - niet alleen bij de behandeling der onderwijs-kwestiën, maar ook op zich zelf - herhaaldelijk werd aangeroerd, en voorzeker de algemeene belangstelling verdient. Het erkende talent van hem, die daarover te Zutphen het woord zou voeren, mogt een reden te meer geächt worden, om bij die lezing een talrijke opkomst te verwachten; het tegendeel was waar. Waarom dat geringe aantal hoorders? De beantwoording dier vraag is niet vleijend - het zij voor den spreker, het zij voor de afwezigen. Laat ons zien. Men erkent algemeen dat Multatuli een talent vol schrijver is, wiens wedergade men - volgens bevoegde beöordeelaars - zeer ver moet zoeken: betreffende de letterkundige waarde zijner voordragt mogt men zich dus gerust alles goeds en veel genotvols voorstellen. Maar deze is geen hoofdzaak. De inhoud - ziedaar de kwestie. Velen zijn er, die het met de beginselen en de gevoelens, in Multatulis werken uitgedrukt, niet geheel eens zijn; velen roepen een krijschend haro of een donderend anathema over den man, die naar hun inzien op godsdienstig en zedelijk gebied zooveel goden (of afgoden) van hun voetstuk rukte en in het slijk neer wierp; die als een Hercules verscheen in zoo menigen Augias-stal. En legt men denzulken de vraag voor, ‘hebt ge Multatulis werken gelezen, en goed gelezen; - hebt ge onder veel, waarmee ge u niet kondt vereenigen, ook niet veel schoons, leerrijks en waarlijk goeds aangetroffen?’ - meestal luidt het antwoord: ‘Ja, hier en daar las ik een stukje; 't was heel lief, maar de man is een utopist, hij weet zelf niet, waar hij heen wil.’ Bij een ander: ‘Ik bedank je stichtelijk: Zoo iemand zou je maar aan 't twijfelen brengen.’ Een derde zegt: ‘Ik heb genoeg van dien man gehoord,’ en vergeet - indien zulks noodig is - de zoo noodzakelijke afscheiding tusschen den mensch en den schrijver. Hoe kan men zijn eersten pligt - het zoeken en streven naar waarheid - vervullen, indien men sans rime ni raison de ooren sluit voor alles, wat niet juist overeenstemt met eigen opinie - in dusdanig geval een ‘gelooven of niet-gelooven op gezag’. De wijze, waarop Multatuli zijn denkbeelden inkleedt, wordt door velen shocking genoemd. Goed - in zijn gedrukte werken mogen enkele passage's voorkomen, die niet als lectuur voor jonge dames zijn aan te bevelen; het is niettemin van een zoo ontwikkeld persoon niet te verwachten, dat hij bij een voordragt, waar vrouwen tegenwoordig zijn, woorden zal spreken, die een gemotiveerden blos op de meest kameleontische kaken te voorschijn roepen. Geven de antecedenten regt tot afwezigheid van vrouwelijk personeel bij Multatuli's voordragten om deze reden?
Nogeens: zoowel in zaken als deze, als in politiek - in een woord - in alles, waar verschil van meening bestaat, is het ieders pligt, verschillende gezigtpunten te kiezen, verschillende stemmen te hooren. Blijft men stokstijf bij zijn eigen meening volharden; blijft men zijn vogel coùte qui coùte voor een valk houden, zonder te onderzoeken of het welligt ook een uil is; ziet men met een trotsch schouderophalen neer op allen, die andere gevoelens zijn toegedaan; dan sluit men alle ontwikkeling buiten, en de rust wordt roest. Opinien van anders denkenden zijn een vuur, waarin de eigen meening moet gegloeid worden, ten einde of versmeed te worden, of er gelouterd en meer gehard uit te voorschijn te treden.
Gij die behoort tot hen, die zeggen: ‘Meneer ik ben het niet met u eens,’ [*] Zie Ideën van Multatuli no 465-475. gaat gij vooral naar Multatuli's lezingen. En weet ge zijn meening dan op voldoende wijze te weerleggen, zoo kunt ge met opgeheven hoofde uw ‘ik ben het niet met u eens’ herhalen, en ieder anders denkende zal eerbied hebben voor zulk een opinie.
Ten slotte een woord over de voordragt zelve. De spreker begon te zeggen, dat de aanleiding daartoe was geweest een voordragt over hetzelfde onderwerp, gehouden door den heer van Vloten voor de studenten der Delftsche akademie. Zonder iets op deze voordragt te willen afdingen, had spr. roeping gevoeld, de vrije studie voor hetzelfde personeel op een andere wijze te behandelen. Van vrije studie werd de volgende bepaling gegeven: onbelemmerd streven naar waarheid. Spr. schetste de vele belemmeringen, welke de menschelijke geest bij het streven naar waarheid ondervindt, en die reeds dadelijk bij de geboorte een aanvang nemen. Een zeer geestige en nuttige beschouwing over de opvoeding der kinderen leidde tot de slotsom, dat verkeerde physieke behandeling, sprookjes van bakers, kindermeiden, enz., absentie van ouders (volgens spr. de eenige opvoeders naar behooren) bij de vorming van den ongeoefenden geest, schoolmeesters zonder tact, allen het kleine hoofd bezwaren met een hoeveelheid ballast van verkeerde begrippen, die in later jaren de vrije studie zeer bemoeijelijken, ja voor velen onmogelijk maken. De godsdienstige begrippen, waaronder vooral de wonderverhalen in den Bijbel vermeld, komen dan een plaats innemen in den jeugdigen geest. De ontwikkeling gaat voort; de patient hoort en leest dingen, die indruischen tegen alles, wat hij voor waar en heilig had gehouden: daar is de twijfel. Het scheiden van de begrippen, waarmee we zijn opgegroeid, valt den meesten zeer zwaar, maar toch is onderzoek pligt, en vrees voor het over boord werpen van lading, die ons overtuigend gebleken is, ballast te zijn - lafheid. Bij het streven naar waarheid moet de leugen voor de waarheid plaats maken. Dit is voorzeker een moeijelijk tijdperk. Onze geest is als een schip, dat geen gegevens heeft, om koers te houden, dan... de vaste punten: zon, maan en sterren. Bij het streven naar waarheid hebben we als zoodanig de geheele natuur. Wat bestaat, is; bestaan is waarheid. Kennis der natuur dus is het hoofdelement der vrije studie; voor ieder - die in de gelegenheid is, haar te leeren kennen - is het verkrijgen dier kennis, pligt. De belemmeringen, die zich hierbij opdoen - de vijanden der vrije studie - zijn legio; het wegnemen dier moeijelijkheden is de ware maatschappelijke verbetering: redelijke ontwikkeling is synoniem met zedelijke ontwikkeling. Gebrek aan zedelijken moed, zinnelijkheid, traagheid, zoogenaamd fatsoen, stoffelijke belangen, en nog vele andere belemmeringen bij het streven naar waarheid werden door den spreker behandeld. Hij eindigde met een kernachtig woord ter aanbeveling van de vrije studie, het onbelemmerd streven naar waarheid, de eenige weg tot ontwikkeling van den menschelijken geest.
Ziehier een kort en gebrekkig overzigt van Multatuli's voordragt, waarin rijkdom van begrippen met prachtige, kernachtige taal gepaard ging, terwijl een schat van geest - nu eens humor, dan weer satyre - alles in een verrassend licht deed voorkomen.