Volledige Werken. Deel 22. Brieven en dokumenten uit de jaren 1882-1883
Het jaar 1882 (na de verschijning van de circulaire ‘Landgenoten’)
[16 maart 1882 Briefkaart van D.J. Korteweg aan F. van der Goes]
[17 maart 1882 Brief van Multatuli aan E. Douwes Dekker]
[maart 1882 Brief van R.J.A. Kallenberg van den Bosch aan A.S. Kok]
[19 maart 1882 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[19 maart 1882 Brief van Multatuli aan Woest & Co.]
[20 maart 1882 Artikel inzake huldeblijk in de Middelburgsche Crt.]
[20 maart 1882 Briefkaart van A. Gorter aan F. van der Goes]
[20 maart 1882 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[20 maart 1882 Briefkaart van H.C. Wolff aan F. van der Goes]
[21 maart 1882 Brief van J. de Meester aan F. van der Goes]
[21 maart 1882 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[21 maart 1882 Circulaire en redaktioneel kommentaar in het Algemeen Handelsblad]
[21 maart 1882 Brief van G.L. Funke aan F. van der Goes]
[21 maart 1882 Brief van J. Nieuwenhuis aan M.T.H. Perelaer]
[21 maart 1882 Briefkaart van M.J. de Witt Hamer aan F. van der Goes]
[22 maart 1882 Brief van R. Horst aan de Huldeblijk-kommissie]
[22 maart 1882 Briefkaart van A. Gorter aan F. van der Goes]
[22 maart 1882 Brief van A. Gorter aan F. van der Goes]
[22 maart 1882 Brief van J.H. Geraerts aan de Huldeblijk-kommissie]
[22 maart 1882 Brief van G.M. Calisch aan F. van der Goes]
[22 maart 1882 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[23 maart 1882 Brief van M.T.H. Perelaer aan F. van der Goes]
[23 maart 1882 Artikel inzake huldeblijk in het Dagblad van Zuid-Holland en 's-Gravenhage]
[23 maart 1882 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[23 maart 1882 Brief van J. de Meester aan F. van der Goes]
[23 maart 1882 Artikel inzake huldeblijk in de Kamper Crt.]
[23 maart 1882 Brief van H.C. Muller aan V. Bruinsma]
[23 maart 1882 Briefkaart van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[24 maart 1882 Briefkaart van J. de Koo aan V. Bruinsma]
[24 maart 1882 Briefkaart van C. Vosmaer aan F. van der Goes]
[24 maart 1882 Brief van J.W.E. Duitz aan V. Bruinsma]
[24 maart 1882 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[24 maart 1882 Twee artikeltjes in het Rotterdamsch Nieuwsblad]
[25 maart 1882 Advertentie inzake huldeblijk in Het Vaderland]
[25 maart 1882 Brief van W.L. Penning aan C. Vosmaer]
[25 maart 1882 Briefkaart van J. van der Pauwert aan V. Bruinsma]
[25 maart 1882 Briefkaart van J.J. van Rappard aan V. Bruinsma]
[25 maart 1882 Brief van Edu aan A.S. Kok(?)]
[25 maart 1882 Artikel T.H. de Beer in De Portefeuille]
[maart 1882 Brief van A.C. Loffelt aan Huldeblijk-kommissie]
[25 maart 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]
[26 maart 1882 Brief van J. Nieuwenhuis aan F. van der Goes]
[26 maart 1882 Advertentie in het Algemeen Handelsblad]
[26 maart 1882 Brief van H.C. de Wolff aan F. van der Goes]
[26 maart 1882 Brief van J. de Vonk aan V. Bruinsma]
[26 maart 1882 Artikel inzake huldeblijk in L'Indépendance Belge]
[26 maart 1882 Artikel inzake het huldeblijk in De Amsterdammer]
[26 maart 1882 Brief van J.A. van den Broek aan V. Bruinsma]
[26 maart 1882 Artikel inzake het huldeblijk in De Amsterdammer]
[27 maart 1882 Briefkaart van Multatuli aan E. Douwes Dekker]
[27 maart 1882 Brief van W.G.F.A. van Sorgen aan P.A. Tiele]
[27 maart 1882 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[27 maart 1882 Ingezonden Stuk in het Rotterdamsch Nieuwsblad]
[28 maart 1882 Briefkaart van J.J. de Vries aan V. Bruinsma]
[28 maart 1882 Brief van A. Collard aan A.S. Kok]
[maart 1882 Brief van J. Versluys aan V. Bruinsma]
[29 maart 1882 Briefkaart van D.J. Korteweg aan F. van der Goes]
[29 maart 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]
[29 maart 1882 Briefkaart van M.J. de Witt Hamer aan F. van der Goes]
[30 maart 1882 Briefkaart van J. Versluys aan F. van der Goes]
[30 maart 1882 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[30 maart 1882 Artikel inzake huldeblijk in de Kamper Crt.]
[30 maart 1882 Briefkaart van J. de Koo aan V. Bruinsma]
[30 maart 1882 Artikel inzake huldeblijk in de Stichtsche Crt.]
[maart 1882 Brief van J. Versluys aan V. Bruinsma]
[31 maart 1882 Artikel in het Dagblad van Zuid-Holland en 's-Gravenhage]
[31 maart 1882 Artikel A.J. Levy in het Algemeen Handelsblad]
[maart 1882 Intekenlijst voor het huldeblijk]
[1 april 1882 Artikel inzake huldeblijk in De Hervorming]
[1 april 1882 Artikel inzake huldeblijk in Recht voor allen]
[1 april 1882 Ingezonden Brief in Recht voor allen]
[1 april 1882 Mededeling in De Nederlandsche Spectator]
[april 1882 Brief van een dokter aan V. Bruinsma]
[april 1882 Brief van G. Emmerts aan V. Bruinsma]
[1 april 1882 Brief van Multatuli aan Vluchtig]
[1 april 1882 Bericht inzake huldeblijk in De Nederlandsche Spectator]
[april 1882 Aantekeningen inzake Tandem van C. Vosmaer]
[1 april 1882 Brief van Mimi aan M.C. van der Hoeven-Meyer]
[2 april 1882 Brief van J. Manuel Engelbrecht aan V. Bruinsma]
[2 april 1882 Artikel en ingezonden brief van W.B. Bergsma in het Algemeen Handelsblad]
[2 april 1882 Briefkaart van J. de Vonk aan V. Bruinsma]
[2 april 1882 Artikel in De Amsterdammer]
[2 april 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]
[april 1882 Herinnering van V. Bruinsma]
[3 april 1882 Briefkaart van J. Buist aan V. Bruinsma]
[3 april 1882 Briefkaart van G.P. Rouffaer aan V. Bruinsma]
[3 april 1882 Brief van J. Nieuwenhuis aan F. van der Goes]
[3 april 1882 Brief van H.C. de Wolff aan F. van der Goes]
[april 1882 Brief van J. Versluys aan V. Bruinsma]
[4 april 1882 Brief van E. Douwes Dekker Pzn. aan F. van der Goes]
[4 april 1882 Briefkaart van M.J. de Witt Hamer aan F. van der Goes]
[4 april 1882 Brief van Haagse sub-comité aan hoofdcomité Huldeblijk]
[4 april 1882 Briefkaart van J. Versluys aan F. van der Goes]
[4 april 1882 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]
[4 april 1882 Brief van A.A. van Elk aan V. Bruinsma]
[5 april 1882 Ingezonden Stuk van J. Versluys in het Algemeen Handelsblad]
[5 april 1882 Artikel inzake huldeblijk in De Tijd]
[6 april 1882 Artikel inzake huldeblijk in De Maasbode]
[6 april 1882 Brief van J. de Meester aan F. van der Goes]
[6 april 1882 Brief van M. Lamberts aan V. Bruinsma]
[6 april 1882 Advertentie huldeblijk in het Algemeen Handelsblad]
[6 april 1882 Artikel inzake huldeblijk in de Stichtsche Crt.]
[6 april 1882 Briefkaart van Multatuli aan W.A. Paap]
[7 april 1882 Briefkaart van L. aan V. Bruinsma]
[7 april 1882 Brief van J. Manuel Engelbrecht aan V. Bruinsma]
[7 april 1882 Brief van J.W.E. Duitz aan V. Bruinsma]
[7 april 1882 Artikel inzake huldeblijk in het Rotterdamsch Nieuwsblad]
[7 april 1882 Koncept-brief van A.D. de Vries aan J.P. Amersfoort]
[8 april 1882 Artikel inzake huldeblijk in De Portefeuille]
[8 april 1882 Brief van C. van Deventer aan F. van der Goes]
[8 april 1882 Brief van H.C. de Wolff aan F. van der Goes]
[8 april 1882 Brief van J.P. Amersfoort aan A.D. de Vries]
[8 april 1882 Brief van A.C. Kruseman aan A.D. de Vries]
[8 april 1882 Ingekomen gelden huldeblijk in Recht voor allen]
[8 april 1882 Artikel in Uilenspiegel]
[9 april 1882 Briefkaart van D.J. Korteweg aan A.S. Kok]
[9 april 1882 Artikel in De Amsterdammer]
[9 april 1882 Briefkaart van E. Douwes Dekker Pzn. aan F. van der Goes]
[9 april 1882 Artikel inzake huldeblijk in de Delftsche Crt.]
[9 april 1882 Ingezonden Brief P.F. Abell in De Amsterdammer]
[9 april 1882 Ingezonden Brief De Bree in De Amsterdammer]
[10 april 1882 Briefkaart van A.S. Kok aan D.J. Korteweg]
[11 april 1882 Briefkaart van G.L. Funke aan F. van der Goes]
[11 april 1882 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[12 april 1882 Vertrouwelijke circulaire aan ondertekenaars]
[Bijlage: Gedrukt inschrijvingsbiljet]
[12 april 1882 Brief van Multatuli en Mimi aan G.L. Funke]
[13 april 1882 Brief van J.M. Haspels aan J. Versluys]
[14 april 1882 Briefkaart van J.M. Haspels aan F. van der Goes]
[14 april 1882 Artikel inzake huldeblijk in de Prov. en Utrechtsche Crt.]
[14 april 1882 Artikel in de Soerabaya Crt.]
[15 april 1882 Artikel inzake huldeblijk in de Kerkelijke Crt.]
[15 april 1882 Ingekomen gelden huldeblijk in Recht voor allen]
[15 april 1882 Brief van P.F. Abell aan F. van der Goes]
[april 1882 Brief van T. Bokma aan V. Bruinsma]
[16 april 1882 Ingezonden Stuk J.A. van den Broek en redaktioneel kommentaar in de Delftsche Crt.]
[17 april 1882 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[17 april 1882 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[18 april 1882 Brief van L. van Hulst aan F. van der Goes]
[18 april 1882 Briefkaart van D.J. Korteweg aan P.A. Tiele]
[18 april 1882 Brief van J.J. de Vries aan V. Bruinsma]
[18 april 1882 Briefkaart van J.W. van Wijhe aan V. Bruinsma]
[19 april 1882 Brief van G.L. Funke aan Mimi]
[20 april 1882 Brief van A.J. Duymaer van Twist aan W.B. Bergsma]
[20 april 1882 Briefkaart van C.A. Lobry de Bruijn aan V. Bruinsma]
[20 april 1882 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[22 april 1882 Briefkaart van H.C. de Wolff aan F. van der Goes]
[22 april 1882 Artikel van P.A. Daum inzake huldeblijk in De Locomotief]
[22 april 1882 Brief van J.J. de Vries aan V. Bruinsma]
[22 april 1882 Ingekomen gelden huldeblijk in Recht voor allen]
[22 april 1882 Ingezonden Stuk J. de Meester in De Portefeuille]
[23 april 1882 Ingezonden Brief van H.C. de Wolff in De Amsterdammer]
[23 april 1882 Brief van F.S. Vening aan V. Bruinsma]
[24 april 1882 Artikel inzake huldeblijk in de Soerabaya Crt.]
[25 april 1882 Brief van A.W. Tresling aan V. Bruinsma]
[26 april 1882 Brief van N.P. van den Berg aan D.J. Korteweg]
[26 april 1882 Ingezonden Stuk en berichten in de Soerabaya Crt.]
[27 april 1882 Briefkaart van W.A. Paap aan F. van der Goes]
[27 april 1882 Brief van Mimi aan W.A. Paap]
[28 april 1882 Brief van P. van der Zee aan D.J. Korteweg]
[29 april 1882 Ingekomen gelden huldeblijk in Recht voor allen]
[29 april 1882 Briefkaart van Mimi aan J. Waltman Jr.]
[30 april 1882 Brief van R.J.A. Kallenberg van den Bosch aan A.S. Kok]
[1 mei 1882 Brief van P. van der Zee aan D.J. Korteweg]
[mei 1882 Brief van H. Oosterling aan V. Bruinsma]
[1 mei 1882 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[6 mei 1882 Ingekomen gelden huldeblijk in Recht voor allen]
[6 mei 1882 Brief van J. Versluys aan V. Bruinsma]
[7 mei 1882 Briefkaart van S.J. Bouberg Wilson aan G.H. van Soest]
[7 mei 1882 Briefkaart van W. Paap aan F. van der Goes]
[7 mei 1882 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[7 mei 1882 Briefkaart van W.A. Paap aan A.S. Kok]
[8 mei 1882 Artikel in de Soerabaya Crt.]
[9 mei 1882 Brief van J. Versluys aan V. Bruinsma (?)]
[9 mei 1882 Verschijning 2e dr. Nog eens vrye arbeid]
[9 mei 1882 Brief van J.M. Rosskopf aan D.J. Korteweg]
[11 mei 1882 Brief van Germania aan D.J. Korteweg]
[12 mei 1882 Artikel van P. Brooshooft in de Soerabaya Crt.]
[12 mei 1882 Brief van D.J. Korteweg aan P.A. Tiele]
[Bijlage: Voorbedrukte kwitantie]
[12 mei 1882 Ingevulde kwitanties]
[13 mei 1882 Brief van J. Versluys aan P.A. Tiele(?)]
[13 mei 1882 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[14 mei 1882 Brief van P. Brooshooft aan D.J. Korteweg]
[14 mei 1882 Koncept-brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]
[15 mei 1882 Artikel inzake huldeblijk in De Locomotief]
[16 mei 1882 Artikel inzake huldeblijk in De Locomotief]
[16 mei 1882 Brief van M. Lamberts aan V. Bruinsma]
[17 mei 1882 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan een intekenares huldeblijk]
[18 mei 1882 Briefkaart van J. Versluys aan F. van der Goes]
[20 mei 1882 Bericht in De Locomotief]
[20 mei 1882 Brief van J. Versluys aan V. Bruinsma]
[20 mei 1882 Artikel van T.H. de Beer in De Portefeuille]
[mei 1882 Berekening P.A. Tiele huldeblijk-gelden]
[mei 1882 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[23 mei 1882 Briefkaart van D.J. Korteweg aan P.A. Tiele]
[24 mei 1882 Brief van D. de Lange aan D.J. Korteweg]
[26 mei 1882 Brief van S. de Jager aan P.A. Tiele]
[26 mei 1882 Ingevulde kwitantie]
[31 mei 1882 Brief van J. Versluys aan J.A. Roessingh van Iterson]
[31 mei 1882 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[juni 1882 Bespreking 5e dr. Max Havelaar in Het Leeskabinet]
[2 juni 1882 Ingezonden Stuk met antwoord in de Soerabaya Crt.]
[4 juni 1882 Intekenlijst uit Suriname inzake huldeblijk]
[5 juni 1882 Brief van G.A.G.P. Diest Lorgion-van Hoëvell en dochter aan Multatuli]
[7 juni 1882 Briefkaart van J. Versluys aan F. van der Goes]
[8 juni 1882 Twee reçubewijzen overboeking P.A. Tiele]
[8 juni 1882 Brief van P. Brooshooft aan D.J. Korteweg]
[15 juni 1882 Briefkaart van Multatuli aan J.M. Haspels]
[16 juni 1882 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[18 juni 1882 Brief van H.C. Muller aan V. Bruinsma]
[20 juni 1882 Brief van J.W.E. Duitz aan V. Bruinsma]
[20 juni 1882 Brief van D.J. Korteweg aan F. van der Goes]
[22 juni 1882 Polis op het leven van Multatuli]
[24 juni 1882 Brief van Multatuli aan J. Versluys]
[27 juni 1882 Ingekomen gelden huldeblijk in Recht voor allen]
[juni 1882 Brief van H. Oosterling aan V. Bruinsma]
[1 juli 1882 Brief Germania aan D.J. Korteweg en J. Versluys]
[2 juli 1882 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[3 juli 1882 Ingekomen gelden huldeblijk in Recht voor allen]
[4 juli 1882 Brief van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[7 juli 1882 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[9 juli 1882 Uittreksel notulen De Dageraad]
[14 juli 1882 Polis op het leven van Mimi]
[juli 1882 Brief van H. Oosterling aan V. Bruinsma]
[18 juli 1882 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[18 juli 1882 Brief Germania aan D.J. Korteweg en J. Versluys]
[19 juli 1882 Brief van D.J. Korteweg aan P. Brooshooft]
[juli 1882 Brief van Mimi aan Marie Anderson]
[21 juli 1882 Brief met bijlage van G. Luttenberg aan D.J. Korteweg en J. Versluys]
[22 juli 1882 Ingekomen gelden huldeblijk in Recht voor allen]
[juli 1882 Brief van J. en M. Versluys aan V. en H. Bruinsma]
[24 juli 1882 Brief van H. Oosterling aan V. Bruinsma]
[24 juli 1882 Bericht opbrengst huldeblijk in het Algemeen Handelsblad]
[24 juli 1882 Brief van P.F. Abell aan V. Bruinsma]
[25 juli 1882 Brief van Multatuli aan een neef]
[28 juli 1882 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[juli 1882 Artikel van J.G. ten Bokkel in De Dageraad]
[juli 1882 Bijzondere bepalingen inzake polissen]
[5 augustus 1882 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[13 augustus 1882 Briefkaart van Multatuli aan E. Douwes Dekker]
[17 augustus 1882 Brief van Mimi en Multatuli aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]
[20 augustus 1882 Briefkaart van A.C. Wertheim aan F. van der Goes]
[augustus 1882 Brief van Multatuli aan A.C. Wertheim]
[27 augustus 1882 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[augustus 1882 Beschouwing over Minnebrieven in De Dageraad]
[2 september 1882 Brief van J.W.E. Duitz aan V. Bruinsma]
[4 september 1882 Briefkaart van J. Versluys aan F. van der Goes]
[september 1882 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]
[8 september 1882 Brief van J.C. de Vos aan D.J. Korteweg]
[8 september 1882 Telegram van W.A. Paap aan comité-Huldeblijk]
[9 september 1882 Brief van D.J. Korteweg aan J.C. de Vos]
[12 september 1882 Briefkaart van J. Versluys aan F. van der Goes]
[20 september 1882 Brief van J.A. Roessingh van Iterson aan D.J. Korteweg]
[21 september 1882 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[september 1882 Brief van Multatuli aan H.C. de Wolff]
[24 september 1882 Brief van J.K. Anschütz aan V. Bruinsma]
[24 september 1882 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[24 september 1882 Briefkaart van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[24 september 1882 Briefkaart van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[september 1882 Aantekeningen D.J. Korteweg]
[26 september 1882 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[27 september 1882 Brief van D.J. Korteweg aan F. van der Goes]
[27 september 1882 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[27 september 1882 Kladbrief van D.J. Korteweg aan Multatuli]
[27 september 1882 Verslag van D.J. Korteweg]
[29 september 1882 (Koncept-)brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]
[29 september 1882 Brief van J.C. de Vos aan D.J. Korteweg]
[29 september 1882 Briefkaart van G.L. Funke aan Multatuli]
[30 september 1882 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[30 september 1882 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[30 september 1882 Brief van J. Versluys aan D.J. Korteweg]
[1 oktober 1882 Kladbrief van D.J. Korteweg aan J.C. de Vos]
[1 oktober 1882 Kladbrief van D.J. Korteweg aan Multatuli]
[6 oktober 1882 Kwitantie voor D.J. Korteweg]
[6 oktober 1882 Briefkaart van Multatuli aan V. Bruinsma]
[7 oktober 1882 Brief van Multatuli aan H.C. Muller]
[7 oktober 1882 Brief van D.J. Korteweg aan Multatuli]
[8 oktober 1882 Briefkaart van Multatuli aan J.H. de Haas]
[8 oktober 1882 Gedrukte mededeling H.C. Muller]
[9 oktober 1882 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[9 oktober 1882 Brief van J.W.E. Duitz aan V. Bruinsma]
[9 oktober 1882 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[10 oktober 1882 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]
[11 oktober 1882 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[12 oktober 1882 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[12 oktober 1882 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]
[12 oktober 1882 Overlijdensadvertentie Jan Singer]
[14 oktober 1882 Brief van Multatuli aan N. Braunius Oeberius]
[16 oktober 1882 Brief van J. Versluys aan V. Bruinsma]
[oktober 1882 Gedicht van Multatuli in poëzie-album Lientje de Haas]
[18 oktober 1882 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[19 oktober 1882 Brief van N. Braunius Oeberius aan V. en H. Bruinsma]
[20 oktober 1882 Twee kwitanties inzake polissen]
[21 oktober 1882 Brief van V. Bruinsma aan N. Braunius Oeberius]
[21 oktober 1882 Brief van Multatuli aan Lina de Haas]
[21 oktober 1882 Brief van J.W.E. Duitz aan V. Bruinsma]
[21 oktober 1882 Briefkaart van Multatuli aan J.J.A. Goeverneur]
[22 oktober 1882 Beschikking D.J. Korteweg en J. Versluys inzake polissen]
[23 oktober 1882 Brief van Multatuli aan J.F. Snelleman]
[23 oktober 1882 Brief van Mimi aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]
[23 oktober 1882 M.J. de Witt Hamer betaalt Tandem-bijdrage]
[25 oktober 1882 Briefkaart van G. Heymans aan V. Bruinsma]
[25 oktober 1882 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[27 oktober 1882 Brief van Multatuli aan M.J. de Witt Hamer]
[27 oktober 1882 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[27 oktober 1882 Briefkaart van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[29 oktober 1882 Brief van N. Braunius Oeberius aan V. Bruinsma]
[8 november 1882 Brief van G. Heymans van V. Bruinsma]
[8 november 1882 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[8 november 1882 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[9 november 1882 Brief van Multatuli aan G.J.P. de la Valette]
[11 november 1882 Brief van J.F. Snelleman aan Multatuli]
[12 november 1882 Ingezonden Brief met reaktie F. v.d. Goes in De Amsterdammer]
[14 november 1882 Brief van J. Eekhof aan F. van der Goes]
[15 november 1882 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[25 november 1882 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[26 november 1882 Koncept-brief van D.J. Korteweg aan Multatuli]
[26 november 1882 Album deelnemers huldeblijk]
[26 november 1882 Brief van Mimi aan Wouter]
[27 november 1882 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenbergh van den Bosch]
[28 november 1882 Verslag voordracht H.C. Muller in Het Nieuws van den Dag]
[29 november 1882 Briefkaart van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[30 november 1882 Briefkaart van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[4 december 1882 Brief van Multatuli aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]
[13 december 1882 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[16 december 1882 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[december 1882 Aantekeningen in het Memoriaal]
[17 december 1882 Brief van Multatuli aan H. de Vries]
[19 december 1882 Koncept-brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]
[21 december 1882 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[21 december 1882 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[23 december 1882 Artikel over voordracht H.C. Muller in De Vrijheid]
[23 december 1882 Brief van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[24 december 1882 Brief van Multatuli aan H. Hemkes Kz.]
[december 1882 Brochure van H.C. Muller verschijnt]
[28 december 1882 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan H.C. Muller]
[31 december 1882 Brief van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[11 januari 1883 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[12 januari 1883 Briefkaart van Multatuli van V. Bruinsma]
[12 januari 1883 Brief van Multatuli aan H. de Vries]
[januari 1883 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[16 januari 1883 Brief van G.J.P. de la Valette aan Multatuli]
[22 januari 1883 Brief van J.H. Anschütz aan V. Bruinsma]
[30 januari 1883 A.K. von Gugel overlijdt]
[januari 1883 Artikel van J. Hobbel in De Dageraad]
[januari 1883 Notitie van P. Westra]
[1 februari 1883 Brief van A. Arnould aan Mimi]
[3 februari 1883 Brief van Multatuli aan E. Bernhold]
[4 februari 1883 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[5 februari 1883 Brief van E. Bernhold aan Multatuli]
[februari 1883 Artikel van P. Westra in De Dageraad]
[februari 1883 Antwoord van H.C. Muller in De Dageraad]
[februari 1883 Dupliek van P. Westra in De Dageraad]
[12 februari 1883 Brief van Multatuli aan H. de Vries]
[19 februari 1883 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[19 februari 1883 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[19 februari 1883 Briefkaart van Multatuli aan J.H. de Haas]
[23 februari 1883 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[26 februari 1883 Briefkaart van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau.]
[maart 1883 Artikel van C.B. Spruyt in De Tijdspiegel]
[2 maart 1883 Verjaarsgroet uit Rotterdam]
[8 maart 1883 Briefkaart van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[11 maart 1883 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[11 maart 1883 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[13 maart 1883 Brief van F. Domela Nieuwenhuis aan Multatuli]
[17 maart 1883 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[4 april 1883 Brief van Multatuli aan H. de Vries]
[6 april 1883 Briefkaart van Multatuli aan J.M. Haspels]
[8 april 1883 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[11 april 1883 Brief van G.P. Rouffaer aan Multatuli]
[14 april 1883 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[22 april 1883 Dagboekaantekeningen mevr. A.C.C.G. Vosmaer]
[22 april 1883 Dagboekaantekeningen C. Vosmaer]
[23 april 1883 C. Vosmaer tekent Mimi en Wouter]
[april 1883 Koncept-brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]
[25 april 1883 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[29 april 1883 Briefkaart van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[april 1883 Redaktioneel kommentaar in De Dageraad]
[1 mei 1883 Brief van Multatuli aan T.H. de Beer]
[3 mei 1883 Ingezonden tekst van Multatuli t.b.v. J.L. Wertheim]
[mei 1883 Twee fragmenten uit brieven van Multatuli aan een of meer onbekenden]
[6 mei 1883 Brief van Multatuli aan N. Braunius Oeberius]
[6 mei 1883 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[8 mei 1883 Brief van Mimi aan W.A. Paap]
[12 mei 1883 Brief van Multatuli aan A. Merens]
[mei 1883 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[20 mei 1883 Briefkaart van Multatuli aan H. de Vries]
[23 mei 1883 Brief van T.H. de Beer aan Multatuli]
[29 mei 1883 Verschijning Een onkruidzaaier van H.M. van Andel]
[10 juni 1883 Artikel over Een onkruidzaaier in De Amsterdammer]
[31 mei 1883 Brief van Multatuli aan N. Braunius Oeberius]
[juni 1883 Redaktioneel kommentaar in De Dageraad]
[2 juni 1883 Brief van G.P. Rouffaer aan Multatuli]
[juni 1883 Brief van Multatuli aan H. de Vries]
[12 juni 1883 Briefkaart van Multatuli aan T.H. de Beer]
[18 juni 1883 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[19 juni 1883 Brief van Multatuli aan H. de Vries]
[21 juni 1883 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[22 juni 1883 Brief van Multatuli en Wouter aan G.C. de Haas-Hanau]
[8 juli 1883 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[10 juli 1883 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]
[12 juli 1883 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[13 juli 1883 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[15 juli 1883 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]
[18 juli 1883 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]
[19 juli 1883 Brief van Multatuli en Mimi aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]
[19 juli 1883 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[20 juli 1883 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[20 juli 1883 Briefkaart van Multatuli aan J.H. de Haas]
[22 juli 1883 Brief van G.P. Rouffaer aan Multatuli]
[22 juli 1883 Briefkaart van Multatuli aan J.H. de Haas]
[23 juli 1883 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]
[25 juli 1883 Brief van Multatuli aan J.B.H. Bremer en C. Bremer Snelleman]
[26 juli 1883 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]
[30 juli 1883 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[juli 1883 Aantekeningen in het Memoriaal]
[6 augustus 1883 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[6 augustus 1883 Brief van Mimi aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]
[7 augustus 1883 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]
[7 augustus 1883 Brief van Multatuli aan H.C. Muller]
[7 augustus 1883 Brief van Multatuli aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]
[8 augustus 1883 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[11 augustus 1883 Brief van Multatuli aan A.D. Baron van Verschuer]
[11 augustus 1883 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[11 augustus 1883 Brief van Multatuli aan J.F. Snelleman en J.H. Dupont]
[12 augustus 1883 Bespreking van Een onkruidzaaier in De Amsterdammer]
[12 augustus 1883 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[14 augustus 1883 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[16 augustus 1883 Brief van A. van Daehne van Varick aan Multatuli]
[18 augustus 1883 Brief van Multatuli aan H.C. Muller]
[19 augustus 1883 Brief van C.H. de Jong aan Multatuli]
[21 augustus 1883 Brief van Multatuli aan J.G. Robbers]
[22 augustus 1883 Brief van Multatuli aan H.C. Muller]
[24 augustus 1883 Brief van C.H. de Jong aan Multatuli]
[25 augustus 1883 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[26 augustus 1883 Advertentie Multatuliana in het Algemeen Handelsblad]
[26 augustus 1883 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]
[26 augustus 1883 Bericht Multatuliana in de Nieuwe Rotterdamsche Crt.]
[27 augustus 1883 Brief van Multatuli aan H.C. Muller]
[28 augustus 1883 Briefkaart van A. van Daehne van Varick aan Multatuli]
[30 augustus 1883 Advertentie Multatuliana in het Algemeen Handelsblad]
[30 augustus 1883 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[30 augustus 1883 Brief van Multatuli aan A.J.F. Clant van der Myll-Piepers]
[1 september 1883 Brief van P.A. Tiele aan Multatuli]
[11 september 1883 Brief van A. van Daehne van Varick aan Multatuli]
[11 september 1883 Brief van Mimi aan mevr. C. Bremer-Snelleman]
[13 september 1883 Briefkaart van A. van Daehne van Varick aan Multatuli]
[13 september 1883 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[18 september 1883 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[18 september 1883 Brief van Multatuli aan H.C. Muller]
[21 september 1883 Briefkaart aan J.H. de Haas]
[22 september 1883 Uitgave van Kraketau]
[24 september 1883 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[28 september 1883 Brief van Multatuli aan A. Douwes Dekker]
[30 september 1883 Brief van A. van Daehne van Varick aan Multatuli]
[26 oktober 1883 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[28 oktober 1883 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[30 oktober 1883 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[13 november 1883 Briefkaart van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[16 november 1883 Brief van Multatuli aan J. Zürcher]
[24 november 1883 Artikel van F. Domela Nieuwenhuis in Recht voor allen]
[25 november 1883 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[11 december 1883 Verzending van een boek naar Multatuli]
[11 december 1883 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[16 december 1883 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[20 december 1883 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
Het jaar 1882
(na de verschijning van de circulaire ‘Landgenoten’)
Sinds op 15 maart 1882 de circulaire voor het Huldeblijk - ook via de pers - landelijk was verspreid bleef het leven van Dekker en de zijnen in Nieder-Ingelheim vele maanden lang goeddeels in het teken staan van de mogelijke financiële uitslag, aanvankelijk natuurlijk te hoog ingeschat, later als totale mislukking ervaren.
De eerste signalen dat er een teleurstellend resultaat op handen was - door Multatuli op 13 april aangeduid als ‘een val uit de koets’ - worden zichtbaar als Funke op 11 april meldt dat een derde (en het meest aktieve) deel van de ondertekenaars nog maar f8500, - heeft ingezameld. Hij doet daarbij het genereuze aanbod anoniem f5000, - toe te zeggen (naar de huidige koopkracht niet veel minder dan een ton) op voorwaarde dat de rest van de natie f20.000, - weet op te brengen.
Uit deze brief maakt Multatuli ook voor het eerst op dat de hoofdkommissie niet van plan is hem het uiteindelijke bedrag ter hand te stellen; in plaats daarvan wil men een lijfrente kopen voor beide echtelieden, die hun voortaan tussen de duizend en de tweeduizend gulden per jaar zal opleveren.
Eind maart dringt het trouwens al tot de organisatoren door dat er te gemakkelijk op een spontane olievlek-werking is gerekend; de aktie rond het Huldeblijk had zorgvuldiger voorbereiding vereist, zoals de instelling van regionale subkommissies, het doen rondgaan van intekenlijsten en een betaalde perscampagne. Als noodmaatregel laat men dan op 12 april een geheime extra circulaire aan alle ondertekenaars uitgaan; in Breda hadden Kallenberg, Collard en Kok trouwens uit zichzelf al een lokale aktie opgezet om hun omgeving en relaties systematisch te bewerken. Elders besluit men alsnog tot huis-aan-huis kollektes die door anderen weer onwaardig worden geacht. Al gauw rees trouwens twijfel of de ‘invlechting van het staatkundig element’ wel verstandig was geweest. Had de circulaire zich niet beter kunnen beperken tot bewondering voor het schrijversschap van Multatuli en tot het voorstel zijn financiële nood te lenigen? Dat de goedgevigen nu impliciet werden verondersteld zich kritisch op te stellen jegens de regering, heeft zeker menige brave burger van daadwerkelijke steun teruggehouden.
De in Multatuli's geval altijd alerte tegenpartij zit inmiddels ook niet stil. De totnogtoe onverdachte Taco de Beer (niet uitgenodigd als medeondertekenaar van de circulaire) publiceert in zijn tijdschrift De Portefeuille al op 25 maart een vilein artikel waarin hij op een aantal ondertekenaars wijst die niet waardig zouden zijn voor Multatuli op te komen; bovendien biedt hij een door menigeen dankbaar aangegrepen excuus om niet mee te doen; volgens hem is de regering immers de aangewezen instantie die voor eerherstel dient te zorgen. Een andere uiterst schadelijke suggestie is ook dat men Multatuli geen hulde dient te brengen op grond van argumenten (de noodtoestand in Lebak) waarvan men het waarheidsgehalte niet kan beoordelen.
Maar het Algemeen Handelsblad had de negatieve toon al gezet op 21 maart en door op 2 april nogal slinks een aantal getuigenissen van derden te publiceren die als vanouds twijfel zaaiden over Havelaars motieven bij zijn optreden in Lebak. Het Rotterdamsch Nieuwsblad reageert daar gelukkig een paar dagen later op met een flink artikel waarin de argumenten van Multatuli's tegenstanders afdoende worden gehekeld. Ook de christelijke bladen (De Tijd en De Maasbode, en evenzeer De Hervorming) stellen zich teweer tegen steunverlening aan een schrijver die ‘de godsdienst onttroond heeft’. Multatuli toont zich door deze indirekte hulde bij herhaling vereerd. Er wordt ook tussen tal van partikulieren een uitgebreide korrespondentie over het Huldeblijk gevoerd, waarvan hier uiteraard maar een gering deel kan worden gereproduceerd. De publieke beroering levert ditmaal zelfs een brief op van de anders altijd zo principieel zwijgende Duymaer van Twist (20 april 1882).
Langzaam maar zeker blijkt dan toch dat de verzamelde gelden - ontroerend genoeg voor een deel ook met dubbeltjes tegelijk ingebracht door de armlastige lezers van Recht voor Allen (orgaan van De Dageraad) - groeien in de richting van de minimaal wenselijk geachte f20.000, -. De feitelijke leiding berust goeddeels bij Korteweg en Versluys te Amsterdam die de binnenkomende bijdragen meteen op rente zetten: 4% bij de Kasvereeniging; zij beginnen ook besprekingen met de Nederlandse vestiging van de Duitse levensverzekeringsmaatschappij Germania. Korteweg zien we op zijn akademisch niveau behoedzaam manoeuvreren, maar Versluys is degeen die zich rondborstig en verbluffend modern van toon uitspreekt in zijn korrespondentie. Daarbij treedt al gauw een zekere irritatie aan het licht over de hoogmoedige toon die Multatuli in zijn brieven aanslaat, zoals zijn verzekering dat de ‘uitslag schitterend’ moet zijn en zijn klachten ‘dat hij in de kranten gemarteld wordt’. ‘Liever zou hij van een vriend 10 of 12 mille lenen’ merkt Versluys bitter op (6 mei).
Na enkele maanden realiseert de penningmeester zich bovendien hoezeer Multatuli zelf, voornamelijk via Paap, een der drijvende krachten achter de Huldeblijk-plannen is geweest. Aan Dekkers kant groeit de ergernis over de eigengereidheid waarmee het comité meent over ‘zijn’ fondsen te kunnen beschikken. Natuurlijk ervaart hij het besluit om van de opbrengst levensverzekeringen te kopen als onverdraaglijke bevoogding.
Om het dreigende konflikt te bezweren overwegen Iterson, Korteweg, Versluys en Zürcher een reis naar Ingelheim, maar Multatuli wijst dat idee van de hand; toch blijkt Zürcher eind mei op bezoek te zijn geweest onder meer om de geboorteakten van Dekker en Mimi op te halen, maar in feite om hen te overreden de lijfrente te aanvaarden. Als de organisatoren vernemen dat er zich al een schuldeiser gemeld zou hebben (een raadselachtige logementshouder uit Lissabon!) die er met de opbrengst van het Huldeblijk vandoor dreigt te gaan, zinnen ze op middelen om zo'n debâcle te voorkomen.
De remedie lijkt een juridische konstruktie waarbij nominaal Korteweg en Versluys het beschikkingsrecht over de gelden behouden, zodat schuldeisers van Multatuli er nooit beslag op kunnen leggen. Als Dekker van de organisatoren inzage in de tekst van de polissen eist, barst de bom, juist op grond van deze clausule. Multatuli voelt zich onder curatele gesteld en legt de juridische vondst - niet geheel ten onrechte - uit als een teken dat men hem onbekwaam acht zelf met het geld om te gaan.
Op zaterdag 23 september reist Dekker af naar Rotterdam om zelf orde op zaken te stellen; de donderdag daarop speelt zich een pijnlijke scène ten huize van dr. De Haas af, waar Multatuli zijn weldoener Zürcher woedend de les leest; vervolgens vraagt hij ontnuchterd of Lina de Haas er Mimi verslag van uit wil brengen, wat deze de volgende dag in kleuren en geuren doet. Een bezoek aan Korteweg in Amsterdam leidt er dan toe dat de juridische finesse weer uit de polisvoorwaarden wordt geschrapt en dat Multatuli's eis meteen f3000, - kontant te ontvangen wordt ingewilligd. Via Arnhem waar hij op 9 oktober Braunius Oeberius bezoekt, reist Multatuli weer naar Ingelheim waar hij op 10 oktober door zijn huisbediende en Wouter van de trein wordt gehaald. Het is overigens niet eenvoudig uit te maken hoeveel de hele organisatie van het Huldelijk precies heeft opgebracht; op woensdag 17 mei is de inzameling officieel afgesloten, maar het geld uit Indië is dan (uiteraard) nog niet binnen en daar blijkt met name Brooshooft (zie zijn merkwaardige artikel in de Soerabaya Courant van 24 april 1882) zich zeer in te spannen: hij haalt f1255, - op en verwacht uit Midden-Java ongeveer evenveel. Zelfs uit Suriname zal tenslotte een kleine 300 gulden binnenkomen. De totale in Nederland bijeengebrachte som blijkt tenslotte iets meer dan f20.000, - te bedragen, waar nog f2400, - uit Java bijkomt. Met het leeuwedeel van dit bedrag worden de twee levensverzekeringen afgesloten: de ene brengt voor de langstlevende per kwartaal 250 mark op en het comité betaalt daarvoor 15.075 mark, terwijl de mark destijds nagenoeg 60 cent waard was. De polis kostte dus ruim f9300, -. Voorts werd voor 13.023 mark een tweede lijfrente gekocht - alleen op Multatuli's leven - die per kwartaal 350 mark zou opleveren. Deze tweede polis kostte aan premie ongeveer f7800, -. Behalve de al rechtstreeks aan Multatuli uitbetaalde f3000, - ontving hij op 6 oktober f1267,65 afkomstig uit toegezegde, maar vertraagd binnengekomen bijdragen, op 26 november gevolgd door de officiële eindafrekening, vergezeld van een album met de namen van de gulle gevers en van een met kennelijke omzichtigheid door Korteweg geformuleerd briefje. Het geheel wordt Mimi tijdens haar verblijf in Nederland ter hand gesteld. Er blijkt dat Dekker nu nog f1240, - te goed heeft. Hij ontvangt daarvoor een cheque (wissel) die per 9 januari 1883 geïnkasseerd kan worden, terwijl Mimi van Zürcher nog een onduidelijke f220, - aan kontanten krijgt. Het aanbod van Funke (van f5000, - ineens inplaats van de jaarlijkse f500, -) wijst Multatuli vriendelijk maar beslist van de hand. Aan vast inkomen kon hij al met al voortaan jaarlijks rekenen op 2400 mark + f500, - (oftewel f1940 in geldswaarde van 1882, in huidige koopkracht vergelijkbaar met ongeveer f38.000,-).
Maar lang voor er over deze uitslag duidelijkheid ontstaat, heeft Multatuli in mei al overwogen toch weer een nieuwe lezingen-toernee te houden, waarvoor hij vast f2000, - voorschot aan Haspels vraagt. Hij wil vooral niet dat hij in zijn onderhandelingen met de organisatoren van het Huldeblijk uit geldgebrek gedwongen zal zijn hun aanbod te accepteren. Maar op 16 juni stuurt hij dit geld alweer aan Haspels terug met de mismoedige konstatering: ‘door die schitterende pensionering ben ik nu voorgoed geklassificeerd als 'n byna-niemand.’ Wat in dit verband het wonderlijke briefje van Haspels aan mevrouw De Haas (van 4 juli) betekent, blijft een raadsel.
In het voorjaar heeft Engel Douwes Dekker met een zoon en een neefje in Ingelheim gelogeerd en in de zomer dr. De Haas en zijn vrouw uit Rotterdam, gevolgd door het echtpaar Bremer uit Brussel. Een rechtstreeks resultaat van dit laatste bezoek is de toezending van een broedmachine, voorheen toebehorend aan een broer van mevrouw Bremer, die zelf geen kans had gezien de uitgebroede kuikens in leven te houden. Mimi is bij haar eerste pogingen, ondanks de epistolaire bijstand van de afzender, niet gelukkiger; 25 eieren leveren vijf kuikens op die stuk voor stuk doodgaan. In het volgende voorjaar zal pas een beter resultaat geboekt worden.
Zoals gezegd is Mimi op haar beurt in Nederland van 20 november tot 7 december om haar zusters en de dweepzieke Lina de Haas te bezoeken. Hoewel oorspronkelijk het plan was dat het hele gezin naar Nederland zou reizen, maar dan twee maanden later, heeft Mimi de gelegenheid aangegrepen dat haar zuster Betsy in Ingelheim logeert: ‘zy past zolang op my en Wou’ schrijft Multatuli op 4 december. Mevrouw De Haas betreurt het zeer dat de latere reis niet doorgaat, want ze had als verrassing een toneelstuk over ‘het avondje bij juffrouw Pieterse’ in petto, dat de Rotter-damse vriendenkring voor Dekker en Mimi wilde opvoeren. Daarbij had Lina voor zichzelf de rol van juffrouw Laps gereserveerd.
Objektief gezien gaat het het gezin in Ingelheim dit jaar - ondanks de spanningen rond het Huldeblijk - niet slecht, al lijdt Wouter in juni aan ‘diphteritis’. Multatuli zelf knapt na zijn bezoek aan Nederland in oktober weer helemaal op (hij is nu eenmaal een ‘najaars-mens’). Toch weet Mimi tegen het eind van het jaar te bereiken dat een arts uit Amsterdam, dokter H. de Vries, naar Nieder-Ingelheim komt voor een konsult inzake Dekkers astma. Multatuli laat zich overreden ‘druppels’ te slikken die zijn bloed moeten zuiveren.
De drukpers levert in 1882 weliswaar niets anders op dan een tweede, ‘door den auteur herziene’ druk van Nog-Eens Vrije Arbeid in Nederlands-Indië (bij Muusses in Purmerend), maar er vloeien hem die laatste maanden weer een aantal levendige, uitzonderlijk lange brieven uit de pen.
Op 14 oktober geeft hij Braunius Oeberius in 25 kantjes zorgvuldig inzicht inzake de problemen rond het Huldeblijk. (Het spijt hem dat hij die lijfrente niet dadelijk ‘bars had afgewezen’.) En aan Kallenberg van den Bosch schrijft hij meer dan 30 kantjes; weliswaar steevast met de betuiging dat z'n ‘toon is gebroken’, maar dat berooft hem geenszins van de energie om ook uitvoerige beschouwingen te wijden aan twee publieke zaken die hem hoog zitten: de Atjeh-oorlog en het ‘Billiton-schandaal’, de wederrechtelijke gunning van een tin-koncessie aan louche financiers uit hofkringen, waaronder de weduwe van prins Hendrik (‘prinses Hendrik’).
Al eerder heeft hij zich tegen Roorda van Eysinga heel radikaal uitgesproken over de koloniën in de Oost: de passagiers van het oorlogsschip Insulinde zouden zich niet met de bemanning en de tuigage moeten bemoeien (zie 22 maart). Aan Paap geeft hij zó duidelijk het consigne dat hij niet ‘in de letteren’ moet studeren, dat zijn jeugdige korrespondent inderdaad omzwaait naar de juridische fakulteit (25 maart). Eén briefkaart aan J.J.A. Goeverneur (van 21 oktober) is een van de zeer weinige aanwijzingen dat er tussen de beide schrijvers een relatie van vriendschap moet hebben bestaan. Tussen het vele dat bewaard is gebleven, vinden bezorgers en lezers van de Volledige Werken helaas ook droeve verwijzingen naar evenveel of meer dat verloren moet zijn gegaan.
HvdB.