Volledige Werken. Deel 14. Brieven en dokumenten uit de jaren 1870-1871
[1 januari 1870 Edu wordt zestien jaar]
[januari 1870 Brief van De Vletter aan Multatuli]
[6 januari 1870 Artikel van A. Buijs in Asmodée]
[8 januari 1870 Ideeën van Quintillianus in De Dageraad]
[13 januari 1870 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[13 januari 1870 Artikel in de Soerabaya Courant]
[januari 1870 Brief van De Vletter aan Multatuli]
[20 januari 1870 Bijdrage van Jhr. F.A. Hartsen in Asmodée]
[28 januari 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]
[28 januari 1870 Brief van Edu aan Stéphanie]
[31 januari 1870 Causerie XVII, eerste deel, in De Locomotief]
[2 februari 1870 Causerie XVII, tweede deel]
[2 februari 1870 Rekest voor J. de Vletter]
[4 februari 1870 Causerie XVII, derde deel, in De Locomotief]
[7 februari 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]
[13 februari 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]
[14 februari 1870 Brief van Multatuli aan Boelen]
[15 februari 1870 Causerie XVIII in De Locomotief]
[17 februari 1870 Artikel van A. Buijs in Asmodée]
[25 februari 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]
[2 maart 1870 Multatuli wordt vijftig jaar]
[maart 1870 Brief van De Vletter aan Multatuli]
[18 maart 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]
[24 maart 1870 Multatuli schrijft aan De Vletter]
[26 maart 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[Bijlage Vier artikelen van Sentot in het Stuiversblad]
[31 maart 1870 Bijdrage van Jhr. F.A. Hartsen in Asmodée]
[1 april 1870 Brief van De Vletter aan Multatuli]
[1 april 1870 Kwitantie van Baron van Plettenberg]
[april 1870 Multatuli vertrekt naar Duitsland]
[12 april 1870 Bijdrage van Roorda van Eysinga in De Locomotief]
[Bijlage Mededelingen over Multatuli's verblijf in Mainz]
[23 april 1870 Brief van A. van der Ghinst aan Multatuli]
[25 april 1870 Brief van A. van der Ghinst aan Multatuli]
[26 april 1870 Brief van Multatuli aan Straatman]
[4 mei 1870 Brief van Schadd aan Straatman]
[5 mei 1870 Bijdrage van Multatuli in Het Noorden]
[12 mei 1870 Tweede bijdrage van Multatuli in Het Noorden]
[13 mei 1870 J.C.P. Hamminck Schepel overlijdt]
[15 mei 1870 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]
[19 mei 1870 Derde bijdrage in Het Noorden]
[21 mei 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[26 mei 1870 Vierde bijdrage in Het Noorden]
[27 mei 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[27 mei 1870 Ottilie Katzenstein-Coss overlijdt]
[28 mei 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[29 mei 1870 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]
[29 mei 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[30 mei 1870 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]
[mei 1870 Tine, Edu en Nonni verlaten Den Haag]
[Bijlage Mededelingen van A. Douwes Dekker-Post v. L.]
[1 juni 1870 Nonni wordt dertien jaar]
[1 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[2 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[2 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 juni 1870 Vijfde bijdrage in Het Noorden]
[juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[5 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[5 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 juni 1870 Brief van A. van der Ghinst aan Multatuli]
[6 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[6 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[7 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[8 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 juni 1870 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]
[9 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[9 juni 1870 Zesde bijdrage in Het Noorden]
[11 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[14 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[juni 1870 Mededelingen van Mimi]
[16 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[16 juni 1870 Zevende bijdrage in Het Noorden]
[18 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[23 juni 1870 Achtste bijdrage in Het Noorden]
[25 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[27 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 juli 1870 Divagatiën I in Nederland]
[1 juli 1870 Negende bijdrage in Het Noorden]
[8 juli 1870 Tiende bijdrage in Het Noorden]
[9 juli 1870 Huwelijk van Sietske Abrahamsz]
[11 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[14 juli 1870 Artikel van Jhr. Hartsen in Asmodée]
[15 juli 1870 Elfde bijdrage in Het Noorden]
[16 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[18 juli 1870 Afkondiging pauselijke onfeilbaarheid]
[19 juli 1870 Oorlogsverklaring Frankrijk-Pruisen]
[Bijlage Mededelingen van Mimi over Mainz]
[21 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[21 juli 1870 Multatuli schrijft Idee 738]
[22 juli 1870 Twaalfde bijdrage in Het Noorden]
[22 juli 1870 Multatuli en Mimi naar Gustavsburg]
[23 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[24 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[25 juli 1870 Brief van Tine aan Potgieter]
[26 juli 1870 Multatuli schrijft Idee 747]
[28 juli 1870 Bijdrage van Multatuli in De Locomotief]
[29 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[29 juli 1870 Laatste bijdrage in Het Noorden]
[30 juli 1870 Artikel van Huisman in De Dageraad]
[31 juli 1870 Brief van Potgieter aan Van Vloten]
[1 augustus 1870 Multatuli schrijft Idee 756]
[1 augustus 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 augustus 1870 Divagatiën II in Nederland]
[2 augustus 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[5 augustus 1870 Bericht in Opregte Haarlemsche Courant]
[17 augustus 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[17 augustus 1870 Eerste helft Ideën I verschijnt]
[Bijlage Reklame voor Multatuli's werken]
[19 augustus 1870 Mededeling van Mimi inzake honorarium]
[Bijlage Aantekeningen van Mimi]
[1 september 1870 Divagatiën III in Nederland]
[1 september 1870 Brief van Tine aan Potgieter]
[2 september 1870 Het Franse Rijnleger capituleert]
[4 september 1870 Napoleon III afgezet]
[Bijlage Mededelingen van Mimi over Gustavsburg]
[17 september 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[17 september 1870 Eerste aflevering Ideën III verschijnt]
[20 september 1870 Tine int honderd francs]
[20 september 1870 Brief van Tine aan Potgieter]
[22 september 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[29 september 1870 Brief van J. van Gennep aan Van der Hoeven]
[3 oktober 1870 Multatuli schrijft voetnoot bij Idee 738]
[4 oktober 1870 Ingezonden stuk van J. van Gennep]
[5 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi over Multatuli's reactie]
[6 oktober 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[7 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi over Gustavsburg]
[12 oktober 1870 Artikel in de Sneeker Courant]
[14 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[14 oktober 1870 Brief van J. van Gennep aan Van der Hoeven]
[15 oktober 1870 Oproep in De Werkman]
[18 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[18 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[19 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[19 oktober 1870 Artikel in de Sneeker Courant]
[20 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[20 oktober 1870 Brief van J. van Gennep aan Van der Hoeven]
[21 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi]
[21 oktober 1870 Brief van Tine aan Potgieter]
[21 oktober 1870 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[22 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]
[oktober 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[23 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]
[24 oktober 1870 Bijdrage van Multatuli in De Locomotief]
[24 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[25 oktober 1870 Telegram van Bokma]
[25 oktober 1870 Brief van J. van Gennep aan Van der Hoeven]
[25 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[25 oktober 1870 Brief van J. van Gennep aan Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi]
[27 oktober 1870 Het franse Moezelleger capituleert]
[29 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[29 oktober 1870 Mededelingen in De Werkman]
[30 oktober 1870 Bericht in het Handelsblad]
[1 november 1870 Multatuli en Mimi vestigen zich in Wiesbaden]
[2 november 1870 Tine int honderd francs]
[3 november 1870 Brief van J. van Gennep aan Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi]
[november 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[5 november 1870 Bericht en artikel in De Werkman]
[9 november 1870 Multatuli voltooit Nog-eens Vrye Arbeid]
[10 november 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[10 november 1870 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[10 november 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]
[10 november 1870 Brief van A.L. van Plettenberg aan Waltman]
[12 november 1870 Kwitantie van Plet]
[12 november 1870 Artikel in De Werkman]
[13 november 1870 Oproep in de N.R.C.]
[14 november 1870 Brief van J. van Gennep aan Multatuli]
[19 november 1870 Multatuli schrijft Van Gennep]
[19 november 1870 Brief van W. van Lennep aan Multatuli]
[19 november 1870 Berichten in De Werkman]
[19 november 1870 Artikel in de Zaanlandsche Courant]
[19 november 1870 Ingezonden Stuk in de Java-Bode]
[20 november 1870 Kritiek in Onze Tolk]
[23 november 1870 De tweede aflevering van Ideën III verschijnt]
[25 november 1870 Brief van J. van Gennep aan Multatuli]
[26 november 1870 Bericht en Ingezonden Stukken in Zaanl. Crt.]
[26 november 1870 Artikel van Sentot in De Dageraad]
[27 november 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]
[28 november 1870 Aantekeningen van Multatuli]
[29 november 1870 Bericht in Het Vaderland]
[30 november 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[30 november 1870 Eerste helft Ideën II herdrukt]
[1 december 1870 Artikel in Asmodée]
[2 december 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[4 december 1870 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[6 december 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[7 december 1870 Brief van Huisman aan Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi]
[7 december 1870 Tweede helft Ideën II herdrukt]
[7 december 1870 Circulaire van G.L. Funke]
[Bijlage Bestellijstje van G.L. Funke]
[8 december 1870 Bijdrage van Jhr. Hartsen in Asmodée]
[8 december 1870 Artikel van Buijs in Asmodée]
[12 december 1870 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[Bijlage Mededelingen van Mimi over Specialiteiten]
[12 december 1870 Ingezonden Stuk in de Arnhemsche Courant]
[13 december 1870 Ingezonden Stuk van J. van Vloten]
[15 december 1870 Wissel op naam van Multatuli]
[15 december 1870 Bericht in het Handelsblad]
[Bijlage Mededelingen van Mimi]
[december 1870 Aanbiedingsbericht van K.H. Schadd]
[16 december 1870 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[18 december 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[18 december 1870 Concept mededeling van Tine]
[19 december 1870 Concept ingezonden Stuk]
[20 december 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[20 december 1870 Bericht over geveild auteursrecht]
[21 december 1870 Bericht uit Sneek aan N.R.C.]
[22 december 1870 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[22 december 1870 Kwitantie van Plet]
[23 december 1870 Tine int honderd francs]
[23 december 1870 Brief van Tine aan Potgieter]
[24 december 1870 Nog-eens Vrye Arbeid verschijnt]
[24 december 1870 Ingezonden Stuk in Leidsch Dagblad]
[25 december 1870 Multatuli schrijft Wertheim]
[26 december 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[27 december 1870 Telegram van Wertheim aan Multatuli]
[27 december 1870 Brief van Stieltjes aan Multatuli]
[27 december 1870 Brief van Wertheim aan Quack]
[29 december 1870 Brief van Wertheim aan Multatuli]
[december 1870 Notitie in Uilenspiegel]
[31 december 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[31 december 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]
[31 december 1870 Brief van Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[1 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 januari 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[2 januari 1871 Brief van Multatuli aan redactie van Onze Eeuw]
[2 januari 1871 Brief van Multatuli aan Wertheim]
[2 januari 1871 Ingezonden Stuk van Oud-Officier]
[3 januari 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]
[6 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[6 januari 1871 Beoordeling van Nog-eens Vrye Arbeid]
[6 januari 1871 Ingezonden Stuk in De Locomotief]
[8 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[9 januari 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]
[9 januari 1871 Brief van Wertheim aan Multatuli]
[10 januari 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]
[11 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 januari 1871 Artikel van RvE in de Sneeker Courant]
[12 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[12 januari 1871 Brief van Multatuli aan Bokma]
[12 januari 1871 Brief van Multatuli aan Tiedeman]
[13 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[13 januari 1871 Brief van Multatuli aan Jhr. van Sypenstein]
[13 januari 1871 Brief van Multatuli aan Baron van Plettenberg]
[15 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[15 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[januari 1871 Ingezonden Stuk van Huisman]
[15 januari 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]
[17 januari 1871 Artikel in De Locomotief]
[18 januari 1871 Artikel van RvE in de Sneeker Courant]
[18 januari 1871 Proclamatie van het keizerrijk Duitsland]
[19 januari 1871 Brief van Multatuli aan Potgieter]
[19 januari 1871 Bericht in Het Vaderland]
[20 januari 1871 Artikel van Multatuli in Het Noorden]
[20 januari 1871 Max Havelaar derde druk verschijnt]
[21 januari 1871 Frans gedicht van Multatuli]
[21 januari 1871 Ingezonden Stuk in Het Vaderland]
[21 januari 1871 Artikel in Het Vaderland]
[21 januari 1871 Beoordeling in de Sneeker Courant]
[21 januari 1871 J.J. Rochussen overlijdt]
[22 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[22 januari 1871 Bericht in het Algemeen Handelsblad]
[22 januari 1871 Bericht in de N.R.C.]
[22 januari 1871 Artikel in de N.R.C.]
[25 januari 1871 Kwitantie van Plet]
[25 januari 1871 Briefkaart van Wolters aan d'Ablaing]
[25 januari 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]
[27 januari 1871 Brief van Multatuli aan Keller]
[28 januari 1871 Artikel in De Werkman]
[28 januari 1871 Ingezonden Stuk in De Toekomst]
[29 januari 1871 Brief van Kern e.a. aan Multatuli]
[30 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[31 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[31 januari 1871 Eerste artikel in het Dagblad]
[1 februari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 februari 1871 Bericht inzake de Multatuli-Commissie]
[1 februari 1871 Tweede artikel in het Dagblad]
[1 februari 1871 Ingezonden Stuk in De Toekomst]
[1 februari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[2 februari 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]
[2 februari 1871 Derde artikel in het Dagblad]
[3 februari 1871 Brief van Tine aan Potgieter]
[3 februari 1871 Vierde artikel in het Dagblad]
[4 februari 1871 Ingezonden Stuk in De Toekomst]
[4 februari 1871 Advertentie van de Multatuli-Commissie]
[9 februari 1871 Brief van Potgieter aan Van Vloten]
[10 februari 1871 Advertentie van Huisman in Handelsblad]
[11 februari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 februari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[12 februari 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[12 februari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[13 februari 1871 Artikel in de Java-Bode]
[14 februari 1871 Artikel in de Java-Bode]
[14 februari 1871 Artikel in het Nieuw Bataviaasch Handelsblad]
[15 februari 1871 Artikel in het Nieuw Bataviaasch Handelsblad]
[februari 1871 Beoordeling in Onze Eeuw]
[27 februari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[2 maart 1871 Artikel in de Java-Bode]
[3 maart 1871 Artikel in de Java-Bode]
[7 maart 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[13 maart 1871 Artikel in het Studenten Weekblad]
[13 maart 1871 Recensie opvoering Max Havelaar]
[maart 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[Bijlage Notities voor Specialiteiten]
[17 maart 1871 Advertentie inzake opvoering Max Havelaar]
[18 maart 1871 Revolutionair verzet in Parijs]
[19 maart 1871 Recensie opvoering Max Havelaar]
[20 maart 1871 Bericht opvoering Max Havelaar]
[21 maart 1871 Artikel over Rochussen in de Java-Bode]
[23 maart 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[23 maart 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[23 maart 1871 Ingezonden Stuk in de Java-Bode]
[26 maart 1871 Multatuli over de Commune]
[26 maart 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[27 maart 1871 Artikel in het Studenten Weekblad]
[31 maart 1871 Artikel van Roorda in De Locomotief]
[1 april 1871 Ingezonden Stuk in de N.R.C.]
[2 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[3 april 1871 Artikel in het Studenten Weekblad]
[10 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[12 april 1871 Brief van Multatuli aan het Studenten Weekblad]
[12 april 1871 Multatuli over Frankrijk]
[15 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[17 april 1871 Repliek van Multatuli in het Studenten Weekblad]
[20 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[21 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[22 april 1871 Kwitantie van Plet]
[24 april 1871 Dupliek in het Studenten Weekblad]
[25 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[28 april 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[28 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[28 april 1871 Artikel van Roorda in De Locomotief]
[29 april 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[30 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[30 april 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[3 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[3 mei 1871 Brief van Faber aan Multatuli]
[8 mei 1871 Ingezonden Stuk in De Locomotief]
[10 mei 1871 Vrede van Frankfurt am Main]
[10 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[11 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[11 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 mei 1871 Concept van brieven aan Van Plettenberg]
[11 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Plettenberg]
[12 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[16 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[17 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[17 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Plettenberg]
[18 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[18 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[20 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[21 mei 1871 Tine int honderd francs]
[23 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Plettenberg]
[23 mei 1871 Contract inzake Specialiteiten]
[24 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[24 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[25 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[27 mei 1871 Brief van Waltman aan Van der Ghinst]
[27 mei 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]
[28 mei 1871 Einde van de Commune van Parijs]
[30 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]
[30 mei 1871 Specialiteiten verschijnt]
[4 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[5 juni 1871 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]
[8 juni 1871 Drie artikelen in Asmodée]
[10 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[12 juni 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[14 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[19 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[22 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[23 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[24 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[26 juni 1871 Artikel in De Locomotief]
[27 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[27 juni 1871 Artikel in De Locomotief]
[3 juli 1871 Artikel in Nieuw Bataviaasch Handelsblad]
[juli 1871 Multatuli voltooit Ideën III]
[19 juli 1871 Rekening-courant met Waltman]
[24 juli 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[25 juli 1871 Multatuli int de opbrengst van het auteursrecht]
[15 augustus 1871 Laatste aflevering Ideën III verschijnt]
[16 augustus 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[20 augustus 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[23 augustus 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[26 augustus 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[5 september 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[16 september 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]
[24 september 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[29 september 1871 Ideën III compleet]
[15 oktober 1871 Artikel in Caecilia]
[27 oktober 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]
[3 november 1871 Minnebrieven vijfde oplaag verschijnt]
[3 november 1871 Brief van Tine aan Stéphanie]
[10 november 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[15 november 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[18 november 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[23 november 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[24 november 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[29 november 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[30 november 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]
[3 december 1871 Brief van Wintgens aan Multatuli]
[5 december 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]
[5 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[6 december 1871 Aanbiedingscirculaire Max Havelaar]
[7 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[10 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[13 december 1871 Aantekening van Potgieter]
[14 december 1871 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[15 december 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]
[15 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[16 december 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]
[16 december 1871 Brief van Tine aan Potgieter]
[16 december 1871 Brief van Tine aan Stéphanie]
[17 december 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]
[18 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[18 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[21 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[21 december 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]
[23 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[24 december 1871 Brief van Wintgens aan Multatuli]
[28 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[29 december 1871 Eerste stuk van Millioenen-studiën verschijnt]
[30 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[31 december 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]
[8 januari 1871
Brief van Multatuli aan Huisman]
8 januari 1871
Brief van Multatuli aan H.H. Huisman. Drie dubbele velletjes postpapier, geheel beschreven. (U.B. Leiden; fotokopie M.M.)
De laatste alinea staat dwars door een eerder stuk tekst.
Voor de uit het Frans vertaalde gesprekken zie Idee 805-806-807; V.W. IV, blz. 521-524.
Wbaden 8 Januari 71
beste Huisman, Eergister schreef ik U een kort briefje over... bladen. Hebt ge dat?-
Ik ben druk bezig met een stuk over specialiteiten. Ge zult er u mee amuseren. Maar ik weet nog niet waar 't uitkomt. Met van Helden is niets te beginnen. (Ik denk dat er weer beslag op den boêl ligt. Vel 10-15 had voor maanden moeten verschynen. En in Decr schreef hy my: vóór Ulto. Ja wel! Dat is verdrietig werken! Ik moet nu telkens omzien naar andere uitgevers! En dat gaat zoo sloomerig door 't heen en weer schryven.-
Ik loop Uwen br. van 30 Decr even door. Maar wil kort zyn omdat ik over iets anders te schryven heb.-
Over de prachtige Mult. Commissie later-
Die advertentie die gy niet gelezen hadt, was niet geplaatst. Onderschept!-
Ja, ook ik hoop U in April eens uit uw roer te zien loopen, en zal er 't myne toe doen, als ik maar kán. Ik hoopte het altyd.-
De moeielykheid is nu alleen, geregeld betaald worden door 'n uitgever. Als dát lukt, ben ik (geldelyk) klaar en gy ook.-
En nu de zaak waarover ik U schryven wilde.
N. Rotterdammer 6 January! ‘Over Multatuli's Nog eens - Vryen Arbeid’.
Kyk, gy, leek, hebt of hadt regt op toelichting, opheldering, wederlegging, is dit niet waar?
Welk gedeelte van myn betoog is onwaar, onjuist &c?
Dáárover zwygt de N. Rotterdammer, en dáárom toch was 't U, waarheid zoekende, te-doen. En daarom zocht ge licht in t Orgaan van Franssen vdPutte.
Maar jawel! Ge leert van die courant allerlei dingen - wáár of niet waar, dan! - die u in-verband met de Indische kwestie niet interesseren, maar de toelichting van 't Indisch vraagstuk vindt gy daarin niet!
Heeft het er niet veel van, of ze myn redeneringen - die zy zeggen zoo miserabel te vinden - niet aandurven, en daarom hun uitvlugt zoeken in 't aantasten - of altans in 't behandelen van Mult. als schryver en persoon?
Zóó is het! Het belang der Rott. Courant was, myn stuk dood te slaan. Dat schynen ze niet te kunnen, en daarom tasten ze - op gewone Holl. (liberale en behoudende) manier - my aan, met: positieve beschuldigingen en: verdachtmaking.
Al was alles waar wat ze zeggen, dan nóg heeft de heilbegeerige leek aanspraak op behandeling van 't vraagstuk, en niet op 't oordeel van zoo'n obscur redacteurtje over Multatuli. Maar veel van wat ze zeggen is niet waar.
t Is niet waar, dat er geen notitie is genomen van myn eerste stuk over Vr. Arb. Het is veel gekocht en veel gelezen. Maar de pers en de kamerleden zwegen er van. Dát is 't zwygen waar over ik klaagde. Het praatje over den ligten sluier (van Havelaar) is onwaar. Er was in 't geheel geen sluier. ‘Multatuli’ is geen naamverbergend pseudoniem maar integendeel een hooggehouden banier. (in de kopy van Havelaar stonden de namen van plaatsen waarvoor v. Lennep tot myn groot verdriet puntjes liet drukken, voluit.-
‘Men vond Multatuli alles behalve’ &c Wie is die ‘men’? De redactr J Kl van den Rotterdammer? Of ‘Publiek’ die zoo oneerlyk z'n schuld niet betalen wou?-
‘Multatuli drong zich op... altyd spreekt hy over zich zelf.’ &c. Precies! Had ik dan over de Rott. Ct of D. v. Twist moeten spreken? Ik sprak altyd over my zelf, omdat ikzelf verongelykt was. Dat doet elke crediteur, die te vergeefs aandringt op betaling.-
‘Haat en Ydelheid spraken uit zyne geschriften’ Uit de Rott. Courant spreekt liefde en nederigheid, maar bewyst dit iets voor vryen arbeid?-
‘Multi. is niet nederig.’ Zeer juist! 't Zou me ook mal staan, vooral indien ik me vergelyk by &c-
‘Mult vraagt regt, herstel, vergoeding voor z'n eigen persoon...’ precies! Dát is de Javanen kwestie. Zoolang ik niet overwin, durft er nog niemand in Indië z'n pligt doen. Juist ik, ik, ik! Dáárin ligt juist de ware kwestie: of ik of v. Twist gelyk heb?-
Dát is het criterium der zaak en niet vry-arbeid of kult. stelsel!
‘De Ideën zyn... beneden kritiek. Ook goed! En de Rott Courant is mooi. En die krant heeft verstand van Ideën... maar ook dit heldert u niet op wat ik miszeide of misredeneerde, in myn stuk over vr. arbeid!-
‘Multatuli is veranderd van opinie, sedert Havelaar?’ Een leugen! Havelaar heeft met vryen-Arbeid niets te maken. Bovendien, in de Minnebrieven die zeer kort na Havelaar verschenen, tast ik reeds de Vryarbeid aan. Als ik dan veranderd ware, zoude die verandering al negen jaar oud zyn.
Er mankeert maar aan, dat hy zegt dat ik me verkocht heb. (Hy laat het gissen, Hollandsche manier: verdachtmaken! En ook dit bewyst alweer dat hy de zaak zelf niet aandurft.)
Welnu, ik ben niet verkocht. t Behoud heeft zelfs - nogal verstandig! - zich onthouden van een bod. Maar, niet ieder onthield zich. De liberalen wilden my koopen om vryen-arbeid te verdedigen. (Zie alweer die Minebrieven, inleiding.) Nadat ik dit weigerde, hoefden de behouders my waarachtig niet overtehalen. Ze hadden my op dit punt voor niets, omdat het m'n overtuiging was.-
En al die praatjes over ‘mooischryvery’ (d.i.: dramatisch) beduiden: ‘Je praat aardig, maar wát je zegt is onwaar, onjuist, gek, beneden kritiek &. Je redeneert (ook in de Ideën) als 'n ouwe slof.’
Perfect! Maar hoe komt het dan, dat myne ‘aardige’ vertellinkjes zoo precies blyken wáár geweest te zyn, dat nooit iemand het gewaagd heeft een letter van my aantetasten? De waarheid van den Havelaar is even goed erkend, alsof dat boek droog en dor ware geweest als een Rott. Courant.
En m'n redeneringen? Wel, als die zoo zwak zyn, dan zal deze of gene redacteur van 'n Courant ze wel áánkunnen? Dáár wacht ik op! - Zie, dat noem ik Leekegedachten, die ik aan Uw oordeel onderwerp. En - hebt ge lust, tyd en gezondheid - behandel dan die zaak eens, mits het U geen opoffering kost, en als ge 't met dat alles eens zyt. Eén ding staat vast: de Rott. Ct wederlegt myn pleidooi tegen Vr. Arb. niet! En uit al de byweegjes die zy inslaat, heb ik 't regt te denken dat ze daartoe niet in-staat is.-
Weet je wat me in dat stuk 't meeste hindert? Dat raad je nooit! De eerste twee regels! Dat is een domme valsheid. Dat stukje over V.A. is waarlyk nogal... middelmatig! En ik zeg U - in-vertrouwen - dat ik 't zóó uitgaf, door nood geperst, en in groote haast. Dat kwasi-ophemelen van dat vod (als schryvery beschouwd) is om den indruk te verzwakken van de zaak.
Zie hier hoe dat bedoeld is. Ze voelen dat een lezer (leek) zich na dat stuk geneigd voelt de Vry-Arb. aftekeuren. Dat mag niet, want dan kan Fr. v.d. Putte geen minister worden (schoon hyzelf ook de Vr. Arb. niet durft invoeren, zoomin als de Waal. Ze weten dat ze liegen.)-
Goed! Nu moet de indruk die myn zeer eenvoudig betoog maakt, vernietigd worden, en dus moet de lezer in den waan gebragt, dat die indruk een gevolg is van myn ‘mooi’ schryven, iets dat juist in dit stuk niet voorkomt. Vandaar de onverdiende ophemeling, en vooral die eerste 2 regels.
Ik (en gy zeker ook) stond verbaasd, dat ik een aankondiging van dit werkje, zóó zag beginnen. Er was geen grond, om zóó 'n compliment te verwachten. Het is dan ook pure valsheid.
Als ge over de zaak schryft, zeg dan dat ge - uit een litterarisch oogpunt, nooit iets van my laast, dat zoo weinig aanspraak maken mag op ‘mooischryvery’ en dat de indruk die myn betoog teweegbrengt, wel inderdaad schynt voorttevloeien uit de zaak die ik behandel, en niet uit de inkleeding, waartoe ik my blykbaar niet veel moeite heb gegeven. (Dat is zoo. 't Stuk was primitief niet eens voor de pers geschreven, en niet veel meer dan een slordige brief. Toen ik 't uitgaf, had ik geen tyd het omtewerken. En dat moet nu ‘mooi’ geschreven zyn, om de zaak (en myn andere werken!) naar beneden te halen!)-
Dat de R.C.t in die mooi vindery liegt, blykt uit eene later voorkomende opmerking dat ik - de mooischryver! - myn ‘kleuren aan 't Dagblad en myn palet aan den heer Herwerden ontleende’. Dát zal toch geen ‘mooischryver’ heeten mogen! En wat beduiden dan de eerste twee regels: ‘Weder heeft Nederland &c’?.-
Nu, beste kerel, nu zyt ge ingelicht. Misschien hadt ge al deze opmerkingen niet noodig.
Ik blyf er by, dat ge, na dezen aanval van den Rottr, haast moet beginnen te gelooven dat ik in myne opvatting der Javanen-kwestie gelyk heb! En dan willen die stommerikken nog, dat ik nederig wezen zou! Dat is een eigenschap die hún past. Ik bedank er voor.
En dat ik regt vorder voor myzelf? Welzeker! Voor wien anders? Voor JanKlaassen?
Hartelyk gegroet van
Uwen vriend
Douwes Dekker
Daar kryg ik waarachtig schoone vellen van blad 14 & 15. Het schynt dus dat de afl. vel 10-15 kan verzonden worden. Hierby een lystje van 't fransch.
Die vertelling van Adèle geef ik om wat uitterusten. Ik was zoo moê. En nu schryf ik een stuk over specialiteiten. Ik ben al aan vel 3.
pag. 237.
- Dans je niet meer, Adèle?
- Hoe is 't, Adèle, gebruik je niets?
- Ik heb zoo-even Gustaaf gesproken. Hij laat je zeggen dat je je goed toedekt. Doe je shal om... 't is frisch... waar is hy?
- In 't rytuig, antw. Adèle-
- M'n shal Abbas, vraag aan Therèse.-
239
moralement parlant = zedelyk (dat is: niet-stoffelyk) gesproken.-
Fous pouver &c (krom-fransch) Kunt ge my zeggen waar de kamenier van Mad. la marquise is?
- Jawel, kleine aap. Kyk daar ginds staat ze te dansen. Daar... neemaan, wit daarmeê je maag een beetje...-
240
Eleonore, zou je zoo vriendelyk willen zyn myn plaats intenemen. Mr Jules, pardon, Mevrouw de markiezin laat me roepen...
- Ze lykt wel gek met haar markiezin
- Therèse, wil je m'n shal halen. hy ligt in 't rytuig...
- Terstond, mevrouw (blz 241 vel 16 dat hebt ge nog niet)
Vervolg hierna
hierna! Ja wanneer. Ik ben genoodzaakt van Helden te zeggen dat hy geen kopy meer krygt als hy niet blieft voorttegaan.
Na maanden geduld moet ik!
En om in leven te blyven moet ik nu andere Uitgevers zoeken. Dat op 'n distantie lastig genoeg is.
Apropos. Ik heb aan de Commissie geschreven dat ik haar verzoek zich niet meer te bemoeien met myn zaken. Zy moet dus publiceren dat ze aftreedt. Als 't U eenigzins mogelyk is, bezorg my 't stuk waarin ze dat doet.
Ze kán 't niet doen naar myn zin. En dán treed ik op, om te vertellen waarom ik die heeren aan de deur zet.-
De loop der zaak is als met van Lennep. Eerst party-trekken en daarna uit lafhartigheid voor ‘Publiek’ my verraden. De brief van Kern is niet onhandig. Ze wilden zoo om vrede te maken met Publiek, die 't niet kon verdragen dat ik byval kreeg.-
Nog iets over Rott. Ct.
‘Multatuli's Ideën munten niet uit door nieuwheid’
‘het is de wyze van inkleeding... en het paradoxale... dat den lezer treft.’
‘niet-nieuw’ en toch ‘paradoxaal’ (dat is: aandruischende tegen de leer, afwykende van de gewone opvatting, in-stryd met het algemeen-aangenomene, met het oude, en toch... niet nieuw!) Hoe klopt dit?-
N.B. Eene nieuwe wyze van voorstelling, is iets nieuws. Meende de Rott. dat ik zou komen vertellen dat 2 × 2 = 5 was? De waarheid is oud! Juist dát zeg ik overal. Adieu!
uittreksel uit de 1000 en eenige hoofdstukken over Specialiteiten ...ik verhaalde hoe een eerlyk man in Groningen gedrukt ging onder gewetenswroeging omdat hy - door fielten meêgesleept in eene ‘handelszaak’ - zich een tyd lang...
‘l'occasion, la faim, l'herbe tendre,
Et quelque diable aussi le poussant.’ [*] De aangehaalde woorden zyn uit een der schoonste fabelen van Lafontaine
Och, myn goede beste Lafontaine, die ‘diable’ had kunnen achterwege blyven! Honger, gelegenheid en... essenbladen zyn voldoende om een afgetobden gebreklyder op 'n dwaalspoor te helpen. De man had meegedaan in 't maken van thee die in Gelderland langs de wegen groeit. En hy leed onder 't besef van die fout...
Ga heen in vrede, roep ik hem by dezen toe, en maak geen valsche thee meer. Uwe zonden zyn U vergeven. Ik weet wat gy gedragen hebt. En om die zaak én omdat gy overigens Uw geheel moeielyk leven offerdet aan de waarheid!
Maar... (en dan loopt de vertelling een anderen kant uit die u nu niet aangaat, en dien ge op uw gemak kunt bekyken, als ge een present Ex. van de Specialiteiten krygt.)
Onder de dieren heerste de pest. Alles was ziek. De Leeuw hield conferentie. Er was zeker gezondigd, anders zouden de goden niet zoo straffen. Dus: nasporen wie de Jonas was? De Leeuw stelde voor, dat ieder biechten zou. Z.M. zelf moest erkennen dikwyls schapen te hebben opgesnoept en zelfs nu-en-dan den herder te hebben opgegeten.
‘Sire - zei de Vos - Uwe Majesteit is al te edelmoedig! Is dát een fout? Volstrekt niet! Wel beschouwd was 't voor die schapen een groote eer, en... de herder? Uwe Majesteit deed regt, zoo'n herder verdient den dood want hy speelt den baas over de dieren.’
Alle hofluî vonden dat de Vos verstandig had gesproken. En de Leeuw werd verklaard te zyn... als witte wolle.
Ook de tyger, ook de beer, al wat sterk was, al wat tand en klauw had werd voor onschuldig gehouden aan den toorn der goden, tot den bulhond toe.-
Eindelyk kwam de beurt van biechten aan den armen ezel. ‘Ach, heeren, zeide hy ik heb eens, zeer zwaar beladen zynde, hongerig, en moê... 't was vreesselyk heet... ik had in zoo lang niets genoten... geen rust... geen eten... geen drinken... ik dacht omtevallen... myn kniën knikten...
(nu volgen de regels die ik aanhaalde)
“de honger... het malsche gras... de gelegenheid...
En misschien ook een duivel die my aanzette...”
in 't kort ik heb in 't voorbygaan een hapje gedaan in een kloosterweide... één hapje maar!’
Op deze woorden riep ieder: ‘dát is de smeerlap die de pest over ons bragt! Aan de galg, aan de galg!’ En 't geschiedde! Zoo gaat het... aan hoven zegt Lafontaine.
Zoo gaat het in de wereld, zeg ik.
Adieu.
Men telegrafeert my dat de Rotterdammer Ct myn antwoord heeft aangenomen te plaatsen tot myn spyt. Ik had namelyk een tweede Expeditie gezonden, die scherper was, en die gaat nu naar andere Couranten. Ik had liever dat de Rotterdammer de eerste geweigerd had. Ook weet ik niet of men wél gedaan heeft zich aan Noorden te wenden. Dat moet ik afwachten.