Volledige Werken. Deel 19. Brieven en dokumenten uit de jaren 1878-1879
[1 januari 1878 Oprichting Tandem]
[1 januari 1878 Artikel in Het Schoolblad]
[januari 1878 Afrekening G.L. Funke]
[januari 1878 Rekening-courant in Memoriaal]
[januari 1878 Aantekeningen in Memoriaal]
[7 januari 1878 Briefkaart van Multatuli aan H. de Raaf]
[10 januari 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[14 januari 1878 Brief van A.H. Claasen aan P.A. Tiele]
[27 januari 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[28 januari 1878 Briefkaart van A. Merens aan J. Waltman Jr.]
[29 januari 1878 Briefkaart van Multatuli aan V. Bruinsma]
[31 januari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[1 februari 1878 Bericht in Amersfoortsche Courant]
[1 februari 1878 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[1 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 februari 1878 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[3 februari 1878 Brief van A. Admiraal aan A.S. Kok]
[3 februari 1878 Brief van Nonnie aan Multatuli]
[3 februari 1878 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[3 februari 1878 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]
[3 februari 1878 Advertentie voordracht Delft (I)]
[4 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 februari 1878 Advertentie inzake enkele voordrachten]
[5 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[6 februari 1878 Briefkaart van Multatuli aan Mimi]
[6 februari 1878 Telegram uit Monster]
[6 februari 1878 Voordracht te Delft]
[6 februari 1878 Aantekeningen voordracht]
[6 februari 1878 Briefkaart van Multatuli aan Mimi]
[7 februari 1878 Advertentie voordracht Rotterdam (I)]
[7 februari 1878 Briefkaart van Multatuli aan Mimi.]
[8 februari 1878 Advertentie voordracht Utrecht]
[8 februari 1878 Brief van D. van Verschuer aan Multatuli]
[8 februari 1878 Verslag voordracht Delft in Het Vaderland]
[8 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 februari 1878 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[9 februari 1878 Advertentie voordracht Amsterdam (I)]
[9 februari 1878 Artikel P. Westra in De Wekker]
[9 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[10 februari 1878 Brief van Multatuli aan H.J.J. Bos]
[10 februari 1878 Brief van Multatuli aan H.J.J. Bos]
[10 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[10 februari 1878 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[11 februari 1878 Voordracht te Rotterdam]
[11 februari 1878 Aantekeningen voordracht]
[11 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 februari 1878 Advertentie in Wiesbadener Tageblat]
[12 februari 1878 Brief van A. Admiraal aan A.S. Kok]
[12 februari 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[12 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 februari 1878 Brief van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[12 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 februari 1878 Herinneringen van J. Versluys]
[13 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 februari 1878 Verslag voordracht Rotterdam in de NRC]
[13 februari 1878 Verslag voordracht Rotterdam in Het Vaderland]
[13 februari 1878 Verslag voordracht Delft in Minerva]
[13 februari 1878 Brief van V. Bruinsma aan B.]
[13 februari 1878 Voordracht te Utrecht]
[13 februari 1878 Aantekeningen voordracht]
[13 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 februari 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[14 februari 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[14 februari 1878 Verslag voordracht Delft in Vox Studiosorum]
[14 februari 1878 Verslag voordracht Utrecht in Utrechtsch Dagblad]
[15 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 februari 1878 Visite-kaartje K. van Dam]
[15 februari 1878 Voordracht te Amsterdam]
[15 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 februari 1878 Verslag voordracht Amsterdam]
[15 februari 1878 Aantekeningen voordracht]
[16 februari 1878 Herinneringen van Joan A. Nieuwenhuis]
[16 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 februari 1878 Brief van G.L. Funke aan Mimi]
[februari 1878 Brief van Multatuli aan F.C. Günst]
[16 februari 1878 Brief van K. van Dam aan Multatuli]
[17 februari 1878 Verslag voordracht Amsterdam in Amsterdamsche Crt.]
[17 februari 1878 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[17 februari 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi met koncept-antwoord]
[17 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[18 februari 1878 Verslag voordracht Amsterdam in Het Nieuws van den Dag]
[18 februari 1878 Brief van J.M. Haspels aan Multatuli]
[18 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[februari 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[18 februari 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[18 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[februari 1878 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[19 februari 1878 Advertentie voordracht Leiden]
[19 februari 1878 Advertentie voordracht 's-Gravenhage]
[20 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[20 februari 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[20 februari 1878 Verslag voordracht Utrecht in Minerva]
[20 februari 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[20 februari 1878 Ontmoeting Mimi en mevr. Von Gugel]
[20 februari 1878 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[20 februari 1878 Advertentie voordracht Amsterdam (II)]
[21 februari 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[21 februari 1878 Voordracht te Leiden]
[21 februari 1878 Aantekeningen voordracht]
[21 februari 1878 Briefkaart van Multatuli aan Mimi]
[22 februari 1878 Brief van Multatuli van Mimi]
[22 februari 1878 Brief aan C. Vosmaer]
[22 februari 1878 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[22 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[23 februari 1878 Mimi bezoekt dr. E. Brück]
[23 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[23 februari 1878 Brief van E.L. Mulock Houwer-Syriër aan Multatuli]
[23 februari 1878 Brief van Mimi aan E. Bernhold]
[23 februari 1878 Brief van Mimi aan E. Bernhold]
[23 februari 1878 Voordracht te 's-Gravenhage]
[24 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[24 februari 1878 Advertentie voordracht Dordrecht]
[25 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[25 februari 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[25 februari 1878 Voordracht te Amsterdam]
[25 februari 1878 Aantekeningen voordracht]
[25 februari 1878 Brief van G.L. Funke aan Mimi]
[26 februari 1878 Advertentie voordracht Middelburg]
[26 februari 1878 Dankbriefje uit Monster]
[26 februari 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[26 februari 1878 Verslag voordracht 's-Gravenhage in Het Vaderland]
[26 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[februari 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[26 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[27 februari 1878 Verslag voordracht Amsterdam in Amsterdamsche Courant]
[27 februari 1878 Artikel in Oostergo]
[27 februari 1878 Verslag voordracht Utrecht in Minerva]
[27 februari 1878 Verslag voordracht Amsterdam in Het Nieuws van den Dag]
[27 februari 1878 Verslag voordracht Leiden in Minerva]
[27 februari 1878 Brief van Multatuli aan A. Merens]
[27 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[27 februari 1878 Voordracht te Dordrecht]
[27 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[28 februari 1878 Brief van C. van Helden aan Mimi]
[28 februari 1878 Verslag voordracht Leiden in Vox Studiosorum]
[1 maart 1878 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[1 maart 1878 Voordracht te Middelburg]
[1 maart 1878 Aantekeningen voordracht]
[maart 1878 Ingezonden Brief T. v.d. Tuuk in De Tolk van den Vooruitgang]
[2 maart 1878 Advertentie voordracht Goes]
[2 maart 1878 Artikel van C. Vosmaer in De Nederlandsche Spectator]
[2 maart 1878 Herinnering van V. Bruinsma]
[2 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 maart 1878 Voordracht te Goes]
[3 maart 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[4 maart 1878 Briefkaart van Multatuli aan Mimi]
[4 maart 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[4 maart 1878 Advertentie voordracht Groningen]
[4 maart 1878 Verslag voordracht Middelburg in de Middelburgsche Crt.]
[5 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 maart 1878 Verslag voordracht Middelburg (vervolg)]
[5 maart 1878 Verslag voordracht Goes in Goesche Courant]
[6 maart 1878 Advertentie voordracht Delft (II)]
[6 maart 1878 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[6 maart 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi met koncept-antwoord]
[6 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[6 maart 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[6 maart 1878 Verslag voordracht Amsterdam in Minerva]
[6 maart 1878 Voordracht te Delft]
[6 maart 1878 Aantekeningen voordracht]
[7 maart 1878 Telegram C. Wolf aan Mimi]
[7 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 maart 1878 Verslag voordracht Delft in Het Vaderland]
[8 maart 1878 Wouter wordt bij Mimi gebracht]
[8 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 maart 1878 Brief van Multatuli aan H.J.J. Bos]
[9 maart 1878 Advertentie voordracht Sneek]
[9 maart 1878 Brief van Multatuli aan H.J.J. Bos]
[9 maart 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[9 maart 1878 Ingezonden Stuk in Oostergo]
[10 maart 1878 Advertentie voordrancht Leeuwarden]
[10 maart 1878 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[10 maart 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[10 maart 1878 Ingezonden Stuk in de Delftsche Courant]
[10 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[11 maart 1878 Brief van M. Bruinsma aan T. Bokma]
[11 maart 1878 Voordracht te Groningen]
[12 maart 1878 Lidmaatschapskaart Tandem van D.J. Korteweg]
[12 maart 1878 Brief van P.J. Claasen aan Multatuli]
[12 maart 1878 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[12 maart 1878 Advertentie voordracht Arnhem]
[12 maart 1878 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[13 maart 1878 Verslag voordracht Groningen in de Groninger Courant]
[13 maart 1878 Advertentie voordracht Rotterdam (II)]
[13 maart 1878 Multatuli logeert bij V. Bruinsma]
[13 maart 1878 Voordracht te Leeuwarden]
[13 maart 1878 Herinnering van P. Westra]
[13 maart 1878 Advertentie voordracht Zierikzee]
[13 maart 1878 Telegram van Multatuli aan Mimi]
[14 maart 1878 Verslag voordracht Delft in Vox Studiosorum]
[14 maart 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[14 maart 1878 Brief van Multatuli aan T. Bokma]
[15 maart 1878 Brief van A. Admiraal aan C. Vosmaer]
[15 maart 1878 Voordracht te Sneek]
[15 maart 1878 Aantekeningen voordracht]
[16 maart 1878 Brief van J. Versluys aan Mimi]
[16 maart 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi met het antwoord]
[16 maart 1878 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[16 maart 1878 Brief van Multatuli aan T. Bokma]
[17 maart 1878 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[17 maart 1878 Verslag voordracht Leeuwarden in Leeuwarder Courant]
[17 maart 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[18 maart 1878 Brief van J.M. Haspels aan Mimi]
[18 maart 1878 Voordracht te Arnhem]
[18 maart 1878 Aantekeningen voordracht]
[19 maart 1878 Telegram van Multatuli aan Mimi]
[19 maart 1878 Verslag voordracht Sneek in De Friesche Zuidwesthoek]
[19 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 maart 1878 Brief van B.P. Korteweg aan Multatuli]
[20 maart 1878 Telegram van Multatuli aan Mimi]
[20 maart 1878 Verslag voordracht Delft in Minerva]
[20 maart 1878 Advertentie voordracht Utrecht (II)]
[20 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[20 maart 1878 Verslag voordracht Sneek in de Sneeker Courant]
[20 maart 1878 Verslag voordracht Arnhem in de Arnhemsche Courant]
[20 maart 1878 Voordracht te Rotterdam]
[20 maart 1878 Aantekeningen voordracht]
[21 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[21 maart 1878 Voordracht te Utrecht]
[22 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 maart 1878 Verslag voordracht Utrecht in Utrechtsch Dagblad]
[22 maart 1878 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[22 maart 1878 Brief van Multatuli aan C. Bremer]
[23 maart 1878 Advertentie voordracht Haarlem]
[23 maart 1878 Voordracht te Haarlem]
[23 maart 1878 Aantekeningen voordracht]
[24 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[26 maart 1878 Verslag voordracht Haarlem in Opregte Haarlemsche Crt.]
[26 maart 1878 Voordracht te Zierikzee]
[maart 1878 Herinneringen bezoek Zierikzee]
[27 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[27 maart 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[27 maart 1878 Verslag voordracht Utrecht in Minerva]
[28 maart 1878 Verslag voordracht Utrecht in Vox Studiosorum]
[28 maart 1878 Advertentie voordracht Breda]
[28 maart 1878 Bericht in de Bredasche Courant]
[28 maart 1878 Advertentie voordracht 's-Hertogenbosch]
[28 maart 1878 Advertentie voordracht Bergen op Zoom]
[28 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[28 maart 1878 Verslag voordracht Zierikzee in de Zierikzeesche Nieuwsbode]
[28 maart 1878 Voordracht te Bergen op Zoom]
[29 maart 1878 Verslag voordracht Zierikzee in de Middelburgsche Crt.]
[29 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[30 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[30 maart 1878 Verslag voordracht Zierikzee in de Zierikzeesche Nieuwsbode]
[30 maart 1878 Verslag voordracht Zierikzee in de Zierikzeesche Crt.]
[30 maart 1878 Voordracht te Breda]
[31 maart 1878 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[31 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[31 maart 1878 Advertentie voordracht Schoonhoven]
[31 maart 1878 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[maart 1878 Namenlijst van Multatuli]
[1 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[1 april 1878 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[1 april 1878 Voordracht te 's-Hertogenbosch]
[1 april 1878 Aantekeningen voordracht]
[2 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 april 1878 Brief van V. Bruinsma aan T. Bokma]
[3 april 1878 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[3 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 april 1878 Verslag voordracht Breda]
[5 april 1878 Voordracht te Schoonhoven]
[5 april 1878 Brief van Mimi aan E. Bernhold]
[6 april 1878 Advertentie voordracht Meppel]
[6 april 1878 Advertentie voordracht Zwolle]
[6 april 1878 Artikel in het Rotterdamsch Zondagsblad]
[6 april 1878 Advertentie voordracht Zutphen]
[6 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[7 april 1878 Brief van Multatuli aan A. Merens]
[7 april 1878 Verslag voordracht Schoonhoven in de Schoonhovensche Crt.]
[7 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[7 april 1878 Ingezonden Brief van Multatuli in de Bredasche Crt.]
[7 april 1878 Advertentie voordracht Kampen]
[7 april 1878 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[8 april 1878 Bericht over uitstel voordracht Zwolle]
[8 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 april 1878 Voordracht te Kampen]
[9 april 1878 Aantekeningen voordracht]
[9 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[10 april 1878 Brief van H.C. de Wolff aan mevr G.C. de Haas-Hanau]
[10 april 1878 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[11 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[11 april 1878 Ingezonden Stuk in de Bredasche Courant]
[11 april 1878 Verslag voordracht Kampen in Kamper Courant]
[11 april 1878 Voordracht te Zutphen]
[11 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 april 1878 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[12 april 1878 Advertentie voordracht Deventer]
[12 april 1878 Artikel in Oost en West]
[12 april 1878 Advertentie voordracht Zwolle]
[12 april 1878 Voordracht te Zwolle]
[12 april 1878 Aantekeningen voordracht]
[13 april 1878 Verslag voordracht Zutphen in de Zutphensche Crt.]
[13 april 1878 Voordracht te Meppel]
[13 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 april 1878 Verslag voordracht Zwolle in de Prov. Over. en Zwolsche Crt.]
[15 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 april 1878 Voordracht te Deventer]
[17 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[17 april 1878 Verslag voordracht Meppel in Meppeler Courant]
[18 april 1878 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[19 april 1878 Verslag voordracht Deventer in de Deventer Courant]
[20 april 1878 Ingezonden Stuk in de Meppeler Courant]
[20 april 1878 Ingezonden Stuk in het Rotterdamsch Zondagsblad]
[22 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 april 1878 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[22 april 1878 Brief van Multatuli aan A. en C. Merens]
[24 april 1878 Drie ingezonden stukken in de Meppeler Courant]
[25 april 1878 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[25 april 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[26 april 1878 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan C. Vosmaer]
[27 april 1878 Ingezonden Stuk in de Meppeler Courant]
[27 april 1878 Ingezonden Stuk in het Rotterdamsch Zondagsblad]
[27 april 1878 Briefkaart van Multatuli aan Mimi]
[29 april 1878 Brief van Multatuli aan H. Schaepman]
[29 april 1878 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[april 1878 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[29 april 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[29 april 1878 Brief van Multatuli aan P. Bais]
[30 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[mei 1878 Artikel van H.L.F. Pisuisse in Het Leeskabinet]
[1 mei 1878 Brief van E. Bredius-Cost van Doorninck aan Multatuli]
[mei 1878 Brochure van J. Janssen Schollmann]
[9 mei 1878 Artikel in Vox Studiosorum]
[15 mei 1878 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[22 mei 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[25 mei 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[1 juni 1878 Nonni wordt 21 jaar]
[juni 1878 Artikel J.A. Bientjes in De Levensbode]
[2 juni 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[2 juni 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[3 juni 1878 Brief van H.J.J. Bos aan J.H. de Haas]
[4 juni 1878 Brief van Mimi aan E. Bernhold]
[5 juni 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[8 juni 1878 Advertentie van Multatuli in het Algemeen Handelsblad]
[juni 1878 Herinneringen van E. de Chateleux]
[8 juni 1878 Bezoek van J.M. Haspels en echtgenote]
[9 juni 1878 Artikel van C. Stoffel in Eigen Haard]
[16 juni 1878 Artikel van C. Stoffel in Eigen Haard (vervolg)]
[18 juni 1878 Albert Hamminck Schepel logeert te Wiesbaden]
[20 juni 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[22 juni 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[juni 1878 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 juli 1878 Brief van C. Vosmaer aan G.C. de Haas-Hanau]
[20 juli 1878 Brief van J.A. Roessingh van Iterson aan A.S. Kok]
[20 juli 1878 Briefkaart van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[21 juli 1878 Briefkaart van Mimi aan T. v.d. Tuuk]
[30 juli 1878 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[31 juli 1878 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[1 augustus 1878 Brief van E. Bernhold aan Multatuli]
[12 augustus 1878 Brief van C. Wolf aan E. Bernhold]
[22 augustus 1878 Brief van E. Bernhold aan Multatuli]
[september 1878 Aanbiedingscirculaire Ideën, 5e dr]
[26 september 1878 Brief van Mimi en Multatuli aan E. Bernhold]
[oktober 1878 Aantekeningen inzake Tandem van C. Vosmaer]
[oktober 1878 Aanbiedingscirculaire Ideën, 6e bundel]
[1 oktober 1878 Briefkaart van A. Admiraal aan V. Bruinsma]
[5 oktober 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[8 oktober 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[10 oktober 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[22 oktober 1878 Verschijning 2e druk Millioenen-studiën]
[23 oktober 1878 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[24 oktober 1878 Rekening van E. Brück voor Mimi]
[28 oktober 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[29 oktober 1878 Brief van Multatuli aan A.H.E. Douwes Dekker]
[30 oktober 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[31 oktober 1878 Briefkaart van Multatuli aan Fa. Woest & Co.]
[31 oktober 1878 Briefkaart van M. Lamberts aan V. Bruinsma]
[1 november 1878 Brief van M. Lamberts aan V. Bruinsma]
[1 november 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[2 november 1878 Brief van Mimi aan V. en H. Bruinsma]
[14 november 1878 Brief van E. Bernhold aan Multatuli]
[19 november 1878 Brief van Mimi aan M.M. Admiraal-Dupain]
[19 november 1878 Verschijning 2e herz. druk van Ideën VI]
[24 november 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[2 december 1878 Brief van Mimi en Multatuli aan E. Bernhold]
[5 december 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[8 december 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[13 december 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[16 december 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[16 december 1878 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
Overzicht van de in 1878 door Multatuli gehouden voordrachten
Het jaar 1879 (tot het eind der 2e voordrachtentoernee)
[januari 1879 Portretfoto Wouter]
[2 januari 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[4 januari 1879 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[5 januari 1879 Brief van Multatuli aan een onbekende]
[januari 1879 Brief van Multatuli aan een onbekende]
[januari 1879 Aantekening inzake Tandem van C. Vosmaer]
[5 januari 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[6 januari 1879 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[9 januari 1879 Brief van Multatuli aan P.H. Saaymans Vader]
[10 januari 1879 Brief van Multatuli aan P.H. Saaymans Vader]
[10 januari 1879 Brief van E.J.T. van Dissel aan Multatuli]
[13 januari 1879 Brief van Multatuli aan J.A. Roessingh van Iterson]
[16 januari 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[16 januari 1879 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[17 januari 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[17 januari 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[21 januari 1879 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf.]
[21 januari 1879 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[januari 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[23 januari 1879 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[7 februari 1879 Brief van Multatuli aan J.C. de Haas en echtgenote]
[9 februari 1879 Advertentie voordracht Delft]
[9 februari 1879 Artikel in Delftsche Courant]
[10 februari 1879 Advertentie voordracht Leiden]
[10 februari 1879 Brief van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[11 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 februari 1879 Advertentie voordracht Amsterdam (I)]
[12 februari 1879 Voordracht te Delft]
[12 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 februari 1879 Briefkaart van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[13 februari 1879 Advertentie voordracht Haarlem]
[13 februari 1879 Voordracht te Leiden]
[13 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[14 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[14 februari 1879 Voordracht te Amsterdam]
[14 februari 1879 Aantekeningen voordracht]
[14 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 februari 1879 Verslag voordracht Amsterdam in Algemeen Handelsblad]
[16 februari 1879 Rekening-courant van G.L. Funke en Multatuli]
[16 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[17 februari 1879 Advertentie voordracht Dordrecht]
[17 februari 1879 Voordracht te Dordrecht]
[18 februari 1879 Advertentie voordracht 's-Gravenhage]
[18 februari 1879 Voordracht te Haarlem]
[18 februari 1879 Aantekeningen voordracht]
[19 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 februari 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[19 februari 1879 Verslag voordracht Delft in Minerva]
[19 februari 1879 Verslag voordracht Leiden in Minerva]
[19 februari 1879 Advertentie voordracht Utrecht]
[19 februari 1879 Voordracht te' s-Gravenhage]
[20 februari 1879 Verslagen voordrachten Delft en Leiden in Vox Studiosorum]
[20 februari 1879 Verslag voordracht Haarlem in Opregte Haarlemsen Crt.]
[20 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[21 februari 1879 Advertentie voordracht Zutphen]
[21 februari 1879 Verslag voordracht 's-Gravenhage in Het Vaderland]
[21 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 februari 1879 Advertentie voordracht Arnhem]
[22 februari 1879 Verslag voordracht 's-Gravenhage in De Nederlandsche Spectator]
[22 februari 1879 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[22 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 februari 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[23 februari 1879 Verslagen voordracht Amsterdam in De Amsterdammer]
[23 februari 1879 Brief van Multatuli aan C. Merens-Hamminck Schepel]
[24 februari 1879 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[24 februari 1879 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[24 februari 1879 Voordracht te Utrecht]
[24 februari 1879 Aantekeningen voordracht]
[25 februari 1879 Verslag voordracht Utrecht in Utrechtsch Dagblad]
[25 februari 1879 Voordracht te Arnhem]
[26 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[26 februari 1879 Voordracht te Zutphen]
[26 februari 1879 Aantekeningen voordracht]
[27 februari 1879 Verslag voordracht Arnhem in Arnhemsche Courant]
[27 februari 1879 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[28 februari 1879 Verslag voordracht Zutphen in Zutphensche Courant]
[28 februari 1879 Advertentie voordracht Zwolle]
[28 februari 1879 Brief van Edu aan Multatuli]
[28 februari 1879 Advertentie voordracht Deventer]
[1 maart 1879 Voordracht te Zwolle]
[1 maart 1879 Aantekeningen voordracht]
[1 maart 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 maart 1879 Advertentie voordracht Kampen]
[2 maart 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 maart 1879 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[3 maart 1879 Voordracht te Kampen]
[3 maart 1879 Aantekeningen voordracht]
[3 maart 1879 Advertentie voordracht Middelburg]
[3 maart 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[3 maart 1879 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[4 maart 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[4 maart 1879 Verslag voordracht Zwolle in Prov. Overijsselsche en Zwolsche Crt.]
[4 maart 1879 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[4 maart 1879 Exemplaar Millioenen-studiën A.S. Kok]
[4 maart 1879 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[maart 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 maart 1879 Advertentie voordracht Zierikzee]
[5 maart 1879 Advertentie voordracht Gouda]
[5 maart 1879 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[5 maart 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[5 maart 1879 Voordracht te Deventer]
[6 maart 1879 Verslag voordracht Kampen in Kamper Courant]
[6 maart 1879 Advertentie voordracht Breda]
[8 maart 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[9 maart 1879 Advertentie voordracht Bergen op Zoom]
[10 maart 1879 Voordracht te Zierikzee]
[11 maart 1879 Advertentie voordracht 's-Hertogenbosch]
[11 maart 1879 Voordracht te Middelburg]
[11 maart 1879 Aantekeningen voordracht]
[11 maart 1879 Herinneringen M. Wibaut-Berdenis van Berlekom]
[11 maart 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[12 maart 1879 Advertentie inzake Vorstenschool-opvoering]
[12 maart 1879 Verslag voordracht Zierikzee in de Zierikzeesche Courant]
[12 maart 1879 Brief van Multatuli aan J. de Witt Hamer]
[12 maart 1879 Voordracht te Bergen op Zoom]
[13 maart 1879 Exemplaar Millioenen-studiën J. de Witt Hamer]
[13 maart 1879 Verslag voordracht Middelburg in Middelburgsche Crt]
[14 maart 1879 Advertentie voordracht Harlingen]
[14 maart 1879 Advertentie voordracht Groningen]
[14 maart 1879 Voordracht te 's-Hertogenbosch]
[15 maart 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 maart 1879 Voordracht te Breda]
[16 maart 1879 Advertentie voordracht Amsterdam (II)]
[16 maart 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 maart 1879 Verslag opvoering Vorstenschool in N.R.C.]
[16 maart 1879 Advertentie voordracht Rotterdam (I)]
[17 maart 1879 Brief van E. Bredius-Cost van Doorninck aan Mimi]
[17 maart 1879 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[17 maart 1879 Voordracht te Rotterdam]
[17 maart 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[18 maart 1879 Verslag voordracht Rotterdam in de Nieuwe Rotterdamsche Crt]
[18 maart 1879 Advertentie voordracht Amersfoort]
[18 maart 1879 Voordracht te Gouda]
[18 maart 1879 Aantekeningen voordracht]
[19 maart 1879 Advertentie voordracht Hoorn]
[19 maart 1879 Voordracht te Amsterdam]
[20 maart 1879 Redaktioneel kommentaar in De Maasbode]
[20 maart 1879 Voordracht te Amersfoort]
[21 maart 1879 Verslag voordracht Gouda in Goudsche Courant]
[22 maart 1879 Advertentie voordracht Sneek]
[22 maart 1879 Telegram van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[22 maart 1879 Verslag voordracht Rotterdam in het Rotterdamsch Zondagsblad]
[23 maart 1879 Verslag voordracht Breda in de Bredasche Courant]
[23 maart 1879 Brief van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[24 maart 1879 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[24 maart 1879 Brief van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[24 maart 1879 Voordracht te Veendam]
[25 maart 1879 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[25 maart 1879 Ingezonden Stuk in de Amersfoortsche Courant]
[25 maart 1879 Verslag voordracht Amersfoort in de Amersfoortsche Courant]
[25 maart 1879 Voordracht Groningen]
[25 maart 1879 Aantekeningen voordracht]
[26 maart 1879 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan J.M. Haspels]
[26 maart 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[26 maart 1879 Bericht in het Dagblad van Z-H en 's-Gravenhage]
[26 maart 1879 Bericht in de Harlinger Courant]
[26 maart 1879 Voordracht te Harlingen]
[27 maart 1879 Advertentie voordracht Leeuwarden]
[27 maart 1879 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[27 maart 1879 Verslag voordracht Groningen in de Nieuwe Gron. Crt]
[27 maart 1879 Verslag voordracht Groningen in Prov. Gron. Crt]
[27 maart 1879 Voordracht te Leeuwarden]
[28 maart 1879 Verslag voordracht Harlingen in de Harlinger Crt]
[28 maart 1879 Ingezonden Stukken en Redakt. komment. in de Amersfoortsche Crt]
[28 maart 1879 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[28 maart 1879 Voordracht te Sneek]
[30 maart 1879 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[30 maart 1879 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[30 maart 1879 Twee Ingezonden Stukken in de Nieuwe Gron. Crt]
[30 maart 1879 Ingezonden Stuk met antwoord in de Bredasche Courant]
[30 maart 1879 Advertentie voordracht Alkmaar]
[31 maart 1879 Verslag voordracht Leeuwarden in de Friesche Courant]
[maart 1879 Brochure van H.v.d. G. Jr]
[1 april 1879 Berichten in de Amersfoortsche Courant]
[1 april 1879 Advertentie voordracht Nijmegen]
[1 april 1879 Ingezonden Stuk in de Prov. Gron. Crt.]
[1 april 1879 Ingezonden Stuk van D.R. Mansholt in de Nieuwe Gron. Crt]
[1 april 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[april 1879 Open brief van den Duivel aan J. Leopold Hz]
[1 april 1879 Voordracht te Hoorn]
[2 april 1879 Verslag voordracht Sneek in de Sneeker Crt.]
[2 april 1879 Advertentie voordracht Krommenie]
[2 april 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[2 april 1879 Voordracht te Alkmaar]
[2 april 1879 Aantekeningen voordracht]
[3 april 1879 Verslag voordracht Groningen in Vox Studiosorum]
[3 april 1879 Advertentie voordracht Rotterdam (II)]
[4 april 1879 Verslag voordracht Rotterdam in Oost en West]
[4 april 1879 Ingezonden Stukken in de Amersfoortsche Courant]
[4 april 1879 Advertentie voordracht Tiel]
[4 april 1879 Bericht in de Prov. Geldersche en Nijmeegsche Crt]
[4 april 1879 Voordracht te Krommenie]
[5 april 1879 Open brief in de Prov. Groninger Courant]
[5 april 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[6 april 1879 Verslag voordracht Krommenie in De Zaanstreek]
[6 april 1879 Verslag voordracht Hoorn in de Hoornsche Courant]
[6 april 1879 Verslag voordracht Alkmaar in de Alkmaarsche Courant]
[6 april 1879 Ingezonden Stuk in de Alkmaarsche Courant]
[6 april 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[7 april 1879 Letterkundige brieven in de Provinciale Gron. Crt]
[7 april 1879 Voordracht te Rotterdam]
[8 april 1879 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[8 april 1879 Ingezonden Stuk in de Amersfoortsche Courant]
[8 april 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[8 april 1879 Telegram van Multatuli aan A.J. le Gras]
[8 april 1879 Bericht in de Nijmeegsche Nieuwsbode]
[8 april 1879 Voordracht te Nijmegen]
[9 april 1879 Advertentie voordracht Gorinchem]
[9 april 1879 Verslag voordracht Rotterdam in het Rotterdamsch Nieuwsblad]
[9 april 1879 Voordracht te Gorinchem]
[10 april 1879 Voordracht te Tiel]
[11 april 1879 Verslag voordracht Nijmegen in de Nijmeegsche Nieuwsbode]
[11 april 1879 Brief van Multatuli aan C. Merens-Hamminck Schepel]
[11 april 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 april 1879 Verslag voordracht Tiel in de Nieuwe Tielsche Courant]
[12 april 1879 Brief van Multatuli aan C. Merens-Hamminck Schepel]
[12 april 1879 Rectificatie in de Zaanlandsche Courant]
[12 april 1879 Advertentie voordracht Zaandam]
[12 april 1879 Verslag voordracht Gorinchem in de Nieuwe Gorinchemsche Crt.]
[12 april 1879 Advertentie voordracht Koog aan de Zaan]
[12 april 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[13 april 1879 Ingezonden Stukken in De Zaanstreek]
[13 april 1879 Advertentie voordracht Purmerend]
[13 april 1879 Bericht in de Alkmaarsche Courant]
[13 april 1879 Verslag voordracht Nijmegen in de Prov. Geldersche en Nijm. Crt.]
[15 april 1879 Voordracht te Zaandam]
[15 april 1879 Aantekeningen voordracht]
[16 april 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 april 1879 Voordracht te Koog-Zaandijk]
[17 april 1879 Voordracht te Purmerend]
[18 april 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 april 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 april 1879 Brief van Multatuli aan A. en C. Merens]
[19 april 1879 Verslag voordracht Zaandam in de Zaanlandsche Crt.]
[20 april 1879 Verslag voordracht Purmerend in de Purmerender Courant]
[20 april 1879 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[20 april 1879 Verslag voordracht Zaandam in De Zaanstreek]
[20 april 1879 Ingezonden Stuk met naschrift in de Alkmaarsche Courant]
[21 april 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[21 april 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[22 april 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[22 april 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[22 april 1879 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[23 april 1879 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[24 april 1879 Verslag voordracht Purmerend in de Nieuwe Purmerendse Crt.]
[april 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[26 april 1879 Artikel in De Vrijheid]
[26 april 1879 Artikel van C. Vosmaer in De Nederlandsche Spectator]
[27 april 1879 Advertentie voordracht Brielle]
[27 april 1879 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[27 april 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[27 april 1879 Ingezonden Stuk en Redakt. komment. in de Alkmaarsche Crt.]
[29 april 1879 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[30 april 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[30 april 1879 Voordracht te Brielle]
[mei 1879 Lidmaatschapskaart Tandem van J. de Witt Hamer]
[2 mei 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[3 mei 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[3 mei 1879 Brief van Multatuli aan M.C. Meijer]
[3 mei 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 mei 1879 Advertentie voor kamer Edu in N.R.C.]
[3 mei 1879 Artikel in De Vrijheid]
[4 mei 1879 Verslag voordracht Zaandam in De Zaanstreek (vervolg)]
[4 mei 1879 Verslag voordracht Zaandam in De Zaanstreek (vervolg)]
[4 mei 1879 Verslag voordracht Brielle in de Nieuwe Brielsche Courant]
[4 mei 1879 Ingezonden Stuk in De Zaanstreek]
[5 mei 1879 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
Overzicht van de in 1879 door Multatuli gehouden voordrachten
[14 maart 1878
Verslag voordracht Delft in Vox Studiosorum]
14 maart 1878
Verslag van de tweede voordracht van Multatuli te Delft van 6 maart in Vox Studiosorum, no. 10. (M.M.)
Delft, 12 Maart. - Woensdagavond, den 6den Maart, trad Multatuli voor de tweede maal in ons midden op. 't Valt me moeilijk, ja ik durf gerust zeggen, 't is me onmogelijk een goed, trouw verslag te geven van hetgeen M. tot ons sprak. Hij is niet te beoordeelen uit een verslag, men moet hem zelf gaan hooren en zoo, iets opvangen van zijn rijkdom aan denkbeelden, van zijn ‘sprudelnden’ geest; teruggeven [2.] teruggeven: weergeven, naar ‘rendre’ (fr.) kan men M. niet. Duidt het mij daarom niet ten kwade lezers, dat ik u slechts enkele punten aanstip uit zijn voordracht, in Stads-Doele voor een klein publiek gehouden. M. begon met een woord tot den schrijver van 't stuk in de Minerva, over zijn laatste bezoek aan Delft. Daarin had Multatuli dat altijd wederkeerende gezegde gevonden, ‘gij breekt af maar bouwt niet op’.
Wat, zegt M., wat zoudt ge van me willen, een kieswet, of een onderwijswet of een wet op onze krijgsmacht, desnoods met memorie van toelichting?
Denk niet, dat ik die geven zal, althans nu niet en hier niet, ik ga het kwade na, ik wijs er u op, ik breng u 't verkeerde onder 't oog, ik bestrijd de ziekte, en... verwijdering van ziektestof is de eerste voorwaarde voor genezing.
Ik ben een zaaier, maakt gij, dat ge 't zaad ontvangen kunt in goeden grond.
Hij wilde ditmaal weder spreken over onze nationaliteit, om aan zijne vorige rede een en ander toe te voegen.
Weer kwam M. in de eerste plaats op degelijkheid terug, degelijkheid in alles, in ons staatsbestuur, in ons leger, in ons dagelijksch leven, in ons gezin.
Wij, Hollanders, staan niet achter bij andere volken, wij hebben geldige aanspraken op nationaliteit.
We hebben veel goeds - we hebben onze fouten en gebreken.
Holland is klein en nietig vergeleken bij vele andere landen. Daarom ook moeten we trachten in degelijkheid te winnen, wat we missen in grootte; door uiterlijke kracht te vergoeden, wat we missen aan uiterlijke sterkte. We moeten op elkander kunnen vertrouwen; ons leger moet bestaan uit soldaten, die de leuze getrouw blijven, ‘een man een man, een woord een woord.’
Eenmaal moeten we een leger zien te krijgen, zoo spoedig als 't kan, waarvan de manschappen voor elkaar kunnen instaan. En hebben we dan ook wellicht een klein leger, we zullen er toch wonderen mede kunnen doen door innerlijke kracht.
Ook degelijkheid bij de burgers eener natie!
In ieder land hebben de burgers de grootste heldenfeiten verricht, de schoonste daden gedaan; denkt aan Saragossa, denkt aan Leiden, Haarlem en Alkmaar.
Bij de burgers dier steden, nam degelijkheid de plaats in van verkeerd begrepen militaire eer, daar was 't de vraag niet, moeten we ons in dat en dat geval overgeven, daar was de leus overwinnen of sterven, inderdaad! We moeten trachten te worden als die degelijke hollandsche burgers.
Dan kunnen we nog wat hopen in de toekomst, als de nood aan de man zal gekomen zijn, want: ‘geen natie is zwakker dan het grootste leger’.
En staan we op politiek terrein op vasten grond? vraagt spreker. Neen, luidt het antwoord.
Ten eerste deugt onze kieswet niet!
Ze leidt niet tot ferm, krachtig optreden. Op het oogenblik vooral heeft Holland nog wat anders noodig dan de afgevaardigden in den Haag. Maar welke regeeringsvorm zou dan nu voor ons geschikt zijn, welke de beste? moeilijk te beantwoorden vraag! Plato schreef een werk over ‘De beste regeeringsvorm’ en noemde als zoodanig, ‘de republikeinsche’.
Multatuli wijst er op hoe onverstandig zulk een antwoord is, de mensch is niet altijd hetzelfde, de staat evenmin.
't Eene kind wil deze behandeling, 't andere die; 't kind wil nu eens wat meer strengheid, dan weer wat meer zachtheid.
Zoo gaat het met de staten in het algemeen, en met elken in het bijzonder.
Er is geen ‘beste’ regeeringsvorm, de waarde is zeer betrekkelijk. Nog eens, een laag land als het onze, kan niet geregeerd worden met wetten van de bergen.
Wellicht zou nu voor ons, meende spreker, iets Napoleontisch zeer goed zijn; maar niet te lang, vooral niet te lang.
Ook over onze kunst sprak hij, en over ons verleden, over onze wetenschap en over onze industrie. O. a. wees M. er op, hoe sedert den tijd, dat 't Latijn als taal der geleerden, afgeschaft werd, onze bekwame mannen minder bekend waren geworden in het buitenland; hoe zij, die verdienden eene Europeesche bekendheid te hebben, alleen bekend waren in ons land. We moeten zorgen, dat onze taal meer beoefend wordt, door te trachten datgene te leveren, dat algemeene bekendheid verdient en eischt. Een volk als 't onze mag eischen, dat zijn taal ook buiten zijne grenzen worde verstaan.
't Volk, in 't algemeen, moet ook, willen we dat doel bereiken, meer ontwikkeld worden en meer hart krijgen voor zijn bekwame mannen. Zelfs in hun eigen land zijn onze groote mannen te weinig bekend; althans ‘gekend’. Dat is wel anders bij naburige mogendheden.
In Duitschland b.v. zijn Schiller en Goethe zoo bekend en worden ze zoo vereerd, dat een jonkman eerst die beide mannen uit het hart van een meisje moet verdrijven, voor hij er plaats vindt voor zichzelf.
En in Engeland? Een loods kwam in 't kanaal aan boord van een OostIndië vaarder.
Hem werd gevraagd, ‘is er nieuws in Engeland, en welk dan’? Zijn antwoord was: ‘Our Dickens is dead!’ Ziedaar een schoon voorbeeld.
Ten slotte wilde Multatuli nog het woord richten tot de Dames, de Hollandsche vrouwen, die zulk eenen grooten invloed hebben op den man en zijne degelijkheid. De eerste gangen van 't kind worden geleid door de vrouw, de jongeling voelt zich afhankelijk van zijn moeder, de echtgenoot van zijne vrouw.
Indien dus iemand of iets onze degelijkheid vergrooten, onze innerlijke kracht vermeerderen kan, dan is 't zeker de vrouw.
Dat zij hare roeping kenne, hare taak begrijpe!
Er waren geen dames, die in hun hart, antwoord konden geven op zijn verzoek!
Maar velen van ons zijn Multatuli dankbaar voor z'n voordracht, waardoor de vorige verhandeling schooner nog en vollediger gemaakt werd. We roepen hem hierbij een vaarwel toe, en tevens een ‘tot weerziens’.
(....)
J.B. [1.] J.B.: Jacques Broers.