Volledige Werken. Deel 12. Brieven en dokumenten uit de jaren 1867-1868
[2 januari 1867 Van den Rijn (I)]
[3 januari 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[8 januari 1867 Van den Rijn (II)]
[9 januari 1867 Brief van Multatuli aan Tine]
[9 januari 1867 Advertentie Handelsblad]
[9 januari 1867 Brief van Huet aan Multatuli]
[10 januari 1867 Bericht in het Nieuwsblad voor den Boekhandel]
[10 januari 1867 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[10 januari 1867 Brief van d'Ablaing aan Lebègue]
[11 januari 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[15 januari 1867 Van den Rijn (III)]
[16 januari 1867 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[17 januari 1867 Bericht in het Nieuwsblad voor den Boekhandel]
[18 januari 1867 Van den Rijn (IV)]
[20 januari 1867 Uitnodiging van De Geyter aan Multatuli]
[23 januari 1867 Van den Rijn (V)]
[24 januari 1867 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[26 januari 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[28 januari 1867 Brief van Baron van Dedem aan Van Vloten]
[29 januari 1867 Van den Rijn (VI)]
[3 februari 1867 Brief van Tine aan Potgieter]
[5 februari 1867 Van den Rijn (VII)]
[8 februari 1867 Brief van Multatuli aan Tine]
[8 februari 1867 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[8 februari 1867 Van den Rijn (VIII)]
[11 februari 1867 Brief van d'Ablaing aan Van Gelder Zonen]
[12 februari 1867 Van den Rijn (IX)]
[12 februari 1867 Brief van d'Ablaing aan Van Bommel]
[13 februari 1867 Brief van Multatuli aan Ris]
[15 februari 1867 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[19 februari 1867 Van den Rijn (X)]
[20 februari 1867 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[22 februari 1867 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[23 februari 1867 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[25 februari 1867 Van den Rijn (XI)]
[25 februari 1867 Circulaire voordracht te Antwerpen]
[25 februari 1867 Aankondiging in Le Précurseur]
[27 februari 1867 Aankondiging in Het Handelsblad]
[27 februari 1867 Aankondiging in De Koophandel]
[27 februari 1867 Bericht in Le Précurseur]
[27 februari 1867 Ingezonden Stuk in de Sneeker Courant]
[28 februari 1867 Brief van A. de Vos aan Multatuli]
[28 februari 1867 Voordracht van Multatuli te Antwerpen]
[28 februari 1867 Bericht in het Nieuwsblad voor den Boekhandel]
[28 februari 1867 Verslag in de De Koophandel]
[2 maart 1867 Brief van Multatuli aan De Vos]
[2 maart 1867 Artikel in De Vlinder]
[2 maart 1867 Tweede voordracht van Multatuli in Antwerpen]
[2 maart 1867 Ingezonden stuk in de Sneeker Courant]
[3 maart 1867 Mededeling over Multatuli's voordrachten]
[4 maart 1867 Van den Rijn (XII)]
[6 maart 1867 Ingezonden stuk in de Sneeker Courant]
[7 maart 1867 Van den Rijn (XIII)]
[9 maart 1867 Van den Rijn (XIV)]
[9 maart 1867 Ingezonden stuk in de Sneeker Courant]
[12 maart 1867 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[12 maart 1867 Brief van d'Ablaing aan Van Helden]
[13 maart 1867 Van den Rijn (XV)]
[14 maart 1867 Brief van Tine aan Potgieter]
[16 maart 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[16 maart 1867 Rond den Heerd over Multatuli]
[17 maart 1867 Artikel in De Vooruitgang]
[20 maart 1867 Van den Rijn (XVI)]
[21 maart 1867 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[22 maart 1867 Bericht over derde voordracht]
[23 maart 1867 Brief van Multatuli aan Van Vloten]
[24 maart 1867 Derde voordracht van Multatuli in Antwerpen]
[25 maart 1867 Van den Rijn (XVII)]
[26 maart 1867 Van den Rijn (XVIII)]
[28 maart 1867 Multatuli naar Kinderdijk]
[31 maart 1867 Multatuli keert terug naar Keulen]
[1 april 1867 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[3 april 1867 Van den Rijn (XIX)]
[4 april 1867 Van den Rijn (XX)]
[4 april 1867 Brief van Multatuli aan Flemmich]
[4 april 1867 Brief van Multatuli aan Flemmich]
[5 april 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[5 april 1867 Van den Rijn (XXI)]
[6 april 1867 Brief van Multatuli aan mevrouw Flemmich]
[7 april 1867 Kritiek op Multatuli's derde voordracht]
[8 april 1867 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[Bijlage Kopie van brief aan Multatuli, november 1866]
[april 1867 Nederland publiceert Huets beoordeling]
[9 april 1867 Mededeling postbeambte]
[9 april 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[10 april 1867 Van den Rijn (XXII)]
[11 april 1867 Brief van Multatuli aan Tine]
[12 april 1867 Brief van Multatuli aan Flemmich]
[14 april 1867 Brief van Multatuli aan mevrouw Flemmich]
[17 april 1867 Van den Rijn (XXIII)]
[20 april 1867 Van den Rijn (XXIV)]
[23 april 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[24 april 1867 Van den Rijn (XXV)]
[26 april 1867 Brief van Tine aan Potgieter]
[28 april 1867 Artikel over Multatuli in Het Vrije Woord]
[30 april 1867 Van den Rijn (XXVI)]
[1 mei 1867 Van den Rijn (XXVII)]
[2 mei 1867 Brief van De Vos aan Multatuli]
[6 mei 1867 Van den Rijn (XXVIII)]
[7 mei 1867 Van den Rijn (XXIX)]
[11 mei 1867 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[11 mei 1867 Van den Rijn (XXX)]
[14 mei 1867 Van den Rijn (XXXI)]
[16 mei 1867 Van den Rijn (XXXII)]
[17 mei 1867 Van den Rijn (XXXIII)]
[21 mei 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[22 mei 1867 Van den Rijn (XXXIV)]
[27 mei 1867 Van den Rijn (XXXV)]
[28 mei 1867 Van den Rijn (XXXVI)]
[29 mei 1867 Van den Rijn (XXXVII)]
[31 mei 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[1 juni 1867 Artikel in The North British Review]
[3 juni 1867 Van den Rijn (XXXVIII)]
[6 juni 1867 Brief van Rooses aan De Geyter]
[7 juni 1867 Brief van J. van Lennep aan Multatuli]
[8 juni 1867 Van den Rijn (XXXIX)]
[10 juni 1867 Brief van Multatuli aan Van Lennep]
[14 juni 1867 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[14 juni 1867 Brief van Multatuli aan Rooses]
[14 juni 1867 Brief van Tine aan Potgieter]
[17 juni 1867 Van den Rijn (XL)]
[21 juni 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[22 juni 1867 Van den Rijn (XLI)]
[22 juni 1867 Brief van Rooses aan Multatuli]
[24 juni 1867 Brief van d'Ablaing aan Van Hall]
[25 juni 1867 Brief van d'Ablaing aan Koorn]
[28 juni 1867 Van den Rijn (XLII)]
[1 juli 1867 Van Vloten krijgt ontslag als hoogleraar]
[4 juli 1867 Van den Rijn (XLIII)]
[5 juli 1867 Brief van Multatuli aan Rooses]
[6 juli 1867 Brief van Rooses aan De Geyter]
[10 juli 1867 Van den Rijn (XLIV)]
[22 juli 1867 Van den Rijn (XLV)]
[26 juli 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[27 juli 1867 Van den Rijn (XLVI)]
[29 juli 1867 Van den Rijn (XLVII)]
[29 juli 1867 Brief van d'Ablaing aan Scheurleer]
[1 augustus 1867 Artikel in de Revue Britannique]
[2 augustus 1867 Brief van Multatuli aan Rooses]
[2 augustus 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[2 augustus 1867 Brief van Multatuli aan Van Lennep]
[2 augustus 1867 Brief van Tine aan Potgieter]
[2 augustus 1867 Van den Rijn (XLVIII)]
[3 augustus 1867 Van den Rijn (XLIX)]
[9 augustus 1867 Van den Rijn (L)]
[10 augustus 1867 Van den Rijn (LI)]
[11 augustus 1867 Brief van J. van Lennep aan Multatuli]
[12 augustus 1867 Rondschrijven Van Crombrugghe's Genootschap]
[13 augustus 1867 Van den Rijn (LII)]
[14 augustus 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[14 augustus 1867 Van den Rijn (LIII)]
[14 augustus 1867 Programma van de feesten in Gent]
[17 augustus 1867 Brief van Multatuli aan Rooses]
[17 augustus 1867 Aankondiging letterkundig feest]
[17 augustus 1867 Artikel in Het Volksbelang]
[19 augustus 1867 Brief van Multatuli aan Rooses]
[19 augustus 1867 Programma feestavond]
[20 augustus 1867 Toespraak van Multatuli in het congres]
[20 augustus 1867 Verslag van Multatuli's toespraak]
[20 augustus 1867 Van den Rijn (LIV)]
[20 augustus 1867 Bericht in de Beurzencourant]
[21 augustus 1867 Multatuli op de derde Algemene Zitting]
[21 augustus 1867 Multatuli verdedigt De Geyter]
[21 augustus 1867 Multatuli aan het banket]
[21 augustus 1867 Van den Rijn (LV)]
[21 augustus 1867 Ingezonden brief van Rolin-Jaequemyns]
[21 augustus 1867 Verslag in Le commerce de Gand]
[21 augustus 1867 Bericht in Le Bien Public]
[21 augustus 1867 Bericht in Het Vlaemsche Land]
[22 augustus 1867 Brief van Multatuli aan Rooses]
[22 augustus 1867 Verslag in de Gentsche Mercurius]
[22 augustus 1867 Artikel in Le Bien Public]
[23 augustus 1867 Bericht in de Beurzencourant]
[24 augustus 1867 Brief van Multatuli aan Tine]
[24 augustus 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[24 augustus 1867 Artikel in de Beurzencourant]
[24 augustus 1867 Artikel in Le Bien Public]
[26 augustus 1867 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[26 augustus 1867 Brief van Multatuli aan Vreede]
[26 augustus 1867 Brief van Multatuli aan Te Winkel]
[27 augustus 1867 Brief van Vreede aan Multatuli]
[27 augustus 1867 Van den Rijn (LVI)]
[27 augustus 1867 Ingezonden brief van Rolin-Jaequemyns]
[27 augustus 1867 Bericht Utrechtsch Dagblad]
[28 augustus 1867 Van den Rijn (LVII)]
[28 augustus 1867 Bericht Utrechtsch Dagblad]
[30 augustus 1867 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[31 augustus 1867 Hoofdartikel in Het Volksbelang]
[augustus 1867 Brief van Multatuli aan Rooses]
[3 september 1867 Van den Rijn (LVIII)]
[10 september 1867 Van den Rijn (LIX)]
[10 september 1867 Brief van d'Ablaing aan Koning]
[13 september 1867 Van den Rijn (LX)]
[september 1867 Brief van Multatuli aan redactie Handelingen]
[17 september 1867 Van den Rijn (LXI)]
[19 september 1867 Van den Rijn (LXII)]
[20 september 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[23 september 1867 Van den Rijn (LXIII)]
[24 september 1867 Van den Rijn (LXIV)]
[26 september 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[28 september 1867 Van den Rijn (LXV)]
[2 oktober 1867 Brief van Tine aan Potgieter]
[3 oktober 1867 Van den Rijn (LXVI)]
[4 oktober 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[8 oktober 1867 Van den Rijn (LXVII)]
[10 oktober 1867 Van den Rijn (LXVIII)]
[12 oktober 1867 Brief van Multatuli aan Rooses]
[14 oktober 1867 Van den Rijn (LXIX)]
[14 oktober 1867 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[16 oktober 1867 Van den Rijn (LXX)]
[17 oktober 1867 Van den Rijn (LXXI)]
[19 oktober 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[19 oktober 1867 Bericht Sneeker Courant]
[23 oktober 1867 Van den Rijn (LXXII)]
[24 oktober 1867 Van den Rijn (LXXIII)]
[29 oktober 1867 Van den Rijn (LXXIV)]
[30 oktober 1867 Van den Rijn (LXXV)]
[1 november 1867 De Revue moderne publiceert Max Havelaar]
[5 november 1867 Van den Rijn (LXXVI)]
[8 november 1867 Brief van d'Ablaing aan De Mol van Otterloo]
[12 november 1867 Brief van Multatuli aan Tine]
[12 november 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[12 november 1867 Van den Rijn (LXXVII)]
[14 november 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[18 november 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[18 november 1867 Van den Rijn (LXXVIII)]
[19 november 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[21 november 1867 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[22 november 1867 Van den Rijn (LXXIX)]
[23 november 1867 Feuilleton van H. de Pène]
[27 november 1867 Brief van Multatuli aan Rochussen]
[28 november 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[29 november 1867 Van den Rijn (LXXX)]
[30 november 1867 Brief van Multatuli aan Tine]
[3 december 1867 Van den Rijn (LXXXI)]
[6 december 1867 Brief van Multatuli aan Tine]
[7 december 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[7 december 1867 Van den Rijn (LXXXII)]
[10 december 1867 Van den Rijn (LXXXIII)]
[12 december 1867 Van den Rijn (LXXXIV)]
[13 december 1867 Rekest van Multatuli aan de Koning]
[13 december 1867 Van den Rijn (LXXXV)]
[14 december 1867 Brief van Multatuli aan Tine]
[15 december 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[15 december 1867 Huet schrijft een voorbericht]
[18 december 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[Bijlage De verkladde blaadjes]
[Bijlage Mededeling van C.Th. van Deventer]
[18 december 1867 Brief van Tine aan Potgieter]
[19 december 1867 De Minister van Justitie schrijft de Proc. Gen.]
[20 december 1867 Van den Rijn (LXXXVI)]
[21 december 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[23 december 1867 Brief van Huet aan Multatuli]
[24 december 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[24 december 1867 Brief van Multatuli aan Tine]
[24 december 1867 President Rechtbank schrijft Off. v. Justitie]
[27 december 1867 Van den Rijn (LXXXVII)]
[30 december 1867 Advies van de Officier van Justitie inzake rekest]
[31 december 1867 Brief van Multatuli aan Huet]
[31 december 1867 Brief van Multatuli aan Tine]
[31 december 1867 Van den Rijn (LXXXVII)]
[1 januari 1868 De Revue moderne publiceert Max Havelaar]
[3 januari 1868 Brief van Multatuli aan Huet]
[3 januari 1868 Besluit tot Kamerontbinding]
[4 januari 1868 Wintgens minister van Justitie]
[7 januari 1868 Rappel van de Minister van Justitie]
[8 januari 1868 Brief van Multatuli aan Huet]
[8 januari 1868 Van den Rijn (I)]
[8 januari 1868 Advies van de Rechtbank te Amsterdam]
[9 januari 1868 Brief van Huet aan Multatuli]
[9 januari 1868 Rapport van de Procureur-generaal]
[10 januari 1868 Rapport van de Minister van Justitie]
[11 januari 1868 Van den Rijn (II)]
[11 januari 1868 Besluit van de koning inzake gratie]
[11 januari 1868 Bericht aan de Procureur-generaal]
[12 januari 1868 Brief van Nahuijs aan d'Ablaing]
[13 januari 1868 Brief van Multatuli aan Huet]
[14 januari 1868 Brief van d'Ablaing aan Nahuijs]
[16 januari 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[16 januari 1868 Van den Rijn (III)]
[17 januari 1868 Van den Rijn (IV)]
[18 januari 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[18 januari 1868 Brief van Nahuijs aan d'Ablaing]
[18 januari 1868 Brief van Nahuijs aan d'Ablaing]
[19 januari 1868 Brief van d'Ablaing aan Nahuijs]
[21 januari 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[22 januari 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[22 januari 1868 Verkiezingen Tweede Kamer]
[24 januari 1868 Van den Rijn (V)]
[25 januari 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[25 januari 1868 Van den Rijn (VI)]
[25 januari 1868 Brief van Tine aan Stéphanie]
[29 januari 1868 Van den Rijn (VII)]
[30 januari 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[1 februari 1868 Van den Rijn (VIII)]
[februari 1868 De Engelse vertaling van de M.H. verschijnt]
[4 februari 1868 Van den Rijn (IX)]
[6 februari 1868 Brief van Tine aan Stéphanie]
[8 februari 1868 Brief van Multatuli aan Huet]
[8 februari 1868 Brief van Rochussen aan Multatuli]
[10 februari 1868 Brief van Multatuli aan Rochussen]
[10 februari 1868 Beoordeling in de Daily News]
[12 februari 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[12 februari 1868 Brief van Multatuli aan Huet]
[14 februari 1868 Van den Rijn (X)]
[14 februari 1868 Beoordeling in de Evening Star]
[15 februari 1868 Brief van Huet aan Multatuli]
[17 februari 1868 Van den Rijn (XI)]
[19 februari 1868 Van den Rijn (XII)]
[20 februari 1868 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[25 februari 1868 Van den Rijn (XIII)]
[3 maart 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[3 maart 1868 Multatuli gaat naar Den Haag]
[4 maart 1868 Brief van Multatuli aan Huet]
[4 maart 1868 Van den Rijn (XIV)]
[6 maart 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[7 maart 1868 Artikel van Nahuijs in de Ned. Spectator]
[9 maart 1868 Brief van Multatuli aan Rochussen]
[9 maart 1868 Brief van Rochussen aan Van Zuylen]
[10 maart 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[10 maart 1868 Brief van Tine aan Stéphanie]
[11 maart 1868 Brief van Multatuli aan Huet]
[12 maart 1868 Koninklijk besluit inzake opdracht Huet]
[13 maart 1868 Brief van Multatuli aan Huet]
[14 maart 1868 Artikel in de Sneeker Courant]
[16 maart 1868 Artikel in de Friesche Courant]
[16 maart 1868 Brief van Tine aan Potgieter]
[18 maart 1868 Brief van Multatuli aan Hasselman]
[19 maart 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[22 maart 1868 Brief van De Geyter aan d'Ablaing]
[23 maart 1868 Brief van Multatuli aan Huet]
[23 maart 1868 Brief van Multatuli aan Hasselman]
[23 maart 1868 Artikel in de Friesche Courant]
[24 maart 1868 Van den Rijn (XV)]
[26 maart 1868 Onderhoud met Hasselman]
[26 maart 1868 Artikel in de Friesche Courant]
[27 maart 1868 Brief van Multatuli aan Hasselman]
[28 maart 1868 Brief van Multatuli aan Huet]
[29 maart 1868 Voordracht van Multatuli in Utrecht]
[31 maart 1868 Bericht over Multatuli's voordracht]
[31 maart 1868 Van den Rijn (XVI)]
[1 april 1868 Brief van Multatuli aan Huet]
[1 april 1868 Beoordeling in The British Quaterly Review]
[1 april 1868 Beoordeling in The Westminster Review]
[1 april 1868 Beoordeling in The Contemporary Review]
[3 april 1868 Brief van Huet aan Multatuli]
[3 april 1868 Tine int een wissel]
[5 april 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[5 april 1868 Brief van Multatuli aan Huet]
[6 april 1868 Brief van Multatuli aan Hasselman]
[6 april 1868 Brief van Huet aan Multatuli]
[11 april 1868 Het zwarte boek I in de Sneeker Courant]
[15 april 1868 Het zwarte boek II]
[april 1868 Opinions of the Press]
[17 april 1868 Van den Rijn (XVII)]
[17 april 1868 Brief van Huet aan Multatuli]
[18 april 1868 Het zwarte boek III in de Sneeker Courant]
[19 april 1868 Brief van Multatuli aan Huet]
[21 april 1868 Van den Rijn (XVIII)]
[22 april 1868 Brief van Multatuli aan Tine]
[24 april 1868 Brief van De Geyter aan d'Ablaing]
[24 april 1868 L.A. te Winkel overlijdt]
[25 april 1868 Van den Rijn (XIX)]
[25 april 1868 Het zwarte boek IV in de Sneeker Courant]
[28 april 1868 Begroting van Buitenlandse Zaken verworpen]
[26 augustus 1867
Brief van Multatuli aan Te Winkel]
26 augustus 1867
Brief van Multatuli aan L.A. te Winkel. Twee dubbele velletjes postpapier, geheel beschreven. (M.M.)
supra-abondante: meer dan overvloedige.
variis modis bene fit: het kan op verschillende manieren goed.
Keulen 26 Augustus 1867
Zeer geachte Heer te Winkel,
Ik heb van het Congres geen aangenamer herinnering medegebragt, dan de kennismaking met U. Gy hadt beloofd my te schryven, doch uit vrees dat Ge 't vergeten mogt, schryf ik U.
Vooreerst S.V.P. myn groet aan Profr de Vries, myn vyand. Ja! Want, het is zeer boos, champagne te schenken aan een vergadering die ik op dun bier onthalen (?) moet. En dat heeft uw Collega gedaan. Hy sprak ‘gelyk de bliksem’, en ik arme drommel - reeds door allerlei andere incidenten òp - zag myn taak heel wezenlyk verzwaard door zyn vurige toespraak.
En, daarna, het misverstand van Profr Vreede! Ik ben geprezen omdat ik zweeg. Welnu, als zeker meisje in den Haag, die goede Ideen heeft, en ook goed schryven zou, indien zy slechts niet zoo bang was van 't gewone, en daardoor verviel in hansworstige excentriciteit, zeg ik: ‘Indien iemand my pryst om eenige zaak - ik kan zeggen: ik heb betere dingen gedaan.’
Ja, ik heb betere dingen gedaan dan te zwygen op Profr Vreede's onbedachten aanval. 1o Ik was schor, heesch, vermoeid. 2o Tegen hem spreken was, door zyn flater, àl te makkelyk, en vóór hem (zoo als ik een oogenblik van plan was - ik had een speech gereed. Iets als, ‘Wie zich nooit vergiste, mag dezen heer ophangen... &c &c.) nu, vóór hem spreken had me gevaar doen loopen van schyn op jagt naar den beau rôle.
Dus, summa summarum, 't was geen verdienste dat ik myn mond hield.
Maar - wraak is godenspys, een soort van chocolaad dus, theobroma! Zie hier, hoe ik nu met Prof. Vreede myn chocolaad drink. Ik schryf hem heden:
Hooggeleerde Heer,
“Niet muisstil tegenover de windmakery van den vreemdeling!” Met dien tekst van uwe verhandeling op het Congres, heb Ge myn hart gestolen, en het misverstand van den vorigen avend treedt daarby op den achtergrond.
Doch - een misverstand wàs het! Gy kent my niet. Niet buitenslands tast ik de ellendelingen aan, die Nederland bederven. Dat doe ik in het Land, in de hoofdstad, liefst in 't paleis des Konings, zoo als Gy, des verkiezende, lezen kunt op pag 395 seqq. van den ii Bundel myner “Ideën.”
Geef U, verzoek ik, de moeite het vlugschrift te lezen, dat ik U hierby aanbied, (“Een en ander tegen Bosscha”) en doe - wat Vaderlandsliefde aangaat - eene keuze tusschen my en mooipraters.
Ik heb de eer te zyn &c’ -
Oef!
Oef, is - gy taalgeleerde weet dit - eene onomatopee voor 't uitblazen, na eene moeielyke verlossing in warm weer. En myn chocolaad was heet.-
Hoor eens, nòg zeg ik, dat vergissen menschelyk is. Ik weet dit by supra-abondante ondervinding - maar... maar... maar... ik zou, na zoo'n vergissing, behoefte gevoeld hebben aan schuldbekentenis. En, dit verzeker ik Profr Vreede, zoodra ik hem zal miskend hebben, hoop ik tot hem te gaan, en te zeggen: ik heb gedwaald.-
Indien ik van myn geschryf iets bezat, zou ik het U zenden. Maar dat exemplaar van ‘Een en ander’ is het laatste. Ik bezit geen Havelaar, geen Minnebrieven, geen Vry arbeid, geen Ideen, geen Herdrukken. Niets dan eenige losse bladen, uit de Ideen. Doch daarby is het nieuw bewys van de stelling van Pythagoras. Ik ben zoo vry het u te zenden. Ik ben zoo grootsch op de eenvoudigheid van dat ding, omdat ééne eenvoudig uitgedrukte waarheid my meer geldt, dan alle valsche geestverheffing. De waarheid is poëzie. Wat daarbuiten gaat, is uit den booze. Ik zend U dat losse blad te liever, omdat juist daarop dit onderwerp wordt behandeld - neen, aangeroerd. Als 't u de moeite waard is in myn geschryf rondtesnuffelen, zult ge, hoop ik, overal dien draad door 't weefsel zien loopen. En tot dat rondsnuffelen beveel ik my aan.
Ik ben student in menschkunde, en wilde zoo gaarne eens weten, wat gy van myn studien zegt. Ik weet dat gy u niet zoudt schuldig maken aan oordeelen - laat staan: veroordeelen - voor ge gehoord hadt. Nu, dat komt dan ook zoo dikwyls niet voor, althans zoo plomp niet als voor vier dagen in Crombrugghe. Maar toch, Profr Vreede's... hoe moet ik zeggen? - onbesuisdheid, staat niet geheel alleen in de geschiedenis der meeningen. Anderen zeggen 't maar niet zoo ronduit, dat ze spreken over dingen die ze niet kennen, en missen dus nog de verligtende omstandigheid der opregtheid.-
Ja, ik wilde gaarne dat Gy iets van my laast. Dat Gy van myn schryvery koopt, mag ik niet vergen, 't is alles zeer duur. Maar dat is myn schuld niet.
Daar ik U zoo goed en vriendelyk vond, sneed het my door de ziel, dat ik gefulmineerd heb op uw woordenboek. Zietge, in oogenblikken van opwekking ben ik verwaand, en meen alles beter te weten, en dan word ik driftig tegen ieder die my (genie, d.i.: een professer zonder tractement) wil vertellen hoe ik spellen moet.
Maar ook in minder verwaande stemming, in ‘heele fatsoenlyke’ buien denk ik over spelling en taal geheel anders dan - byna iedereen Ik heb zoo even (om U genoegen te doen) menschkunde geschreven. Wat doen wy met die staart. Dat mensj is een Germanisme, een Arabisme, () een Sanskritisme (manoesjia) waarmede wy Hollanders niet te maken hebben. En als ik nu en dan avond schryf (twee fouten, naar myn meening, in één woord) dan doe ik 't ook om iemand pleizier te doen. Ik hoor, voel en beredeneer: avent. De Friezen en Engelschen sluiten met een d, met een g, misschien zelfs met een v. (de Duitschers niet. Zij liegen, als ze Gustav schrijven, en zeggen Gustaf) Goed. De Friezen zeggen: het brood-is gaar. De Engelschen a bad man. Maar ik kan 't niet zeggen zonder kramp in de keel te krygen, en zeg - gelyk alle Hollanders naar ik meen: - ‘het broo-t-is.’ -
Indien Gy een oog slaat op myn schryvery, meen dan om de liefde wil niet, dat ik ooit eenig woord zóó of zóó spel, omdat ik juist die spelling goedkeur. Geenszins. Dat hangt af van stemming, humeur, ja van 't weêr soms. En meermalen helpt me verschil van spelling in 't uitdrukken van een meening, of in 't toelichten daarvan. ‘Ik las gisteren in eene courant, dat het met de Hollandsche kranten-schryvery ellendig gesteld is.’ &c. &c. Ook verwaarloos ik soms een regel van taal of styl uit... verdriet of verstoordheid. 't Is of ik den lezer toeroep: ‘Ik trek voor U myn zwarten rok niet aan. gy hebt er U niet naar gedragen.’ Of wel: ‘ik ben te bedroefd om my aantekleeden.’ En nòg iets: variis modis bene fit. Zou dit niet een beetje van toepassing moeten gemaakt worden op taal? Waarom dat al te nauwe keurslyf? Reeds nu schiet de uiting zoo oneindig te kort by den indruk. Waarom die uiting zoo te belemmeren? -
Maar, in den grond is nu deze heele pedantery eigenlyk niets dan een der vele manieren waarop zich schuldbesef openbaart. 't Wil eigenlyk zeggen: ‘'t is wel waar, dat ik op Uw woordenboek heb geschimpt, 't is wel waar dat ik daarvan nu, nadat ik U en den Heer de Vries heb leeren kennen, berouw voel, maar... waarom hebt ge my ook zoo gehinderd met uw taalwetten?’ -
Ik wou dat gy boos waart, en my beboettet (hu!) met het leveren van een strafpreek tegen Tacitus die de Germanen verweet dat ze geen woord hebben voor herfst. Ik geloof M'nheer Tacitus op dat stuk aan te kunnen. (schoon ik anders veel van hem houd) -
En nu moet ge my wel schryven. Gy zyt een te vriendelyk man om 't antwoord schuldig te blyven op zoo'n prachtigen brief. Myn adres is: Keulen. Natuurlyk: ‘Boerhaave in Europa.’
Ik groet U en den Heer de Vries zeer hartelyk, en ben met ware hoogachting
UWEDDienstwillige Dienaar
Douwes Dekker
Ik heb onder den brief aan Profr Vreede nog de volgende woorden geschreven:
‘Daar ik U om Uwe cordaatheid en om Uw niet-meegaan met het stroompje van den dag, hoogacht, wenschte ik by U bekend te zyn. Indien ik al myn geschryf bezat, zoude ik zoo vry zyn het U aantebieden. Dat ge alles koopen zoudt, mag ik niet verwachten, het is duur, te duur.
Maar is het te veel gevergd, te verzoeken dat Gy U de “Bloemlezing” aanschaft? Dat is slechts een klein boekje, en geeft, meen ik, een monsterkaartje van de zaken die ik behandeld heb. Hadt ge die Bloemlezing in handen gehad, Gy zoudt U in Crombrugghe niet zoo vergist hebben.’