Volledige Werken. Deel 23. Brieven en dokumenten uit de jaren 1884-1886
[1 januari 1884 Advertentie in Het Nieuws van den Dag]
[2 januari 1884 Brief van Multatuli aan een onbekende]
[3 januari 1884 M.J. de Witt Hamer betaalt voor Tandem]
[januari 1884 Verschijning van Meer licht]
[8 januari 1884 Brief van Multatuli aan H.C. Muller]
[9 januari 1884 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau]
[11 januari 1884 Briefkaart van Multatuli aan Omer Wattez]
[11 januari 1884 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[12 januari 1884 Brief van Multatuli aan J.H. Rothmeyer]
[13 januari 1884 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[januari 1884 Voorwoord 2de druk Een Zaaier]
[januari 1884 Deel brief van Multatuli aan een onbekende]
[17 januari 1884 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[23 januari 1884 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[25 januari 1884 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[26 januari 1884 Brieffragment van Multatuli aan een onbekende]
[30 januari 1884 Briefkaart van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[30 januari 1884 Briefkaart van Multatuli aan M.J. de Witt Hamer]
[5 februari 1884 Brief aan Multatuli van de Nederlandsche Schrijversbond i.o.]
[5 februari 1884 Ontwerptekst Statuten van de Schrijversbond]
[6 februari 1884 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[februari 1884 Brief van Multatuli aan de Nederlandsche Schrijversbond i.o.]
[9 februari 1884 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[11 februari 1884 Briefkaart van Multatuli aan H.J.J. Bos]
[12 februari 1884 Advertentie in Het Nieuws van den Dag]
[15 februari 1884 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[19 februari 1884 Brief van Multatuli en Mimi aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]
[22 februari 1884 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[26 februari 1884 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[27 februari 1884 Briefkaart van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[1 maart 1884 Brief van T.H. de Beer aan Multatuli]
[1 maart 1884 Gedicht van Wouter voor Multatuli]
[5 maart 1884 Brief van Multatuli aan M. Zürcher]
[5 maart 1884 Brief van Multatuli aan F. Domela Nieuwenhuis]
[8 maart 1884 Brief van Multatuli aan H. de Vries]
[8 maart 1884 Briefkaart van Multatuli aan J.B.H. Bremer]
[11 maart 1884 Brief van Multatuli aan A. Merens en C.J.J. Merens-Hamminck Schepel]
[16 maart 1884 Brief van Multatuli aan C.J.J. Merens-Hamminck Schepel]
[16 maart 1884 Brief van F. Domela Nieuwenhuis aan Multatuli]
[maart 1884 Herinnering van F. Domela Nieuwenhuis]
[22 maart 1884 Briefkaart van Multatuli aan F. Domela Nieuwenhuis]
[23 maart 1884 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[24 maart 1884 Bericht in Het Nieuws van den Dag]
[28 maart 1884 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]
[1884 Wilde Halmen van H. Cosman verschijnt]
[13 april 1884 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[april 1884 Artikel van J. Hobbel in De Dageraad]
[21 april 1884 Brief van W.A. Paap aan C. Vosmaer]
[6 mei 1884 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[14 mei 1884 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[22 mei 1884 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[22 mei 1884 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[22 mei 1884 Briefkaart van Multatuli aan W.A. Paap]
[24 mei 1884 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[24 mei 1884 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]
[27 mei 1884 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[31 mei 1884 Brief van Multatuli aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]
[juni 1884 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[3 juni 1884 Mededeling van J. Hobbel in De Dageraad]
[10 juni 1884 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[12 juni 1884 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[17 juni 1884 Brief van Multatuli aan W.A. Paap]
[29 juni 1884 Brief van Mimi aan C. Bremer-Snelleman]
[Zomer 1884 Herinneringen van F. van Eeden]
[12 juli 1884 Konceptbrief van J.B.H. Bremer aan Mimi]
[18 juli 1884 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[20 juli 1884 Brief van Mimi aan J.B.H. Bremer en C. Bremer-Snelleman]
[20 juli 1884 Briefkaart van Multatuli aan J.M. Haspels]
[22 juli 1884 Konceptbrief van C. Bremer-Snelleman aan Mimi]
[16 augustus 1884 Brief van Multatuli aan F.C. Günst]
[17 augustus 1884 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[september 1884 Fragmenten uit Macht tegen recht]
[4 september 1884 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[14 september 1884 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[18 september 1884 Brief van J.J.A. Gouverneur aan A.W.C.M. Verhuell]
[20 september 1884 Bericht in De Protestant]
[30 september 1884 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[1 oktober 1884 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[4 oktober 1884 Bericht in De Protestant]
[13 oktober 1884 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[18 oktober 1884 Bericht in De Protestant]
[8 november 1884 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[11 november 1884 Brief van het Brussels Studentenkongres aan Multatuli]
[november 1884 Artikel van J. Hobbel in De Dageraad]
[16 november 1884 Brief van Multatuli aan het Brussels Studentenkongres]
[16 november 1884 Briefkaart van Multatuli aan H.C. Muller]
[22 november 1884 Brief van H. Cosman aan Multatuli]
[23 november 1884 Brief van Multatuli aan F.C. Günst]
[23 november 1884 Brief van Multatuli aan H.C. Muller]
[25 november 1884 Brief van Multatuli aan H.C. Muller]
[25 november 1884 Ingezonden Brief van Multatuli in De Amsterdammer]
[29 november 1884 Bericht in De Protestant]
[2 december 1884 Kroniek in Het Nieuws van den Dag]
[2 december 1884 Brief van F. Domela Nieuwenhuis aan Multatuli]
[6 december 1884 Artikel in De Protestant]
[13 december 1884 Artikel in De Nederlandsche Spectator]
[13 december 1884 Ingezonden Brief van J. Hobbel in De Protestant]
[13 december 1884 Bericht in De Protestant]
[december 1884 Bericht in De Dageraad]
[17 december 1884 Brief van Multatuli aan J. Hobbel]
[21 december 1884 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[23 december 1884 Briefkaart van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[24 december 1884 Kaartje van Multatuli voor Wouter]
[27 december 1884 Artikel in De Nederlandsche Spectator]
[29 december 1884 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[26 januari 1885 Kroniek in Het Nieuws van den Dag]
[30 januari 1885 Brief van M. Breunissen Troost-Coenders aan Multatuli]
[4 februari 1885 Skriptie van H. Gorter]
[5 februari 1885 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[12 februari 1885 Advertentie in Het Nieuws van den Dag]
[12 februari 1885 Verslag in Het Nieuws van den Dag]
[februari 1885 Artikel van J. de Gruyter in De Dageraad met Kommentaar van J. Versluys]
[17 februari 1885 Brief van Mimi aan J.H. de Haas]
[18 februari 1885 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[februari 1885 M.J. de Witt Hamer betaalt voor Tandem]
[19 februari 1885 Gedicht van W.L. Penning jr]
[20 februari 1885 Brief van J.J.A. Gouverneur aan A.W.C.M. Verhuell]
[24 februari 1885 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[26 februari 1885 Gedicht van J.J.A. Gouverneur voor Multatuli]
[2 maart 1885 Briefkaart van F. Domela Nieuwenhuis aan Multatuli]
[2 maart 1885 Gedicht van C. van der Zeyde voor Multatuli]
[5 maart 1885 Brief van Multatuli aan de Groninger Werklieden]
[6 maart 1885 Brief van Multatuli aan de Groninger Werklieden]
[10 maart 1885 Brief van J.J.A. Gouverneur aan A.W.C.M. Verhuell]
[19 maart 1885 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[21 maart 1885 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[22 maart 1885 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[28 maart 1885 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[15 april 1885 Opdracht van J. de Geyter aan Multatuli]
[17 april 1885 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[17 april 1885 Briefkaart van G.L. Funke aan Multatuli]
[18 april 1885 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[23 april 1885 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[24 april 1885 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[27 april 1885 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[3 mei 1885 Brief van M. Breunissen Troost-Coenders aan Multatuli]
[9 mei 1885 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[10 mei 1885 Brief van Multatuli aan H.C. de Wolff]
[18 mei 1885 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[20 mei 1885 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[20 mei 1885 Brief van Mimi aan M.C. Funke-de Koning]
[28 mei 1885 Brief van C. Busken Huet aan J. Ten Brink]
[28 mei 1885 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[4 juni 1885 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[6 juni 1885 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[9 juni 1885 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[10 juni 1885 Brief van C. Busken Huet aan G.L. Funke]
[11 juni 1885 Briefkaart van Multatuli aan F.C. Günst]
[17 juni 1885 Brief van Multatuli S.E.W. Roorda van Eysinga]
[17 juni 1885 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[19 juni 1885 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[20 juni 1885 Artikel van S.E.W. Roorda van Eysinga]
[21 juni 1885 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[23 juni 1885 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[23 juni 1885 Brief van Mimi aan M.C. Funke-de Koning]
[27 juni 1885 Brief van G.L. Funke aan Multatuli en Mimi]
[27 juni 1885 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[1 juli 1885 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[5 juli 1885 Brief van C. Busken Huet aan J. ten Brink]
[7 juli 1885 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[20 juli 1885 Brief van Mimi aan M.C. Funke-de Koning]
[25 juli 1885 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[27 juli 1885 Brief van C. Busken Huet aan J. ten Brink]
[7 augustus 1885 Brief van C. Busken Huet aan J. ten Brink]
[10 augustus 1885 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[15 augustus 1885 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[16 augustus 1885 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[18 augustus 1885 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[24 augustus 1885 Brief van C. Busken Huet aan J. ten Brink]
[25 augustus 1885 Briefkaart van Multatuli aan C. Vosmaer]
[25 augustus 1885 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[28 augustus 1885 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[28 augustus 1885 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[30 augustus 1885 Brief van Multatuli aan Haspels]
[augustus 1885 Herinneringen van M. Berdenis van Berlekom]
[4 september 1885 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[6 september 1885 Brief van J. ten Brink aan C. Vosmaer]
[9 september 1885 Brief van Multatuli aan M. Berdenis van Berlekom]
[14 september 1885 Brief van Multatuli aan M.J. de Witt Hamer]
[19 september 1885 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[3 oktober 1885 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[4 oktober 1885 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[8 oktober 1885 Brief van Multatuli aan Tj. van Holkema]
[11 oktober 1885 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[12 oktober 1885 Brief van Multatuli aan M. Berdenis van Berlekom]
[12 oktober 1885 Biografische schets door C. Busken Huet I]
[16 oktober 1885 Biografische schets door C. Busken Huet II]
[16 oktober 1885 Reaktie van Mimi]
[17 oktober 1885 Biografische schets van C. Busken Huet III]
[18 oktober 1885 G.L. Funke overlijdt]
[20 oktober 1885 Telegram van Multatuli aan J. Funke]
[20 oktober 1885 In Memoriam G.L. Funke in Het Nieuwsblad voor den Boekhandel]
[21 oktober 1885 Brief van C. Busken Huet aan J. ten Brink]
[21 oktober 1885 Brief van Edu aan W. Kloos]
[22 oktober 1885 Herinnering van J. Funke]
[22 oktober 1885 Biografische schets van C. Busken Huet IV]
[23 oktober 1885 Verslag van de begrafenis van G.L. Funke]
[25 oktober 1885 Brief van Multatuli aan Wouter]
[27 oktober 1885 Biografische schets van C. Busken Huet V]
[27 oktober 1885 Brief van Multatuli aan T. Kouwenaar]
[29 oktober 1885 Biografische schets van C. Busken Huet VI]
[30 oktober 1885 Brief van Multatuli aan Wouter]
[31 oktober 1885 Biografische schets van C. Busken Huet VII]
[2 november 1885 Biografische schets van C. Busken Huet VIII]
[8 november 1885 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[9 november 1885 Brief van Y. Braunius Oeberius-Meyer aan V. en H. Bruinsma]
[18 november 1885 Brief van Multatuli aan C.F. Günst-Schrijver]
[18 november 1885 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[november 1885 Brief van M. Breunissen Troost-Coenders aan Multatuli]
[20 november 1885 Artikel over Busken Huet en Multatuli in De Portefeuille]
[20 november 1885 Artikel over Busken Huet en Multatuli in het Algemeen Handelsblad]
[20 november 1885 Brief van Multatuli aan J.F. Snelleman]
[21 november 1885 Brief van Multatuli aan J.F. Snelleman]
[22 november 1885 Brief van Multatuli aan C.F. Günst-Schrijver]
[1 december 1885 Kroniek van W. Kloos in De Nieuwe Gids]
[2 december 1885 Advertentie in Het Nieuws van den Dag]
[december 1885 Ledenlijst van de Nederlandschen Schaakbond]
[13 december 1885 Brief van Mimi aan M. Berdenis van Berlekom]
[16 december 1885 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[16 december 1885 Advertentie in Het Nieuws van den Dag]
[18 december 1885 Brief van J.W.C.A. Zürcher aan G.C. de Haas-Hanau]
[18 december 1885 Koncept-brief van G.C. de Haas-Hanau aan J.W.C.A. Zürcher]
[23 december 1885 Advertentie in Het Nieuws van den Dag]
[27 december 1885 Artikel over Busken Huet en Multatuli in Het Vaderland]
[29 december 1885 Artikel over Busken Huet en Multatuli in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[29 december 1885 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[1885 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1885 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 januari 1886 Brief van Y. Braunius Oeberius-Meyer aan G.C. de Haas-Hanau]
[5 januari 1886 Brief van Multatuli aan J.W.C.A. Zürcher]
[8 januari 1886 Brief van Multatuli aan M.J. de Witt Hamer]
[8 januari 1886 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[11 januari 1886 Aantekeningen van Mimi in het Dossier Bernhold]
[17 januari 1886 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[18 januari 1886 Briefkaart van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[21 januari 1886 Brief van Multatuli aan M.C. Funke-de Koning]
[22 januari 1886 Brief van Multatuli aan M.C. Funke-de Koning]
[28 januari 1886 Brief van Multatuli aan T.H. de Beer]
[januari 1886 Bespreking van Onze hedendaagsche letterkundigen in De Gids]
[7 februari 1886 Brief van Multatuli aan J.W.C.A. Zürcher]
[9 februari 1886 Briefkaart van Multatuli aan H.C. Muller]
[24 februari 1886 Brief van Multatuli aan J.W.C.A. Zürcher]
[maart 1886 Verschijning van La Restauration de la Royauté van A. von Daehne van Varick]
[16 maart 1886 Brief van M.J. de Witt Hamer aan M. Berdenis van Berlekom]
[1 april 1886 Brief van Multatuli en Mimi aan M. Berdenis van Berlekom]
[3 april 1886 Briefkaart van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[5 april 1886 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[14 april 1886 Brief van Y. Oeberius-Meijer aan G.C. de Haas-Hanau]
[20 april 1886 Brief van Mimi aan M.C. Funke-de Koning]
[25 april 1886 Brief van Multatuli aan M.C. Funke-de Koning]
[30 april 1886 Briefkaart van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[1 mei 1886 C. Busken Huet overlijdt]
[mei 1886 Artikel van M.C. Piepers in De Indische Gids]
[8 mei 1886 Brief van Multatuli aan H.C. de Wolff]
[9 mei 1886 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[12 mei 1886 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[13 mei 1886 Brief van Multatuli aan M. Berdenis van Berlekom]
[mei 1886 Bezoek van F. van Eeden aan Multatuli]
[mei 1886 Brief van C. [Vernée-]Schuitemaker aan Mimi]
[mei 1886 Brief van Y. Oeberius-Meijer aan G.C. de Haas-Hanau]
[24 mei 1886 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[25 mei 1886 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[4 juni 1886 Kommentaar van T.H. de Beer in De Portefeuille]
[10 juni 1886 Brief van Mimi aan E. Bernhold]
[juni 1886 Artikel van Albert Verwey in De Nieuwe Gids]
[22 juni 1886 Brief van Mimi aan M.C. Funke-de Koning]
[23 juni 1886 Brief van F. van Eeden aan Multatuli]
[24 juni 1886 Brief van Multatuli aan H.C. de Wolff]
[29 juni 1886 Brief van Multatuli aan M. Berdenis van Berlekom]
[6 juli 1886 Briefkaart van J. Baarslag aan Multatuli]
[9 juli 1886 Briefkaart van B. de Jong aan Multatuli]
[12 juli 1886 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[20 juli 1886 Brief van Mimi aan J.H. de Haas]
[zomer 1886 Herinneringen van P.H. Ritter Jr]
[31 juli 1886 Briefkaart van Multatuli aan H.C. Muller]
[2 augustus 1886 Briefkaart van Multatuli aan J.F. Snelleman]
[augustus 1886 Herinneringen van H.C. Muller]
[augustus 1886 Herinneringen van H.C. Muller]
[4 augustus 1886 Brief van Multatuli aan M. Berdenis van Berlekom]
[5 augustus 1886 Briefkaart van Multatuli aan J.F. Snelleman]
[6 augustus 1886 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[12 augustus 1886 Brief van Mimi aan J.F. Snelleman]
[14 augustus 1886 Brief van P.H. Ritter aan Multatuli]
[15 augustus 1886 Brief van P.H. Ritter aan Multatuli]
[15 augustus 1886 Brief van Multatuli aan H.C. Muller]
[16 augustus 1886 Brief van P.H. Ritter aan Multatuli]
[16 augustus 1886 Schaaknotitie van Multatuli]
[17 augustus 1886 Brief van Multatuli en Mimi aan M. Anderson]
[18 augustus 1886 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]
[20 augustus 1886 Brief van Multatuli aan H.C. Muller]
[zomer 1886 Herinneringen van F. Domela Nieuwenhuis]
[21 augustus 1886 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]
[21 augustus 1886 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[22 augustus 1886 Briefkaart van Multatuli aan H.C. Muller]
[22 augustus 1886 Herinneringen van W. de Bom]
[22 augustus 1886 Herinneringen van W. de Bom]
[23 augustus 1886 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]
[23 augustus 1886 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[23 augustus 1886 Brief van F. Domela Nieuwenhuis aan Mimi]
[24 augustus 1886 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[26 augustus 1886 Brieffragment van Multatuli aan J.G. Robbers]
[26 augustus 1886 Brieffragment van Multatuli aan M.J. de Witt Hamer]
[30 augustus 1886 Brief van Multatuli en Mimi aan J.F. Snelleman]
[30 augustus 1886 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[30 augustus 1886 Artikel van A. van Assen in Het Vaderland]
[31 augustus 1886 Briefkaart van Multatuli aan M. Berdenis van Berlekom]
[1 september 1886 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[2 september 1886 Bericht in Het Nieuws van den Dag]
[2 september 1886 Brief van Multatuli aan M. Berdenis van Berlekom]
[3 september 1886 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[5 september 1886 Brief van Multatuli aan H.C. Muller]
[5 september 1886 Briefkaart van Multatuli aan J.F. Snelleman]
[18 september 1886 Brief van C. [Vernée-]Schuitemaker aan Mimi]
[20 september 1886 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan F. Domela Nieuwenhuis]
[23 september 1886 Brief van F. Domela Nieuwenhuis aan Mimi]
[28 september 1886 Brief van Mimi aan J.F. Snelleman]
[13 oktober 1886 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[oktober 1886 Drie briefpassages van Multatuli aan Mimi]
[19 oktober 1886 Brief van Multatuli aan Wouter]
[20 oktober 1886 Brief van Multatuli aan M. Berdenis van Berlekom]
[24 oktober 1886 Toegangskaart voor de Rotterdamsche Diergaarde]
[25 oktober 1886 Briefkaart van Multatuli aan W.J.C.A. Zürcher]
[oktober 1886 Brief van H.C. Muller aan Multatuli]
[9 november 1886 Bericht in Het Vaderland]
[9 november 1886 Bericht in Het Rotterdamsch Nieuwsblad]
[9 november 1886 Briefkaart van Multatuli aan P.H. Ritter]
[11 november 1886 Twee advertenties in Het Nieuws van den Dag]
[12 november 1886 Ingezonden mededeling van Multatuli]
[12 november 1886 Herinnering van J.A. Nieuwenhuis]
[13 november 1886 Bericht in De Nederlandsche Spectator]
[13 november 1886 Brief van F. Domela Nieuwenhuis aan Multatuli]
[15 november 1886 Bericht in Het Rotterdamsch Nieuwsblad]
[16 november 1886 Bericht in Het Vaderland]
[18 november 1886 Artikel van Apan in De Wageningsche Courant]
[19 november 1886 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]
[19 november 1886 Brief van C. [Vernée-]Schuitemaker aan Mimi]
[20 november 1886 Bericht van J. Hobbel in Het Rotterdamsch Nieuwsblad]
[20 november 1886 Bericht in De Nederlandsche Spectator]
[20 november 1886 Brief van Mimi aan mevr. G.C. de Haas-Hanau]
[20 november 1886 Bericht in het Groninger Weekblad]
[22 november 1886 Briefkaart van Multatuli aan P.H. Ritter]
[23 november 1886 Brief van Multatuli aan M.J. de Witt Hamer]
[23 november 1886 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]
[25 november 1886 Briefkaart van N. Braunius Oeberius aan G.C. de Haas-Hanau]
[28 november 1886 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]
[29 november 1886 Ingezonden mededeling in Recht voor Allen]
[29 november 1886 Briefkaart van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[1 december 1886 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]
[1 december 1886 Ingezonden mededeling in Recht voor Allen]
[6 december 1886 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]
[7 december 1886 Briefkaart van Multatuli aan Marie Berdenis van Berlekom]
[7 december 1886 Brief van F. Domela Nieuwenhuis aan Mimi]
[8 december 1886 Briefkaart van Mimi aan M. Anderson]
[10 december 1886 Brief van Multatuli aan M. Berdenis van Berlekom]
[12 december 1886 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]
[15 december 1886 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]
[15 december 1886 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[18 december 1886 Briefkaart van Multatuli aan H.C. Muller]
[21 december 1886 Verschijning J.J. van Laars Register op de Ideën]
[23 december 1886 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[23 december 1886 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]
[27 december 1886 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]
[31 december 1886 Briefkaart van H.C. Muller aan Multatuli]
[31 december 1886 Brief van Mimi aan M.C. Funke-de Koning]
[31 december 1886 Brief van P.H. Ritter aan Multatuli]
[31 december 1886 Artikel van H.C. Muller in het Groninger Weekblad]
[31 december 1886 Herinnering van Mimi aan Oudejaarsdag 1886]
[10 mei 1885
Brief van Multatuli aan H.C. de Wolff]
10 mei 1885
Brief van Multatuli aan H.C. de Wolff. Twee dubbele velletjes postpapier, waarvan blz. 1-6 en 7 (⅘) beschreven. (M.M.) De brief werd op 11 mei voltooid.
Nieder Ingelheim, 10 Mei 1885
beste De Wolff! Hartelyk dank voor uw trouwe hulp en voor 't vriendelyk schryven die dat blyk uwer edelmoedige welwillend-heid vergezelde. Het een was zoo welkom als 't ander, en 't is me niet gemakkelyk m'n dankbaarheid daarvoor onder woorden te brengen. Maar ik weet dat het u aangenaam is, iets van my te hooren, en daarom dezen praatbrief, na eerst een en ander uit den uwen beantwoord te hebben.
De gezondheid van U en Uwe lieve vrouw minder goed! En ‘onder Docters behandeling?’ Van zooveel kanten verneem ik iets dergelyks dat ik... irre [1.] irre werden an X: beginnen te twijfelen aan X (du.); in Duitse schrijfletters. word aan de faculteit [2.] faculteit: (bedoeld) de medische faculteit.. Of ligt de fout aan den geest der eeuw en aan wat men wel wat ligtvaardig soms ‘vooruitgang’ noemt. Een mes dat al te scherp gewet wordt, ligt òm [3.] omliggen: verbuigen.. Spannen wy ons denkvermogen te veel in? Is dàt wellicht de oorzaak van de overspanning der zenuwen die we byna overal waarnemen? Sommigen meenen dit, maar zeker is 't daarom niet. Ook myn zenuwen laten te wenschen over, en toch durf ik niet beweren dat ik m'n denkvermogen bovenmatig inspan. Schryf deze betuiging niet toe aan nederigheid. Ik tracht te zeggen wat ik voor waar houd, en zou ook in 't onevenredig inspannen van de intelligentie volstrekt geen eer stellen, dewyl juist het harmonisch gebruik onzer vermogens plicht is. Dat ik ook die plicht gebrekkig vervul, moet ik erkennen, maar de onevenredigheid slaat by my niet over naar den kant van 't overmatig denken. Daar scheelt veel aan. Een andere oorzaak van 't heerschend gebrek aan evenwicht kan misschien liggen in overmaat van slecht verwerkte indrukken, en dit is, geloof ik, myn fout. Alles trek ik me aan, en 't een verdringt het ander. Wanneer dit ook by U de oorzaak der kwaal wezen mocht, is er met gewone geneesmiddelen weinig te bereiken.
Ik doelde zoo-even op de m.i. verkeerde opvatting van 't begrip: ‘vooruitgang.’ Als men de snelheid van locomotie [14.] locomotie: verplaatsing., van tyding erlangen, enz, ‘vooruitgang’ noemt heeft men slechts in zoover gelyk, dat die zaken op zichzelf beschouwd beter dan vroeger marcheeren, maar of de som van algemeen geluk door zulke dingen verhoogd wordt, is de groote vraag. Of zelfs 't is géén vraag. Ik althans beweer dat dit niet het geval is. In andere vakken wordt evenzeer met het begrip: ‘vooruitgang’ gespeeld. De uitdrukking: ‘de arbeider is niet meer, zooals vroeger, 'n slaaf, daar men tegenwoordig z'n werk door machines doet verrichten’ is heel onjuist. De werkman heeft om aan den kost te komen, even als vroeger, noodig zóóveel uren daags te arbeiden. Er zyn staathuishoudkundigen die den lof der werktuigkunde bezingen op 'n toon alsof de ‘mensch’ nu 't snorren der machines op z'n gemak mocht zitten aantezien. De stelling is even gek als de bewering zyn zou, dat de paarden zoo'n best leventje hebben na de invoering der stoomtrekkracht, en dat het beroep van naaister tegenwoordig 'n sinecure was!
En weer op ànder gebied. De scheikunde is zoo vooruitgegaan. Zeker. En wie profiteeren er van in de eerste plaats? 't Zyn immers de vervalschers! Is dit in den waren zin van 't woord: vooruitgang? Maar ook zònder vervalsching - althans zonder bewysbare vervalsching - neemt niet het ongedierte dat den landbouwer traitert [4.] traitert: (naar het Frans: traiter) hinderen. in gelyke - of hooger - mate toe met de voortbrenging van nieuwe, wetenschappelyk uitgedachte meststoffen? En stygt het getal gezonde levensdagen met den vooruitgang in de geneeskunde? Ik weet dat men niet gewoon is daarvan statistiek optemaken, doch àls men dit deed, zou naar ik meen de uitslag ongustig zyn. En 't rechtswezen! En de beschaving, de ware, echte, humane, bedoel ik, en dus 'n andere dan die afgemeten wordt naar de cyfers van jongens en meiden die by loting of huwelyk hun naam kunnen teekenen. En de politiek!
Ziedaar de oorzaken van myn zenuwachtigheid! Ik erger me, èn over de dingen zelf, èn over m'n onmacht om daaraan iets te verbeteren. Tot voor weinige jaren toe heb ik gehoopt, eenmaal 'n standpunt intenemen dat me in staat had gesteld iets degelyks ten goede uitterichten. Die hoop heb ik nu niet meer. En ziedaar den grond van m'n zwygen.
11 Mei
Ge spreekt van ‘voorlopig’ uitstel van den oorlog. Ja, zeker: voorloopig! Overal ligt veel brandstof gereed, en de aanleiding tot bloedige botsingen is bovendien zeer vermeerderd door de zotte ‘Colonial-bestrebungen’ [5.] Colonial-bestrebungen: koloniseer-behoeften (du.) in Duitse schrijfletters. van Duitschland. En de koning van Belgie doet ook mee, op z'n eigen houtje nogal. En Italie! En Oostenryk! En... 'n tal van particuliere fortuinzoekers. Onder die laatsten zyn er die reeds sedert 40, 30 en 20 jaren zich bezig houden met landstelen op Ned. gebied. Onze Kamers, onze ministers, ons Volk, schynt daarmee genoegen te nemen. Men heeft het dan ook te druk met schoolwetten en tariefskwestien! Altyd: à côté de la question! [6.] à côté de la question: bezijden het eigenlijke probleem (fr.) Wat hoofdzaak is, wordt niet aangeroerd. Dit schynt door de ‘partyen’ - diefje met diefjes maat! - achter de schermen te zyn afgesproken. En Heemskerk fabriceert ministertjes uit de bespottelykste grondstof. Nu 'n financieman [7.] 'n financieman: de per 1 mei 1885 benoemde nieuwe minister van Financiën J.C. Bloem was oud-hoofdinspecteur der belastingen. die de zonderlinge eer heeft, 'n gunsteling van Willem II geweest te zyn. Jammer dat Andringa de Kempenaar [8.] de Kempenaar: Jacob M. (van Andringa) de Kempenaar (1793-1870), Nederlands staatsman, door Willem II benoemd tot ontwerper van een nieuwe grondwet in 1848. dood is. Anders had men dat sujet ook nog eens kunnen belasten met 'n deel der volksbelangen.-
Wat overigens dien oorlog aangaat, ik heb er ditmaal geen geloof aan geslagen. Of er in centraal azie al of niet 'n werkelyke casus belli [9.] casus belli: reden tot oorlog (lat.) bestond, hield ik voor geheel onverschillig. Zoo'n vechtreden bestaat er niet die men niet verslikt als 't vechten ongewenscht is, en zònder de minste reden vecht men wèl als men - d.i. 'npaar speculeerende diplomaatjes - wèl behoefte hebben aan oorlog. De eigenlyke oorzaak van oorlog is nooit de naastbyliggende als oorzaak opgegeven aanleiding! (Nap III byv, maakte geen oorlog om de benoeming van 'n duitschen prins [10.] duitsche prins: Leopold von Hohenzollern was in 1869 een der pretendenten voor de Spaanse troon. tot spaansch Koning te beletten - er was niet eens plan op! - maar omdat hy behoefte had aan ‘gloire’ om zich binnenslands staande te houden.)-
De werkkring van onzen besten De Haas komt me uitputtend voor. Hy heeft aanspraak op aller eerbied voor z'n streven, en 't is maar te hopen dat hy 't physiek en finantieel uithoudt. Eén ding is voor hem 'n groot geluk, en byna zou ik zeggen dat ik hem dit benyd. Er is harmonie tusschen z'n roeping, z'n beroep, z'n kunde en z'n smaak. Zelden ontmoet men tusschen die verschillende factoren zooveel overeenstemming, en dit maakt de hooge eischen die z'n levensrichting hem oplegt, eenigszins minder moeielyk te vervullen dan anders 't geval wezen zou. My vooral valt die zeldzame harmonie in 't oog omdat ik zoo diep [11.] diep: oorspr. stond er zwaar. gebukt ga onder 't omgekeerde. Redeneeren, schryven, betoogen, vermanen, waarschuwen - zie, dat alles is me gründlich zuwider! [12.] ist mir gründlich zuwider: staat me grondig tegen (du.) in Duitse schrijfletters. Et pour cause! Ook De Haas zou z'n lust verliezen als hy by voortduring ontwaarde te-vergeefs te arbeiden. O, ik ken Uw vriendelyke tegenspraak op dit punt. Gy - en nog eenige weinigen - beweren dat ik niet te-vergeefs heb geleefd, en als bewys haalt ge aan... nu ja, uw eigen vriendschappelyke gezindheid! Daarvoor ben ik dankbaar, maar... m'n levensdoel bereikt, heb ik niet! Byna kan ik zeggen: in geen enkel opzicht!-
De mededeeling omtrent den toestand van den kleinen Hendrik doet me zeer. Hoe hard voor de ouders, en voor 't arme kind zelf. En ziedaar alweer de onmacht van de faculteit. Die arme Lina! - Wat òns betreft, we zyn met ons drietjes wèl. M'n asthma is, als ik maar m'n rust houd, nogal dragelyk. De lucht is hier ontegenzeggelyk hoogstgezond. Zou 't misschien voor U en uwe vrouw goed zyn eens eenigen tyd hier in ons huisje te komen doorbrengen? Ik weet niet of uw zaken dit zouden toelaten, maar juist als dit niet het geval is, zou daaruit volgen dat uw gestel behoefte hebben kon aan wat vakantie. Rustig zoudt ge hier zyn - dat heet: op dit oogenblik is 't zoo, want welke bezoeken ons wachten, kan ik waarlyk niet zeggen. Van sommigen weet ik dat ze van plan zyn ons dezen zomer te komen zien, maar dat is gewoonlyk iets onbestemds. Jammer dat zoovelen daartoe denzelfden tyd kiezen (nl. Augustus) waardoor dan alles wel wat te veel samenvalt. Maar nogeens, op dit oogenblik is er ruimte in overvloed. Als Henriette meekwam, zou ik erg prettig vinden. Ze zal wel denken dat ik 'n zonderling wezen ben omdat ik haar niet schryf zooals ze sedert lang recht had te verwachten. Welnu, laat haar met U en Uw vrouw hierkomen, dan zal ik haar m'n zwygen duidelyk maken, zóó dat ze my volkomen verontschuldigt. Ik verlies overigens daarby minstens zooveel als zy, want het ware my 'n innig genoegen geweest my met haar bezig te houden. en dit is nòg zoo. De grond van m'n zwygen - en dit eens-vooral, ook jegens U - is hoofdzakelyk: verdriet.-
By alle berichten die van links en rechts tot me komen over ongesteldheid, mag ik niet laten dankbaar te erkennen dat we zoo gezond zyn. (De rekening van den Dr over '84 was 4 of 6 mark, [13.] 4 of 6 mark: oorspr. stond er 'n paar. en zelfs dàt was niet eens noodig geweest.) Daar is nu ook m'n brave beste Funke in de lappenmand, en ik moet erkennen dat ik 'n zwaar hoofd heb in z'n herstel. Overeenstemming tusschen de 4, 6, 8, 10 doktoren en Professers die hem in Holland (en elders) behandelden, bestaat er natuurlyk niet. Feitelyk komt z'n toestand neer op algemeene krachteloosheid, op zwakte, veroorzaakt door (of oorzaak van) koortsachtigheid slapeloosheid, &c. Ten einde raad hebben ze hem nu naar Wiesbaden gezonden, nadat hy reeds vruchteloos te Baden Baden, Montreux en god weet waar, geweest was. Ik bezocht hem eergister, en morgen ga ik er weêr heen. 't Is treurig hem in zoo'n vervallen staat te zien, hy die vroeger altyd 'n voorbeeld was van flinkheid en by de hand zyn! Dat ik nu juist zoo over m'n besten Funke schryf, is omdat ik z'n gedeprimeerden toestand in verband breng met U en Uw vrouw, ook vooral met het oog op de vraag of voor u 't hierkomen nuttig wezen zou? Oppervlakkig geoordeeld - want ik ken de gegevens niet - zeg ik: ja! Immers ‘het is hier zeer gezond!’ Maar... dat is 'n leekenpraatje, niet waar? Wat beteekent dat: ‘zeer gezond’? Eergister by Funke zynde, sprak ik er telkens over en viel dan mezelf in de rede met de bedenking: ‘als 't voor U maar goed by ons is!’ 't Spreekt vanzelf dat ik bang ben voor de verantwoordelykheid, ook om andere redenen dan nu juist het luchtgestel. Ons huiske ligt zeer afgelegen. (de apotheek byv. is meer dan 'n uur gaans ver, en ook de Doctor woont niet in de buurt. Dat is echter minder want hy passeert elken dag ons huis.) Dan onze eenvoudige levenswys. Neen, dit is geen bezwaar, denk ik. Daarover heeft nooit iemand geklaagd. En wat de eenzaamheid aangaat, verveling is hier 'n onbekende zaak. Alzoo, beste De Wolff, denk er eens over. Wat wy Ulieden kunnen aanbieden is: hartelyke ontvangst en frissche lucht met lepels!
Voorloopig beterschap toegewenscht, en m'n hartelyke groete aan U allen, vooral aan de jarige bejaarde, maar jonge Dame. Zou voor haar de reis te vermoeiend zyn? Ik hoop neen, en dan zal ik haar ‘op de handen dragen’ (hm, 'n mal praatje met m'n asthma!) Nu, ik meen maar dat ze hoogstwelkom wezen zal.
Dag, beste De Wolff, hartelyk met u allen gegroet van
Uw liefh.
Dek