Volledige Werken. Deel 18. Brieven en dokumenten uit de jaren 1875-1877
[1 september 1875 Advertentie in de Prov. Geld. en Nijm. Crt.]
[3 september 1875 Bericht in de Prov. Geld. en Nijm. Crt.]
[september 1875 Aanbiedingscirculaire Minnebrieven]
[september 1875 Artikel in de Tolk van den Vooruitgang]
[september 1875 Brochure van Petrus verschijnt]
[14 september 1875 Artikel in Alg. Dagbl. van Ned. Indië]
[14 september 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[15 september 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[15 september 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[18 september 1875 Bericht in De Nederlandsche Spectator]
[20 september 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[21 september 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[22 september 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[24 september 1875 Telegram van Multatuli aan S. Katz]
[24 september 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[27 september 1875 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[29 september 1875 Programma opvoering Vorstenschool Antwerpen]
[4 oktober 1875 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[6 oktober 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[8 oktober 1875 Aanbiedingscirculaire Specialiteiten]
[9 oktober 1875 Briefkaart Multatuli aan J. Waltman]
[14 oktober 1875 Briefkaart Multatuli aan J. Waltman]
[oktober 1875 Duitse vertaling Max Havelaar]
[18 oktober 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[19 oktober 1875 Vierde druk Max Havelaar]
[oktober 1875 Bezoek C. Vosmaer]
[22 oktober 1875 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[23 oktober 1875 Bericht in Sneeker Courant]
[24 oktober 1875 Advertentie vierde druk Max Havelaar]
[24 oktober 1875 Brief van Mina Kruseman aan R.]
[31 oktober 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[november 1875 Recensie Vorstenschool in Vlaamsche Kunstbode]
[1 november 1875 Brief G.L. Funke aan Multatuli]
[2 november 1875 Brief G.L. Funke aan Multatuli]
[2 november 1875 Zesde druk Minnebrieven]
[november 1875 Artikel in de Tolk van den Vooruitgang]
[november 1875 Artikel in de Tolk van den Vooruitgang]
[5 november 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[5 november 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[9 november 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[10 november 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[14 november 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[november 1875 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[16 november 1875 Brief van Mina Kruseman aan haar vader]
[17 november 1875 Bespreking Onkruid o.d.t. in Sneeker Crt.]
[18 november 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[18 november 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[19 november 1875 Bericht opvoering Vorstenschool in Het Vaderland]
[20 november 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[20 november 1875 Bespreking Onkruid o.d.t. in Sneeker Crt.]
[21 november 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[22 november 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[24 november 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[24 november 1875 Advertentie Vorstenschool in Nieuwe Rott. Crt.]
[24 november 1875 Bericht in Sneeker Crt.]
[november 1875 Herinneringen van D. Haspels]
[27 november 1875 Bespreking Vorstenschool in Nieuwe Rott. Crt.]
[29 november 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[30 november 1875 Brief van Multatuli aan M. Engelman]
[30 november 1875 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[2 december 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[2 december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[3 december 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[5 december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[7 december 1875 Specialiteiten herdrukt, 1e afl.]
[10 december 1875 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[12 december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[13 december 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[14 december 1875 Recensie Max Havelaar in Het Schoolblad]
[december 1875 Twee recensies in Het Nederlandsch Tooneel]
[21 december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[21 december 1875 Literatuurgeschiedenis van J. van Vloten verschijnt]
[22 december 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[24 december 1875 Idylle van C. Vosmaer]
[24 december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[25 december 1875 A.C. Loffelt in The Atheneum]
[25 december 1875 Kerstmis bij de Hindoes in De Nederlandsche Spectator]
[25 december 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[december 1875 Brief van Multatuli en Mimi aan C. Vosmaer]
[27 december 1875 Brief van Multatuli aan J.N. van Hall]
[27 december 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[28 december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[29 december 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[december 1875 Rekening van G.L. Funke]
[1875 Aantekeningen in het Memoriaal]
[januari 1876 Rekening-courant Multatuli en G.L. Funke]
[januari 1876 Artikel in de Tolk van den Vooruitgang]
[4 januari 1876 Artikel van Roorda van Eysinga in Het Schoolblad]
[10 januari 1876 Twee bijdragen in de Nederlandsche Kunstbode]
[januari 1876 Recensie Max Havelaar in Het Familieblad]
[januari 1876 Artikel Admiraal in Nederland]
[18 januari 1876 Artikel Stellwagen in Het Schoolblad]
[18 januari 1876 Brief van Multatuli aan A.J. Servaas van Rooyen]
[18 januari 1876 Artikel Geerke in Tooneel Almanak]
[20 januari 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[22 januari 1876 Brief van A.J. Servaas van Rooyen aan Multatuli]
[23 januari 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[25 januari 1876 Eduard Bernhold geboren]
[25 januari 1876 Artikel Versluys in Het Schoolblad]
[26 januari 1876 Brief van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[26 januari 1876 Brief van Multatuli aan J.N. van Hall]
[26 januari 1876 Brief van Multatuli aan A.J. Servaas van Rooyen]
[27 januari 1876 Bericht Spaanse Max Havelaar in Nieuwe Rott. Crt.]
[28 januari 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[28 januari 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[29 januari 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[30 januari 1876 Brief van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[1 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[februari 1876 Bespreking Max Havelaar in Vad. Letteroeffeningen]
[2 februari 1876 Dagboek-aantekeningen van Mimi]
[4 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[4 februari 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[8 februari 1876 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[8 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[9 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan de Redaktie van de Amstelbode]
[10 februari 1876 Artikel in de Nederlandsche Kunstbode]
[11 februari 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[februari 1876 Artikel Admiraal in De Tijdspiegel]
[15 februari 1876 Artikel P. Westra in Het Schoolblad]
[15 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[15 februari 1876 Brief van Multatuli aan J.N. van Hall]
[februari 1876 Artikel Admiraal (II) in Nederland]
[februari 1876 Artikel Multatuli in Het Nederlandsch Tooneel]
[17 februari 1876 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[20 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[februari 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[28 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[maart 1876 Correspondentie in de Tolk van den Vooruitgang]
[1 maart 1876 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[5 maart 1876 Brief van Multatuli aan S. Katz]
[9 maart 1876 Briefkaart van G.L. Funke aan Multatuli]
[10 maart 1876 Brochure Loffelt verschijnt]
[10 maart 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[11 maart 1876 Recensie Loffelts' brochure in Nieuwe Bijdragen]
[11 maart 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[12 maart 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[12 maart 1876 Artikel in de Nederlandse Kunstbode]
[13 maart 1876 Brief van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[14 maart 1876 Artikel Versluys in Het Schoolblad]
[14 maart 1876 Brief van Multatuli aan D.J.A. Haspels]
[maart 1876 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[maart 1876 Artikel in Bredasche Crt.]
[maart 1876 Artikel Admiraal (III) in Nederland]
[17 maart 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[17 maart 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[18 maart 1876 Briefkaart van G.L. Funke aan Multatuli]
[18 maart 1876 Correspondentie in de Nieuwe Bijdragen]
[maart 1876 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[19 maart 1876 Brief van G.L. Funke aan Mimi]
[20 maart 1876 Brief van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[21 maart 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[24 maart 1876 Brief van Multatuli aan W. Pik]
[25 maart 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[27 maart 1876 Briefkaart van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[april 1876 Artikel De Raaf in De Schoolbode]
[april 1876 Brief Cohen Stuart in de Tolk van den Vooruitgang]
[5 april 1876 Brief van Multatuli en Mimi aan G.L. Funke]
[5 april 1876 Brief van Multatuli aan G.J.A. Boulet]
[9 april 1876 Brief van Mimi en Multatuli aan G.L. Funke]
[12 april 1876 Bericht Franse Max Havelaar in de Nieuwe Rott. Crt.]
[april 1876 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[14 april 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[16 april 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[18 april 1876 Bezoek J. Versluys]
[24 april 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[24 april 1876 Brief van Multatuli aan de Redaktie van de Amstelbode]
[30 april 1876 Brief van Multatuli aan F.C. Günst]
[2 mei 1876 Brief van Multatuli aan K.Th. Wenzelburger]
[3 mei 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[6 mei 1876 Briefkaart van Multatuli aan H. de Raaf]
[6 mei 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[8 mei 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[8 mei 1876 Brief van Multatuli aan F.C. Günst]
[8 mei 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[12 mei 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[18 mei 1876 Advertentie in het Nieuws van den Dag]
[19 mei 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[26 mei 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[2 juni 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[3 juni 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[5 juni 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[6 juni 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[8 juni 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[juni 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[16 juni 1876 Brief van Multatuli aan K.Th. Wenzelburger]
[18 juni 1876 Brief van Multatuli aan A.W. Sijthoff]
[19 juni 1876 Brief van Multatuli aan F.C. Günst]
[20 juni 1876 Brief van Multatuli aan J.H. van Offel]
[juni 1876 Brief van Multatuli aan G.W. van der Voo]
[26 juni 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[27 juni 1876 Brochure Van der Voo verschijnt]
[27 juni 1876 Brochure van G.W. van der Voo]
[30 juni 1877 Artikel in Euphonia]
[2 juli 1876 Notulen van De Dageraad]
[5 juli 1876 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[7 juli 1876 Artikel (II) in Euphonia]
[juli 1876 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[11 juli 1876 Brief van Mina Kruseman aan E. Baart]
[14 juli 1876 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[15 juli 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[juli 1876 Ingezonden Brief in de Tolk van den Vooruitgang]
[juli 1876 Artikel Admiraal (IV-V) in Nederland]
[juli 1876 Artikel in de Tolk van den Vooruitgang]
[27 juli 1876 Brief van Multatuli aan K.Th. Wenzelburger]
[31 juli 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[1 augustus 1876 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[3 augustus 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[4 augustus 1876 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[6 augustus 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[13 augustus 1876 Bezoek J. Waltman]
[augustus 1876 Artikel Admiraal (Slot) in Nederland]
[5 september 1876 Verschijning Franse Max Havelaar, deel 1]
[7 september 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[15 september 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[september 1876 Aanbiedingscirculaire Bloemlezing Heloïze]
[september 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[20 september 1876 Brief van A. Nahuys aan G.L. Funke]
[22 september 1876 Brief van Multatuli aan A.S. Kok]
[25 september 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[26 september 1876 Kritiek van mevr. E. Garcin in Le Républicain des P.O.]
[28 september 1876 Verschijning 3e druk Multatuli, door Cd. Busken Huet]
[29 september 1876 Verschijning Bloemlezing, 1e afl.]
[1 oktober 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[4 oktober 1876 Brief van Mina Kruseman aan J.W.]
[8 oktober 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[8 oktober 1876 Brief van Mina Kruseman aan E. Baart en B.P. Korteweg]
[11 oktober 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[17 oktober 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[17 oktober 1876 Verschijning Bloemlezing, 2e afl.]
[17 oktober 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[18 oktober 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[25 oktober 1876 Brief van Mimi aan J. Waltman]
[26 oktober 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[27 oktober 1876 Verschijning Bloemlezing, 3e en 4e afl.]
[28 oktober 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[28 oktober 1876 Prent in De Nederlandsche Spectator]
[29 oktober 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[31 oktober 1876 Recensie Bloemlezing in Het Schoolblad]
[oktober 1876 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[1 november 1876 Circulaire stempelband Bloemlezing]
[4 november 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[6 november 1876 Brief van Multatuli aan A.S. Kok]
[6 november 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[6 november 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[7 november 1876 Verschijning Bloemlezing, 5e en 6e afl.]
[8 november 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[9 november 1876 Aantekening in het Memoriaal]
[10 november 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 november 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 november 1876 Brief van Mimi aan J. Waltman]
[11 november 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[12 november 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[13 november 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[16 november 1876 Dagboek-aantekeningen van Mimi]
[16 november 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[17 november 1876 Verschijning Bloemlezing, 7e-10e afl. compl.]
[18 november 1876 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[18 november 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[18 november 1876 Bericht Spaanse Multatuli-vertalingen in De Nederlandsche Spectator]
[19 november 1876 Advertentie Vorstenschool in Nieuwe Rott. Crt.]
[21 november 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[22 november 1876 Brief van Multatuli aan W.L. Penning]
[22 november 1876 Verslag Vorstenschoolopvoering in Nieuwe Rott. Crt.]
[23 november 1876 Brief van Multatuli aan J.A. Roessingh van Iterson]
[23 november 1876 Bespreking Bloemlezing in Vox studiosorum]
[23 november 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[24 november 1876 Verschijning van Gedachten van A. Buys]
[24 november 1876 Verschijning Ideën VII, 3e stuk]
[25 november 1876 Advertentie Bloemlezing in Nieuwe Rott. Crt.]
[25 november 1876 Bespreking Bloemlezing in Nieuwe Bijdragen]
[26 november 1876 Brief van Multatuli aan Forster]
[27 november 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[november 1876 Brief van W.F. Schook aan J. Schook]
[29 november 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[29 november 1876 Brief van Multatuli aan H. de Raaf]
[29 november 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[30 november 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[december 1876 Bespreking Vorstenschool in Het Nederlandsch Tooneel]
[1 december 1876 Briefkaart van Multatuli aan J.N. van Hall]
[1 december 1876 Advertentie Werken Multatuli in Nieuwe Rott. Crt.]
[2 december 1876 Brief van Mina Kruseman aan H. van Offel]
[2 december 1876 Bespreking Bloemlezing in De Wekker]
[3 december 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[6 december 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[9 december 1876 Brief van Multatuli aan J.N. van Hall]
[12 december 1876 Beoordeling Ideën VII in Het Schoolblad]
[12 december 1876 Artikel Van Vloten in Het Schoolblad]
[12 december 1876 Verschijning Franse Max Havelaar, deel 2]
[12 december 1876 Brief van Mimi aan A.S. Kok]
[14 december 1876 Over Multatuli te Nieuwediep]
[14 december 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[15 december 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[15 december 1876 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[16 december 1876 Brief van Multatuli aan H. de Raaf]
[16 december 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[19 december 1876 Artikel Mansholt in Het Schoolblad]
[25 december 1876 Brief van Mimi aan J.C. Loman]
[26 december 1876 Artikel De Raaf in Het Schoolblad]
[1876 Friese vertaling Het Gebed van de onwetende]
[30 december 1876 Overzicht in The Atheneum]
[december 1876 Bespreking Franse Max Havelaar in Nederlandsch Museum]
[december 1876 Bespreking Bloemlezing in Nederlandsch Museum]
[januari 1877 Rekening-courant Multatuli en G.L. Funke]
[januari 1877 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[4 januari 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[4 januari 1877 Nota voor Multatuli van G.L. Funke]
[10 januari 1877 Bericht in de Nederlandsche Kunstbode]
[20 januari 1877 Brief van Mimi aan J. Waltman]
[20 januari 1877 Vlugmaren in De Nederlandsche Spectator]
[20 januari 1877 Briefkaart van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[22 januari 1877 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[25 januari 1877 Brief van Mimi aan A.S. Kok]
[januari 1877 Artikel Van Vloten in De Levensbode]
[2 februari 1877 Bespreking Bloemlezing in De Locomotief]
[7 februari 1877 Brief van Edu aan Multatuli]
[8 februari 1877 Aanbiedingscirculaire 4e druk Max Havelaar]
[9 februari 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[12 februari 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[februari 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[18 februari 1877 Briefkaart van F.A.H. Pool aan Mimi]
[18 februari 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[19 februari 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[20 februari 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[27 februari 1877 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[februari 1877 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[5 maart 1877 Aantekeningen in het Memoriaal]
[5 maart 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[6 maart 1877 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[7 maart 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[17 maart 1877 Brief van Mimi aan A.C. Loffelt]
[20 maart 1877 Brief van P. Westra aan Multatuli]
[21 maart 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[22 maart 1877 Aantekeningen Dagboek Mimi]
[22 maart 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[23 maart 1877 Aantekeningen in het Memoriaal]
[28 maart 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[maart 1877 Circulaire herdruk Ideën V]
[10 april 1877 Tekst portret Nonni]
[13 april 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[13 april 1877 Brochure Van der Voo, 2e druk]
[19 april 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[22 april 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[27 april 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[2 mei 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[4 mei 1877 Twee bijdragen in Makassaarsch Handelsblad]
[6 mei 1877 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[8 mei 1877 Briefkaart van Multatuli aan P.A. Tiele]
[28 mei 1877 Briefkaart van Nips aan Mimi]
[9 juni 1877 Recensie Bloemlezing in Euphonia]
[13 juni 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[15 juni 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[16 juni 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[18 juni 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[20 juni 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[22 juni 1877 Verschijning Ideën VII, 4e stuk]
[23 juni 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[25 juni 1877 Brief van E. Moïze de Chateleux Jr. aan A.W. Sijthoff]
[26 juni 1877 Artikel De Raaf in Het Schoolblad]
[27 juni 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[29 juni 1877 Briefkaart van Multatuli aan H. de Raaf]
[30 juni 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[11 juli 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[14 juli 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[15 juli 1877 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[juli 1877 Herinneringen bezoek Vitus en Hilda Bruinsma]
[15 juli 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[16 juli 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[21 juli 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[25 juli 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[juli 1877 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[augustus 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[8 augustus 1877 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[18 augustus 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[20 augustus 1877 Briefkaart van Edu aan Multatuli]
[22 augustus 1877 Artikel in Ons Streven]
[22 augustus 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[augustus 1877 Brief van Multatuli aan W. Pik]
[27 augustus 1877 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[28 augustus 1877 Telegram van Edu aan Multatuli]
[augustus 1877 Brief van Multatuli aan W. Pik]
[31 augustus 1877 Afrekening Nieuwe Rott. Schouwburg-vereeniging]
[31 augustus 1877 Edu arriveert te Wiesbaden]
[11 september 1877 Beoordeling Ideën VII in Het Schoolblad]
[12 september 1877 Herinnering van Mimi]
[12 september 1877 Ingezonden brief Bruinsma in Ons Streven]
[12 september 1877 Verslag Mimi inzake Edu en zijn vriendin]
[september 1877 Herinneringen van Marie Anderson]
[14 september 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[16 september 1877 Brief van Mimi aan J. Waltman]
[16 september 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[22 september 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[23 september 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[25 september 1877 Spreekuren van Admiraal in Het Schoolblad]
[september 1877 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[5 oktober 1877 Verschijning Ideën V, 2e herz. druk]
[5 november 1877 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[8 november 1877 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[november 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[19 november 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[23 november 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[29 november 1877 Edu verlaat Wiesbaden]
[november 1877 Artikel Westra in De Levensbode]
[9 december 1877 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[9 december 1877 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[12 december 1877 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[15 december 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[17 december 1877 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[17 december 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[19 december 1877 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[22 december 1877 Bijdrage Tiele in De Nederlandsche Spectator]
[26 december 1877 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[30 januari 1876
Brief van Multatuli aan A.C. Loffelt]
30 januari 1876
Brief van Multatuli aan A.C. Loffelt. Drie dubbele velletjes en een enkel velletje postpapier, geheel beschreven. (U.B. Leiden; fotokopie M.M.)
Wiesbaden Januari 76.
Waarde Heer Van Loffelt!
Ik ontving zoo-even ter inzage, 't eerste nummer van den Kunstbode [1.] De Kunstbode: zie bij 10 januari 1876. waarin alweer eenige liefelykheden van V. Vloten. Nog altyd weet ik niet of 't me zal gelegen komen de stukken van dien man grondig te beantwoorden. Hy liegt! Maar om dit aantetoonen, moet ik zeer intieme verhoudingen aanroeren en blootleggen, die te fyn en te goed zyn voor 'n grof publiek. Dit stuit me, daar ik te doen heb met 'n partner wien niets te grof is. Toen ik den Havelaar schreef, kende ik ‘Publiek’ niet. Al wat ik in dat boek openbaarde omtrent de verhouding tusschen my en m'n vrouw, was niet alleen wáár, maar zelfs voor 'n deel letterlyk de waarheid. Zoo is byv. dat duitsche versje niets dan 'n byeenbrenging van gezegden uit brieven van m'n vrouw. Ik maakte dat - zegge: arrangeerde maar - op verzoek van 'n dame te Cassel, [2.] Wrschl. Ottilie Coss-Katzenstein. Vgl. V.W. X, blz. 16-17. die me vroeg of ik goede tyding van huis had? Dat is lang geleden! Maar tot het laatst toe, was de verhouding niet anders! Daarvan kunnen dozynen, ja misschien honderden, brieven getuigen. Men houde my ten-goede dat ik er tegen opzie die brieven te publiceeren! Dat ‘men’ een-en-ander in myn wyze van doen niet begrypt, kan ik niet helpen. Als ik er toe overging, memoires te schryven - waartoe meer loisir zou noodig zyn dan my gegund is! - zou men misschien verbaasd staan over - och neen, men zou zeggen dat ik loog. En intusschen was zeker doel bereikt, dat - bewust of onbewust - aan 't eind van dien weg ligt. Dit namelyk dat ik die m'n plicht deed, ik die de maatschappy aanklaag van onzedelykheid, gebracht werd op 't bankje van beschuldigden. Die positie accepteer ik niet. Ik ben een goed mensch, en gaf daarvan dure, zeer dure bewyzen. Van 't meerendeel myner 3000000 landgenooten zyn dergelyke bewyzen nog altyd te wachten.
Reeds dit is 'n blyk van verregaande onzedelykheid, dat men den ‘Havelaar’ beantwoordt met beschuldigingen als die welke V. Vl. tegen my uitbracht. (Meen niet dat ik alles gelezen heb. Van de XII (?) artikelen in ‘Onze Tolk’ slechts ± 2½. Toen had ik er genoeg van!) Die beschuldigingen zyn valsch. Ik ben 'n goed mensch, en ook in de meest ordinaire burgerlyke opvatting, 'n beter mensch dan menige épicier. [3.] épicier: kruidenier (fr.) Let wel: in ordinaire opvatting, en niet naar de my tenonrechte aangewreven ‘genie’ begrippen. Niet dan zeer zelden week ik af van 'n hoogst rigoristische levensopvatting. Van m'n 15, 16e jaar af - en meer bepaald van m'n 23e - leek ik meer op 'n Grandisson [4.] Grandisson: de ideale 18e-eeuwse gentleman uit de roman Sir Charles Grandisson (1753) van Samuel Richardson. of Brave Hendrik, dan naar [5.] naar: oorspr. stond er met. m'n eigen begrippen eigenlyk gevorderd werd. Hiertoe was 'n byzondere oorzaak: ik had iets te doen, waartoe onthouding noodig was ‘abstinuit Baccho & Venere! [6.] abstinuit enz.: hij onthield zich van wijn en liefde (lat.) Kluchtig is 't, dat men juist my het tegendeel tracht aantewryven. Kluchtig, ja, maar treurig ook! En alleen mogelyk in 'n maatschappy als de onze! Ik voel me als 'n deftige huisvader, dien door kinderen verweten wordt dat-i 'n koekje heeft gesnoept. Die kinderen houden veel van 'n koekje, en meenen dat 'n volwassen mensch snoept als zy.
Dat m'n tegenwoordige vrouw my, ongehuwd, vergezelde, was van haar - neen, ik verzèg [7.] verzeg: weiger (germ.) 't, my te verantwoorden.
Nog blyft de vraag: of onze maatschappy zóó rein en kuisch is, dat men 't recht hebben zou van zoo'n zaakje 'n aanklagende topic te maken als dat zaakje was zoo als men meent. Maar dit is zoo niet! Doch al ware dit zoo, dan vraag ik of men niet beter deed, z'n afschuw te bewaren voor luî die als geile rekels altyd met den neus snuffelen in de alkoof van 'n ander.
En zie, dit brengt me nu tot het onderwerp waarover [8.] waarover: oorspr. stond er waaromtrent. ik U eigenlyk schryven wou. V. Vloten beroept zich in z'n stuk tegen U op myn woorden over Huet. [9.] zie Idee 1197a; V.W. VII, blz. 312.
Ik weet dat V. Vloten 'n slecht mensch is, maar ik begryp dat gy dit niet weet. Ook zal 't staaltje van z'n goede trouw, dat ik U hier ga leveren, niet voldoende zyn om U te overtuigen. Maar wèl zal 't U op den weg brengen om, goed oplettende en analyseerende, overtuigd te worden.
Ik heb, over Huet sprekende, gezegd: ‘hy behandelt den schryver.’ Hierin ligt volgens V. Vl. 'n verontschuldiging, ja, 'n rechtvaardiging zyner methode om my aantetasten in m'n intiem leven.
Welnu, prys ik Huet omdat-i in z'n litterarische fantazien de ‘persoon’ des schryvers in 't spel brengt? Zeg ik: ‘dàt is Kritiek! H. bepaalt zich niet tot het beoordeelen van 'n boek, maar hy volgt den schryver tot in z'n huiskamer? Tot in z'n persoonlyke verhoudingen? Tot in z'n bed?’
Neen! Ik zeg:
‘De heer H. bepaalt zich niet tot de communicatie dat zeker stuk hem al of niet behaagt - onze meeste critici schynen te meenen dat publiek nieuwsgierig is naar de maat van 't genoegen dat zy gesmaakt hebben - hy behandelt 'n schryver.’
Natuurlyk bedoel ik hier: ‘als schryver.’ En deze bedoeling is duidelyk, want er volgt:
‘Hoe eenvoudig 't woord ‘behandelen’ klinken moge, slechts zeer weinigen weten het te doen...
Kan ik hier bedoeld hebben, 'n genre als waarin zekere schandblaadjes zoo bekwaam zyn? De genre: ‘hi, hi, hi, ik weet wat van hem, hy heeft 'n meisje gezoend?’
‘Slechts zeer weinigen weten het te doen (nam: het ‘behandelen van 'n schryver’) of erger nog, ze geven niet eenmaal blyk van 't pogen, ze kennen den eisch niet...
Kan hier bedoeld zyn ‘de eisch’ zooals V. Vl. blyk geeft m'n woorden optevatten?
‘Onder de “litterarische Fantazien” zyn kunstjuweeltjes waarby 't grootst gedeelte der behandelde werken zeer diep wegzinkt...
Kan hier met het woord: “kunstjuweeltjes” bedoeld zyn: jacht op schandaal?
... “Zóó zelfs dat men betreuren moet, Huët's kritisch talent besteed te zien aan zaken die zooveel ingespannen studie geenszins verdienen.”
Alweer vraag ik of hier “kritisch talent” en ingespannen studie’ van toepassing zyn op den zin die V. Vl. aan m'n woorden wil gehecht zien? Dat ‘talent’ en die ‘studie’ by 't ‘behandelen van een schryver’ zouden dan beteekenen: 't onderzoek of-i ook soms... by 'n meisje had geslapen?
Op die laatste uitdrukking kom ik straks nog eens terug, ik koos ze by voordacht, ge zult zien waarom.-
Myn aandringen op 't ‘behandelen van 'n schryver’ is alzoo, naar ik meen, duidelyk van zin, en men moet òf niet lezen kunnen, òf oneerlyk zyn, om dáárin 'n verontschuldiging van de V. Vlotensche methode te vinden. Is 't valsch of niet dat-i boven de aankondiging van z'n ‘Onkruid o.d.T.’ op blz 4 van den Kunstbode, dat uit z'n verband gerukte woord van my, als motto plaatst? Voor iemand die lezen kan, is de zaak ook zonder verband met het voorafgaande en volgende in m'n noot over Huët, duidelyk. Ik zeg immers niet dat Huet de persoon behandelt, hoezeer ik ook dáártegen geen bedenking heb, indien 't strekken kan om de geestesrichting van den schryver te verduidelyken. (Zie byv. in m'n kritiek van Bilderdyk, waar ik beweer dat z'n begrippen over predestinatie, z'n hofmakery aan Lodewyk en aan de zedelykheidsbegrippen van den dag, in z'n schryven doorstralen. Ook dàt zyn personalia, ja, maar: personalia die invloed hadden op z'n geschriften, byzonderheden die noodig zyn om die [10.] die: oorspr. stond er in die. schriften te verklaren, om de fouten van B. als schryver begrypelyk te maken.)-
Geheel afgescheiden van de toelichting (myner meening dat 'n criticus 'n schryver behandelen moet) welke te halen is uit de woorden die den tekst voorafgaan en volgen, en die niet dan met kwaden wil kunnen worden over 't hoofd gezien, vraag ik of de zin niet volkomen duidelyk is, door m'n gedurig klagen over onbekookte mooivindery? Het woord ‘behandelen’ staat blykbaar tegenover 't stompzinnig ‘mooi’ of ‘niet-mooi’ vinden van 'n boer in een museum, en geenszins tegenover 't vermyden van schandaalkroniek. Dàt heb ik waarachtig nooit aangeprezen, en men moet al zeer onbekend zyn met... hoe zal ik 't zeggen? Met den toonsleutel waaruit ik zing, om me zoo'n grofheid aantewryven. Doe me het genoegen, eens in den VI bundel dat No 1197 natelezen, en daarby U gedurig 't gebruik voor den geest te stellen, dat V. Vl. meent te mogen maken van 't woord: ‘Huët behandelt 'n schryver.’ Geef U zelf dan eens reden van den indruk dien z'n citeeren en toepassen op U maakt. Ik noem zoo'n handelwyze valsch.-
Ik zei zoo-even te zullen terugkomen op de uitdrukking waarin iets voorkomt over 'n ‘meisje’. Die scheen u wat plomp, niet waar? Welnu, ze is niet plomp genoeg. Om Van Vl. te karakteriseeren had ik moeten zeggen: ‘by een meid.’ Want, om dat karakteriseeren was 't me te doen, en ziehier nu 'n staal van wat ik me als geoorloofd voorstel by 't ‘behandelen’ van den schryver Van Vloten. In ‘Onze Tolk’ was eens 'n vraag geopperd van bibliografischen of biografischen aard betreffende 'n engelsch schryver (Sheridan? Sterne? Goldsmith? Swift? Dit is me ontgaan. Als ik aan 't zoeken ga - want ik moet het ding hebben - raak ik uit m'n koers.) Van Vloten iets omtrent het bedoeld onderwerp gevonden hebbende, deelt het mede. 't Besloeg 'n regel of drie, vier, en de weetgierige lezer of onderzoeker was 'n dagteekening of iets van dien aard ryker. Men kon voldaan wezen. ‘Neen, dacht V. Vl. ik weet nog meer dan dat, en 't zou jammer wezen dat onder de korenmaat te laten!’ Althans hy greep die gelegenheid aan, om den volke meetedeelen dat hem in z'n nasporingen omtrent dien datum (?) berichten waren onder de oogen gekomen dat de dichter...
‘Zoo dikwyls by een meid sliep!’
Dááraan wydde hy 'n groot aantal nauw-gezette regels, zeker tienmaal meer dan aan de nagevorschte byzonderheid! By de ‘behandeling’ van den schryver V. Vl. neem ik dit aan, als kenschetsende vingerwyzing omtrent z'n persoonlykheid, gelyk ik zekeren P. Boddaert [11.] Zie aantekeningen bij 28 jan. 1876. voor 'n smeerig individu houd, zonder iets van hem te kennen dan z'n drekpoëzie! By 't noemen van dien naam, was ik minder ver uit de buurt dan men meent. Is niet diezelfde V. Vl. de uitgever van de ‘galante dichtluimen’ of is 't laster dat die vuile stukken, als onder zyn auspices herdrukt, in sommige kranten geannonceerd staan? Ik vraag dit, omdat ik dat boek nooit in handen had, en de mogelykheid inzie dat 'n boekverkooper - neen, dan hadden we al lang van 'n protest gehoord! Bovendien, zelf gelezen heb ik de smeerlappery: ‘een Jan Salie uit vorigen tyd’ in z'n levensbode! Bah!
En zóó'n kerel beschuldigt my van onzedelykheid! En die man tracht myn intiem leven op straat te brengen, een leven dat uit offer, ontbering en arbeid bestaat! Ik schaam my over de soort van wapens, waarmee men my aanvalt! Heb ik er aanleiding toe gegeven dat men my ‘behandelt’ niet als schryver, o, neen, maar als 'n kaailoper? [12.] kaailoper: zwerver.-
Onwillekeurig schreef ik U uitgebreider dan m'n voornemen was. Hoofddoel blyft, U middel aantewyzen om V. Vl. op z'n plaats te zetten over z'n verdraaien van 't woord: ‘behandelen van een schryver,’ in tegenstelling van bête ‘mooi’ vinden zonder analyse van methode of strekking. Gy, beter dan iemand, zult dit begrypen, gy die U myn wrevel over dat mooi vinden kondet verklaren, wat by zoo weinigen 't geval was.
Dat V. Vl.'s pogingen in zoover doel treffen, dat ze myn walging van ‘publiek’, en van ‘aan den weg timmeren’ verhoogen, is waar. Als ik 't niet moest doen om den broode - 'n gevolg van de voortdurende rechtsweigering in de Havelaarszaak, 'n onzedelykheid waarmee de natie genoegen schynt te nemen - nu, dan kreeg Publiek nooit meer 'n letter van me te zien. Ik ben zoo ‘vertoonziek’ zegt V. Vl. Hy weet het! Ik kan U verzekeren dat ik nog altyd even schuw ben om me te kyk te geven aan Publiek, als den eersten dag. Juist dááruit sproot m'n niet gewone openheid voort, zoo als ik schetste in de Minnebrieven [13.] Zie V.W. II, blz. 64., naar aanleiding van die hertogen van Gelderland. Welk schryver - in Holland, namelyk, - durfde zich zóó te laten zien als ik? Welnu, dit was juist omdat ik er zoo tegen opzag. En de uitkomst heeft geleerd dat m'n publiek zooveel oprechtheid niet waard was.
Wees intusschen vriendelyk gegroet
van t.a.v.
DouwesDekker
Dìt ben ik met V. Vl. eens, dat Vosmaer me in z'n ‘Zaaier’ niet behandelt zooals ik beweer dat men 'n schryver behandelen moet. Pryzen is geen analyzeerende kritiek.
Daar valt m'n oog nog eens op V. Vloten's stuk tegen U, en ik zie dat-i door 'n klein jezuïterytje blyk geeft van opzettelyke verdraaijing van den zin myner woorden, er op rekenende dat men 't verband zou over 't hoofd zien.
Ik had gezegd dat H. zich niet by mooi vinden bepaalde, maar: ‘hy behandelt den schryver.’
V. Vloten laat me zeggen:
‘H. behandelt - naar aanleiding zyner geschriften - den schryver.
Dat onderhalen van 't woord ‘schryver’ en de binnengesmokkelde tusschen zin, zyn valschheden. 't Moet nu schynen alsof ik ‘schryver’ en ‘geschriften’ tegenover elkander plaats (wat soms inderdaad kan te-pas komen) terwyl ik juist met het woord: ‘schryver’ z'n geschriften bedoelde, en wel in den zin zooals men zegt: 't behandelen van Cicero, d.i. ‘het verklaren, toelichten, uitpluizen &c, der werken van Cicero.’
Door 't onderhalen van 't woord behandelen in myn tekst, is de bedoeling myner woorden (vooral in 't verband!) duidelyk.
Maar nu begint V. Vl. met ook 't woord ‘schryver’ te onderhalen. Myn onderstreeping van ‘behandelen’ durfde hy niet weglaten. De lezer krygt nu van hem [14.] krygt nu van hem: oorspr. stond er zou nu. de keus [15.] de keus: oorspr. stond er de keus hebben. om òf op ‘behandelen’ of op ‘schryver’ te drukken. Om echter de intonatie - en 't daaruit voortspruitende verkeerd verstaan - naar z'n zin te leiden, voegt hy er den tusschenzin in die den lezer dwingt op 't woord ‘schryver’ te drukken.
‘H. behandelt - naar aanleiding der geschriften - de geschriften van den S.’ zou geen zin hebben. Met zyn woord: ‘schryver’ wordt dus volgens V. Vl. niet ‘de geschriften van den S. maar hyzelf bedoeld. Zie, aldus:
Stel dat 'n schooljongen gezegd had: ‘we behandelen Cicero.’
Is dit niet geheel iets anders dan: ‘We behandelen - naar aanleiding van Cicero's geschriften - (de persoon van) Cicero?’
Dwingt niet dat ingesmokkelde woord ‘geschriften’ om op 't behandeld voorwerp te drukken als iets dat buiten die geschriften ligt?-
Een gelyke valsheid begaat hy omtrent Roorda. Deze zegt [16.] Zie bij 4 jan. 1876. uitdrukkelyk dat-i slechts kennis draagt van V. Vl's aanvallen in den Levensbode, en de stukken in ‘Onze Tolk’ niet gelezen heeft. Hy bespreekt nu 't wèl gelezene. V. Vloten zegt dat R. de stukken in ‘O. Tolk’ niet onder de oogen hebbende gehad: ‘er toch over doorslaat, natuurlyk als een blinde over de kleuren, en met het grootste zelfvertrouwen.’ Is dit eerlyk? En waarom noemt-i 't Schoolblad niet? Dáárin schreef Roorda, een stuk overigens dat ik geheel desavoueer.-
Zulke valsheden van V. Vl. kan ik by menigte aantoonen. Na myn kritiek van Bilderdyk's Floris, zei hy dat ik niets nieuws verkondigde, dat hy (of ‘men’) niet van my te leeren had, dat dit stuk &c was. Welnu, datzelfde stuk staat in zyn Bloemlezing uit Bilderdyks werken!
Wat my aangaat, ik ben sedert lang overtuigd dat V. Vl niet de minste letterkundige (noch andere) conscientie heeft. Hy dorst naar opgang, n'importe [17.] n'importe: het hindert niet (fr.) hoe verkregen! En als de nood aan den man komt, kruipt hy in z'n schulp (Zie z'n smeekschrift aan de rechters II instantie in de zaak van Mosselmans. [18.] Mosselmans: Balduines C.J. Mosselmans (1830-1894), dominee en kerkhervormer; diende in 1871 een aanklacht wegens laster in tegen Van Vloten, waarop deze veroordeeld werd.