Multatuli.online

Volledige Werken. Deel 14. Brieven en dokumenten uit de jaren 1870-1871

Voorbericht

Nota

[1 januari 1870 Edu wordt zestien jaar]

[januari 1870 Brief van De Vletter aan Multatuli]

[6 januari 1870 Artikel van A. Buijs in Asmodée]

[8 januari 1870 Ideeën van Quintillianus in De Dageraad]

[13 januari 1870 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]

[13 januari 1870 Artikel in de Soerabaya Courant]

[januari 1870 Brief van De Vletter aan Multatuli]

[20 januari 1870 Bijdrage van Jhr. F.A. Hartsen in Asmodée]

[28 januari 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]

[28 januari 1870 Brief van Edu aan Stéphanie]

[31 januari 1870 Causerie XVII, eerste deel, in De Locomotief]

[2 februari 1870 Causerie XVII, tweede deel]

[2 februari 1870 Rekest voor J. de Vletter]

[4 februari 1870 Causerie XVII, derde deel, in De Locomotief]

[7 februari 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]

[13 februari 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]

[14 februari 1870 Brief van Multatuli aan Boelen]

[15 februari 1870 Causerie XVIII in De Locomotief]

[17 februari 1870 Artikel van A. Buijs in Asmodée]

[25 februari 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]

[2 maart 1870 Multatuli wordt vijftig jaar]

[maart 1870 Brief van De Vletter aan Multatuli]

[18 maart 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]

[24 maart 1870 Multatuli schrijft aan De Vletter]

[26 maart 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]

[Bijlage Vier artikelen van Sentot in het Stuiversblad]

[31 maart 1870 Bijdrage van Jhr. F.A. Hartsen in Asmodée]

[1 april 1870 Brief van De Vletter aan Multatuli]

[1 april 1870 Kwitantie van Baron van Plettenberg]

[april 1870 Multatuli vertrekt naar Duitsland]

[12 april 1870 Bijdrage van Roorda van Eysinga in De Locomotief]

[Bijlage Mededelingen over Multatuli's verblijf in Mainz]

[23 april 1870 Brief van A. van der Ghinst aan Multatuli]

[25 april 1870 Brief van A. van der Ghinst aan Multatuli]

[26 april 1870 Brief van Multatuli aan Straatman]

[4 mei 1870 Brief van Schadd aan Straatman]

[5 mei 1870 Bijdrage van Multatuli in Het Noorden]

[12 mei 1870 Tweede bijdrage van Multatuli in Het Noorden]

[13 mei 1870 J.C.P. Hamminck Schepel overlijdt]

[15 mei 1870 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]

[19 mei 1870 Derde bijdrage in Het Noorden]

[21 mei 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]

[26 mei 1870 Vierde bijdrage in Het Noorden]

[27 mei 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]

[27 mei 1870 Ottilie Katzenstein-Coss overlijdt]

[28 mei 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]

[29 mei 1870 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]

[29 mei 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]

[30 mei 1870 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]

[mei 1870 Tine, Edu en Nonni verlaten Den Haag]

[Bijlage Mededelingen van A. Douwes Dekker-Post v. L.]

[1 juni 1870 Nonni wordt dertien jaar]

[1 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[1 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[1 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]

[2 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]

[2 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]

[2 juni 1870 Vijfde bijdrage in Het Noorden]

[juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[5 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]

[5 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]

[5 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]

[5 juni 1870 Brief van A. van der Ghinst aan Multatuli]

[6 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]

[6 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]

[7 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]

[8 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]

[8 juni 1870 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]

[9 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]

[9 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]

[9 juni 1870 Zesde bijdrage in Het Noorden]

[11 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]

[12 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[14 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[juni 1870 Mededelingen van Mimi]

[16 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[16 juni 1870 Zevende bijdrage in Het Noorden]

[18 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[23 juni 1870 Achtste bijdrage in Het Noorden]

[25 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[27 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[1 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[1 juli 1870 Divagatiën I in Nederland]

[1 juli 1870 Negende bijdrage in Het Noorden]

[8 juli 1870 Tiende bijdrage in Het Noorden]

[9 juli 1870 Huwelijk van Sietske Abrahamsz]

[11 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[14 juli 1870 Artikel van Jhr. Hartsen in Asmodée]

[15 juli 1870 Elfde bijdrage in Het Noorden]

[16 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[18 juli 1870 Afkondiging pauselijke onfeilbaarheid]

[19 juli 1870 Oorlogsverklaring Frankrijk-Pruisen]

[Bijlage Mededelingen van Mimi over Mainz]

[21 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[21 juli 1870 Multatuli schrijft Idee 738]

[22 juli 1870 Twaalfde bijdrage in Het Noorden]

[22 juli 1870 Multatuli en Mimi naar Gustavsburg]

[23 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[24 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[25 juli 1870 Brief van Tine aan Potgieter]

[26 juli 1870 Multatuli schrijft Idee 747]

[28 juli 1870 Bijdrage van Multatuli in De Locomotief]

[29 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[29 juli 1870 Laatste bijdrage in Het Noorden]

[30 juli 1870 Artikel van Huisman in De Dageraad]

[31 juli 1870 Brief van Potgieter aan Van Vloten]

[1 augustus 1870 Multatuli schrijft Idee 756]

[1 augustus 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[1 augustus 1870 Divagatiën II in Nederland]

[2 augustus 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[5 augustus 1870 Bericht in Opregte Haarlemsche Courant]

[17 augustus 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[17 augustus 1870 Eerste helft Ideën I verschijnt]

[Bijlage Reklame voor Multatuli's werken]

[19 augustus 1870 Mededeling van Mimi inzake honorarium]

[Bijlage Aantekeningen van Mimi]

[1 september 1870 Divagatiën III in Nederland]

[1 september 1870 Brief van Tine aan Potgieter]

[2 september 1870 Het Franse Rijnleger capituleert]

[4 september 1870 Napoleon III afgezet]

[Bijlage Mededelingen van Mimi over Gustavsburg]

[17 september 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]

[17 september 1870 Eerste aflevering Ideën III verschijnt]

[20 september 1870 Tine int honderd francs]

[20 september 1870 Brief van Tine aan Potgieter]

[22 september 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]

[29 september 1870 Brief van J. van Gennep aan Van der Hoeven]

[3 oktober 1870 Multatuli schrijft voetnoot bij Idee 738]

[4 oktober 1870 Ingezonden stuk van J. van Gennep]

[5 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]

[Bijlage Mededelingen van Mimi over Multatuli's reactie]

[6 oktober 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[7 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]

[Bijlage Mededelingen van Mimi over Gustavsburg]

[12 oktober 1870 Artikel in de Sneeker Courant]

[14 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]

[14 oktober 1870 Brief van J. van Gennep aan Van der Hoeven]

[15 oktober 1870 Oproep in De Werkman]

[18 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[18 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]

[19 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]

[19 oktober 1870 Artikel in de Sneeker Courant]

[20 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]

[20 oktober 1870 Brief van J. van Gennep aan Van der Hoeven]

[21 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]

[Bijlage Mededelingen van Mimi]

[21 oktober 1870 Brief van Tine aan Potgieter]

[21 oktober 1870 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]

[22 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]

[oktober 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[23 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]

[24 oktober 1870 Bijdrage van Multatuli in De Locomotief]

[24 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]

[25 oktober 1870 Telegram van Bokma]

[25 oktober 1870 Brief van J. van Gennep aan Van der Hoeven]

[25 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]

[25 oktober 1870 Brief van J. van Gennep aan Multatuli]

[Bijlage Mededelingen van Mimi]

[27 oktober 1870 Het franse Moezelleger capituleert]

[29 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]

[29 oktober 1870 Mededelingen in De Werkman]

[30 oktober 1870 Bericht in het Handelsblad]

[1 november 1870 Multatuli en Mimi vestigen zich in Wiesbaden]

[2 november 1870 Tine int honderd francs]

[3 november 1870 Brief van J. van Gennep aan Multatuli]

[Bijlage Mededelingen van Mimi]

[november 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[5 november 1870 Bericht en artikel in De Werkman]

[9 november 1870 Multatuli voltooit Nog-eens Vrye Arbeid]

[10 november 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]

[10 november 1870 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[10 november 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]

[10 november 1870 Brief van A.L. van Plettenberg aan Waltman]

[12 november 1870 Kwitantie van Plet]

[12 november 1870 Artikel in De Werkman]

[13 november 1870 Oproep in de N.R.C.]

[14 november 1870 Brief van J. van Gennep aan Multatuli]

[19 november 1870 Multatuli schrijft Van Gennep]

[19 november 1870 Brief van W. van Lennep aan Multatuli]

[19 november 1870 Berichten in De Werkman]

[19 november 1870 Artikel in de Zaanlandsche Courant]

[19 november 1870 Ingezonden Stuk in de Java-Bode]

[20 november 1870 Kritiek in Onze Tolk]

[23 november 1870 De tweede aflevering van Ideën III verschijnt]

[25 november 1870 Brief van J. van Gennep aan Multatuli]

[26 november 1870 Bericht en Ingezonden Stukken in Zaanl. Crt.]

[26 november 1870 Artikel van Sentot in De Dageraad]

[27 november 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]

[28 november 1870 Aantekeningen van Multatuli]

[29 november 1870 Bericht in Het Vaderland]

[30 november 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[30 november 1870 Eerste helft Ideën II herdrukt]

[1 december 1870 Artikel in Asmodée]

[2 december 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[4 december 1870 Brief van Multatuli aan De Geyter]

[6 december 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]

[7 december 1870 Brief van Huisman aan Multatuli]

[Bijlage Mededelingen van Mimi]

[7 december 1870 Tweede helft Ideën II herdrukt]

[7 december 1870 Circulaire van G.L. Funke]

[Bijlage Bestellijstje van G.L. Funke]

[8 december 1870 Bijdrage van Jhr. Hartsen in Asmodée]

[8 december 1870 Artikel van Buijs in Asmodée]

[12 december 1870 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]

[Bijlage Mededelingen van Mimi over Specialiteiten]

[12 december 1870 Ingezonden Stuk in de Arnhemsche Courant]

[13 december 1870 Ingezonden Stuk van J. van Vloten]

[15 december 1870 Wissel op naam van Multatuli]

[15 december 1870 Bericht in het Handelsblad]

[Bijlage Mededelingen van Mimi]

[december 1870 Aanbiedingsbericht van K.H. Schadd]

[16 december 1870 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[18 december 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[18 december 1870 Concept mededeling van Tine]

[19 december 1870 Concept ingezonden Stuk]

[20 december 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]

[20 december 1870 Bericht over geveild auteursrecht]

[21 december 1870 Bericht uit Sneek aan N.R.C.]

[22 december 1870 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]

[22 december 1870 Kwitantie van Plet]

[23 december 1870 Tine int honderd francs]

[23 december 1870 Brief van Tine aan Potgieter]

[24 december 1870 Nog-eens Vrye Arbeid verschijnt]

[24 december 1870 Ingezonden Stuk in Leidsch Dagblad]

[25 december 1870 Multatuli schrijft Wertheim]

[26 december 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]

[27 december 1870 Telegram van Wertheim aan Multatuli]

[27 december 1870 Brief van Stieltjes aan Multatuli]

[27 december 1870 Brief van Wertheim aan Quack]

[29 december 1870 Brief van Wertheim aan Multatuli]

[december 1870 Notitie in Uilenspiegel]

[31 december 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]

[31 december 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]

[31 december 1870 Brief van Roorda van Eysinga aan Multatuli]

[1 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[1 januari 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[2 januari 1871 Brief van Multatuli aan redactie van Onze Eeuw]

[2 januari 1871 Brief van Multatuli aan Wertheim]

[2 januari 1871 Ingezonden Stuk van Oud-Officier]

[3 januari 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]

[6 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]

[6 januari 1871 Beoordeling van Nog-eens Vrye Arbeid]

[6 januari 1871 Ingezonden Stuk in De Locomotief]

[8 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]

[9 januari 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]

[9 januari 1871 Brief van Wertheim aan Multatuli]

[10 januari 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]

[11 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[11 januari 1871 Artikel van RvE in de Sneeker Courant]

[12 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]

[12 januari 1871 Brief van Multatuli aan Bokma]

[12 januari 1871 Brief van Multatuli aan Tiedeman]

[13 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]

[13 januari 1871 Brief van Multatuli aan Jhr. van Sypenstein]

[13 januari 1871 Brief van Multatuli aan Baron van Plettenberg]

[15 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]

[15 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[januari 1871 Ingezonden Stuk van Huisman]

[15 januari 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]

[17 januari 1871 Artikel in De Locomotief]

[18 januari 1871 Artikel van RvE in de Sneeker Courant]

[18 januari 1871 Proclamatie van het keizerrijk Duitsland]

[19 januari 1871 Brief van Multatuli aan Potgieter]

[19 januari 1871 Bericht in Het Vaderland]

[20 januari 1871 Artikel van Multatuli in Het Noorden]

[20 januari 1871 Max Havelaar derde druk verschijnt]

[21 januari 1871 Frans gedicht van Multatuli]

[21 januari 1871 Ingezonden Stuk in Het Vaderland]

[21 januari 1871 Artikel in Het Vaderland]

[21 januari 1871 Beoordeling in de Sneeker Courant]

[21 januari 1871 J.J. Rochussen overlijdt]

[22 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[22 januari 1871 Bericht in het Algemeen Handelsblad]

[22 januari 1871 Bericht in de N.R.C.]

[22 januari 1871 Artikel in de N.R.C.]

[25 januari 1871 Kwitantie van Plet]

[25 januari 1871 Briefkaart van Wolters aan d'Ablaing]

[25 januari 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]

[27 januari 1871 Brief van Multatuli aan Keller]

[28 januari 1871 Artikel in De Werkman]

[28 januari 1871 Ingezonden Stuk in De Toekomst]

[29 januari 1871 Brief van Kern e.a. aan Multatuli]

[30 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[31 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]

[31 januari 1871 Eerste artikel in het Dagblad]

[1 februari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[1 februari 1871 Bericht inzake de Multatuli-Commissie]

[1 februari 1871 Tweede artikel in het Dagblad]

[1 februari 1871 Ingezonden Stuk in De Toekomst]

[1 februari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]

[2 februari 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]

[2 februari 1871 Derde artikel in het Dagblad]

[3 februari 1871 Brief van Tine aan Potgieter]

[3 februari 1871 Vierde artikel in het Dagblad]

[4 februari 1871 Ingezonden Stuk in De Toekomst]

[4 februari 1871 Advertentie van de Multatuli-Commissie]

[9 februari 1871 Brief van Potgieter aan Van Vloten]

[10 februari 1871 Advertentie van Huisman in Handelsblad]

[11 februari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[11 februari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]

[12 februari 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[12 februari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]

[13 februari 1871 Artikel in de Java-Bode]

[14 februari 1871 Artikel in de Java-Bode]

[14 februari 1871 Artikel in het Nieuw Bataviaasch Handelsblad]

[15 februari 1871 Artikel in het Nieuw Bataviaasch Handelsblad]

[februari 1871 Beoordeling in Onze Eeuw]

[27 februari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[2 maart 1871 Artikel in de Java-Bode]

[3 maart 1871 Artikel in de Java-Bode]

[7 maart 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[13 maart 1871 Artikel in het Studenten Weekblad]

[13 maart 1871 Recensie opvoering Max Havelaar]

[maart 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]

[Bijlage Notities voor Specialiteiten]

[17 maart 1871 Advertentie inzake opvoering Max Havelaar]

[18 maart 1871 Revolutionair verzet in Parijs]

[19 maart 1871 Recensie opvoering Max Havelaar]

[20 maart 1871 Bericht opvoering Max Havelaar]

[21 maart 1871 Artikel over Rochussen in de Java-Bode]

[23 maart 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[23 maart 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]

[23 maart 1871 Ingezonden Stuk in de Java-Bode]

[26 maart 1871 Multatuli over de Commune]

[26 maart 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[27 maart 1871 Artikel in het Studenten Weekblad]

[31 maart 1871 Artikel van Roorda in De Locomotief]

[1 april 1871 Ingezonden Stuk in de N.R.C.]

[2 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[3 april 1871 Artikel in het Studenten Weekblad]

[10 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[12 april 1871 Brief van Multatuli aan het Studenten Weekblad]

[12 april 1871 Multatuli over Frankrijk]

[15 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[17 april 1871 Repliek van Multatuli in het Studenten Weekblad]

[20 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[21 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[22 april 1871 Kwitantie van Plet]

[24 april 1871 Dupliek in het Studenten Weekblad]

[25 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[28 april 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[28 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[28 april 1871 Artikel van Roorda in De Locomotief]

[29 april 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[30 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[30 april 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[3 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[3 mei 1871 Brief van Faber aan Multatuli]

[8 mei 1871 Ingezonden Stuk in De Locomotief]

[10 mei 1871 Vrede van Frankfurt am Main]

[10 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[11 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[11 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[11 mei 1871 Concept van brieven aan Van Plettenberg]

[11 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Plettenberg]

[12 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[16 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[17 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[17 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Plettenberg]

[18 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]

[18 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[20 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[21 mei 1871 Tine int honderd francs]

[23 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Plettenberg]

[23 mei 1871 Contract inzake Specialiteiten]

[24 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[24 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[25 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[27 mei 1871 Brief van Waltman aan Van der Ghinst]

[27 mei 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]

[28 mei 1871 Einde van de Commune van Parijs]

[30 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]

[30 mei 1871 Specialiteiten verschijnt]

[4 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[5 juni 1871 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]

[8 juni 1871 Drie artikelen in Asmodée]

[10 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[11 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[12 juni 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]

[14 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[19 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[22 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[23 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[24 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[26 juni 1871 Artikel in De Locomotief]

[27 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]

[27 juni 1871 Artikel in De Locomotief]

[3 juli 1871 Artikel in Nieuw Bataviaasch Handelsblad]

[juli 1871 Multatuli voltooit Ideën III]

[19 juli 1871 Rekening-courant met Waltman]

[24 juli 1871 Brief van Funke aan Multatuli]

[25 juli 1871 Multatuli int de opbrengst van het auteursrecht]

[15 augustus 1871 Laatste aflevering Ideën III verschijnt]

[16 augustus 1871 Brief van Multatuli aan Funke]

[20 augustus 1871 Brief van Funke aan Multatuli]

[23 augustus 1871 Brief van Multatuli aan Funke]

[26 augustus 1871 Brief van Funke aan Multatuli]

[5 september 1871 Brief van Multatuli aan Funke]

[16 september 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]

[24 september 1871 Brief van Funke aan Multatuli]

[29 september 1871 Ideën III compleet]

[15 oktober 1871 Artikel in Caecilia]

[27 oktober 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]

[3 november 1871 Minnebrieven vijfde oplaag verschijnt]

[3 november 1871 Brief van Tine aan Stéphanie]

[10 november 1871 Brief van Multatuli aan Funke]

[15 november 1871 Brief van Funke aan Multatuli]

[18 november 1871 Brief van Multatuli aan Funke]

[23 november 1871 Brief van Funke aan Multatuli]

[24 november 1871 Brief van Multatuli aan Funke]

[29 november 1871 Brief van Multatuli aan Funke]

[30 november 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]

[3 december 1871 Brief van Wintgens aan Multatuli]

[5 december 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]

[5 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]

[6 december 1871 Aanbiedingscirculaire Max Havelaar]

[7 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]

[10 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]

[13 december 1871 Aantekening van Potgieter]

[14 december 1871 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]

[15 december 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]

[15 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]

[16 december 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]

[16 december 1871 Brief van Tine aan Potgieter]

[16 december 1871 Brief van Tine aan Stéphanie]

[17 december 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]

[18 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]

[18 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]

[21 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]

[21 december 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]

[23 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]

[24 december 1871 Brief van Wintgens aan Multatuli]

[28 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]

[29 december 1871 Eerste stuk van Millioenen-studiën verschijnt]

[30 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]

[31 december 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]

[31 december 1871 Beoordeling Millioenen-studiën in N.R.C.]

Biografische aantekeningen


[31 december 1870
Brief van Roorda van Eysinga aan Multatuli]

31 december 1870

Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli. Twee dubbele velletjes dun postpapier, tot onderaan blz. 7 beschreven en als vouwbrief verzonden. (M.M.)

Op blz. 7 staan de laatste twee regels in de linkermarge. Op blz. 8 het adres: Allemagne Monsieur Monsieur Ed. Douwes Dekker, Schillerplatz, 4. Wiesbaden en het stempel: St. Joose ten noode (B) 1 Janv. 71. reduvius: roofwants, ongedierte.

Il n'y a qu'un pas enz.: van het verhevene naar het belachelijke is maar éen stap (fr.)

noot over den vloekzang: nl. in Nog-eens Vrye Arbeid; zie V.W. V, blz. 439; voor de Vloekzang zelf zie V.W. I, blz. 311.

uwe parabelen: zie de brief van 12 december.

(Impasse du Vallon, 9). Brussel, Oudejaarsavond, 70.

Waarde Multatuli! Gelijk Gij denken kunt, lieten uw brieven van 12 en 22 dezer een' gemengden indruk bij mij achter: medelijden met U en uw lief gezin, verachting voor het Nederlandsche volk, blijdschap over Uw vriendschapsblijk. Ge schrijft het vreeselijke woord neer: ‘ik heb weer honger geleden’ en: ‘mijne vrouw is door gebrek uit den Haag gejaagd naar Italië. Dat is de 4e maal.’ ‘Ik lijd veel.’ ‘En mijn oogen!’ Ach, kon ik iets voor U doen! Ik had u reeds eerder geantwoord, maar moest mijne brieven en dagblad-corrie voor Indië gereed maken en wenschte U te gelijk mijne stukken in Het Noorden over Kern's onkieschheid en mijn ‘zwijg-systeem’ te zenden. Maar het eerste heeft men nog niet geplaatst, van het andere ontving ik gisteren avond nog slechts één ex., dat ik dadelijk fortgeschickt heb naar de Oost.

Zeer zeker had Kern's onkieschheid, zijne onbillijkheid, zijn hooge toon mij gekwetst, maar ik denk, gelijk ik in het slot van mijn opstel aan zijn adres zeide: ‘Multatuli is en blijve vlinder en ergere zich daarom niet, als insekten van eene lagere orde het Stof van zijne prachtige vleugels schenden.’ Gij hebt de fout van de meeste keurnaturen. Gij wilt, dat zij denken en gevoelen gelijk Gij. Wat kan het u, kapel! schelen, of eene wants, een reduvius u bevuilt en steekt? Dat is hunne natuur.

In dat opstel wees ik ook op zijne tegenstrijdigheid. In de opwekking tot rechtvaardigheid aan het Nederlandsche Volk roemt hij zelf de kortheid van Uwe uitdrukkingen. Hij kent toch het woord van Voltaire: ‘Ik had ditmaal geen tijd om kort te zijn’ Is denken, voorbereiden dan geen werken?

Tot zijne verontschuldiging voerde ik aan, dat hijzelf nooit onrecht leed en U dus niet volkomen kan waardeeren. Ik verwees hem tot zijn 'mede-comm's Stieltjes, die 2 malen zwaar werd verongelijkt en meer dan de meesten weet, wat werken is, en vergeleek U bij de natuur, die elk oogenblik behoefte voelt aan scheppen. Het Multatulifonds qualificeerde ik als:

1e eene dankbaarheid aan den man, die ons tot inkeer bracht;

2e eene poging om het onrecht, u aangedaan door de Regeering, die toegeeft aan bezwaren, een' Commies van de Rekenkamer waard, zooveel mooglijk goed te maken;

3e eene erkentenis, dat het billijk is de vruchten van Uw groot en edel genie, die men nog verlangt te plukken, te betalen.

Tweede opstel: Mijn zwijg-systeem en Vrije Arbeid. - Zonder 't te willen, verongelijktet Gij mij. Sedert mijne verbanning waardeerde ik U daaglijks meer. Gij kreegt de couranten niet, waarin ik U sinds 6 jaren mijne sympathie toonde: De Opmerker, Het Soerab. Handelsbl., De Locomotief. In de 2e cour. zeide ik o.a.: ‘Een werk als Max. H. schrijft men niet met een uitstekend hoofd alleen; daartoe is een groot, warm, edel hart noodig.’

In de 3e cour.t vergeleek ik de behandeling, U aangedaan, met die van Byron 's nagedachts door mevr. B. Stowe en noemde U een groot man. Ik beriep mij zoo dikwijls op U, dat de Soer. Court U mijn' ‘afgod’ noemde.

De vergelijking met Byron zond ik vóór een jaar aan 't Noorden. Zij schijnt met de verhuizing zoek te zijn geraakt, gelijk andere stukken. Daarna zond ik ze aan v. Vloten voor het Deventer Weekbl., die ze lang in portefeuille hield. Ik vreesde opneming met de beperking: ‘buiten verantwoord.d van de Redactie’, wilde die niet voor U en schreef hem daarom: ‘bevalt het stuk U niet, gooi 't dan maar in de mand.’ v. Kesteren nam 't op. Zijn courant is thans bij eene nicht, Mevr. van der Does, geb. Scheltema, uitstekend naar hoofd en hart, die U lief heeft en vereert. Later krijgt gij ze.

Ook zou ik Uwe zaak meer bepleiten, als niet mijn lof U nadeel deed. De Hollanders verafschuwen mij. Daarop ben ik trotsch.

Ook moet ik mijne aandoeningen sparen. Elke opwinding baart mij onuitstaanbare pijnen. Te onmatig geweest in heiligen toorn. Mijne verontwaardiging is uitgeput. Mijn geest is impotent.

Zoo ik ooit omtrent vrijen arbeid bekeerd word, zal het zijn door U. Is er niet eene leemte in Uw betoog, dat zwijgt over Br. Indië, waar geen kultuurstelsel bestaat. Bewijst niet het vruchtelooze der 40jarige aanbeveling dat het stelsel zelf niet deugt? Zou de zeevaarder, in plaats van de passagiers aan boord te laten bij de landing, niet beter doen door de humaansten en voorzichtigsten mede te nemen? Eén feit. Ik heb partic. nijverheid gedreven tot voordeel van mijn' lastgever, voldoening van de inl. hoofden, zegen van den kleinen man. Gij spreekt van de vlag. Niet alleen sta ik in geestvermogens verre beneden u, maar ook in hart. ‘Helden en martelaars zijn zeldzaam.’ Gij hebt de martelaarskroon gezocht, ik niet. Nooit dacht ik, dat mijn art. over Nieuwenh. geïncrimineerd zou worden. Toen 't lot mij martelaar maakte, heb ik mijne rol aanvaard zonder iets te verloochenen. Maar sedert ben ik getrouwd. De mijnen gaan boven de vlag. Ik wil mij niet beter aan U voordoen dan ik ben. Ook acht ik Uw martelaarschap voor de zaak voldoende. Het mijne zou ze niet bevorderen. Il n'y a qu'un pas du sublime au ridicule. Gunsten vraag ik niet, maar op mijn recht (pensioen) mag ik aandringen. Tegen honger lijden ben ik niet bestand, mijne vrouw evenmin. Zij bracht f1000, - rente ten huwelijk. Lang zal ik niet meer kunnen werken. Ik heb na 3 jaren huwelijk reeds 2 kinderen. Gij zult mij dus vergeven, zoo ik op pensioen blijf staan. In nederiger sfeer dan de Uwe kan ik voor de Javanen nuttig zijn door te pleiten voor den aanleg van vloeiings-kanalen, goedkoope spoorw., gelijk ik sedert 6 jaren deed. Ach! kon ik U eens spreken! Het zoude zeker grooter zijn pensioen te weigeren, maar ik erken, dat ik tot die grootheid moeilijk stijgen kan. Het zou mij misschien gaan als Icarus. Zou dat de zaak niet veel kwaad doen? Uwe roeping is verhevener dan de mijne. Ieder volge de zijne. Gij Jezus, ik minder dan Petrus. Ik heb U in het antwoord ook dank gezegd voor de onsterfelijkheid, die uwe noot over den vloekzang mij geschonken heeft.-

Gij hadt ongelijk met een' brief te verscheuren. Op U zou ik niet licht boos worden. Uwe verscheurde stukken zijn zeker belangwekkender dan 99/100 van de niet verscheurde brieven der rest.

Ook deedt Ge verkeerd met te wachten op een postzegel, tenzij de wet U daartoe verplichtte.

Ik heb Stieltjes verzocht te bewerken, dat ik met den nieuwen Gr Gl, verbonden aan zijn kabinet, als ingenr naar Indië terug keere. Het is het eenige middel om, geholpen door den spaarzamen zin van mijne vrouw, mijne vele schulden te betalen. Tevens kan ik dan misschien nog iets goeds doen voor de Javanen.

Ik zou u zoo gaarne eens spreken, want ik lees zoo veel van U. Ik begrijp nog niet, hoe Ge voor Nap. iii partij kunt trekken. Miskent Ge ook Thor niet? De goden mogen mij bewaren voor doctrinarisme, maar hij is de minst kleine onzer bekende staatsmannen. Gij toch zoudt in gewone tijden evenmin voor minister deugen als een Dante of Shakspeare. De omwenteling is Uw gebied. En als karakter staat Th. hoog boven v.d. Putte, - als man van kennis oneindig hooger. - Wie zou de schrijver van Felix Batel zijn? Ik geloof Maurits van Lee. Vooreerst ontbreekt aan de taal de Fransche ‘harteklop’. Ook vertelde hij mij vóór de verschijning, dat er een roman over de Oost zou uitkomen, waarbij Max H. niets was, en eene vertaling tevens. Toen de kritiek het prul veroordeeld had, liet ook hij er zich ongunstig over uit tegen mij. Zou men zoo veranderen omtrent iemand, dien men kent? Hij scheen vergeten te hebben, wat hij mij gezegd had. Oorspronkelijke tekst en vertaling werden uitgegeven bij zijne uitgevers Muquardt en Belinfante; de laatste (? ook de eerste) is een Jood, gelijk hij. Eindelijk, kort daarna schreef Jules Babut in de Revue de Belgique: ‘Trois points noirs de l'industrie’ en van Lee is dilettant in nijverheids-beschouwingen, als mede-red.r van den Moniteur des Intérêts belges. - De bewijzen zijn zwak, ik erken het.

Sedert 1 Nov. bracht het Noorden mij weder op voet van vrede; de bron vloeide dus minder mild en zal, vrees ik, spoedig opgedroogd zijn. Het vraagt aan de Hollanders, die wat over hebben voor zijne meeningen, 125/m.!!

Uwe ‘divagaties’ kwamen mij niet onder de oogen. Ge weet, de Belgen zijn een onbeschaafd volk, dat slechts eene couranten-literatuur heeft. Eene flinke leesclub is hier niet. En de Vlamingen hebben geen geld over voor hunne zaak.

Ik moet erkennen, dat ik de ‘MillioenenStudiën’ aanzag als een bewijs der uitputting van Uwen geest, tot dat de ‘Idéen’ en ‘Vrije Arbeid’ mij weder in verrukking brachten.

Reeds in Aug. 65 zeidet Ge mij:

‘Uw vonnis had aldus moeten luiden:

“Ik, Sloet v.d.B., door het Ned. volk aan gesteld tot dieven-mandoer over N.I., verban R. v E., omdat hij zich durft verzetten tegen de uitvoering van mijn mandaat.”’

Ook dit heb ik in Het N. herinnerd.

Ik herlees daar Uwe parabelen, deels te vleiend, deels onverdiend. Uit mijn openbaar antwoord zult Ge zien, dat ik mij altijd op U beriep, ondanks herhaalde waarschuwingen, die ik versmaadde. Gij begrijpt, dat ik over die lamme waarschuwingen niet sprak, maar U mag ik het wel zeggen. Ik heb dus niet uitsluitend mijn belang op het oog gehad. Voor Westersche invloeden ben ik vrij onvatbaar. v. Kesteren noemde mij dan ook een vreemdeling in Nederland.

Ik beklaag u innig, - noem mij niet ‘vervelend’ -, dat gij van de uwen gescheiden zijt. Moge het Multatulifonds u spoedig hereenigen! Als ik getroffen werd, gelijk Gij, zou ik liever dood zijn. Ik vind bijna al mijn geluk in huis. O, als gij mijn dochtertje kendet! Ik walg van ‘Publiek’. Geloof niet, dat ik uit verkiezing weder naar een Staatsambt, zulk eene valsche stelling, streef. Volgde ik slechts mijne neiging, ik bleef liever in de stille steeg, die ik bewoon. - Moge 1871 het jaar van uwe overwinning zijn!

Schrijf mij spoedig. Gij ziet, ik ben openhartig met U. Ik leg u mijne zwakheid, mijne kleinheid bloot. Waarom ook ze te verbergen? Gij zoudt ze toch doorgronden.

Zijt van mijne vrouw en moeder hartelijk gegroet. Met een' handdruk

Uw vriend

Roorda.

Wie bezorgde U toch den Vloekzang? Kent Gij: ‘De laatste dag der Hollanders op Java’ in proza? Zoo niet, dan zal ik u 't ding opzoeken. In Engeland werden v. Helden en Waltman in éénen dag schatrijk. - Waarom schrijft Ge geen causeries meer in de Locomotief? Welke Holl. bladen kunt Ge in Wiesbaden te lezen krijgen? Vaarwel, held!

Als ik Uw Hollandsch lees en het Fransch van een Sainte-Beuve of Arthur de Boissieu, schaam ik mij, dat ik de pen voer. O, dat brood! Eenige uren vóórdat de Kamer (1 Juni jl.) eene Stem in mijne zaak uitbracht, kon zij deze mijne woorden in de Sneeker Courant lezen: ‘men zal mij geen recht doen, alvorens met de eerlooze kolon. staatk. te hebben gebroken.’ Strijden is meestal vallen en opstaan.