Volledige Werken. Deel 11. Brieven en dokumenten uit de jaren 1862-1866
[22 februari 1861 Brief van Multatuli aan Jansen]
[4 mei 1861 Advertentie in de Ned. Spectator]
[14 mei 1861 Bespreking van Multatuli's brochure]
[16 mei 1861 Verslag van de rechtszitting]
[7 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[9 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[10 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[13 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[14 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[14 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Kallenberg van den Bosch]
[16 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[17 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[21 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[23 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[24 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[25 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[26 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[27 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[28 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[31 januari 1862 Kennisgeving van Multatuli]
[februari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[februari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[februari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[februari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[1 maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[3 maart 1862 Multatuli reist met Mina Deiss naar Den Haag]
[5 maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[13 maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[17 maart 1862 Brief van d'Ablaing aan Braunius Oeberius]
[18 maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[18 maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[20 maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[1 april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[10 april 1862 Advertentie inzake Ideen]
[10 april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[Bijlage Bijzondere druk van Mattheus XIX]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[17 april 1862 Advertentie inzake de voordrachten]
[april 1862 Mededeling van Multatuli aan d'Ablaing]
[juni 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[10 juni 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[10 juni 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[juni 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[juni 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[14 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Engelse uitgever]
[15 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Nijgh]
[juli 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[juli 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[juli 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[19 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Mulder]
[21 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Günst]
[21 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[24 juli 1862 Advertentie inzake de Ideen]
[25 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Stokhuijzen]
[28 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Uitgever Europa]
[28 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Braunius Oeberius]
[juli 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[juli 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[juli 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[4 augustus 1862 Brief van d'Ablaing aan Brouwer]
[21 augustus 1862 Brief van d'Ablaing aan Nijhoff]
[22 augustus 1862 Brief van d'Ablaing aan Köster]
[23 augustus 1862 Brief van d'Ablaing aan Nijhoff]
[8 september 1862 Brief van Multatuli aan Mathilde Lesprit]
[26 september 1862 Brief van Multatuli aan Gay]
[10 oktober 1862 Geboorte van Oscar Felix Deiss]
[10 oktober 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[1 november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[3 november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[4 november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[6 november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[9 november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[13 november 1862 Advertentie inzake de Ideen]
[november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[17 november 1862 Brief van d'Ablaing aan Noman]
[22 november 1862 Brief van d'Ablaing aan Van Gelder]
[8 december 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[8 december 1862 Brief van d'Ablaing aan Gaasbeek]
[8 december 1862 Brief van d'Ablaing aan Noman]
[12 december 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[december 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[december 1862 Brief van Multatuli aan Laan]
[december 1862 Brief van Multatuli aan Charlotte de Graaff]
[december 1862 Brief van Multatuli aan Laan]
[1 januari 1863 Brief van d'Ablaing aan Kallenberg van den Bosch
[3 januari 1863 Brief van Multatuli aan Cramer]
[januari 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[8 januari 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[10 januari 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[10 januari 1863 Brief van Charlotte de Graaff aan d'Ablaing]
[12 januari 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[15 januari 1863 Brief van d'Ablaing aan Charlotte de Graaff]
[16 januari 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[januari 1863 Brief van Mr. Feisser aan Multatuli]
[24 januari 1863 Multatuli in Amsterdam]
[25 januari 1863 Brief van De Lespinasse aan d'Ablaing]
[27 januari 1863 Brief van d'Ablaing aan De Lespinasse]
[28 januari 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[29 januari 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[31 januari 1863 Brief van d'Ablaing aan Günst]
[2 februari 1863 Brief van Multatuli aan Philips]
[3 februari 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[3 februari 1863 Multatuli ziet ‘Die Schule des Lebens’]
[6 februari 1863 Multatuli publiceert De School des Levens]
[7 februari 1863 Tweede opvoering van ‘Die Schule des Lebens’]
[9 februari 1863 Kritiek inzake de opvoering]
[10 februari 1863 Multatuli richt zich tot koningin Sophie]
[12 februari 1863 Annonce laatste voorstelling ‘Die Schule’]
[12 februari 1863 Programma laatste uitvoering]
[18 februari 1863 Multatuli ontvangt portret van Laura Ernst]
[18 februari 1863] Brief van d'Ablaing van aan Multatuli
[27 februari 1863 Brief van d'Ablaing aan Kallenberg van den Bosch]
[maart 1863 Multatuli in Den Haag]
[9 maart 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 maart 1863 Brief van Kallenberg van den Bosch aan d'Ablaing]
[9 maart 1863 Brief van d'Ablaing aan Altmann]
[10 maart 1863 Brief van Multatuli aan Hotz]
[16 maart 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 maart 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[20 maart 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[26 maart 1863 Brief van Edu aan Albert Hotz]
[27 maart 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[27 maart 1863 Telegram van Multatuli aan Huisman]
[27 maart 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[30 maart 1863 Brief van Multatuli aan Stéphanie]
[3 april 1863 Brief van d'Ablaing aan Belinfante]
[Bijlage Multatuli en zijn vriendjes]
[21 april 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 april 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[25 april 1863 Brief van Multatuli aan Hotz]
[28 april 1863 Brief van Braunius Oeberius aan d'Ablaing]
[5 mei 1863 Brief van d'Ablaing aan Braunius Oeberius]
[7 mei 1863 Geboorte van Hugo Charles, zoon van Jan DD]
[14 mei 1863 Brief van Multatuli aan Hotz]
[17 mei 1863 Brief van Multatuli aan Hotz]
[23 mei 1863 Brief van d'Ablaing aan Van der Maas]
[29 mei 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[30 mei 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 juni 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 juni 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[6 juni 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 juni 1863 Overlijden van Mimi's moeder]
[16 juni 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[16 juni 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[18 juni 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[24 juni 1863 Besluit van Mimi]
[26 juni 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 juli 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 juli 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[17 juli 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[18 juli 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[19 juli 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[27 juli 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[29 juli 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[30 juli 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[30 juli 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[1 augustus 1863 Multatuli in Amsterdam]
[3 augustus 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[5 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[7 augustus 1863 Brief van d'Ablaing aan Michiels]
[7 augustus 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[8 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[17 augustus 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[22 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[augustus 1863 Brief van Multatuli aan Kok]
[1 september 1863 Aantekening van Multatuli]
[7 september 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[september 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[september 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[september 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[14 september 1863 Multatuli koopt een boek]
[19 september 1863 Multatuli koopt een boek]
[27 september 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[29 september 1863 Brief van Salvador aan Multatuli]
[1 oktober 1863 Brief van Multatuli aan Kramer]
[1 oktober 1863 Brief van Multatuli aan J. van Lennep]
[2 oktober 1863 Brief van J. van Lennep aan Multatuli]
[3 oktober 1863 Brief van Multatuli aan J. van Lennep]
[3 oktober 1863 Brief van Multatuli aan J. van Lennep]
[3 oktober 1863 Brief van J. van Lennep aan Multatuli]
[3 oktober 1863 Rekening-courant]
[3 oktober 1863 Brief van Mr.J.G.A. Faber aan Multatuli]
[oktober 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[6 oktober 1863 Advertentie tweede bundel Ideen]
[14 oktober 1863 Multatuli in Brussel]
[17 oktober 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[29 oktober 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[9 november 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[13 november 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[21 november 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[november 1863 Multatuli terug naar Nederland]
[26 november 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[7 december 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[17 december 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[31 december 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[13 januari 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[13 januari 1864 Brief van d'Ablaing aan Tine]
[16 januari 1864 Brief van d'Ablaing aan Günst]
[16 januari 1864 Brief van d'Ablaing aan Günst aan Multatuli]
[19 januari 1864 Brief van Multatuli aan Hotz]
[22 januari 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[3 februari 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[27 februari 1864 Brief van Tine en Multatuli aan Stéphanie]
[8 maart 1864] Brief van Tine en Multatuli aan Stéphanie]
[23 maart 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[31 maart 1864 Brief van Braunius Oeberius aan d'Ablaing]
[8 april 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[13 april 1864 Brief van d'Ablaing aan Braunius Oeberius]
[23 april 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[4 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[7 mei 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[8 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 mei 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[13 mei 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[13 mei 1864 Brief van d'Ablaing aan Tine]
[15 mei 1864 Brief van Tine aan d'Ablaing]
[15 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[18 mei 1864 Brief van d'Ablaing aan Tine]
[19 mei 1864 Brief van Tine aan d'Ablaing]
[20 mei 1864 Multatuli reist naar Zwolle]
[22 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[23 mei 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[23 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[25 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[27 mei 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[29 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[30 mei 1864 Brief van Multatuli aan een onbekende]
[31 mei 1864 Aankondiging van een voordracht in Deventer]
[1 juni 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 juni 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[2 juni 1864 Brief van d'Ablaing aan Bunck]
[3 juni 1864 Multatuli schrijft notities in Minnebrieven]
[3 juni 1864 Aankondiging tweede voordracht te Deventer]
[3 juni 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[4 juni 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[4 juni 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 juni 1864 Brief van Multatuli aan Van Vloten]
[6 juni 1864 Aantekeningen van Multatuli]
[7 juni 1864 Brief van Tine aan Van Vloten]
[8 juni 1864 Brief van Multatuli aan Van Vloten]
[9 juni 1864 Rekening van Multatuli in Bijbel-hotel]
[9 juni 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 juni 1864 Brief van J. van Vloten aan Multatuli]
[15 juni 1864 Circulaire inzake lezing van Multatuli]
[16 juni 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 juni 1864 Brief van Multatuli aan Van Vloten]
[23 juni 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[28 juni 1864 Brief van J. van Lennep aan d'Ablaing]
[28 juni 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[juni 1864 Multatuli verhuist naar de ‘zolder’]
[Bijlage Mededeling van Mimi over de verhuizing]
[30 juni 1864 Rekening van Multatuli in Bijbel-hotel]
[2 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 juli 1864 Brief van Hardenberg aan d'Ablaing]
[6 juli 1864 Brief van d'Ablaing aan Hardenberg]
[6 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 juli 1864 Advertentie inzake voordracht van Multatuli]
[13 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 juli 1864 Voordracht van Multatuli te Amsterdam]
[14 juli 1864 Kwitantie van Hardenberg]
[juli 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[16 juli 1864 Advertentie inzake tweede voordracht]
[18 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 juli 1864 Tweede voordracht van Multatuli]
[20 juli 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[20 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 juli 1864 Advertentie inzake derde voordracht]
[26 juli 1864 Advertentie inzake derde voordracht]
[26 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[30 juli 1864 Brief van Ter Haar aan Multatuli]
[30 juli 1864 Brief van d'Ablaing aan Ter Haar]
[31 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 augustus 1864 Brief van d'Ablaing aan Jhr. Salvador]
[9 augustus 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 augustus 1864 Multatuli spreekt voor De Dageraad]
[13 augustus 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[14 augustus 1864 Vergadering van De Dageraad]
[15 augustus 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[20 augustus 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[21 augustus 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[21 augustus 1864 Vergadering van De Dageraad]
[23 augustus 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[24 augustus 1864 Multatuli spreekt voor De Dageraad]
[25 augustus 1864 Brief van Multatuli aan Van Vloten]
[27 augustus 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[28 augustus 1864 Sietske Abrahamsz wordt lid van De Dageraad]
[31 augustus 1864 Brief van d'Ablaing aan Van Vloten]
[1 september 1864 Advertentie inzake tweede bundel Ideen]
[1 september 1864 Advertentie inzake tweede bundel Ideen]
[2 september 1864 Brief van d'Ablaing aan Wijnandts]
[september 1864 Brief van J. Van Vloten aan Multatuli]
[4 september 1864 Vergadering van De Dageraad]
[6 september 1864 Brief van Von Roesgen von Floss aan d'Ablaing]
[7 september 1864 Brief van d'Ablaing aan Luttenberg]
[7 september 1864 Multatuli spreekt voor De Dageraad]
[8 september 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[9 september 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[11 september 1864 Vergadering van De Dageraad]
[11 september 1864 Jan Douwes Dekker overlijdt te Grissee]
[15 september 1864 Brief van Multatuli aan Mini]
[15 september 1864 Brief van Multatuli aan Mr. A.H. Hartogh]
[september 1864 Brief van Multatuli aan Van Vloten]
[23 september 1864 Brief van Busken Huet aan Multatuli]
[25 september 1864 Brief van Jhr. Salvador aan d'Ablaing]
[25 september 1864 Brief van d'Ablaing aan Jhr. Salvador]
[27 september 1864 Brief van Multatuli aan Hotz]
[30 september 1864 Verslag Internationaal Congres]
[1 oktober 1864 Toespraak van Multatuli op het Internationaal Congres]
[1 oktober 1864 Repliek aan Multatuli door Van Alphen]
[Bijlage Aantekeningen inzake Internationaal Congres]
[2 oktober 1864 Sietske Abrahamsz spreekt voor De Dageraad]
[8 oktober 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[8 oktober 1864 Acceptatie voor 500 francs]
[9 oktober 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[10 oktober 1864 Telegram van Multatuli aan d'Ablaing]
[10 oktober 1864 Brief van d'Ablaing aan Berend]
[11 oktober 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[11 oktober 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[11 oktober 1864 Brief van Potvin aan d'Ablaing]
[11 oktober 1864 Brief van Tine aan d'Ablaing]
[12 oktober 1864 Brief van Cornelisse aan d'Ablaing]
[oktober 1864 Persiflage in De Indische Humorist]
[28 oktober 1864 Brief van d'Ablaing aan Potvin]
[6 november 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[8 november 1864 Missive van de Minister van Koloniën]
[8 november 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[10 november 1864 Brief van J. van Vloten aan Multatuli]
[november 1864 Persiflage in De Indische Humorist]
[23 november 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[24 november 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[25 november 1864 Advertentie inzake De Bruid daarboven]
[27 november 1864 Brief van Sietske Abrahamsz aan d'Ablaing]
[28 november 1864 Brief van Sietske Abrahamsz aan d'Ablaing]
[1 december 1864 Bericht inzake De Bruid daarboven]
[3 december 1864 Brief van Houtkamp aan d'Ablaing]
[4 december 1864 Advertentie inzake De Bruid daarboven]
[5 december 1864 Advertentie inzake De Bruid daarboven]
[8 december 1864 Brief van J. van Vloten aan d'Ablaing]
[9 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[9 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Ruijsch van Dugteren]
[12 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Houtkamp]
[december 1864 Multatuli laat zijn portret vervaardigen]
[14 december 1864 Brief van Des Amorie van der Hoeven aan Multatuli]
[15 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[december 1864 Persiflage in De Indische Humorist]
[16 december 1864 Brief van Stadsschouwburg aan d'Ablaing]
[17 december 1864 Multatuli terug in Amsterdam]
[18 december 1864 Vergadering van De Dageraad]
[19 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Stadsschouwburg]
[20 december 1864 Nota voor gekochte boeken]
[21 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Van Vloten]
[29 december 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[30 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Koning]
[31 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Knipscheer]
[1 januari 1865 Brief van Koning aan d'Ablaing]
[7 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Van Vloten]
[10 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Weiss]
[10 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Brester]
[10 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Wijnandts]
[10 januari 1865 Aankondiging van De Bruid daarboven]
[13 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Credietvereeniging]
[16 januari 1865 Aankondiging van De Bruid daarboven]
[17 januari 1865 Première van De Bruid daarboven]
[18 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Guimond]
[18 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Koorn]
[18 januari 1865 Aankondiging van De Bruid daarboven]
[19 januari 1865 Recensie van De Bruid daarboven]
[19 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Koning]
[20 januari 1865 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[21 januari 1865 Ingezonden stuk van Multatuli]
[22 januari 1865 Brief van Koning aan d'Ablaing]
[23 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Lacroix-Verboeckhoven]
[23 januari 1865 Opvoering van De Bruid daarboven te Utrecht]
[24 januari 1865 Utrechtse studenten brengen serenade]
[24 januari 1865 Programma van De Bruid daarboven]
[24 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Rochussen]
[24 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Credietvereeniging]
[24 januari 1865 Kostenberekening]
[26 januari 1865 Bericht over serenade te Utrecht]
[26 januari 1865 Brief van Rochussen aan d'Ablaing]
[31 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Poolman]
[1 februari 1865 Promesse van Multatuli]
[1 februari 1865 Circulaire inzake portret]
[1 februari 1865 Bestelbiljet inzake portret]
[2 februari 1865 Brief van d'Ablaing aan Brak]
[4 februari 1865 Brief van d'Ablaing aan Weiss]
[4 februari 1865 Brest van Kempen overlijdt te Utrecht]
[5 februari 1865 Brief van Multatuli aan Huet]
[5 februari 1865 Vergadering van De Dageraad]
[6 februari 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[9 februari 1865 Brief van Multatuli aan Hotz]
[9 februari 1865 Brief van d'Ablaing aan Credietvereeniging]
[9 februari 1865 Bericht inzake portret]
[11 februari 1865 Brief van Huet aan Multatuli]
[12 februari 1865 Vergadering van De Dageraad]
[15 februari 1865 Brief van Bruining & Wijt aan d'Ablaing]
[16 februari 1865 Multatuli draagt zijn rechten over aan d'Ablaing]
[16 februari 1865 Spotstuk in Asmodée]
[18 februari 1865 Brief van Multatuli aan Tine en aan Mimi]
[22 februari 1865 Brief van Multatuli aan Tine en aan De Geyter]
[25 februari 1865 Advertenties inzake De Bruid daarboven]
[26 februari 1865 Vergadering van De Dageraad]
[27 februari 1865 Nota voor verzending portret]
[27 februari 1865 Brief van d'Ablaing aan Credietvereeniging]
[27 februari 1865 Aantekeningen van d'Ablaing]
[28 februari 1865 Aantekeningen van d'Ablaing]
[28 februari 1865 Advertenties inzake De Bruid daarboven]
[1 maart 1865 Aantekeningen van d'Ablaing]
[1 maart 1865 Opvoering De Bruid daarboven]
[1 maart 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[2 maart 1865 Aantekeningen van d'Ablaing]
[2 maart 1865 Advertentie inzake De Bruid daarboven]
[3 maart 1865 Aantekeningen van d'Ablaing]
[3 maart 1865 Advertentie inzake De Bruid daarboven]
[4 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[5 maart 1865 Vergadering van De Dageraad]
[6 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[9 maart 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[10 maart 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli voor opvoering]
[10 maart 1865 Notifies van d'Ablaing]
[12 maart 1865 Vergadering van De Dageraad]
[13 maart 1865 Advertentie inzake De Bruid daarboven]
[16 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[19 maart 1865 Vergadering van De Dageraad]
[20 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[23 maart 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[23 maart 1865 Bericht in Asmodée]
[24 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[26 maart 1865 Vergadering van De Dageraad]
[26 maart 1865 Notities van d'Ablaing
[29 maart 1865 Multatuli spreekt voor De Dageraad]
[30 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[30 maart 1865 Artikel in Asmodée]
[31 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[2 april 1865 Vergadering van De Dageraad]
[3 april 1865 Programma van Die Braut von Oben]
[8 april 1865 Kritiek door M. Lindo]
[9 april 1865 Vergadering van De Dageraad]
[23 april 1865 Vergadering van De Dageraad]
[28 april 1865 Deurwaardersexploit]
[30 april 1865 Vergadering van De Dageraad]
[4 mei 1865 Brief van d'Ablaing aan Potvin]
[7 mei 1865 Vergadering van De Dageraad]
[14 mei 1865 Vergadering van De Dageraad]
[18 mei 1865 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[20 mei 1865 Brief van Des Amorie van der Hoeven aan d'Ablaing]
[27 mei 1865 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[29 mei 1865 Brief van Bruining en Wijt aan d'Ablaing]
[29 mei 1865 Brief van Tine aan Multatuli]
[30 mei 1865 Brief van Tine aan Multatuli]
[juni 1865 Brief van Tine aan Multatuli]
[4 juni 1865 Brief van Tine aan Stéphanie]
[juni 1865 Multatuli schrijft De zegen Gods door Waterloo]
[17 juni 1865 Brief van Thieme aan d'Ablaing]
[18 juni 1865 Vergadering van De Dageraad]
[18 juni 1865 Brief van Koning aan d'Ablaing]
[22 juni 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[6 juli 1865 Aankondiging Advertentie inzake werken van Multatuli]
[juli 1865 Brief van J. van Lennep aan Multatuli]
[3 augustus 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[10 augustus 1865 Aankondiging Advertentie inzake werken van Multatuli]
[21 augustus 1865 Brief van d'Ablaing aan Van Gelder Zonen]
[31 augustus 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[31 augustus 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[4 september 1865 Brief van d'Ablaing aan Gobius]
[12 september 1865 Brief van Kok aan d'Ablaing]
[14 september 1865 Brief van d'Ablaing aan Wijnandts]
[14 september 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[25 september 1865 Brief van Multatuli aan Tine]
[28 september 1865 Aankondiging van werken van Multatuli]
[1 oktober 1865 Brief van Tine aan Stéphanie]
[3 oktober 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[9 oktober 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi inzake Bloemlezing]
[10 oktober 1865 Boekbeschouwing in De Omnibus]
[oktober 1865 Open brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[29 oktober 1865 Vergadering van De Dageraad]
[31 oktober 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[1 november 1865 Brief van Multatuli aan Huet]
[Bijlage Aantekeningen van Mimi]
[november 1865 Opdracht van Multatuli aan Versnaeyen]
[5 november 1865 Vergadering van De Dageraad]
[9 november 1865 Brief van Multatuli aan een onbekende]
[12 november 1865 Vergadering van De Dageraad]
[15 november 1865 Multatuli spreekt voor De Dageraad]
[15 november 1865 De Geyter over de Bloemlezing]
[16 november 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[16 november 1865 Brief van Tine aan Stéphanie]
[19 november 1865 Vergadering van De Dageraad]
[19 november 1865 Brief van Van der Valk aan Van Vloten]
[20 november 1865 Brief van d'Ablaing aan Broens]
[21 november 1865 Advertentie in De Omnibus]
[24 november 1865 Advertentie in het Handelsblad]
[26 november 1865 Vergadering van De Dageraad]
[29 november 1865 Ingezonden stuk betreffende Multatuli]
[30 november 1865 Advertentie inzake de Bloemlezing]
[1 december 1865 Multatuli bezoekt de Salon van Duport: de klap]
[5 december 1865 Advertentie inzake de klap]
[5 december 1865 Proces-verbaal inzake de klap]
[11 december 1865 Brief van Multatuli aan Tine]
[16 december 1865 Brief van Multatuli aan Tine]
[29 december 1865 Brief van Multatuli aan Tine]
[7 januari 1866 Vergadering van De Dageraad]
[9 januari 1866 Brief van Van der Valk aan Van Vloten]
[januari 1866 Advertentie in De Omnibus]
[14 januari 1866 Vergadering van De Dageraad]
[17 januari 1866 Multatuli verlaat Amsterdam]
[17 januari 1866 Proces-verbaal van de rechtszitting]
[18 januari 1866 Bericht in de Amsterdamsche Courant
[18 januari 1866 Vonnis inzake de klap]
[18 januari 1866 Vonnis inzake de klap]
[19 januari 1866 Bericht in de Amsterdamsche Courant
[19 januari 1866 Brief van Tine aan Stéphanie]
[januari 1866 Artikel in De Omnibus]
[28 januari 1866 Vergadering van De Dageraad]
[7 februari 1866 Brief van Braunius Oeberius aan d'Ablaing]
[10 februari 1866 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[19 februari 1866 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[februari 1866 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[Bijlage Mededeling van Mimi inzake de speelbank]
[maart 1866 Advertentie in De Omnibus]
[maart 1866 Artikel van De Geyter]
[17 maart 1866 Deurwaardersexploot inzake vonnis]
[20 maart 1866 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[22 maart 1866 Brief van De Geyter aan d'Ablaing]
[28 maart 1866 Brief van d'Ablaing aan De Geyter]
[29 maart 1866 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[29 maart 1866 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[30 maart 1866 Tine verlaat Brussel]
[1 april 1866 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[april 1866 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[4 april 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[4 april 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[4 april 1866 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[4 april 1866 Brief van Tine aan Stéphanie]
[5 april 1866 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[7 april 1866 Brief van De Geyter aan d'Ablaing]
[7 april 1866 Brief van Tine aan De Geyter]
[8 april 1866 Brief van Tine aan De Geyter]
[april 1866 Artikel in De Vlaamsche School]
[17 april 1866 Brief van d'Ablaing aan Rogghé]
[23 april 1866 Brief van Tine aan Stéphanie]
[24 april 1866 Brief van d'Ablaing aan Scheefhals]
[2 mei 1866 Brief van Tine aan De Geyter]
[11 mei 1866 Brief van Kallenberg van den Bosch aan Van Vloten]
[15 mei 1866 Brief van Tine aan Kallenberg van den Bosch]
[15 mei 1866 Brief van Tine aan Van Vloten]
[16 mei 1866 Brief van Kallenberg van den Bosch aan Van Vloten]
[19 mei 1866 Brief van d'Ablaing aan Jhr. Salvador]
[20 mei 1866 Brief van Van der Valk aan Van Vloten]
[mei 1866 Circulaire ten behoeve van Tine]
[31 mei 1866 Brief van d'Ablaing aan Van der Tuuk]
[4 juni 1866 Brief van Tine aan Van Vloten]
[6 juni 1866 Brief van Kallenberg van den Bosch aan Van Vloten]
[16 juni 1866 Oorlog Oostenrijk-Pruisen]
[juni 1866 Multatuli en Mimi verlaten Frankfort]
[17 juni 1866 Brief van Tine aan Stéphanie]
[19 juni 1866 Brief van Tine aan Van Vloten]
[juni 1866 Brief van d'Ablaing aan Mosselman]
[26 juni 1866 Brief van Tine aan Van Vloten]
[26 juni 1866 Brief van Tine aan Stéphanie]
[27 juni 1866 Brief van Tine aan Stéphanie]
[29 juni 1866 Brief van Tine aan Van Vloten]
[29 juni 1866 Brief van d'Ablaing aan Raedt van Oldenbarnevelt]
[juni 1866 Honorarium van f 125 niet uitbetaald]
[1 juli 1866 Tine verlaat Amsterdam]
[2 juli 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[2 juli 1866 Brief van d'Ablaing aan mej Schepel]
[3 juli 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[4 juli 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[5 juli 1866 Brief van d'Ablaing aan Sietske Abrahamsz]
[6 juli 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[6 juli 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[9 juli 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[10 juli 1866 Van den Rijn (I)]
[12 juli 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[juli 1866 Brief van d'Ablaing aan Van Scherpenberg]
[15 juli 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[17 juli 1866 Van den Rijn (II)]
[19 juli 1866 Van den Rijn (III)]
[20 juli 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[20 juli 1866 Van den Rijn (IV)]
[22 juli 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[24 juli 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[24 juli 1866 Brief van d'Ablaing aan Feringa]
[27 juli 1866 Van den Rijn (V)]
[29 juli 1866 Brief van Tine aan Potgieter]
[30 juli 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[5 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[6 augustus 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[9 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[11 augustus 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[14 augustus 1866 Brief van Willème aan Multatuli]
[15 augustus 1866 Brief van Huet aan Potgieter]
[15 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[17 augustus 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[19 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[21 augustus 1866 Brief van d'Ablaing aan Smith]
[22 augustus 1866 Brief van d'Ablaing aan Broens]
[23 augustus 1866 Oostenrijk en Pruisen beëindigen hun oorlog]
[24 augustus 1866 Van den Rijn (VI)]
[26 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[26 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[26 augustus 1866 Vergadering van De Dageraad]
[29 augustus 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[29 augustus 1866 Van den Rijn (VII)]
[30 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[4 september 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[4 september 1866 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[11 september 1866 Van den Rijn (VIII)]
[12 september 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[13 september 1866 Brief van d'Ablaing aan Erven Loosjes]
[14 september 1866 Van den Rijn (IX)]
[16 september 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[18 september 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[19 september 1866 Brief van Multatuli aan Mr. P. Mijer]
[24 september 1866 Bericht in de Opregte Haarl. Courant
[24 september 1866 Van den Rijn (X)]
[26 september 1866 Brief van Braunius Oeberius aan d'Ablaing]
[29 september 1866 Van den Rijn (XI)]
[3 oktober 1866 Brief van d'Ablaing aan Van Gelder Zonen]
[3 oktober 1866 Van den Rijn (XII)]
[4 oktober 1866 Van den Rijn (XIII)]
[4 oktober 1866 Manifest van De Dageraad]
[8 oktober 1866 Brief van Tine aan De Geyter]
[9 oktober 1866 Van den Rijn (XIV)]
[12 oktober 1866 Brief van d'Ablaing aan Akkeringa]
[13 oktober 1866 Van den Rijn (XV)]
[16 oktober 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[18 oktober 1866 Brief van d'Ablaing aan Toussaint Bokma]
[19 oktober 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[20 oktober 1866 Van den Rijn (XVI)]
[23 oktober 1866 Van den Rijn (XVII)]
[24 oktober 1866 Van den Rijn (XVIII)
[29 oktober 1866 Brief van Tine aan De Geyter]
[30 oktober 1866 Van den Rijn (XIX)
[31 oktober 1866 Brief van Bruining & Wijt aan d'Ablaing
[2 november 1866 Van den Rijn (XX)
[3 november 1866 Van den Rijn (XXI)]
[8 november 1866 Brief van Tine aan Potgieter]
[8 november 1866 Van den Rijn (XXII)
[12 november 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[14 november 1866 Brief van d'Ablaing aan Braunius Oeberius]
[14 november 1866 Van den Rijn (XXIII)]
[15 november 1866 Brief van Tine aan De Geyter]
[18 november 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[19 november 1866 Van den Rijn (XXIV)]
[22 november 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[Bijlage Aantekening van Mimi]
[22 november 1866 Brief van d'Ablaing aan Lacroix-Verboeckhoven]
[23 november 1866 Van den Rijn (XXV)]
[24 november 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[24 november 1866 Van den Rijn (XXVI)]
[27 november 1866 Brief van d'Ablaing aan Couvée]
[29 november 1866 Van den Rijn (XXVII)]
[4 december 1866 Van den Rijn (XXVIII)]
[11 december 1866 Van den Rijn (XXIX)]
[14 december 1866 Van den Rijn (XXX)]
[december 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[19 december 1866 Van den Rijn (XXXI)]
[21 december 1866 Brief van d'Ablaing aan Kiehl]
[24 december 1866 Van den Rijn (XXXII)]
[26 december 1866 Van den Rijn (XXXIII)]
[28 december 1866 Brief van d'Ablaing aan Van Loon]
[28 december 1866 Van den Rijn (XXXIV)]
Voorbericht
Dit nieuwe deel van Multatuli's Brieven en Dokumenten volgt het vorige op een afstand van meer dan vijftien jaar. Dat is even betreurenswaardig als onherroepelijk, het is echter niet onverklaarbaar. Er zijn aanwijsbare redenen en oorzaken, te veel zelfs om ze hier volledig te bespreken. Maar ik heb geen behoefte erover te zwijgen; ook beperkt tot enkele hoofdzaken kunnen ze dienen om misverstanden te vermijden.
De voornaamste reden is wel deze, dat het mij niet verantwoord leek een boek te publiceren waarvan ik tevoren wist hoe zeer het zou tekortschieten in wetenschappelijk niveau. De zin van onze editie ligt immers hierin, dat ze alle vorige overtreft in volledigheid, betrouwbaarheid en systematische ordening van het beschikbare materiaal. Om bij een werk van deze omvang die normen onverzwakt te kunnen handhaven, is het een absolute voorwaarde dat men in staat is zich er langdurig en volledig aan te wijden.
In de jaren '50 hebben wij alles op alles gezet om bij de Max Havelaar-herdenking in mei 1960 zoveel mogelijk gereed te hebben, ook al moest de achturendag vaak tweemaal per etmaal w_rden toegepast. Maar in de jaren '60 verloor het hoogleraarschap in een hoofdvak met vele honderden studenten het laatste marginale restje vrije tijd, mede doordat de sprongsgewijs toenemende universitaire verplichtingen en ontwrichtingen het onderwijs moeilijk maakten en het onderzoek vrijwel onmogelijk.
Aanvankelijk heb ik gemeend dat het inschakelen van bevoegde hulp tot een oplossing zou kunnen leiden, en door het toekennen van een aanvullende subsidie is de Rijksoverheid mij terwille geweest. De heer E. Braches, destijds hoofd van de afdeling Dokumentatie aan het Instituut voor Neerlandistiek te Amsterdam en dus een van mijn naaste medewerkers, heeft de opdracht aanvaard en de kopij-in-de-grondverf zichtbaar dichter bij de voltooiing gebracht; maar ook hij kon niet persklaar maken wat er niet was. En toen men hem een functie aanbood bij de universiteitsbibliotheek te Leiden, stond ik opnieuw oog in oog met de verontrustende realiteit van een half-klaar stuk werk. Inziende dat ik niet vóor mijn pensionering in staat zou zijn de noodzakelijke tijd en aandacht vrij te maken voor wat ik als een ereschuld beschouw, heb ik per 1 januari 1973 ontslag gevraagd als hoogleraar. Het voltooien van dit deel bevestigt voor mij de juistheid van mijn besluit.
Toch is dit nog maar de halve waarheid: de andere helft betreft de eindelijke totstandkoming van het Multatuli-Museum. De rijke collectie Multatuliana, zowel handschriften als boeken, brochures, knipsels en portretten, had jarenlang onderdak gevonden in de U.B. aan het Singel. Daar hebben Du Perron en ik elkaar in de vroege herfst van 1939 het eerst ontmoet. Kort na de bevrijding is door de samenstellers van de Volledige Werken dit materiaal globaal geordend, maar voor we verder konden gaan, maakte de ingrijpende verbouwing van de U.B. het noodzakelijk ons hele bezit voorlopig op te bergen.
Inmiddels had de gemeente Amsterdam Multatuli's geboortehuis aangekocht met de uitdrukkelijke verplichting er een Multatuli-Museum te vestigen. Daar zou de collectie Multatuliana worden ondergebracht en definitief geordend. Ik heb altijd verwacht dat er dan belangrijk materiaal aan het licht zou komen waarvan de aanwezigheid op grond van verspreide citaten kon worden vermoed. De feiten hebben mij gelijk gegeven, eerder en royaler dan ik had durven hopen. Toen in het begin van 1975 na meer dan tien jaar zinloos uitstel het Multatuli-Museum dank zij een gift van particuliere zijde eindelijk kon worden ingericht, kwam éen der Kopieboeken van de uitgever d'Ablaing te voorschijn, dat noch bij de boeken, noch bij de handschriften te vinden was geweest. Het lag in een doos met verenigingspapieren die met andere dozen opzij was gezet, door wie dan ook, wanneer dan ook. Het terugvinden van dit boek met z'n tientallen gegevens, juist inzake de periode van deel XI, heeft ons bevrijd van het ontmoedigende gevoel met werk te moeten volstaan dat binnen een paar jaar of mogelijk binnen een paar weken zou blijken onvolwaardig te zijn.
Trouwens ook in andere opzichten heeft de totstandkoming van het Multatuli-Museum ons nieuwe mogelijkheden verschaft die mede aan de uitgave van de Volledige Werken ten goede zullen komen. Bovendien blijken er in de voorbije vijftien jaar onbekende Multatuliana uit particulier bezit in openbaar bezit te zijn overgegaan en aldus bereikbaar geworden. Vandaar dat ik dit voorbericht schrijf in een opgewekter stemming dan waartoe ik ooit sinds 1960 in staat zou zijn geweest.
Die opgewektheid echter mag ons niet doen vergeten dat deel XI een van de moeilijkste perioden uit Multatuli's leven betreft, bijzonder moeilijk voor hemzelf, moeilijk ook voor de literair-historische bewerker. De vroeger gedrukte brieven bleken bij vergelijking met de handschriften hoogst fragmentarisch te zijn, zowel naar inhoud als naar aantal. Mimi immers heeft in haar uitgaven de jaren 1864 en 1865 vrijwel overgeslagen. Wat nu verschijnt is dus veel omvangrijker dan wat eerder in boek of tijdschrift beschikbaar is geweest, mede omdat het voor een juiste beoordeling - bijv. van de verhouding tot de uitgever d'Ablaing van Giessenburg - nodig was verscheidene brieven aan en zelfs over Multatuli op te nemen. In deze categorie valt ook de gehele correspondentie van Tine met Stéphanie Etzerodt, zoals die in 1895 door Julius Pée is uitgegeven: een boekje dat langzamerhand even onvindbaar is geworden als de originelen. De grootste uitbreiding is echter ontstaan, doordat ook de befaamde maar nooit herdrukte artikelen ‘Van den Rijn’ hier onverkort zijn opgenomen. Het ontlenen aan oudere publikaties ingeval de autograaf niet werd teruggevonden, is soms onvermijdelijk gebleken. Daar voor de juistheid van tekst en datering dan niet kan worden ingestaan, is zo'n brief gemarkeerd door een waarschuwend sterretje bij de datum.
Enig voorbehoud, maar van geheel andere aard, moet ook worden gemaakt ten aanzien van talrijke brieven en vooral briefjes waarop geen enkele of slechts een zeer vage dagaanduiding te vinden is en die toch zo goed mogelijk moesten worden ingevoegd waar ze pasten binnen de situatie van de auteur. Maar feiten zoals acute geldnood, ontoereikende drukproeven en politieke illusies zijn in Multatuli's leven te vaak voorgekomen om veel houvast te verschaffen. Onjuiste datering door anderen, soms in druk, soms op de handschriften, tot zoiets als 31 juni toe, heeft de ordening vaak nog bemoeilijkt. Ik heb de overtuiging dat het thans bereikte resultaat hoogstens nog in détails verbeterd zal kunnen worden, al blijven aanvullingen, bijv. door het terugvinden van onbekend gebleven materiaal, altijd mogelijk.
Meer dan eens heb ik mij afgevraagd, of de wanverhouding tussen het belang van enig papiertje op zichzelf en de tijd nodig om het zo goed mogelijk te dateren, wel verantwoord was. Maar er is éen overweging die mij heeft verhinderd de korter en gemakkelijker weg in te slaan van zoiets maar weg te laten: niét de gedachte dat elke snipper handschrift van Multatuli onvervangbaar zou zijn; wél de overtuiging dat de lezer recht heeft op de zekerheid dat er niets is achtergehouden. Juist na de vroegere, onvolledige en zelden objectieve publikaties, is die zekerheid een eerste eis.
De biografische gegevens aan het einde van dit deel zijn, krachtens een literair-historische opdracht van rijkswege, bijeengebracht door Henri A. Ett. Hem en de andere medewerkers ben ik erkentelijk voor hun begrip en hun geduld. Mijn dank gaat ook uit naar de beheerders van bibliotheken, archieven en letterkundige musea, hier en in Vlaanderen, die mij behulpzaam zijn geweest.
Garmt Stuiveling
Hilversum, 2 maart 1976