Volledige Werken. Deel 4. Een en ander over Pruisen en Nederland. Causerieën. De maatschappij tot nut van den Javaan. Ideeën, derde bundel
Een en ander over Pruisen en Nederland
De Maatschappy tot Nut van den Javaan
761. Vervolg: publieke voordrachten.
767. De algemeenheid van wanbegrip (541)
784. Raden en oordelen in verband met kansrekening. (541)
788. Wysbegeerte een roeping van allen. (542)
795a. Afkeer van arithmetische juistheid
796. Meeting te Batavia in mei 1848
797. Zekere theologieën. (554)
799. Iemand die in zichzelf de nodige geschiktheid heeft. (554)
824. De onzedelykheid van de beloon-theorie in de opvoeding (561)
828. Het onderwys (561, vlgg.)
886. De schepping werd in weinig regels afgedaan. (563)
899. Het zyn liegt niet. (574)
913. Vervolg: Onderwys, in verband met het godsbegrip en met de studie van den aard der dingen.
922. Het beoordelen der zedelykheid (589).
Naschrift bij den tweeden druk
Een en ander over Pruisen en Nederland
594.
Voor den verhandelaar alzo, is de kans dat de aandacht van z'n hoorders hem kan volgen en begrypen, des te geringer, naarmate hyzelf in zekeren zin z'n wysgeersplicht beter volbracht heeft. Hy zou ‘om te bevallen’ zich niet ten doel moeten stellen: waarheid te verkondigen, maar iets mee te delen dat - wáár of niet - kan geacht worden te passen in 't een of ander leegge-bleven hoekje van den smaak, der kennis, of van 't oordeel zyner hoorders. Hy is dan iets als een meubelmaker die zich niet mag bezig houden met de vervaardiging van goede stukken - alweer: van wat hy in gemoede daarvoor houdt - maar allerlei voorwerpen moet in voorraad hebben, die niet te breed, niet te hoog, niet te mooi, niet te lelyk, niet te duur zyn, voor onbekende klanten wier smaak en behoefte hem vreemd bleven. Een stuk dat naar den eis der zaak vierkant behoorde te wezen, kan niet geplaatst worden: omdat ‘de kamer zo giert’. 't Ledikant dat, naar verhouding van lengte en breedte, een toestel vordert van zekere hoogte, kan niet op dien entre-sol staan, enz. enz.