Volledige Werken. Deel 4. Een en ander over Pruisen en Nederland. Causerieën. De maatschappij tot nut van den Javaan. Ideeën, derde bundel
Een en ander over Pruisen en Nederland
De Maatschappy tot Nut van den Javaan
761. Vervolg: publieke voordrachten.
767. De algemeenheid van wanbegrip (541)
784. Raden en oordelen in verband met kansrekening. (541)
788. Wysbegeerte een roeping van allen. (542)
795a. Afkeer van arithmetische juistheid
796. Meeting te Batavia in mei 1848
797. Zekere theologieën. (554)
799. Iemand die in zichzelf de nodige geschiktheid heeft. (554)
824. De onzedelykheid van de beloon-theorie in de opvoeding (561)
828. Het onderwys (561, vlgg.)
886. De schepping werd in weinig regels afgedaan. (563)
899. Het zyn liegt niet. (574)
913. Vervolg: Onderwys, in verband met het godsbegrip en met de studie van den aard der dingen.
922. Het beoordelen der zedelykheid (589).
Naschrift bij den tweeden druk
Een en ander over Pruisen en Nederland
585.
Nog anderen leggen hun studie aan banden door zeker ziekelyk overhellen naar valse poëzie. Wie de waarheid niet aandurft, zoekt verdoving in ongezonde leugens waarvan de klank het gemis aan gehalte vergoeden moet. Verzenmakery en zeker soort van muziek hebben veel kwaad gedaan. Onder beschaafde en ontwikkelde toneelspelers - er zyn er! - is zeker dicton geldig: un premier ténor a le droit d'être bête, mais il-y-en a qui en abusent. Welnu, dit misbruik maken van het recht om dom te zyn, heb ik meermalen waargenomen by hen die klank voor zin nemen, en 't woord ‘oordeel’ opvatten, alsof gezond verstand 'n privatieve eigenschap van de oren was. Een andere uitspraak: ce qui ne vaut pas la peine d'être dit, on le chante, noopt my tot de enigszins vrye vertaling: wat voor proza niet goed genoeg is, wordt in verzen gezet, en ook hierby vindt het gezond verstand: vrye studie, zyn rekening niet! Ik heb meermalen in zogenaamd beschaafde kringen een proef genomen hoe ver de verkrachting van 't denkvermogen gaan kon, door verzen 't achterste voren - d.i. den laatsten regel 't eerst - voor te dragen, en te dikwyls is my die proef gelukt, om veel vertrouwen te stellen op 't oordeel van velen die sommige niet-averechts gelezen dichtregels zo schoon vinden.