Volledige Werken. Deel 4. Een en ander over Pruisen en Nederland. Causerieën. De maatschappij tot nut van den Javaan. Ideeën, derde bundel
Een en ander over Pruisen en Nederland
De Maatschappy tot Nut van den Javaan
761. Vervolg: publieke voordrachten.
767. De algemeenheid van wanbegrip (541)
784. Raden en oordelen in verband met kansrekening. (541)
788. Wysbegeerte een roeping van allen. (542)
795a. Afkeer van arithmetische juistheid
796. Meeting te Batavia in mei 1848
797. Zekere theologieën. (554)
799. Iemand die in zichzelf de nodige geschiktheid heeft. (554)
824. De onzedelykheid van de beloon-theorie in de opvoeding (561)
828. Het onderwys (561, vlgg.)
886. De schepping werd in weinig regels afgedaan. (563)
899. Het zyn liegt niet. (574)
913. Vervolg: Onderwys, in verband met het godsbegrip en met de studie van den aard der dingen.
922. Het beoordelen der zedelykheid (589).
Naschrift bij den tweeden druk
Een en ander over Pruisen en Nederland
605.
Meen niet dat ik aan het eind ben van de oorzaken die het verkondigen van waarheid in publieke voordrachten moeilyk maken. De redenaar, ‘die zo goed bevallen is’ wordt uitgenodigd zyn voordracht te herhalen:
‘... ook by ons. Veel kunnen wy u, weliswaar, niet aanbieden, daar de kas onzer Sociëteit...’ enz.
Ja: enz! Want het is walglyk.
Wat moet hy doen? Weigert hy, mág hy den arbeid niet afbreken, waaraan hy by 't ontvangen van die uitnodiging bezig is, dan scheldt men hem uit voor 'n hebzuchtige, iemand die het slechts om voordeel te doen is. Zyn zoeken naar waarheid, zyn lust die te verkondigen, heten dan slechts voorwendsels om de laagste eigenbaat te bedekken. Onder die uitnodigers echter, is zelden iemand die van zyn kant het minste offer brengen zou. Het voorstel om zyn zaak, zyn kantoor, zyn werkplaats, zyn winkel te verlaten, zonder ruime schadeloosstelling voor 't geleden verlies - dat slechts tyd en wat moeite kost, terwyl de denker bovendien gestoord wordt in kostbaarder zaak, in zyn stemming - zúlk een voorstel nu, zou als zeer onbescheiden worden afgewezen, en niemand denkt er dan ook aan, het te doen.