Multatuli.online

577.

Fysica - om der liefde wil geen metafysica, geen boven-natuurkunde, geen buitenissigheid! - fysica is 't ware geneesmiddel tegen het verbranden van oude vrouwtjes en het bouwen van malle torens. Fysica is de ware vredestichtster. De soldaat die Archimedes doodsloeg, zou den man geen kwaad hebben gedaan, indien hy enig besef had gehad van 's mans hartelyk: εὕρηϰα! Fysica leert waarheid spreken, want leugen wordt een gruwel voor iemand die dagelyks verkeert in den tempel der natuur, waar alles wáár, en 't ónware onmogelyk is. Fysica leert ons korrekt oordelen, en beschermt tegen onzedelykheid die, wel beschouwd, nederkomt op begripsverwarring. Fysica gymnastiseert het verstand, en leert ons hoe we ons vasthouden aan stut, balk of koord van een onbetwistbaar, door onszelf deugdelyk bevonden gegeven, om 'n onwraakbare konklusie op 't juiste ogenblik op haar voeten te doen neerkomen. Fysica leert ons - in een harer onderdelen: fysiologie - zacht oordelen over onzen naaste, want: begrypen is vergeven. Fysica bewaart ons voor verkwisting en gierigheid: door háár leren wy de dingen op de juiste waarde schatten. Fysica verdryft de begeerte naar kunstspys voor den geest. Zy leert ons de rechten minachten, meestal op fiktiën gegrond, en alzo vaak 'n bespotting van het Recht. Zy bewaart ons voor smaak in zinledige litteratuur die het horror vacui in 't aangezicht slaat. Voor staatkundige partyen... naamloze vennootschappen ter verspreiding van twee waarheden tegen elkander in. Voor theologie... die hysterische beschouwing van dingen die er niet zyn, en die dan ook, volgens het getuigenis der adepten zelf, juist hieraan haar waarde ontlenen, dat niemand ze begrypen kan.

Fysica in één woord, is de ware enige godsdienst! In het onbelemmerd bestuderen van de ryke natuur, ligt het middel om de mensheid op te voeren tot de grootst mogelyke mate van byzonder geluk en algemene verbroedering. Indien deze of gene donderaar op den Olymp met dit program niet tevreden is... dan verklaar ik hem voor zeer exigent, en, als Job, nodig ik hem uit eens beneden te komen en een proef te nemen of hyzelf, ontdaan van zyn olympische hoogheid, in staat wezen zou iets beters te leveren of te beogen?

Indien my de betrekking van Voorzitter op den Olymp en wereld-wetgever ware opgedragen, zou ik myn toevlucht nemen tot een citaat uit Cicero, en wel tot het gewone slot zyner brieven: Cura ut valeas. Curate ut valeatis: mensen, zorgt dat het u goed ga!

Dat zou voorwaar een korte bybel zyn! En voor schriftuitleggers zou er weinig te verdienen vallen!

Als priesters, zou het mensdom wél doen zich te voorzien van leraren in de dingen die er zyn, tot op het ogenblik dat ieder voor zich een geordend priester ware geworden in den groten tempel der natuur.