Over vryen arbeid in Nederlands Indië
Grotendeels te Brussel geschreven, waarschijnlijk tussen midden December 1861 en midden Januari 1862; voltooid te Amsterdam, eind Januari 1862.
Het vrijwel volledige manuscript berust in het Multatuli-Museum te Amsterdam.
Uitgegeven in twee gedeelten, de eerste helft omstreeks 20 Januari 1862, de tweede waarschijnlijk in begin Februari 1862: Amsterdam, R.C. Meijer, Vijgendam, J 628. 1862. Herdrukt: Amsterdam, De Firma R.C. Meijer, Kalverstraat, E. 246. 1865. Idem, 1866.
Vierde, vermeerderde, druk. Amsterdam, - G.L. Funke, 1873. De afgedrukte tekst stemt overeen met de druk van 1873, met dien verstande dat de voetnoten zijn opgenomen als Aantekeningen, achter het geschrift, en dat op plaatsen waar in de oudste uitgave: een, myn, zyn, het gespeld werd, aan deze spelling de voorkeur is gegeven boven de vormen: 'n, m'n, z'n, 't, uit 1873; en voorts behoudens de navolgende varianten:
| biz. | 181 | - en de tegenwoordige koloniale agitatie - volgens 1862; in 1873: ontbreekt | |
| biz. | 183: | Motto - volgens 1862; in 1873: drie andere motto's, namelijk die waarmee de tweede helft aanvangt. Zie bl. 231. | |
| blz. | 183 | r. 30 | Dat - volgens 1862; in 1873: Dit |
| 184 | 11 | Dat was - volgens 1862; in 1873: Dit was | |
| 184 | 38 | Dat kon - volgens 1862; in 1873: Dit kon | |
| 185 | 5 | dat talent - volgens 1862; in 1873: dit talent | |
| 185 | 17 | dat kan - volgens 1862; in 1873: dit kan | |
| 185 | 17 | dat wil - volgens 1862; in 1873: dit wil | |
| 185 | 18 | dat zal - volgens 1862; in 1873: dit zal |
| blz. | 185 | r. 21 | slechts - volgens 1862; in 1873: slechts - als m'n arme voorganger! - |
| 186 | 17 | Dat zou - volgens 1862; in 1873: Dit zou | |
| 186 | 20 | Dat hebt gy - volgens 1862; in 1873: Dit hebt gy | |
| 186 | 33 | Dat moet - volgens 1862; in 1873: Dit moet | |
| 187 | 12 | dat hy zyn - volgens 1862; in 1873: dat-i z'n | |
| 187 | 17 | Dat zyn - volgens 1862; in 1873: Dit zyn | |
| 188 | 11 | dat verwyt - volgens 1862; in 1873: dit verwyt | |
| 188 | 19 | Is dat - volgens 1862; in 1873: Is dit | |
| 190 | 12 | ook, dat begrypt ge - volgens 1862; in 1873: ook. Dit begrypt ge | |
| 190 | 17 | dan ook - volgens 1862; in 1873: dan | |
| 190 | 37 | Vergeef me dat - volgens 1862; in 1873: Vergeef me dit | |
| 191 | 15 | als hy - volgens 1862; in 1873: gelyk hy | |
| 192 | 3 | wanneer hy - volgens 1862; in 1873: wanneer-i | |
| 192 | 17 | overgelegd - volgens 1862; in 1873: overlegd | |
| 192 | 20 | den heer Van Twist - volgens 1862; in 1873: Van Twist | |
| 192 | 32 | dat hy - volgens 1862; in 1873: dat-i | |
| 193 | 14 | als hy - volgens 1862; in 1873: als-i | |
| 193 | 21 | als hy - volgens 1862; in 1873: als-i | |
| 193 | 34 | Gouverneurs-Generaal - volgens 1862; in 1873: Gouverneur-Generaals | |
| 194 | 5 | Dat is - volgens 1862; in 1873: Dit is | |
| 194 | 34 | Dat was - volgens 1862; in 1873: Dit was | |
| 195 | 15 | wat hy - volgens 1862; in 1873: wat-i | |
| 195 | 22 | Dat is - volgens 1862; in 1873: Dit is | |
| 195 | 26 | moet - volgens 1862; in 1873: moest | |
| 195 | 31 | Heeft men dat - volgens 1862; in 1873: Heeft men dit | |
| 196 | 32 | Dat is - volgens 1862; in 1873: Dit is | |
| 196 | 32 | dat is - volgens 1862; in 1873: dit is | |
| 196 | 35 | mededelen - volgens 1862; in 1873: meedelen | |
| 197 | 2 | mede - volgens 1862; in 1873: mee | |
| 197 | 14 | Dat noemen - volgens 1862; in 1873: Dit noemen | |
| 197 | 14 | de kleine - volgens 1862; in 1873: kleine |
| blz. | 197 | r. 18 | zou dát - volgens 1862; in 1873: zou dít |
| 197 | 25 | Dat zal - volgens 1862; in 1873: Dit zal | |
| 199 | 15 | Dat moest - volgens 1862; in 1873: Dit moest | |
| 199 | 20 | een algemenen - volgens 1862; in 1873: algemenen | |
| 200 | 18 | heeft dat - volgens 1862; in 1873: heeft dit | |
| 200 | 28 | En dat - volgens 1862; in 1873: En dit | |
| 201 | 13 | En dat - volgens 1862; in 1873: En dit | |
| 201 | 17 | dat kan ik - volgens 1862; in 1873: dit kan ik | |
| 201 | 20 | dat kan ik - volgens 1862; in 1873: dit kan ik | |
| 201 | 22 | de oorzaak - volgens 1862; in 1873: oorzaak | |
| 201 | 32 | voorgegoochelde - volgens 1862; in 1873: voorgegoocheld | |
| 202 | 24 | Dat komt - volgens 1862; in 1873: Dit komt | |
| 204 | 11 | dat woord - volgens 1862; in 1873: dit woord | |
| 205 | 15 | of hy - volgens 1862; in 1873: of-i | |
| 207 | 27 | en dat is - volgens 1862; in 1873: en dit is | |
| 207 | 31 | hun verband - volgens 1862; in 1873: haar verband | |
| 209 | 11 | Dat is - volgens 1862; in 1873: Dit is | |
| 210 | 21 | als hy - volgens 1862; in 1873: als-i | |
| 210 | 31 | in de plaats - volgens 1862; in 1873: in plaats | |
| 211 | 6 | Dat kan - volgens 1862; in 1873: Dit kan | |
| 211 | 28 | dat recht - volgens 1862; in 1873: dit recht | |
| 211 | 31 | dat recht - volgens 1862; in 1873: dit recht | |
| 211 | 33 | dat had hy - volgens 1862; in 1873: dit had-i | |
| 213 | 30 | dien arme - volgens 1862; in 1873: den arme | |
| 213 | 32 | dat alles - volgens 1862; in 1873: dit alles | |
| 214 | 7 | Dat scheen - volgens 1862; in 1873: Dit scheen | |
| 214 | 36 | dat hy - volgens 1862; in 1873: dat-i | |
| 215 | 24 | overmaat van - volgens 1862; in 1873: overmaat en | |
| 215 | 25 | langdradig - volgens 1862; in 1873: lankdradig | |
| 216 | 23 | Onpartydigheid en wat al meer - volgens 1862; in 1873: Onpartydigheid | |
| 216 | 30 | weet dat - volgens 1862; in 1873: weet dit | |
| 217 | 7 | nu eens - volgens 1862; in 1873: nu | |
| 217 | 16 | als hy - volgens 1862; in 1873: wanneer-i |
| blz. | 217 | r. 33 | mishandeld!... Dát - volgens 1862; in 1873: mishandeld: dit |
| 218 | 4 | worden van - volgens 1862; in 1873: worden - of 't hoofd - van | |
| 218 | 24 | Is dat - volgens 1862; in 1873: Is dit | |
| 219 | 13 | Als hy - volgens 1862; in 1873: Wanneer-i | |
| 219 | 13 | een jaar geleden - volgens 1862; in 1873: 'n paar jaar vroeger | |
| 219 | 25 | Dat verknoeien - volgens 1862; in 1873: Dit verknoeien | |
| 220 | 11 | dat beken ik - volgens 1862; in 1873: dit beken ik | |
| 221 | 17 | redakteuren - volgens 1862; in 1873: redakteurs | |
| 222 | 7 | Is dát - volgens 1862; in 1873: Is dit | |
| 222 | 32 | dat niet - volgens 1862; in 1873: dit niet | |
| 222 | 36 | Dit nu - volgens 1862; in 1873: Dit | |
| 223 | 8 | Dat oorkussen - volgens 1862; in 1873: Dit oorkussen | |
| 224 | 7 | Dat - volgens 1862; in 1873: Dit | |
| 224 | 7 | doen, dat is zyn - volgens 1862; in 1873: doen. Dit is z'n | |
| 225 | 18 | die partymannen - volgens 1862; in 1873: de partymannen | |
| 227 | 6 | Dat is - volgens 1862; in 1873: Dit is | |
| 227 | 8 | die ziekte - volgens 1862; in 1873: deze ziekte | |
| 227 | 11 | dat hy - volgens 1862; in 1873: dat-i | |
| 229 | 6 | Dat is - volgens 1862; in 1873: Dit is | |
| 229 | 20 | Dat zal - volgens 1862; in 1873: Dit zal | |
| 229 | 20 | Dát moest - volgens 1862; in 1873: Dit moest | |
| 229 | 31 | Dat zal - volgens 1862; in 1873: Dit zal | |
| 230 | 12 | Dat mag - volgens 1862; in 1873: Dit mag | |
| 232 | 20 | dat evenwicht - volgens 1862; in 1873: dit evenwicht | |
| 232 | 37 | bauble - volgens 1862; in 1873: bawble | |
| 233 | 21 | Dat staat - volgens 1862; in 1873: Dit staat | |
| 234 | 6 | myn vonnis - volgens 1862; in 1873: myn vonnis | |
| 234 | 24 | als hy - volgens 1862; in 1873: wanneer-i | |
| 234 | 36 | dát geval - volgens 1862; in 1873: dit geval | |
| 235 | 12 | Dát is - volgens 1862; in 1873: Dit is |
| blz. | 235 | r. 31 | Begrypt ge dan niet - volgens 1862; in 1873: Ge begrypt immers |
| 235 | 34 | Begrypt ge niet - volgens 1862; in 1873: Ge begrypt immers | |
| 235 | 36 | Begrypt ge dan niet - volgens 1862; in 1873: Ge begrypt immers | |
| 236 | 1 | wilt ge - volgens 1862; in 1873: wilt ge | |
| 236 | 7 | Dat niet-betalen - volgens 1862; in 1873: Dit niet-betalen | |
| 236 | 14 | dan - volgens 1862; in 1873: dan hier | |
| 237 | 18 | dat hoeft - volgens 1862; in 1873: dit hoeft | |
| 238 | 13 | dat hoop ik - volgens 1862; in 1873: dit hoop ik | |
| 238 | 29 | ook dát - volgens 1862; in 1873: ook dit | |
| 239 | 17 | wat hier - volgens 1862; in 1873: wat hier | |
| 239 | 28 | dat kan - volgens 1862; in 1873: dit kan | |
| 240 | 24 | antwoordde ik, dat - volgens 1862; in 1873: dit | |
| 240 | 27 | Is dát - volgens 1862; in 1873: Is dít | |
| 240 | 35 | Is dat - volgens 1862; in 1873: Is dit | |
| 241 | 9 | genoegens - volgens 1862; in 1873: uitspanningen | |
| 241 | 10 | ik ben blyde - volgens 1862; in 1873: het doet me nu genoegen | |
| 241 | 23 | dat hy - volgens 1862; in 1873: dat-i | |
| 241 | 27 | wat hy - volgens 1862; in 1873: wat-i | |
| 241 | 36 | je dat - volgens 1862; in 1873: je dit | |
| 242 | 13 | valt hy - volgens 1862; in 1873: valt-i | |
| 242 | 15 | wat hy - volgens 1862; in 1873: wat-i | |
| 242 | 20 | besloot tot de wet - volgens 1862; in 1873: tot de wet besloot | |
| 242 | 24 | mede te delen - volgens 1862; in 1873: mee te delen | |
| 243 | 30 | haar eigen - volgens 1862; in 1873: eigen | |
| 244 | 4 | zal wezen - volgens 1862; in 1873: wezen zal | |
| 244 | 8 | dat alles - volgens 1862; in 1873: dit alles | |
| 245 | 5 | dát punt - volgens 1862; in 1873: dit punt | |
| 245 | 22 | ondernemingen’ met nog een en ander - volgens 1862; in 1873: ondernemingen’ | |
| 245 | 34 | vrye - volgens 1862; in 1873: de vrye | |
| 246 | 4 | toe, dat - volgens 1862; in 1873: toe. Dit |
| blz. | 246 | r. 24 | dat hoeft - volgens 1862; in 1873: dit hoeft |
| 247 | 22 | Dát is - volgens 1862; in 1873: Dit is | |
| 249 | 35 | spreken - volgens 1862; in 1873: preken | |
| 250 | 13 | plechtig - volgens 1862; in 1873: en plechtig | |
| 250 | 23 | het zy - volgens 1862; in 1873: dit zy | |
| 250 | 26 | allen - volgens 1862; in 1873: alles | |
| 251 | 12 | als hy - volgens 1862; in 1873: als-i | |
| 252 | 5 | dat alles - volgens 1862; in 1873: dit alles | |
| 252 | 29 | dát wil - volgens 1862; in 1873: dit wil | |
| 252 | 36 | dat is - volgens 1862; in 1873: dit is | |
| 255 | 10 | dat is - volgens 1862; in 1873: dit is | |
| 255 | 12 | dat is - volgens 1862; in 1873: dit is | |
| 257 | 1 | mede te delen - volgens 1862; in 1873: mee te delen | |
| 257 | 16 | Dat spreekt - volgens 1862; in 1873: Dit spreekt | |
| 257 | 17 | Dat hadden ze - volgens 1862; in 1873: Ze hadden dit | |
| 258 | 2 | is hy - volgens 1862; in 1873: is-i | |
| 261 | 10 | tot het - volgens 1862; in 1873: tot | |
| 261 | 17 | Dát is - volgens 1862; in 1873: Dit is | |
| 261 | 17 | Dat is - volgens 1862; in 1873: Dit is | |
| 262 | 22 | beschreven - volgens 1862; in 1873: geschreven | |
| 263 | 15 | dat heet - volgens 1862; in 1873: dit heet | |
| 263 | 33 | de Ideeën - volgens 1862; in 1873: Ideeën | |
| 264 | 3 | Dat is - volgens 1862; in 1873: Dit is | |
| 265 | 7 | omdat hy - volgens 1862; in 1873: omdat-i | |
| 265 | 11 | zelfs dát - volgens 1862; in 1873: zelfs dit | |
| 265 | 14 | dat zou - volgens 1862; in 1873: dit zou | |
| 265 | 26 | schone organisatie - volgens 1862; in 1873: schoon organismus | |
| 266 | 12 | dát zou - volgens 1862; in 1873: dit zou | |
| 267 | 2 | dat stelsel - volgens 1862; in 1873: dit stelsel | |
| 268 | 18 | dat hy wat - volgens 1862; in 1873: dat-i | |
| 268 | 32 | dat hy - volgens 1862; in 1873: dat-i | |
| 269 | 17 | voor den geest dien hoofdteugel - volgens 1862; in 1873: dien hoofdteugel voor den geest | |
| 269 | 21 | onderverdeelde - volgens 1862; in 1873: onverdeelde (drukfout |
| blz. | 269 | r. 26 | Dát is - volgens 1862; in 1873: Dit is |
| 270 | 9 | dat woord - volgens 1862; in 1873: dit woord | |
| 270 | 17 | wat hy - volgens 1862; in 1873: wat-i | |
| 270 | 26 | dat hy - volgens 1862; in 1873: dat-i | |
| 270 | 32 | ma cause - volgens 1862; in 1873: la cause | |
| 271 | 3 | bovenaan zette voor dit tweede deel myner - volgens 1862; in 1873: drukken laat op het titelblad dezer | |
| 271 | 9 | Dat ziet ge - volgens 1862; in 1873: Dit ziet ge | |
| 271 | 9 | Althans dat - volgens 1862; in 1873: Althans dit | |
| 271 | 15 | spreekt hy - volgens 1862; in 1873: spreekt-i | |
| 271 | 20 | wat hy - volgens 1862; in 1873: wat-i | |
| 271 | 33 | dát beken ik - volgens 1862; in 1873: dit beken ik | |
| 271 | 35 | pensioen - volgens 1862; in 1873: pensioen... dat de natie gewillig betaalt! | |
| 272 | 10 | Dat alles - volgens 1862; in 1873: Dit alles | |
| 272 | 15 | teugel - volgens 1862; in 1873: teugels | |
| 273 | 5 | gauw gedaan - volgens 1862; in 1873: gauw gedaan met de koffie | |
| 276 | 1 | Naschrift - volgens 1862; in 1873: titel ontbreekt | |
| 276 | 9 | dát niet - volgens 1862; in 1873: dit niet | |
| 277 | 34 | Dat verband - volgens 1862; in 1873: Dit verband | |
| 278 | 26 | dat volk - volgens 1862; in 1873: het Volk | |
| 278 | 31 | Dát is - volgens 1862; in 1873: Dit is | |
| 278 | 31 | Dat is - volgens 1862; in 1873: Dit is | |
| 280 | 19 | ik erken - volgens 1862; in 1873: erken | |
| 280 | 28 | dat kan - volgens 1862; in 1873: dit kan | |
| 281 | 13 | voor hy - volgens 1862; in 1873: voor-i | |
| 281 | 25 | omdat hy - volgens 1862; in 1873: omdat-i | |
| 282 | 11 | opdat niet de - volgens 1862; in 1873: om niet door | |
| 282 | 11 | leiden zou - volgens 1862; in 1873: te doen leiden | |
| 283 | 13 | Dat zegt de - volgens 1862; in 1873: Zo noemt 'n | |
| 283 | 24 | zyt - volgens 1862; in 1873: waart |
N.B. Opb blz. 286, 288 en 289 is enkele malen het woord: Atjeh gedrukt; de authentieke uitgave heeft echter: Atjin.