Divagatiën over zeker soort van liberalismus
Geschreven in de zomer van 1870; nimmer voltooid. Gepubliceerd Juli, Augustus en September 1870 in: Nederland. Verzameling van oorspronkelijke bijdragen van Nederlandsche letterkundigen, onder redactie van D.F. Tersteeg. (Platen naar oorspronkelijke teekeningen) Tweede deel. Amsterdam, J.C. Loman Jr. 1870, blz. 243-260, blz. 405-432; en Derde deel blz. 95-108. De tekst is gezet in twee lettertypen, groot voor het doorgaande betoog, en klein voor de tussengevoegde uitweidingen.
Blijkens mededeling van Multatuli (zie bijv. deel IV, blz. 587) heeft de auteur alléén van het eerste hoofdstuk drukproeven ontvangen. De twee andere, door hem niet gecorrigeerde hoofdstukken worden inderdaad ontsierd door talrijke, waaronder volstrekt zinstorende fouten. Ook komen een twaalftal regels in vrijwel gelijke vorm tweemaal voor (vlg. blz. 358 en 368).
De medewerking aan Nederland werd niet voortgezet.
Afgedrukt overeenkomstig de enige publicatie, maar zonder onderscheid te maken tussen de twee lettertypen; voorts met verbetering van vele kleine drukfouten en met de navolgende wijzigingen:
| blz. 346 | r. 5 | naar waarheid - in Ned.: haar waarheid |
| 347 | 2 | zich - in Ned.: niet |
| 347 | 12 | beste - in Ned.: beide |
| 348 | 8 | velen - in Ned.: velen zich |
| 349 | 24 | sleets - in Ned.: slecht |
| 352 | 33 | Waarlyk - in Ned.: insgelyks |
| 357 | 16 | hoefde - in Ned.: hoofd |
| 363 | 38 | kritieke - in Ned.: kritische |
| 372 | 3 | commanditair - in Ned.: commandiet |
| 379 | 14 | barden - in Ned.: baryten |
| 381 | 35 | nietige - in Ned.: nuttige |