Volledige Werken. Deel 1. Geloofsbelydenis. Max Havelaar [enz]
Aantekeningen en ophelderingen
Aan den schrijver van Max Havelaar De koffieveilingen der handelmaatschapplj
Aan den weleerwaarden heer W. Francken Az. Directeur van het zendelinggesticht te Rotterdam
Aan de stemgerechtigden in het kiesdistrikt Tiel
Wys my de plaats waar ik gezaaid heb!
Brief aan den gouverneur-generaal in ruste
Aan de stemgerechtigden in het kiesdistrikt Tiel
Wys my de plaats waar ik gezaaid heb
Max Havelaar
Geschreven te Brussel, tussen begin September en 13 October 1859. Voor de druk herschreven in October-November 1859. Gepubliceerd door bemiddeling van Mr Jacob van Lennep in begin Mei 1860: Amsterdam, J. de Ruyter, 1860.
Tweede druk, idem (November) 1860.
Derde druk: Amsterdam - K.H. Schadd, 1871.
Van deze druk bestaan exemplaren op Hollands papier en met bredere marge.
Vierde druk: Eerste door den auteur herziene uitgaaf: Amsterdam - G.L. Funke, 1875.
Vijfde druk: Tweede door den auteur herziene uitgaaf: Rotterdam, Uitgevers - Maatschappy ‘Elsevier’ 1881.
Het handschrift, in het bezit gebleven van de drukker en later van diens stiefzoon, is sedert 1910 eigendom van het Multatuli-Museum, Universiteitsbibliotheek, Amsterdam; het werd in 1949 voor het eerst diplomatisch uitgegeven.
Wegens de vele, door Van Lennep aangebrachte weglatingen en wijzigingen kunnen de eerste, tweede en derde druk, die verschenen zijn zonder dat de auteur zelf de proeven heeft gecorrigeerd, niet als authentiek worden beschouwd. Voor het vaststellen van de tekst kwamen dus enkel het handschrift en de drukken van 1875 en 1881 in aanmerking.
Ofschoon de indeling in hoofdstukken afkomstig is van Mr Van Lennep, bleef zij gehandhaafd, met dien verstande dat de doorgaande tekst van het handschrift typografisch werd gevolgd, en de hoofdstuk-aanduidingen de plaats innemen van een deel der in het handschrift aanwezige strepen.
Bij de Aantekeningen en Ophelderingen is over het algemeen de versie van 1881 gevolgd, die afgezien van enkele toevoegingen weinig van de oorspronkelijke lezing-1875 verschilt. Het jaartal 1875 achter een opheldering betekent dus wél, dat zij toen werd geschreven, echter niet, dat zij toen reeds in allen dele de definitieve vorm had.
De afgedrukte tekst is overeenkomstig de uitgave van 1875, behoudens de navolgende varianten, die óf aan het handschrift óf aan de druk van 1881 werden ontleend:
| blz. 13 | r. 1 | Aan E.H.v.W. - volgens Hs; in 1875: Aan de diep vereerde nagedachtenis van Everdine Huberte Baronnesse Van Wynbergen, der trouwe gade, der heldhaftige liefdevolle moeder, der edele vrouw |
| 13 | 7 | receuillir - volgens Hs; in 1875: receuiller |
| 14 | 1 | Mynheer de rechter - volgens 1881; in 1875: Heer rechter |
| 14 | 18 | delikten - volgens 1881; in 1875: punten |
| 15 | 31 | daar blyf ik by - volgens Hs; in 1875: hier blyf ik by |
| 16 | 34 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 17 | 14 | Dat laat ik gelden - volgens Hs; in 1875: Dit laat ik gelden |
| 17 | 26 | Dat kan niet - volgens Hs; in 1875: Dit kan niet |
| 18 | 8 | En zelfs als ze - volgens Hs; in 1875: Zelfs als die toneelmensen |
| 19 | 33 | dat moet ook - volgens Hs; in 1875: dit moet ook |
| 20 | 3 | daarvoor - volgens Hs; in 1875: hiervoor |
| 20 | 4 | dat doen ze - volgens Hs; in 1875: dit doen ze |
| 20 | 9 | dat is alles - volgens Hs; in 1875: dit is alles |
| 20 | 14 | daarvan - volgens Hs; in 1875: hiervan |
| 20 | 17 | die by my even hoog als waarheidsliefde staat aangeschreven - volgens Hs; in 1875: die my even sterk als waarheidsliefde beheerst |
| 21 | 35 | daartoe - volgens Hs; in 1875: hiertoe |
| 23 | 19 | dat doe ik - volgens Hs; in 1875: dit doe ik |
| 23 | 24 | Dat - volgens Hs; in 1875: Dit |
| 24 | 2 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 24 | 10 | dat doe ik - volgens Hs; in 1875: dit doe ik |
| blz. 25 | r. 10 | dat moet ik - volgens Hs; in 1875: dit moet ik |
| 27 | 4 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 27 | 26 | Beste - volgens 1881; in 1875: Lieve |
| 28 | 18 | Dat is waar - volgens Hs; in 1875: Dit is waar |
| 28 | 36 | dat is nodig - volgens Hs; in 1875: dit is nodig |
| 29 | 1 | niets - volgens Hs; in 1875: niet |
| 29 | 29 | van die eerste proeve - volgens 1881; in 1875: dier eerste proeve |
| 30 | 36 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 31 | 13 | behoorlyk daarop - volgens Hs; in 1875: hierop behoorlyk |
| 31 | 29 | dien man - volgens Hs; in 1875: den man |
| 31 | 38 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 32 | 11 | de ziel - volgens Hs; in 1875: der ziel [*] Deze lezing van 1875 is, evenals de zeven volgende, een wijziging, door Mr J. van Lennep aangebracht in de eerste druk, en later nimmer herzien. |
| 32 | 12 | Van het knaapje voerde en leidde - volgens Hs; in 1875: Van den knaap haar zorgen wydde |
| 32 | 13 | En zo trouw my - volgens Hs; in 1875: En hem liefdryk |
| 32 | 14 | my ophief - volgens Hs; in 1875: hem ophief |
| 32 | 14 | ik viel - volgens Hs; in 1875: hy viel |
| 32 | 28 | die toekomst - volgens Hs; in 1875: de toekomst |
| 35 | 19 | d' eersten tyd - volgens Hs; in 1875: de eerste jeugd |
| 35 | 22 | in myn sombere eenzaamheid - volgens Hs; in 1875: 't Eenzaam harte kent geen vreugd |
| 39 | 14 | Dat wil ik - volgens Hs; in 1875: Dit wil ik |
| 39 | 21 | Dat begryp ik - volgens Hs; in 1875: Dit begryp ik |
| 39 | 29 | Dat wil ik - volgens Hs; in 1875: Dit wil ik |
| 42 | 1 | Dat begryp ik - volgens Hs; in 1875: Dit begryp ik |
| 43 | 1 | Dat heb ik - volgens Hs; in 1875: Dit heb ik |
| 45 | 6 | dat is de - volgens Hs; in 1875: dit is de |
| 45 | 20 | dat is voor - volgens Hs; in 1875: dit is voor |
| 46 | 6 | Dat is - volgens Hs; in 1875: Dit is |
| 46 | 24 | Dat is - volgens Hs; in 1875: Zo heet |
| 46 | 25 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 48 | 2 | slagers - volgens Hs; in 1875: slachters |
| blz. 48 | r. 6 | Daaraan - volgens Hs; in 1875: Hieraan |
| 48 | 8 | myn zwak - volgens Hs; in 1875: myn zaak |
| 48 | 26 | Dat is - volgens Hs; in 1875: Dit is |
| 48 | 33 | wel niet - volgens Hs; in 1875: wel niet zeer |
| 49 | 3 | dat doe ik - volgens Hs; in 1875: dit doe ik |
| 49 | 10 | Dat ik nu en dan een hoofdstuk schryven zou - volgens 1881; in 1875: Dat ik het recht zou hebben, van tyd tot tyd een hoofdstuk te schryven |
| 50 | 18 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 50 | 29 | wat ik er van - volgens Hs; in 1875: wat ik van haar |
| 51 | 4 | Ze scheen - volgens Hs; in 1875: Het mens scheen |
| 51 | 15 | vroeg ik - volgens 1881; in 1875: vraagde ik |
| 52 | 13 | vroeg ik - volgens 1881; in 1875: vraagde ik |
| 52 | 16 | vroeg my - volgens 1881; in 1875: vraagde my |
| 52 | 25 | Dat ging - volgens Hs; in 1875: Dit ging |
| 52 | 28 | Ik vroeg - volgens 1881; in 1875: Ik vraagde |
| 52 | 30 | en wel naar Brussel - volgens 1881; in 1875: en naar Brussel |
| 54 | 11 | die streken - volgens Hs en 1881; in 1875: deze streken |
| 54 | 19 | zyden - volgens Hs; in 1875: zyde |
| 55 | 5 | kan worden gelyk gesteld met die op Java - volgens Hs; in 1875: kan met die op Java worden gelyk gesteld |
| 55 | 21 | buitenzyde - volgens 1881; in 1875: binnenzyde |
| 55 | 22 | binnen wielen - volgens 1881; in 1875: buiten wielen |
| 56 | 8 | een ideaal - volgens Hs; in 1875: een ideaal, een verzinsel, onverdragelyke grootspraak |
| 57 | 11 | bastaard-arabier - volgens Hs; in 1875: bastert-arabier |
| 58 | 9 | 't adjektief Nederlands komt me enigszins onnauwkeurig voor - volgens 1881; in 1875: ik vind het gebruik adjectivialiter van het woord: nederlands, onjuist |
| 58 | 20 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 60 | 5 | daartoe - volgens Hs; in 1875: hiertoe |
| blz. 61 | r. 3 | daaruit - volgens Hs; in 1875: hieruit |
| 61 | 22 | die erfelykheid - volgens Hs; in 1875: deze erfelykheid |
| 61 | 24 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 61 | 32 | van den Regent - volgens 1881; in 1875: des Regents |
| 62 | 30 | jongeren - volgens Hs; in 1875: jonger |
| 62 | 32 | jongere - volgens Hs; in 1875: jonger |
| 62 | 35 | jongeren - volgens Hs; in 1875: jonger |
| 63 | 11 | moet - volgens Hs; in 1875: moest |
| 63 | 22 | De vraag voor hem is niet - volgens Hs; in 1875: De vraag is voor hem niet |
| 64 | 21 | daartoe - volgens Hs; in 1875: hiertoe |
| 65 | 3 | daartoe - volgens Hs; in 1875: hiertoe |
| 65 | 11 | een beloning geniet, evenredig met deze uitkomst - volgens Hs; in 1875: een met deze uitkomst evenredige beloning geniet |
| 66 | 32 | dan volstrekt nodig is tot het ophouden van hun rang - volgens Hs; in 1875: dan tot het ophouden van hun rang volstrekt nodig is |
| 67 | 13 | daarover - volgens Hs; in 1875: hierover |
| 67 | 17 | algemeen als een - volgens 1881; in 1875: als een algemene |
| 67 | 36 | die vaderlyke - volgens Hs; in 1875: deze vaderlyke |
| 67 | 38 | Dát is - volgens Hs; in 1875: Dit is voorzeker |
| 69 | 27 | van deze - volgens 1881; in 1875: dezer |
| 69 | 33 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 69 | 33 | der vrouw van Blauwbaard - volgens Hs; in 1875: der zuster van mevrouw Blauwbaard [*] Deze onjuiste lezing is door Van Lennep gemaakt, en nimmer verbeterd. |
| 70 | 2 | den gestampte-kleivoer - volgens Hs; in 1875: den gestampten kleivoer |
| 70 | 26 | terug te komen - volgens Hs; in 1875: te verwyzen |
| 71 | 5 | weer - volgens 1881; in 1875: weder |
| 72 | 5 | dichter bevolkt - volgens 1881; in 1875: beter bevolkt |
| blz. 72 | r. 26 | Houd het paard vast van mynheer den kommandant - volgens Hs; in 1875: Pegang koedahnja toewan kommendaan |
| 72 | 27 | buiten - volgens Hs; in 1875: die buiten zaten |
| 72 | 37 | zo al - volgens Hs; in 1875: al zo |
| 73 | 16 | daardoor - volgens Hs; in 1875: hierdoor |
| 73 | 16 | hetzy hy - volgens Hs; in 1875: hetzydi |
| 73 | 17 | hiermee - volgens 1881; in 1875: hiermede |
| 73 | 25 | dat komt - volgens Hs; in 1875: dit komt |
| 73 | 25 | niet juist iemand - volgens Hs; in 1875: iemand juist niet |
| 73 | 26 | m'nheer de Adipati - volgens 1881; in 1875: de heer Adipati |
| 73 | 27 | daarover - volgens Hs; in 1875: hierover |
| 73 | 32 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 73 | 33 | die taal - volgens Hs; in 1875: deze taal |
| 74 | etc. Van Damme - volgens Hs; in 1875: Vandamme. | |
| 74 | 12 | jaar - volgens 1881; in 1875: jaren |
| 74 | 16 | niet een - volgens Hs; in 1875: geen |
| 75 | 2 | dat is - volgens Hs; in 1875: dit is |
| 75 | 7 | dat bevreemdt - volgens Hs; in 1875: dit bevreemdt |
| 75 | 12 | Daar komen ze - volgens Hs; in 1875: Ienie apa toewan-toewan datang! |
| 76 | 2 | er - volgens 1881; in 1875: daarin |
| 77 | 1 | had - volgens Hs; in 1875: vertoonde |
| 77 | 3 | meer zullen zien - volgens Hs; in 1875: zullen weerzien |
| 77 | 12 | wel getuigden - volgens Hs en 1881; in 1875: gunstig getuigden |
| 78 | 18 | daarom - volgens Hs; in 1875: hierom |
| 79 | 5 | maar - volgens Hs; in 1875: doch |
| 79 | 38 | is der ziel - volgens Hs; in 1875: der ziel is |
| 80 | 8 | een kalme - volgens Hs; in 1875: kalme |
| 81 | 11 | mocht - volgens Hs; in 1875: durfde |
| 82 | 1 | daarom - volgens Hs; in 1875: hierom |
| 82 | 32 | veranderingen - volgens 1881; in 1875: lotwisselingen |
| blz. 83 | r. 3 | meerder - volgens Hs; in 1875: meer |
| 83 | 6 | daartoe - volgens Hs; in 1875: hiertoe |
| 83 | 29 | Jezus - volgens 1881; in 1875: Christus |
| 83 | 38 | armoede - volgens Hs; in 1875: armoed |
| 84 | 2 | vooroordelen - volgens 1881; in 1875: veroordelen |
| 84 | 22 | zelfs - volgens Hs; in 1875: zelf |
| 84 | 34 | Als ge die - volgens Hs; in 1875: Wanneer ge deze |
| 85 | 15 | groten - volgens Hs; in 1875: vurigen |
| 85 | 29 | Dat is te veel gevergd! - volgens Hs; in 1875: Dit is te veel van uzelf gevergd! |
| 86 | 9 | terstond - volgens Hs; in 1875: met-een terstond |
| 86 | 17 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 86 | 21 | dat begryp ik - volgens Hs; in 1875: dit begryp ik |
| 87 | 15 | 1845 - volgens Hs; in 1875: 1855 [*] Dit foutieve jaartal is evenals het volgende veroorzaakt, doordat Van Lennep: 18.5 gedrukt had, en Multatuli in 1875 uit het hoofd invulde. |
| 87 | 15 | '43 - volgens Hs; in 1875: 1853 |
| 87 | 18 | dat is - volgens Hs; in 1875: dit is |
| 87 | 20 | dat is - volgens Hs; in 1875: dit is |
| 87 | 34 | zo armoedig - volgens Hs; in 1875: zo achterlijk en armoedig |
| 88 | 10 | hy dacht - volgens Hs; in 1875: hy drong zich op |
| 88 | 19 | Kleine Max - volgens 1881; in 1875: Max |
| 88 | 23 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 89 | 15 | dat is - volgens Hs; in 1875: dit is |
| 90 | 1 | De resident had gezegd - volgens Hs; in 1875: We hoorden den resident zeggen |
| 90 | 6 | zy - volgens Hs; in 1875: dezulken |
| 90 | 7 | hoewel - volgens Hs; in 1875: hoezeer |
| 90 | 15 | wordt waargenomen - volgens 1881; in 1875: voorheerst |
| 90 | 17 | blyft bestaan - volgens 1881; in 1875: wordt gevonden |
| 90 | 37 | betekent - volgens 1881; in 1875: beduidt |
| 91 | 1 | Beiden - volgens 1881; in 1875: Beide |
| blz. 91 | r. 1 | daarin - volgens Hs; in 1875: hierin |
| 91 | 24 | gemakkelyk - volgens Hs; in 1875: zeer gemakkelyk |
| 91 | 28 | en zon of maan - volgens Hs; in 1875: of zon en maan |
| 91 | 33 | beleefdheid - volgens Hs; in 1875: aanspraken op beleefdheid |
| 92 | 3 | daarover - volgens Hs; in 1875: hierover |
| 92 | 15 | vele - volgens Hs; in 1875: zeer dikwyls |
| 92 | 20 | die arme - volgens Hs; in 1875: de arme |
| 92 | 20 | met een - volgens Hs; in 1875: met |
| 92 | 21 | kunstmatig - onbillyke - volgens 1881; in 1875: kunstmatige bestudeerde onbillyke |
| 93 | 26 | een zestal - volgens 1881; in 1875: een paar |
| 94 | 19 | nam - volgens Hs; in 1875: moest dus |
| 94 | 19 | tot getuige - volgens Hs; in 1875: tot getuige nemen by de belofte |
| 94 | 22 | zou het de moeite waard zyn geweest - volgens 1881; in 1875: ware het de moeite waard geweest |
| 95 | 29 | scheen ingenomen - volgens Hs; in 1875: gaf blyken van ingenomenheid |
| 95 | 30 | ouderen - volgens Hs; in 1875: ouder |
| 96 | 5 | koffer-leven - volgens Hs; in 1875: koffertjes-leven |
| 96 | 7 | tehuis behoorden - volgens Hs; in 1875: zouden te-huis behooren |
| 96 | 9 | hy had daar te stryden gehad met veel moeilykheden - volgens Hs; in 1875: waar hy met veel moeilykheden had te stryden gehad |
| 96 | 12 | Hy had dien geest weten te onderdrukken, met veel energie - volgens Hs; in 1875: Niet zonder veerkracht had hy dezen geest van verzet weten te onderdrukken |
| 96 | 14 | daarin - volgens Hs; in 1875: hierin |
| 96 | 17 | Men trachte - volgens Hs; in 1875: De belangstellende lezer trachte |
| 96 | 17 | wat daarover - volgens Hs; in 1875: wat over dit onderwerp |
| blz. 96 | r. 27 | een betere keuze - volgens Hs; in 1875: betere keuze |
| 96 | 31 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 97 | 24 | En toch had hy - volgens Hs; in 1875: En dit in weerwil der |
| 97 | 25 | dier te ver gedrevene - volgens Hs; in 1875: dezer door overdryving tot fout geworden |
| 97 | 31 | dat alles - volgens Hs; in 1875: dit alles |
| 98 | 9 | Dát was - volgens Hs; in 1875: Dit was |
| 98 | 11 | niet het tegendeel - volgens Hs; in 1875: het tegendeel niet |
| 98 | 25 | dan zou alles geregeld wezen in weinige jaren - volgens Hs; in 1875: dan werd alles makkelyk geregeld in weinig tyds |
| 99 | 9 | die familie - volgens Hs; in 1875: de familie |
| 99 | 30 | byna elk - volgens 1881; in 1875: elk |
| 100 | 4 | worden - volgens Hs; in 1875: worden van dat lieve Indië |
| 101 | 12 | een apanage - volgens Hs; in 1875: de apanage |
| 101 | 13 | veronderstellen - volgens 1881; in 1875: vooronderstellen |
| 101 | 20 | te weten - volgens Hs; in 1875: te gissen |
| 101 | 23 | zyn wyze van leven zóveel - volgens Hs; in 1875: zyn duren inborst veel |
| 101 | 25 | Hoe het nu zy - volgens Hs; in 1875: Hoe het nu wezen moog |
| 102 | 26 | opeens - volgens 1881; in 1875: op-eenmaal |
| 102 | 32 | grotere - volgens Hs; in 1875: groter |
| 102 | 32 | Dat alles - volgens Hs; in 1875: Dit alles |
| 103 | 8 | dat wisten - volgens Hs; in 1875: dit wisten |
| 103 | 25 | hetzy hy - volgens Hs; in 1875: hetzydi |
| 103 | 28 | hetzy hy - volgens Hs; in 1875: hetzydi |
| 104 | 32 | meerdere - volgens Hs; in 1875: litterarische |
| 105 | 30 | daarover - volgens Hs; in 1875: hierover |
| 107 | 12 | oorlog - volgens 1881; in 1875: kryg |
| 107 | 18 | oudere - volgens Hs; in 1875: ouder |
| 107 | 35 | zo velen - volgens 1881; in 1875: velen |
| 107 | 37 | zag spelen - volgens 1881; in 1875: spelen zag |
| blz. 109 | r. 9 | van 't Oude Testament - volgens 1881; in 1875: des Ouden Testaments |
| 109 | 34 | van 't gebergte - volgens1881; in 1875: der bergen |
| 110 | 14 | En daar - volgens Hs; in 1875: En hier |
| 110 | 20 | gezag - volgens 1881; in 1875: bestuur |
| 110 | 22 | Radèn Wira Koesoema - volgens 1881; in 1875: Radèn... |
| 110 | 26 | de Regent - volgens 1881; in 1875: de Adipati |
| 110 | 34 | daarover - volgens Hs; in 1875: hierover |
| 111 | 5 | niet wezen - volgens 1881; in 1875: niet zyn |
| 111 | 22 | gisteren - volgens Hs; in 1875: gister |
| 111 | 26 | Dat wensen - volgens Hs; in 1875: Dit wensen |
| 112 | 30 | arbeiders - volgens Hs; in 1875: arbeids [*] Drukfout in de eerste uitgave, en sindsdien bestendigd. |
| 113 | 10 | uw broeder - volgens Hs; in 1875: den broeder |
| 113 | 18 | myn kant - volgens 1881; in 1875: myne zyde |
| 113 | 28 | zo arm - volgens Hs; in 1875: zo verachterd en zo arm |
| 114 | 6 | het woonhuis - volgens 1881; in 1875: zyn woning |
| 114 | 9 | dát - volgens Hs; in 1875: dit |
| 114 | 18 | omdat mynheer - volgens 1881; in 1875: omdat gy |
| 114 | 23 | Mynheer, ik - volgens 1881; in 1875: Ik |
| 114 | 25 | goed: zy - volgens 1881; in 1875: Goed! Zy |
| 114 | 27 | bestemd is een kroon te dragen - volgens 1881; in 1875: een kroon dragen zal |
| 115 | 3 | maar dit belette hem niet - volgens Hs; in 1875: Maar er bleek dat dit hem niet belette |
| 115 | 27 | Hy wist het - volgens 1881; in 1875: ontbreekt |
| 116 | 6 | te werken - volgens 1881; in 1875: te arbeiden |
| 116 | 11 | Bogor - volgens Hs; in 1875: Bandoeng |
| 116 | 18 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 116 | 19 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 116 | 27 | van zyn - volgens 1881; in 1875: zyner |
| 116 | 30 | Is dat waar - volgens Hs; in 1875: Is dit waar |
| 116 | 33 | Is dat zo - volgens Hs; in 1875: Is dit zo |
| 117 | 12 | dat alles - volgens Hs; in 1875: dit alles |
| 117 | 28 | Je bent - volgens 1881; in 1875: Ge zyt |
| blz. 117 | r. 28 | dat weet ik - volgens Hs; in 1875: Ook dit weet ik |
| 117 | 30 | Gedurende twee maanden ben je - volgens 1881; in 1875: Ge zyt gedurende twee maanden |
| 118 | 3 | van de Regering - volgens 1881; in 1875: der Regering |
| 118 | 16 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 118 | 17 | zelfs goed opvatten - volgens 1881; in 1875: schatten |
| 118 | 27 | vroeg hy - volgens 1881; in 1875: vraagde hy |
| 118 | 36 | dat weten - volgens Hs; in 1875: dit weten |
| 119 | 22 | wanneer ik - volgens 1881; in 1875: als ik |
| 120 | 11 | als - volgens 1881; in 1875: waar |
| 120 | 13 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 120 | 23 | Je bent - volgens 1881; in 1875: Ge zyt |
| 120 | 24 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 120 | 27 | uit een blik - volgens Hs; in 1875: in blik |
| 121 | 31 | trad hy, gevolgd door Verbrugge - volgens 1881; in 1875: traden zy |
| 121 | 29 | te verwyten - volgens 1881; in 1875: voor te werpen |
| 122 | 14 | ge zegt - een andere vorm van welsprekendheid in den echtestaat - geeuwend - volgens 1881; in 1875: ge zegt geeuwend - dit is een andere uitdrukking der welsprekendheid in den echtenstaat |
| 124 | 12 | Dat is - volgens Hs; in 1875: Dit is |
| 125 | 23 | meisjes - volgens Hs; in 1875: jonge meisjes |
| 125 | 38 | hem zo eens, of - volgens Hs; in 1875: hem - zo eens uit jezelf, weetje? - of |
| 126 | 4 | en denk toch dat de Heer voor je gestorven is aan het kruis - volgens Hs; in 1875: ontbreekt [*] Door Van Lennep in 1860 geschrapt, en nimmer hersteld. |
| 127 | 10 | mededelen - volgens Hs; in 1875: meedelen |
| 130 | 3 | dáárom - volgens Hs; in 1875: juist hierom |
| 130 | 13 | een lamp is op zyn pad - volgens Hs; in 1875: een lamp op zyn pad is |
| 130 | 22 | daartoe - volgens Hs; in 1875: hiertoe |
| 130 | 33 | reeds dit boek - volgens 1881; in 1875: zelfs dit boek |
| blz. 131 | r. 7 | Dat heb ik - volgens Hs; in 1875: Dit heb ik |
| 131 | 33 | Dat is - volgens Hs; in 1875: Dit is |
| 132 | 2 | Dat is - volgens Hs; in 1875: Dit is |
| 132 | 2 | ik hield me alsof - volgens Hs; in 1875: ik hield me heel onnozel alsof |
| 132 | 4 | dit was - volgens Hs; in 1875: hierin lag |
| 132-134 | Het gedicht van Heine bevat in Multatuli's tekst enkele ondergeschikte afwijkingen van het origineel; het leek ongewenst, die te bestendigen. | |
| 133 | 13 | Broek, Berlyn - volgens 1881; in 1875: Broek, Gent, Berlyn |
| 134 | 31 | betekent - volgens 1881; in 1875: beduidt |
| 134 | 31 | Is dat - volgens Hs; in 1875: Is dit |
| 134 | 35 | de overtuiging - volgens 1881; in 1875: het geloof |
| 135 | 1 | Is dat - volgens Hs; in 1875: Is dit |
| 135 | 3 | over dat - volgens Hs; in 1875: over dit |
| 135 | 31 | dat is - volgens Hs; in 1875: dit is |
| 136 | 19 | gisteren - volgens Hs; in 1875: gister |
| 136 | 21 | Hy was - volgens Hs; in 1875: Hy zelf was |
| 137 | 5 | lees-kursus - volgens Hs; in 1875: leer-kursus |
| 137 | 14 | daar wordt veel Engels gesproken - volgens Hs; in 1875: waar zoveel Engels gesproken wordt |
| 137 | 25 | ik moet bekennen - volgens Hs; in 1875: ik moet het erkennen |
| 137 | 28 | die waarschynlyk op den toren stond - volgens Hs; in 1875: waarschynlyk in zyn verbeelding op den toren staande |
| 138 | 1 | by de hand te hebben - volgens 1881; in 1875: te weten |
| 138 | 4 | Zy zeggen - volgens Hs; in 1875: Die dingen zeggen |
| 138 | 20 | moet gereed - volgens 1881; in 1875: by de hand moet |
| 139 | 9 | Dat geldt - volgens Hs; in 1875: Dit geldt |
| 139 | 18 | uitbarst - volgens Hs; in 1875: uitberst |
| 140 | 8 | dat wil je - volgens Hs; in 1875: dit wil je |
| 140 | 27 | dat is - volgens Hs; in 1875: dit is |
| blz. 141 | r. 4 | is dat - volgens Hs; in 1875: is dit |
| 142 | 18 | verloren - volgens 1881; in 1875: gelaten |
| 142 | 33 | dat is het - volgens Hs; in 1875: dit is het |
| 143 | 8 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 143 | 9 | verkouden - volgens Hs; in 1875: verkou wen |
| 143 | 10 | verkouden - volgens Hs; in 1875: verkouwen |
| 143 | 24 | die er te lezen was op Havelaars gelaat na dat neussnuiten - volgens Hs; in 1875: die er, na en om dat neussnuiten, op Havelaars gelaat te lezen was |
| 144 | 1 | Dat wilde - volgens Hs; in 1875: Dit wilde |
| 145 | 13 | eens bent - volgens 1881; in 1875: eens zyt |
| 145 | 23 | is dat - volgens Hs; in 1875: is dit |
| 145 | 25 | dat is - volgens Hs; in 1875: dit is |
| 145 | 30 | Dat beduidt - volgens Hs; in 1875: Dit beduidt |
| 147 | 7 | Die is weer te vinden - volgens 1881; in 1875: Ge zoudt die kunnen weervinden |
| 147 | 23 | linie - volgens Hs; in 1875: evennachtslyn |
| 147 | 28 | dat is - volgens Hs; in 1875: dit is |
| 147 | 31 | dat is - volgens Hs; in 1875: dit is |
| 148 | 10 | dat is - volgens Hs; in 1875: dit is |
| 148 | 13 | Dat lacht - volgens Hs; in 1875: Dit lacht |
| 148 | 14 | Dat is - volgens Hs; in 1875: Dit is |
| 148 | 15 | Dat is - volgens Hs; in 1875: Dit is |
| 148 | 17 | een E - volgens Hs; in 1875: een gekroonde E |
| 148 | 33 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 148 | 37 | Was dat niet - volgens Hs; in 1875: Zegt eens, heren, was dit niet |
| 149 | 3 | er zyn - volgens 1881; in 1875: want er zyn |
| 149 | 21 | aaneenschakeling - volgens 1881; in 1875: konkatenatie |
| 149 | 30 | van de rivier - volgens 1881; in 1875: der rivier |
| 149 | 38 | dat aangenaam wezen zal aan het Gouvernement - volgens Hs; in 1875: dat aan het Gouvernement bevallen zal |
| 150 | 7 | in de - volgens Hs; in 1875: op de |
| 150 | 10 | iets tot stand te brengen ten voordele van Natal - volgens Hs; in 1875: iets ten voordele van Natal te bewerken |
| blz. 150 | r. 11 | ydelheid, nog - volgens Hs; in 1875: ydelheid... was 't niet hard voor me, nog |
| 150 | 36 | toen - volgens 1881; in 1875: als |
| 151 | 16 | het aardryk - volgens 1881; in 1875: de aarde |
| 151 | (negen maal) hy - volgens 1881; in 1875: zy | |
| 151 | 34 | zyn stromen - volgens 1881; in 1875: haar stromen |
| 152 | 4 | hieuw - volgens 1881; in 1875: uithieuw |
| 152 | 30 | Lost u - volgens 1881; in 1875: Los gy |
| 153 | 6 | Dat is - volgens Hs; in 1875: Dit was |
| 153 | 6 | waar is - volgens Hs; in 1875: waar was |
| 153 | 9 | dat viel - volgens Hs; in 1875: dit viel |
| 153 | 33 | Dat is - volgens Hs; in 1875: Je bent |
| 154 | 10 | dat is - volgens Hs; in 1875: dit is |
| 154 | 28 | dat heeft - volgens Hs; in 1875: dit heeft |
| 154 | 31 | dat begryp - volgens Hs; in 1875: dit begryp |
| 154 | 31 | Weet je nog - volgens 1881; in 1875: Je weet nog |
| 155 | 25 | en wel om - volgens 1881; in 1875: en om |
| 156 | 6 | welker - volgens 1881; in 1875: welks |
| 156 | 7 | veronderstelde - volgens 1881; in 1875: vooronderstelde |
| 156 | 16 | ik weet niet meer - volgens Hs; in 1875: ik wil vergeten hebben |
| 156 | 19 | dat is ‘niemand en iedereen’ - volgens Hs; in 1875: dat is: door niemand en iedereen |
| 157 | 8 | Dat zal - volgens Hs; in 1875: Dit zal |
| 157 | 13 | anders - volgens Hs; in 1875: overigens |
| 157 | 22 | De oorzaak zal wel zyn - volgens 1881; in 1875: Dit ligt hierin |
| 158 | 26 | dat wint - volgens Hs; in 1875: dit wint |
| 158 | 26 | kruideniers - volgens Hs; in 1875: kruieniers |
| 159 | 2 | voorwendsel - volgens 1881; in 1875: beweegreden |
| 159 | 31 | bezat hy in hoge - volgens Hs; in 1875: bezat hy werkelyk in zeer hoge |
| 159 | 31 | hy zich voornam - volgens 1881; in 1875: hy voornam |
| 159 | 38 | zo iets wél - volgens 1881; in 1875: zo iets |
| 160 | 3 | daardoor - volgens Hs; in 1875: hierdoor |
| blz. 160 | r. 6 | geroepen - volgens 1881; in 1875: gedwongen |
| 160 | 7 | ontving - volgens 1881; in 1875: ontvangt |
| 160 | 18 | daarvoor - volgens Hs; in 1875; hiervoor |
| 161 | 32 | d'ennui - volgens Hs; in 1875; de soif |
| 162 | 15 | beter - volgens Hs; in 1875; beter... akelig |
| 162 | 18 | dat was - volgens Hs; in 1875: dit was |
| 162 | 21 | 't was - volgens Hs; in 1875: o, Duclari... o, Verbrugge... 't was |
| 163 | 10 | weinig maanden vroeger - volgens 1881; in 1875: kortgeleden |
| 163 | 12 | te Natal - volgens 1881; in 1875: in de afdeling Natal |
| 163 | 20 | natuurlyk - volgens Hs; in 1875; volgens plicht [*] Tekstwijziging, door Van Lennep in 1860 aangebracht. |
| 163 | 34 | daarmee - volgens 1881; in 1875: daarmede |
| 164 | 15 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 164 | 17 | die force - volgens Hs; in 1875; deze force |
| 164 | 25 | die moeilyke positie - volgens Hs; in 1875: deze moeilykheid der positie |
| 164 | 26 | in principe - volgens Hs; in 1875: in grondbeginsel |
| 164 | 31 | of zelfs daaraan - volgens 1881; in 1875: of daaraan |
| 164 | 38 | gewichtig zyn - volgens Hs; in 1875: gewichtig kunnen zijn |
| 165 | 4 | die duizenden - volgens Hs; in 1875: deze duizenden |
| 165 | 11 | grotere - volgens Hs; in 1875: groter |
| 165 | 37 | my dat - volgens Hs; in 1875: my dit |
| 166 | 2 | ongunstigste - volgens Hs; in 1875: ongunstigst |
| 166 | 19 | ik bezit de minuut nog - volgens Hs; in 1875: ik bezit daarvan nog de minuut |
| 166 | 36 | hadden plaats gehad - volgens 1881; in 1875: plaats hadden |
| 166 | 37 | dat wilde - volgens Hs; in 1875: dit wilde |
| 166 | 38 | ik durf zeggen - volgens 1881; in 1875: ik durf het zeggen |
| blz. 167 | r. 6 | wie schuldig is - volgens Hs; in 1875: wie schuldig is aan lage vergrypen |
| 167 | 9 | Misschien was dat - volgens Hs; in 1875: Misschien echter was dit |
| 167 | 10 | voedsel - volgens 1881; in 1875: spyze |
| 167 | 13 | doch telkens - volgens 1881; in 1875: doch |
| 167 | 20 | van de - volgens 1881; in 1875: der |
| 167 | 22 | De Gouverneur - generaal Merkus heeft hem eindelyk gelast - volgens Hs; in 1875: Hy ontving eindelyk van hogerhand den last [*] Tekstwijziging, door Van Lennep in 1860 aangebracht. |
| 167 | 25 | duizenden guldens - volgens 1881; in 1875: duizend gulden |
| 168 | 11 | Het was - volgens Hs; in 1875: Dat was |
| 168 | 13 | maar iemand uitzenden daartoe - volgens Hs; in 1875: daartoe maar iemand uitzenden |
| 168 | 18 | dat klein - volgens Hs; in 1875: dit klein |
| 168 | 18 | Doe maar - volgens Hs; in 1875: Houd je maar |
| 168 | 22 | gemakkelyk - volgens 1881; in 1875: licht |
| 168 | 24 | die - volgens Hs; in 1875: deze |
| 168 | 26 | plaatsen en gebeurtenissen - volgens 1881; in 1875: de plaatsen en de gebeurtenissen |
| 168 | 30 | een schrijver - volgens 1881; in 1875: de schrijver |
| 168 | 32 | veronderstellen - volgens 1881; in 1875: vooronderstellen |
| 169 | 8 | van de juistheid - volgens 1881; in 1875: der juistheid |
| 169 | 17 | einde - volgens Hs; in 1875: eind |
| 169 | 22 | katastrofe - volgens Hs; in 1875: katastroof |
| 169 | 25 | aan den indruk - volgens Hs; in 1875: voor den indruk |
| 169 | 26 | denzelfden - volgens 1881; in 1875: dien |
| 169 | 33 | Leicester - volgens 1881; in 1875: Lester |
| 170 | 13 | den grootsten opgang maakten - volgens 1881; in 1875: het hoogst geschat werden |
| 170 | 19 | Dáárom koos die school dan ook - volgens Hs; in 1875: Dáárom dan ook koos die school. |
| blz. 171 | r. 5 | katastrofe - volgens Hs; in 1875: katastroof. |
| 171 | 7 | Maar het gevaar - volgens Hs; in 1875: Het gevaar evenwel |
| 171 | 13 | dát - volgens Hs; in 1875: dit |
| 171 | 17 | my - volgens Hs; in 1875: me |
| 171 | 30 | zo-even - volgens 1881; in 1875: straks |
| 171 | 32 | vroeger - volgens 1881; in 1875: zo-even |
| 172 | 13 | daarvoor - volgens Hs; in 1875: hiervoor |
| 173 | 3 | hoogste - volgens 1881; in 1875: grootste |
| 173 | 6 | niet - volgens Hs; in 1875: niet recht |
| 173 | 32 | en dit was zeer begrypelyk - volgens Hs; in 1875: wat zeer begrypelyk was |
| 174 | 10 | Dat plein - volgens Hs; in 1875: Dit plein |
| 174 | 17 | daar - volgens Hs; in 1875: dewyl |
| 174 | 27 | haar - volgens 1881; in 1875: by haar |
| 174 | 27 | gebracht - volgens 1881; in 1875: afgelegd |
| 175 | 11 | en gebak - volgens Hs; in 1875: over het inmaken van ketimoen - zonder Liebig, o goden! - |
| 175 | 18 | en die - volgens Hs; in 1875: Deze |
| 175 | 19 | gedreven - volgens 1881; in 1875: getrokken |
| 175 | 23 | Atjeh - volgens 1881; in 1875: Atjin |
| 176 | 1 | gemakkelyker - volgens Hs; in 1875: makkelyker |
| 176 | 18 | het was de heer Merkus - volgens Hs; in 1875: ontbreekt [*] Door Van Lennep in 1860 geschrapt. |
| 176 | 23 | had - volgens Hs; in 1875: behoefde te hebben |
| 176 | 33 | de heer Merkus - volgens Hs; in 1875: de Regeringskommissaris |
| 177 | 14 | betere - volgens Hs; in 1875: beter |
| 177 | 33 | 1842 - volgens Hs; in 1875: 1840 |
| 178 | 8 | daartoe - volgens Hs; in 1875: hiertoe |
| 178 | 11 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 178 | 27 | moesten - volgens 1881; in 1875: moeten |
| 178 | 27 | Jang - volgens Hs; in 1875: Onze Jang |
| 179 | 1 | daarop - volgens Hs; in 1875: hierop |
| 179 | 4 | van den Generaal - volgens 1881; in 1875: des Generaals |
| blz. 179 | r. 20 | van die - volgens 1881; in 1875: dier |
| 179 | 33 | de heer Merkus - volgens Hs; in 1875: de zo-even bedoelde Regeringskommissaris [*] Tekstwijziging, door Van Lennep in 1860 aangebracht. |
| 180 | 3 | zwaardere - volgens Hs; in 1875: zwaarder |
| 180 | 10 | brandmerk (het was in 1842) - volgens Hs; in 1875: brandmerk |
| 180 | 20 | dat opzet - volgens Hs; in 1875: dit opzet |
| 180 | 22 | buitengalery - volgens 1881; in 1875: binnengalery |
| 180 | 37 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 180 | 37 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 181 | 11 | verlangde - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 181 | 35 | veiligheid - volgens 1881; in 1875: behoud |
| 182 | 6 | gevoerd - volgens Hs; in 1875: gevoerd geworden |
| 182 | 8 | ondervroeg - volgens 1881; in 1875: ondervraagde |
| 182 | 9 | Daar deze echter - volgens Hs; in 1875: Daar evenwel deze beambte |
| 182 | 27 | ondervroeg - volgens 1881; in 1875: ondervraagde |
| 182 | 36 | toen - volgens Hs; in 1875: op dat ogenblik |
| 183 | 3 | van de - volgens 1881; in 1875: der |
| 183 | 14 | wyze - volgens Hs; in 1875: wys |
| 183 | 15 | ondervroeg - volgens 1881; in 1875: ondervraagde |
| 183 | 26 | die valsheid - volgens Hs; in 1875: deze valsheid |
| 183 | 28 | de politiek van den - volgens 1881; in 1875: den |
| 184 | 33 | ik weet niet waarom - volgens 1881; in 1875: waarom weet ik niet |
| 184 | 37 | arme dier - volgens 1881; in 1875: beestje |
| 186 | 15 | levenswyze - volgens Hs; in 1875: levenswys |
| 186 | 30 | waren - volgens Hs; in 1875: te vinden waren |
| 186 | 35 | in zulke gevallen - volgens Hs; in 1875: onder zulke gegevens |
| 186 | 38 | verdek - volgens Hs; in 1875: dek |
| 187 | 15 | zyn - volgens 1881; in 1875: hebben |
| blz. 187 | r. 18 | van deze - volgens 1881; in 1875: dezer |
| 188 | 8 | weelderigen - volgens Hs; in 1875: weelderigen tropischen |
| 188 | 14 | verrichten - volgens 1881; in 1875: plaats hebben |
| 188 | 15 | opdat niet - volgens 1881; in 1875: opdat |
| 188 | 16 | in slordigheid - volgens 1881; in 1875: daarin geen |
| 188 | 33 | strekt - volgens 1881; in 1875: wordt |
| 188 | 33 | voor - volgens 1881; in 1875: van |
| 189 | 37 | dat recht - volgens Hs; in 1875: dat vermeend recht |
| 190 | 6 | zelfs - volgens Hs; in 1875: ook zelfs |
| 190 | 12 | smaakte - volgens 1881; in 1875: had |
| 190 | 12 | had voorgesteld - volgens 1881; in 1875: voorstelde |
| 190 | 37 | van zyn voorganger - volgens 1881; in 1875: zyns voorgangers |
| 191 | 13 | ook niet te veronderstellen in - volgens Hs; in 1875: dan ook waarlyk in |
| 191 | 14 | bedoelde - volgens Hs; in 1875: bedoelde niet te veronderstellen |
| 191 | 28 | daarop - volgens Hs; in 1875: hierop |
| 191 | 28 | meerdere - volgens Hs; in 1875: meer |
| 191 | 33 | men geroepen is - volgens Hs; in 1875: men |
| 191 | 34 | daarvan - volgens Hs; in 1875: daarvan geroepen was |
| 191 | 35 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 191 | 35 | meerdere - volgens Hs; in 1875: meer |
| 191 | 35 | een zeer grote mate - volgens Hs; in 1875: zeer grote maat |
| 192 | 7 | van die - volgens 1881; in 1875: dier |
| 192 | 8 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 192 | 30 | van die - volgens 1881; in 1875: dier |
| 192 | 31 | of - volgens Hs; in 1875: en |
| 192 | 31 | in tegenspraak zelfs - volgens Hs; in 1875: dikwyls zelfs in tegenspraak |
| 192 | 34 | van een - volgens 1881; in 1875: ener |
| 192 | 35 | Die - volgens Hs; in 1875: Deze |
| 193 | 8 | worden - volgens 1881; in 1875: wordt |
| blz. 193 | r. 13 | Inkomende Rechten worden - volgens Hs; in 1875: Inkomend Recht wordt |
| 193 | 21 | van de - volgens 1881; in 1875: der |
| 193 | 31 | kwaadgezinden - volgens Hs; in 1875: kwalykgezinden |
| 193 | 38 | Die nota - volgens Hs; in 1875: Deze nota |
| 194 | 35 | Als - volgens Hs; in 1875: Wanneer |
| 194 | 38 | die - volgens Hs; in 1875: deze |
| 195 | 6 | van deze - volgens 1881; in 1875: dezer |
| 195 | 18 | betrekkelyk gebrek - volgens 1881; in 1875: gebrek |
| 195 | 22 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 196 | 3 | het einde - volgens Hs; in 1875: 't eind |
| 196 | 20 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 196 | 26 | hogere - volgens Hs; in 1875: hoger |
| 197 | 8 | van die - volgens 1881; in 1875: dier |
| 197 | 11 | door een - volgens Hs; in 1875: uit kracht ener |
| 197 | 13 | die - volgens Hs; in 1875: deze |
| 197 | 27 | van zyn - volgens Hs; in 1875: zyner |
| 198 | 23 | die - volgens Hs; in 1875: de velen die |
| 201 | (drie maal) seh' - volgens 1881; in 1875: sieh | |
| 201 | 13 | schwirrt - volgens Hs; in 1875: fliegt |
| 202 | 11 | Cassel, Januar 1859 - volgens Hs; in 1875: ontbreekt |
| 202 | 19 | van de - volgens 1881; in 1875: der |
| 203 | 35 | uitvoerder - volgens 1881; in 1875: de uitvoerders |
| 204 | 13 | bleef - volgens 1881; in 1875: was |
| 204 | 30 | van een - volgens 1881; in 1875: ener |
| 205 | 16 | levenswyze - volgens Hs; in 1875: levenswys |
| 205 | 17 | meende de man - volgens 1881; in 1875: werd de man |
| 205 | 18 | beheerst - volgens 1881; in 1875: beheerst, en meende |
| 205 | 37 | Indien - volgens 1881; in 1875: Waar |
| 205 | 37 | de - volgens 1881; in 1875: om de |
| 206 | 7 | wens - volgens 1881; in 1875: wenste |
| 206 | 27 | Maar dat - volgens Hs; in 1875: Maar dit |
| blz. 206 | r. 29 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 207 | 21 | die dat - volgens Hs; in 1875: die dit |
| 207 | 24 | daarmede wel zyn - volgens Hs; in 1875: hiermede wel gaan |
| 207 | 31 | daaromtrent - volgens Hs; in 1875: hieromtrent |
| 207 | 36 | dát - volgens Hs; in 1875: dit |
| 208 | 7 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 208 | 10 | optimisme - volgens Hs; in 1875: optimismus |
| 208 | 25 | daaraan voldaan - volgens Hs; in 1875: daaraan - |
| 208 | 26 | weten - volgens Hs; in 1875: weten - voldaan |
| 208 | 26 | zodanig dat - volgens Hs; in 1875: zodat |
| 209 | 3 | van 5 dezer - volgens Hs; in 1875: van den 5en dezer |
| 210 | 1 | die - volgens Hs; in 1875: myn |
| 210 | 1 | redenen - volgens 1881; in 1875: reden |
| 211 | 6 | mededelen - volgens Hs; in 1875: meedelen |
| 212 | 7 | grootste - volgens Hs; in 1875: grootst |
| 212 | 11 | anderen - volgens Hs; in 1875: anderen dan |
| 212 | 32 | die - volgens Hs; in 1875: deze |
| 213 | 3 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 213 | 3 | van de - volgens 1881; in 1875: der |
| 214 | 30 | meen ik te mogen - volgens 1881; in 1875: geloof ik te kunnen |
| 214 | 35 | Afhankelykheid van de Algemene Sekretarie - volgens 1881; in 1875: ontbreekt |
| 215 | 4 | voor zeker houden - volgens 1881; in 1875: vry zeker stellen |
| 216 | 33 | van de - volgens 1881; in 1875: der |
| 217 | 3 | mededeelde - volgens Hs; in 1875: meedeelde |
| 217 | 4 | Die tyding - volgens Hs; in 1875: Deze tyding |
| 218 | 32 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 219 | 8 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 219 | 15 | daarby - volgens Hs; in 1875: hierby |
| 220 | 13 | toch zal - volgens 1881; in 1875: zal toch |
| 220 | 28 | van die - volgens 1881; in 1875: dier |
| 220 | 29 | moet wezen - volgens 1881; in 1875: zyn moet |
| 220 | 30 | en zelfs - volgens 1881; in 1875: en |
| 221 | 6 | ernstige - volgens 1881; in 1875: diepe |
| blz. 222 | r. 5 | van de - volgens 1881; in 1875: der |
| 222 | 7 | Indien - volgens 1881; in 1875: Als |
| 222 | 31 | het is - volgens 1881; in 1875: is het |
| 223 | 12 | het benoemen van genieën aan te pryzen - volgens 1881; in 1875: het aanpryzen der benoeming van genieën |
| 223 | 23 | hen - volgens 1881; in 1875: hun |
| 223 | 30 | erby - volgens 1881; in 1875: daarby |
| 223 | 30 | die - volgens Hs; in 1875: deze |
| 224 | 36 | daarmee - volgens Hs; in 1875: hiermee |
| 225 | 28 | gisteren - volgens Hs; in 1875: gister |
| 225 | 29 | dreigt - volgens Hs; in 1875: dreigde |
| 225 | 33 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 226 | 1 | die - volgens 1881; in 1875: al die |
| 226 | 6 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 226 | 16 | iets - volgens 1881; in 1875: wat |
| 227 | 14 | dát - volgens Hs; in 1875: dit |
| 228 | 9 | gisteren - volgens Hs; in 1875: gister |
| 228 | 29 | In plaats van, tot blz. 229, r. 26: verbodene nasporingen - volgens Hs; in 1875: ontbreekt [*] Door Van Lennep in 1860 geschrapt. |
| 230 | 15 | barstte - volgens Hs; in 1875: berstte |
| 230 | 17 | van myn - volgens 1881; in 1875: myner |
| 230 | 29 | omdat - volgens 1881; in 1875: wyl |
| 231 | 36 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 232 | 13 | dat uitstapje - volgens Hs; in 1875: dit uitstapje |
| 233 | 1 | hy - volgens Hs; in 1875: de man |
| 233 | 19 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 233 | 23 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 233 | 26 | die buffel - volgens Hs; in 1875: deze buffel |
| 234 | 5 | van zyn - volgens 1881; in 1875: zyner |
| 235 | 33 | van die - volgens 1881; in 1875: dier |
| 237 | 9 | kind ongedeerd - volgens 1881; in 1875: ongedeerd kind |
| 237 | 26 | van zyn - volgens 1881; in 1875: zyner |
| 237 | 29 | dat is - volgens Hs; in 1875: dit is |
| 238 | 2 | zou - volgens 1881; in 1875: zoude |
| 238 | 8 | werd - volgens 1881; in 1875: was |
| blz. 240 | r. 33 | van haar - volgens 1881; in 1875: harer |
| 244 | 7 | van den Soesoehoenan - volgens 1881; in 1875: des Soesoehoenans |
| 244 | 33 | geweven - volgens 1881; in 1875: geweefd |
| 245 | 11 | van de zon - volgens 1881; in 1875: der zon |
| 245 | 24 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 245 | 30 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 247 | 20 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 247 | 24 | hem minder - volgens Hs; in 1875: niet minder |
| 247 | 35 | ketapang - volgens 1881; in 1875: ketapangboom |
| 248 | 12 | zo vroeg - volgens 1881; in 1875: zeer vroeg |
| 253 | 1 | by nacht - volgens 1881; in 1875: 's nachts |
| 253 | 19 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 254 | 6 | gedrongen - volgens 1881; in 1875: ingedrongen |
| 254 | 17 | Indische - volgens Hs; in 1875: Indisch |
| 255 | 27 | afpersingen - volgens Hs; in 1875: afpersing |
| 255 | 29 | onderhoud - volgens 1881; in 1875: het onderhoud |
| 255 | 33 | O, dat men my beschuldigde van laster! - volgens Hs; in 1875: ontbreekt |
| 255 | 38 | te zyn - volgens 1881; in 1875: te zyn geweest |
| 257 | 11 | Havelaars voorganger - volgens 1881; in 1875: die voorganger van Havelaar |
| 257 | 24 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 257 | 27 | waarom u - volgens 1881; in 1875: waarom ge |
| 258 | 12 | Dat was - volgens Hs; in 1875: dit was |
| 258 | 28 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 258 | 31 | mededelen - volgens Hs; in 1875: meedelen |
| 259 | 7 | der vermoedens van de - volgens 1881; in 1875: van het vermoeden der |
| 259 | 14 | de opvatting van 't begrip - volgens 1881; in 1875: het begrip van 't denkbeeld |
| 259 | 30 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 259 | 36 | zoals u - volgens 1881; in 1875: als u |
| 259 | 37 | en... en... - volgens 1881; in 1875: en... en... en... |
| 260 | 4 | die woorden - volgens 1881; in 1875: dat gezegde |
| blz. 260 | r. 4 | zyn verklaring - volgens 1881; in 1875: het |
| 260 | 14 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 261 | 10 | daartoe - volgens Hs; in 1875: hiertoe |
| 262 | 1 | Buitenzorg - volgens Hs; in 1875: Bandoeng |
| 262 | 14 | mede te delen - volgens Hs; in 1875: mee te delen |
| 263 | 21 | Dat antwoord - volgens Hs; in 1875: Dit antwoord |
| 263 | 34 | op - volgens 1881; in 1875: aan |
| 264 | 23 | Dat - volgens Hs; in 1875: Dit |
| 265 | 14 | bedoeling - volgens 1881; in 1875: bedoelingen |
| 265 | 14 | voerde - volgens 1881; in 1875: voerden |
| 265 | 38 | wyze - volgens Hs; in 1875: wys |
| 266 | 7 | zyn - volgens 1881; in 1875: wezen |
| 267 | 11 | dat bleek - volgens Hs; in 1875: dit bleek |
| 268 | 2 | dat - volgens 1881; in 1875: dit |
| 268 | 7 | het - volgens 1881; in 1875: dit |
| 268 | 10 | die jonge - volgens Hs; in 1875: de jonge |
| 268 | 26 | altyd - volgens Hs; in 1875: altyd by voorkeur |
| 268 | 33 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 268 | 34 | 1845 - volgens Hs; in 1875: 1846 |
| 269 | 2 | ik best - volgens 1881; in 1875: ik |
| 269 | 4 | de ziel - volgens Hs; in 1875: in de ziel |
| 269 | 7 | vroegen - volgens 1881; in 1875: vraagden |
| 271 | 3 | dáárom - volgens Hs; in 1875: hierom |
| 271 | 20 | gisteren - volgens Hs; in 1875: gister |
| 272 | 1 | die - volgens Hs; in 1875: deze |
| 272 | 19 | gisteren - volgens Hs; in 1875: gister |
| 273 | 14 | mensen-heugenis - volgens Hs; in 1875: mensengeheugenis |
| 273 | 27 | een kort bezoek by den Regent - volgens 1881; in 1875: by den Regent een bezoek |
| 274 | 29 | die - volgens Hs; in 1875: deze |
| 274 | 34 | van de - volgens 1881; in 1875: der |
| 275 | 2 | van de - volgens 1881; in 1875: der |
| 276 | 11 | eergisteren - volgens Hs; in 1875: eergister |
| 278 | 8 | van een - volgens 1881; in 1875: ener |
| 278 | 15 | mededeelde - volgens Hs; in 1875: meedeelde |
| blz. 278 | r 33 | vroeg - volgens 1881; in 1875: vraagde |
| 279 | 6 | gemakkelyk - volgens 1881; in 1875: goedkoop |
| 279 | 12 | meer dan drie jaren - volgens Hs; in 1875: jaren |
| 280 | 26 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 281 | 18 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |
| 282 | 33 | Dat - volgens Hs; in 1875: Dit |
| 287 | 32 | Dadelyk - volgens Hs; in 1875: Terstond |
| 289 | 14 | sprake - volgens Hs; in 1875: spraak |
| 289 | 24 | Dat was - volgens Hs; in 1875: Dit was |
| 289 | 24 | Hy kende... verwachten - volgens Hs; in 1875: ontbreekt [*] Door Van Lennep in 1860 geschrapt. |
| 292 | 9 | Dat doel - volgens Hs; in 1875: Dit doel |
| 292 | 25 | door duizenden... m'n geschryf - volgens 1881; in 1875: ontbreekt |
| 292 | 33 | dát doel - volgens Hs; in 1875: dit doel |
| 293 | 13 | dat - volgens Hs; in 1875: dit |