Volledige Werken. Deel 20. Brieven en dokumenten uit de jaren 1879-1880
[6 mei 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[6 mei 1879 Brief van E.A. Rovers aan Multatuli]
[11 mei 1879 Verslag voordracht Brielle in Nieuwe Brielsche Crt.]
[11 mei 1879 Ingezonden Stuk Nieuwe Brielsche Courant]
[11 mei 1879 Ingezonden Stuk in de Brielsche Courant]
[11 mei 1879 Ingezonden Stuk in de Alkmaarsche Courant]
[13 mei 1879 Ingezonden Stuk in de Brielsche Courant]
[14 mei 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[14 mei 1879 Verslag voordracht Groningen in Minerva]
[15 mei 1879 Brief van Multatuli aan A. en C. Merens]
[16 mei 1879 Briefkaart van G.L. Funke aan Multatuli]
[18 mei 1879 Ingezonden Brief J. v.d. Hoeven in Nieuwe Brielsche Crt]
[18 mei 1879 Ingezonden Stuk in de Brielsche Courant]
[18 mei 1879 Ingezonden Stuk in de Alkmaarsche Courant]
[23 mei 1879 Afrekening Nieuwe Rott. Schouwburg-vereeniging]
[24 mei 1879 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[25 mei 1879 Ingezonden Stuk in Nieuwe Brielsche Courant]
[27 mei 1879 Ingezonden Stuk in de Brielsche Courant]
[29 mei 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[30 mei 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[1 juni 1879 Ingezonden Stuk met Redactioneel Kommentaar in Nieuwe Brielsche Courant]
[1 juni 1879 Briefkaart van G.L. Funke aan Multatuli]
[5 juni 1879 Brief van Mimi aan V. Bruinsma]
[21 juni 1879 Bericht over A. Admiraal in De Portefeuille]
[25 juni 1879 Brief van Multatuli aan P. Bais]
[28 juni 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[29 juni 1879 Brief van Mimi aan E. Bernhold]
[9 juli 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[10 juli 1879 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[10 juli 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[14 juli 1879 Weegbewijs Wouter Bernhold]
[14 july 1879 Weegbewijs Mimi]
[16 july 1879 Brief van Mimi aan H. Bruinsma]
[25 july 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[1 augustus 1879 Testament van Multatuli]
[1 augustus 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[2 augustus 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[23 augustus 1879 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[september 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[9 september 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[22 september 1879 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[23 september 1879 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[23 september 1879 Brief van Multatuli aan Edu]
[26 september 1879 Brief van P.A. Tiele aan Multatuli]
[2 oktober 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[4 oktober 1879 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[13 oktober 1879 Zelfmoord B.P. Korteweg en E. Baart]
[22 oktober 1879 Brief van F. Feringa aan Multatuli]
[24 oktober 1879 Verschijning Vorstenschool, 6e dr. en Ideën VII, 2e dr]
[27 oktober 1879 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[1 november 1879 Bespreking Vorstenschool in De Portefeuille]
[5 november 1879 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[15 november 1879 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[november 1879 Afrekening C. Vosmaer inzake Tandem]
[november 1879 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer (?)]
[17 november 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[20 november 1879 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[20 november 1879 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas (?)]
[22 november 1879 Aantekeningen Mimi inzake adoptie Wouter]
[26 november 1879 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[27 november 1879 Brief van Multatuli aan E. Brück]
[28 november 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[1 december 1879 Aantekeningen Mimi inzake adoptie Wouter]
[1 december 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[3 december 1879 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[4 december 1879 Aantekeningen Mimi inzake adoptie Wouter]
[5 december 1879 Aantekeningen Mimi inzake adoptie Wouter]
[5 december 1879 Brief van E. Brück aan Multatuli]
[7 december 1879 Aantekeningen Mimi inzake adoptie Wouter]
[7 december 1879 Dokumenten inzake adoptie Wouter]
[12 december 1879 Verschijning Verspreide Stukken, 6e dr. en Een en ander, 2e dr.]
[15 december 1879 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[23 december 1879 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[23 december 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[23 december 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[December 1879 Partituur Elegie van Richard Hol]
[2 januari 1880 Bericht in de Amersfoortsche Courant]
[4 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[5 januari 1880 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[5 januari 1880 Advertentie voordracht Rotterdam (I)]
[5 januari 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[6 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[7 januari 1880 Ontvangstbewijs van Edu]
[7 januari 1880 Aantekeningen Multatuli]
[8 januari 1880 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[9 januari 1880 Brief van Multatuli aan Fam. De Haas en De Wolff]
[9 januari 1880 Voordracht te Rotterdam]
[9 januari 1880 Aantekeningen voordracht]
[10 januari 1880 Advertentie voordracht Leiden]
[10 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[10 januari 1880 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[10 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[11 januari 1880 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[11 januari 1880 Advertentie voordracht Amsterdam (I)]
[11 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[11 januari 1880 Verslag voordracht Rotterdam in Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[12 januari 1880 Advertentie voordracht Haarlem]
[12 januari 1880 Advertentie voordracht Schiedam]
[12 januari 1880 Verslag voordracht in Rotterdamsch Nieuwsblad]
[12 januari 1880 Bericht over voordracht te Assen in Prov. Drentsche en Asser Courant]
[12 januari 1880 Visitekaartje Multatuli]
[12 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 januari 1880 Voordracht te Amsterdam]
[12 januari 1880 Aantekeningen voordracht]
[13 januari 1880 Voordracht te Leiden]
[13 januari 1880 Aantekeningen voordracht]
[14 januari 1880 Verslag voordracht Amsterdam in Algemeen Handelsblad]
[14 januari 1880 Advertentie voordracht Delft]
[14 januari 1880 Verslag voordracht Amsterdam in Het Nieuws van den Dag]
[14 januari 1880 Voordracht te Haarlem]
[15 januari 1880 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[15 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[15 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 januari 1880 Voordracht te Schiedam]
[15 januari 1880 Aantekeningen voordracht]
[16 januari 1880 Bericht in Nijmeegsche Nieuwsbode]
[16 januari 1880 Verslag voordracht Haarlem in de Opregte Haarlemsche Courant]
[16 januari 1880 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[16 januari 1880 Voordracht te Delft]
[17 januari 1880 Verslag voordracht Schiedam in de Schiedamsche Courant]
[17 januari 1880 Verslag voordracht Amsterdam in De Portefeuille]
[17 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[18 januari 1880 Brief van Multatuli aan C. de Mooij]
[18 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[18 januari 1880 Opdracht-exemplaar Vorstenschool M.C. Meyer]
[19 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[20 januari 1880 Advertentie voordracht Nijmegen]
[20 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[20 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[21 januari 1880 Advertentie voordracht Dordrecht]
[21 januari 1880 Brieffragment van Multatuli]
[21 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[21 januari 1880 Advertentie voordracht 's-Gravenhage]
[21 januari 1880 Verslag voordracht Leiden in Minerva]
[21 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[21 januari 1880 Voordracht te Dordrecht]
[22 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 januari 1880 Voordracht te 's-Gravenhage]
[22 januari 1880 Herinneringen G.J.P. de la Valette]
[23 januari 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[23 januari 1880 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]
[23 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[24 januari 1880 Advertentie voordracht Arnhem]
[24 januari 1880 Verslag voordracht 's-Gravenhage in Het Vaderland]
[24 januari 1880 Bericht inzake voordracht Meppel]
[24 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[25 januari 1880 Jan Vlug in de Brielsche Courant]
[25 januari 1880 Advertentie voordracht Gouda]
[25 januari 1880 Advertentie voordracht Kampen]
[25 januari 1880 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[januari 1880 Brief van Mimi aan M. Anderson]
[26 januari 1880 Voordracht te Arnhem]
[27 januari 1880 Advertentie voordracht Zutphen]
[27 januari 1880 Advertentie voordracht Amersfoort]
[27 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[27 januari 1880 Voordracht te Nijmegen]
[28 januari 1880 Verslag voordracht Arnhem in de Arnhemsche Courant]
[28 januari 1880 Verslag voordracht Delft in Minerva]
[28 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[29 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[29 januari 1880 Voordracht te Amersfoort]
[30 januari 1880 Bericht in Amersfoortsche Courant]
[30 januari 1880 Verslag voordracht Nijmegen in de Nijmeegsche Nieuwsbode]
[30 januari 1880 Advertentie voordracht Amsterdam (II)]
[30 januari 1880 Voordracht te Zutphen]
[31 januari 1880 Verslag voordracht Amersfoort in de Nieuwe Amersfoortsche Courant]
[31 januari 1880 Verslag voordracht 's-Gravenhage in De Nederlandsche Spectator]
[31 januari 1880 Ingezonden Stuk G.J.P. de la Valette in De Ned. Spectator]
[31 januari 1880 Advertentie en bericht voordracht Meppel]
[31 januari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[31 januari 1880 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[31 januari 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[31 januari 1880 Voordracht te Kampen]
[31 januari 1880 Aantekeningen voordracht]
[februari 1880 Brief van Nonnie aan Multatuli]
[2 februari 1880 Verslag voordracht Zutphen in de Zutphensche Courant]
[3 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 februari 1880 Advertentie voordracht Rotterdam (II)]
[3 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 februari 1880 Verslag voordracht Zutphen in de Nieuwe Zutphensche Courant]
[4 februari 1880 Advertentie voordracht Zierikzee]
[4 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 februari 1880 Voordracht te Amsterdam]
[4 februari 1880 Aantekeningen voordracht]
[5 februari 1880 Verslag voordracht Kampen in de Kamper Courant]
[5 februari 1880 Brief van Multatuli aan H.L.F. Pisuisse]
[5 februari 1880 Bespreking benefiet-voorstelling J.M. Haspels]
[5 februari 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[5 februari 1880 Voordracht te Gouda]
[6 februari 1880 Verslag voordracht Amsterdam in het Algemeen Handelsblad]
[6 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[6 februari 1880 Advertentie voordracht Velsen]
[6 februari 1880 Advertentie voordracht Rotterdam (II)]
[7 februari 1880 Advertentie voordracht Hengelo]
[7 februari 1880 Voordracht te Velsen]
[7 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 februari 1880 Verslag voordracht Gouda in de Goudsche Courant]
[9 februari 1880 Advertentie voordracht Middelburg]
[9 februari 1880 Voordracht te Rotterdam]
[10 februari 1880 Advertentie voordracht Goes]
[10 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[10 februari 1880 Brief van Multatuli aan A. en C. Merens]
[10 februari 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[10 februari 1880 Verslag voordracht Rotterdam in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[11 februari 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[11 februari 1880 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[11 februari 1880 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[11 februari 1880 Advertentie voordracht Winschoten]
[11 februari 1880 Bericht inzake voordracht Middelburg in de Middelburgsche Courant]
[11 februari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[11 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 februari 1880 Brief van J.M. Haspels aan J.H. de Haas]
[12 februari 1880 Voordracht te Goes]
[12 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 februari 1880 Bijdrage J. de Witt Hamer aan Tandem]
[13 februari 1880 Voordracht te Middelburg]
[14 februari 1880 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan J.M. Haspels]
[14 februari 1880 Afgelasting voordracht Meppel]
[14 februari 1880 Verslag voordracht Goes in de Goesche Courant]
[14 februari 1880 Voordracht te Zierikzee]
[15 februari 1880 Artikel G. Waalner in De Amsterdammer]
[15 februari 1880 Afrekening C. Vosmaer inzake Tandem]
[februari 1880 Artikel in De Vlaamsche school]
[15 februari 1880 Verslag voordracht Velsen in De Zaanstreek]
[15 februari 1880 Ingezonden Stuk in de Brielsche Courant]
[15 februari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[15 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 februari 1880 Verslag voordracht Middelburg in de Middelburgsche Courant]
[16 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 februari 1880 Brief van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[16 februari 1880 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan J.M. Haspels]
[17 februari 1880 Twee berichten in de Goesche Courant]
[17 februari 1880 Advertentie voordracht Assen]
[17 februari 1880 Voordracht te Hengelo]
[18 februari 1880 Briefkaart van Multatuli aan Mimi]
[18 februari 1880 Advertentie voordracht Heerenveen]
[18 februari 1880 Advertentie voordracht Sneek]
[18 februari 1880 Verslag voordracht Zierikzee in de Zierikzeesche Courant]
[18 februari 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[18 februari 1880 Advertentie voordracht Groningen]
[19 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 februari 1880 Voordracht te Hoogezand]
[20 februari 1880 Voordracht te Veendam]
[21 februari 1880 Artikel in De Portefeuille]
[21 februari 1880 Verslag voordracht Hengelo in Tubantia]
[22 februari 1880 Advertentie voordracht Breda]
[22 februari 1880 Advertentie opvoering De bruid daarboven te Hoorn]
[22 februari 1880 Twee artikelen in De Amsterdammer van o.a. Alberdingk Thijm]
[22 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[23 februari 1880 Verslag voordracht Hoogezand in de Nieuwe Groninger Courant]
[23 februari 1880 Advertentie voordracht Leeuwarden]
[23 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[23 februari 1880 Telegram van Multatuli aan Mimi]
[23 februari 1880 Voordracht te Assen]
[23 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[24 februari 1880 Ingezonden Stuk in de Brielsche Courant]
[24 februari 1880 Verslag voordracht Veendam in de Nieuwe Groninger Courant]
[24 februari 1880 Voordracht te Groningen]
[25 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[25 februari 1880 Verslag voordracht Hoogezand in de Winschoter Courant]
[25 februari 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[25 februari 1880 Opdracht-exemplaar Max Havelaar]
[25 februari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[25 februari 1880 Voordracht te Winschoten]
[25 februari 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[26 februari 1880 Artikel in Asmodée]
[26 februari 1880 Verslag voordracht Assen in de Prov. Drentsche en Asser Courant]
[26 februari 1880 Verslag voordracht Groningen in de Prov. Groninger Courant]
[26 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[26 februari 1880 Verslag voordracht Groningen in de Nieuwe Groninger Courant]
[26 februari 1880 Voordracht te Leeuwarden]
[27 februari 1880 Brief van F. Feringa aan Multatuli]
[27 februari 1880 Brief van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[27 februari 1880 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[27 februari 1880 Voordracht te Heerenveen]
[27 februari 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[28 februari 1880 Verslag voordracht Winschoten]
[28 februari 1880 Artikel in Uilenspiegel]
[28 februari 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[28 februari 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[28 februari 1880 Bericht inzake voordracht Sneek in de Sneeker Courant]
[28 februari 1880 Voordracht te Sneek]
[29 februari 1880 Bericht inzake opvoering De bruid daarboven in de Hoornsche Courant]
[februari 1880 Bespreking Vorstenschool in De Gids]
[maart 1880 Bespreking Vorstenschool in Het Leeskabinet]
[1 maart 1880 Verslag voordracht Leeuwarden in de Leeuwarder Courant]
[1 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 maart 1880 Verslag voordracht Sneek in de Sneeker Courant]
[3 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 maart 1880 Advertentie voordracht Harlingen]
[3 maart 1880 Voordracht te 's-Hertogenbosch]
[4 maart 1880 Artikel in het Algemeen Handelsblad]
[4 maart 1880 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[4 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 maart 1880 Voordracht te Breda]
[5 maart 1880 Verslag voordracht Groningen in Vox studiosorum]
[5 maart 1880 Advertentie voordracht Enkhuizen]
[5 maart 1880 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[5 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 maart 1880 Voordracht te Zaltbommel]
[6 maart 1880 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[7 maart 1880 Verslag voordracht Breda in de Bredasche Courant]
[7 maart 1880 Advertentie voordracht Hoorn]
[7 maart 1880 Advertentie voordracht Schagen]
[7 maart 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[7 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 maart 1880 Voordracht te Harlingen]
[8 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 maart 1880 Voordracht te Enkhuizen]
[10 maart 1880 Verslag voordracht Harlingen in de Harlinger Courant]
[10 maart 1880 Voordracht te Hoorn]
[12 maart 1880 Voordracht te Schagen]
[12 maart 1880 Advertentie voordracht Den Helder]
[13 maart 1880 Voordracht te Den Helder]
[13 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[14 maart 1880 Verslag voordracht Schagen in de Schager Courant]
[14 maart 1880 Verslag voordracht Enkhuizen in de Enkhuizer Courant]
[14 maart 1880 Verslag voordracht Hoorn in de Hoornsche Courant]
[15 maart 1880 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 maart 1880 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[16 maart 1880 Verslag voordracht Den Helder in 't Vliegend Blaadje]
[17 maart 1880 Brief van Mimi aan M. Anderson]
[27 maart 1880 Bericht in de Portefeuille]
[7 april 1880 Brief van Multatuli aan H.C. de Wolff]
[21 april 1880 Brief van E. Brück aan Multatuli]
[April 1880 Ontwerp adoptieregeling Wouter]
[6 mei 1880 Brief van Mimi aan E. Brück]
[14 mei 1880 Briefkaart van Multatuli aan J.H. de Haas]
[mei 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[mei 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[22 juni 1880 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[25 juni 1880 Nota van E. Brück]
[5 juli 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven
[8 juli 1880 Briefkaart van Multatuli aan J. van der Hoeven en D. Buys Dz.]
[8 juli 1880 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[8 juli 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[9 juli 1880 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[14 juli 1880 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[17 juli 1880 Brief van G.J.P. de la Valette aan Multatuli]
[juli 1880 Johannes Zürcher logeert bij Multatuli en Mimi]
[juli 1880 Brief van Mimi aan M. Anderson]
[20 juli 1880 Brief van G.J.P. de la Valette aan Multatuli]
[20 juli 1880 Aankoop van het huis Auf Kreuzkirch Nieder-Ingelheim]
[juli 1880 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[24 juli 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[28 juli 1880 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[juli 1880 Herinneringen G.J.P. de la Valette]
[augustus 1880 Brief van Mimi aan M. Anderson]
[augustus 1880 Brief van Multatuli en Mimi aan C. Vosmaer]
[7 augustus 1880 Brief van Multatuli en Mimi aan J.H. de Haas]
[16 augustus 1880 Brief van G.J.P. de la Valette aan Multatuli]
[30 augustus 1880 Brief van Mimi aan M. Anderson]
[augustus 1880 Herinnering van C. de Paepe]
[4 september 1880 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[23 september 1880 Frederik Marius Bogaardt wordt vermoord]
[24 september 1880 Brief van G.L. Funke aan een Dageraad-lid]
[28 september 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[30 september 1880 Huwelijk Nonni en Francesco Bassani]
[2 oktober 1880 Verspreiding van het handschrift van de moordenaar van F.M. Bogaardt]
[5 oktober 1880 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch]
[8 oktober 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[11 oktober 1880 Brief van Multatuli aan J.A. Roessingh van Iterson]
[19 oktober 1880 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[22 oktober 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[24 oktober 1880 Brief van Multatuli aan J. van der Hoeven]
[1 november 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[5 november 1880 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[5 november 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[6 november 1880 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[8 november 1880 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[23 november 1880 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[26 november 1880 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[26 november 1880 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[6 december 1880 Brief van Mimi en Multatuli aan T. van der Tuuk]
[7 december 1880 A.J. Langeveldt van Hemert overlijdt]
[7 december 1880 Brief van P.M. Bos aan Mimi]
[9 december 1880 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[11 december 1880 Brief van G.J.P. de la Valette aan Multatuli]
[12 december 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[13 december 1880 Brief van Multatuli aan G.J.P. de la Valette]
[13 december 1880 Brief van Multatuli aan J. de Geyter]
[15 december 1880 Brief van P.M. Bos aan Mimi]
[15 december 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[16 december 1880 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[december 1880 Brief van Mimi aan M. Anderson]
[16 december 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[18 december 1880 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[19 december 1880 Brief van Multatuli aan T. van der Tuuk]
[21 december 1880 Fondsveiling G.L. Funke]
[25 december 1880 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
Overzicht van de in 1880 door Multatuli gehouden voordrachten
[1 maart 1880
Brief van Multatuli aan Mimi]
1 maart 1880
Brief van Multatuli aan Mimi. Drie dubbele velletjes postpapier, waarvan blz. 1-10 en 11(⅔) beschreven. (M.M.)
Deventer 1 Maart
Maandag ochtend lieve beste Mies! Ik heb zoo even naar je getelegrafeerd over no 27. Sedert vyf dagen heb ik niets van je. Ik ben er verdrietig over. Ik moet je, veel dagen geleden reeds, geschreven hebben waar ik je 26 kreeg. Mansholt had hem me nagezonden. My warlen al de plaatsen die ik bezocht dooreen. Zeker is 't dat ik je no 27 niet ontving. No 26 was van Maandag avend en dinsdag ochtend. Je zei dat je 'm zelf naar de post ging brengen en dat Wou 'n prentje zou koopen voor m'n verjaardag. Na dien tyd ontving ik niets! Dit is zeer verdrietig. Ik weet dus ook niet of je de door Haspels verzonden 400 gl. ontv. hebt? (Ikzelf verzond later van Heerenveen 500) Ik zal nu geduldig wachten op antwoord op m'n telegram.
Alleen over dat wegblyven van dien 27 ben ik verdrietig. Overi-gens zeer wel. M'n sliert van 6 avenden achtereen heb ik dapper afgewerkt, en gister den heelen dag byna gebruikt om van Sneek tot hier te komen, waar ik om 3 redenen m'n rustdag houden wou. 1o Is hier 'n goed logement. 2o heb ik hier niet gesproken en blyf dus incognito en gevrywaard voor bezoekers. 3o had ik titia v.d. Tuuk beloofd haar te komen zien, en dit doe ik nu zonder te beschikken over 2 dagen nà afloop van m'n lezingen. Dit laatste is van te meer belang omdat ik na dien afloop graag naar huis willende, tòch hier en daar afspraken heb die ik nièt weer als verleden jaar helaas, wil breken. Ik ben verbonden te Amsterdam, Rotterdam, Breda en Arnhem (met Velp.) Kan ik van 't een of ander my met schik afmaken, dan doe ik 't. Maar met schik. Anders drukt het my den heelen zomer. Sommige verhoudingen zyn gekompliceerd. Dikwyls moet ik dàt en dàt doen om dàt of dàt. Zoolang m'n voordrachten duren kan ik velerlei dingen uitstellen òm die voordrachten. Dat begrypt men nagenoeg (heelemaal nog niet eens!) maar door dat uitstellen draagt het eind de last. Maar àls ik m'n thuiskomst kan bespoedigen, zal ik 't doen, want ik verlang naar huis. Moe of afgemat ben ik niet, volstrekt niet. Ik voel me flinker dan toen ik begon, maar... 't verveelt me! -
Ik zei dat het dwalen van die 27 't eenige was wat me hinderde. Neen, er is nog iets. Ik ben ¾ zeker dat die V. Zuylen me besteelt. Dit zit me in den krop. Ik heb er Haspels over geschreven. Leeuwarden, Groningen en meer plaatsen moeten meer hebben opgebracht dan hy opgeeft. De ware onkosten zyn reeds op zichzelf enorm, maar als hy dan nog bovendien steelt, is 't àl te erg. Je begrypt dat ik hem zoo veel mogelyk controleer (en de uitslag pleit voor m'n gissing) maar meestal kan ik niet bewyzen wat ik weet. Dus moet ik zwygen. De kerel bevalt me niet. Hy stelt zich zeer dom aan, en is in weerwil myner niet zeer groote vriendelykheid, altyd aux petits soins [1.] aux petits soins: vol goede zorg (fr.) alsof ik 'n kraamkind was. Hartelykheid is by zoo'n stom être niet te veronderstellen. 't Kan dus niet anders zyn dan 'n boerenslimmigheidje om my in goed humeur te houden. Te Breda hoop ik eens 'n stipten proef te nemen. In kleine plaatsen komt z'n rekening zoowat uit, maar als de zaal (zooals te Leeuwarden) vol is, dan kan 't lyden, denkt-i. De opbrengst van deze laatste week is ± 300 gl. minder dan myn taxatie! Dit is zeer verdrietig. -
Gister heb ik dus erg gereisd. Eerst van Sneek met 'n rytuig naar 'n station en daarop 5 uren sporen tot hier. Maar ik wou zoo, om eens eindelyk twee nachten in 't zelfde bed te slapen, en 'n heelen dag (d.i. vandaag) te hebben zonder uit- en inpakken! Dàt vermoeide my die drukke week veel meer dan de voordrachten! Hier blaas ik nu uit, en hoefden heelen dag eens niet te spreken voor van avend als ik by Titia ga thee drinken. Maar dat gaat heel kalm in z'n werk en zal slechts duren van 7 tot 9. Morgen ga ik naar Utrecht om by m'n grooten koffer te zyn, en overmorgen vandaar naar den Bosch
| (Je weet: | 3 | den Bosch |
| 4 | Breda | |
| 5 | Zaltbommel | |
| 6 | } vry | |
| 7 | }vry | |
| 8 | Harlingen | |
| 9 | Enkhuizen | |
| 10 | Hoorn | |
| 11 | - | |
| 12 | Schagen | |
| 13 | Helder- |
Meer gaf Haspels me niet op, en 't schynt dat er niet meer komt. Op myn schryven dat ik geld noodig heb en dat ik dus ‘geen aanneembare plaatsen mag afslaan’ antwoord [2.] antwoord: kennelijke verschrijving. hy: ‘O neen, 't is wel zoo. Méér nog, zou te afmattend zyn.’ Ik houd er me stipt aan, hem te laten schaken & walten [3.] schalten & waken: geheel vrij zijn gang gaan (du.), en vraag hem dus niet eens waarom sommige plaatsen dit jaar niet op de lyst staan? (byv. Gorkum, Deventer, Alkmaar, Purmerend, Zwol en nog meer) ik weet dat hy (en dit is goed) als men te veel of te malle konditien maakt, of als hy vreest dat ik 'n leege zaal hebben zal, terstond zegt: loop naar de maan.
Ja, dit is goed! Hy is hartelyk, flink en trouw. Dat ik aan den anderen kant graag nog 10 maal sprak, is waar. De opbrengst is ellendig in evenredigheid van wat ik leverde. Niemand doet het me na. En dat ik nu zoo goed tegen kou ongemak & reisberoerdheden kan, is geen reden my te beloonen alsof ik al die dingen niet te verdragen had. Als tocht, kou, overgang van hitte in stormweer, slapen tusschen natte lakens &c, 'n mensch ziek maakten, moest ik al lang dood wezen. En zie ik ben niet eens verkouden en was altyd stipt op m'n post. Alles ging als 'n horloge. Te Hoogezand (?) had ik den heelen dag diarrhee, en ½8 was 't over. Ik heb er onder 't spreken niet aan gedacht zelfs. Geen enkelen keer heb ik onder 't spreken van iets hinder gehad. Aardig toch! -
Na Hengelo heb je eigenlyk geen verslag, en nu kan ik 't waarlyk niet meer geven. Toch zal ik 'n paar dingen inhalen. Reeds vóór de lezing te Veendam was ik by Mansholt. Hy haalde my af van de station Zuidbroek en reed 's avends met me naar de voordracht. Hy en z'n familie zyn hoogst achtenswaardig. Wat men in die streek ‘boerdery’ noemt, zouden dunkt me franschen en Duitschers petit chateau of Schloss [4.] petit chateau of Schloss: klein kasteel (fr.) of slot (du.) noemen! By 't ryden staat men verbaasd over de kolossale gebouwen. Zy zyn daar, heerenhuis (mooi en net!) met stallingen, schuren en dorschvloeren, alles in één blok, onder één dak, waarlyk grossartig [5.] grossartig: kolossaal (du.), doch minder hoog dan breed en diep. En ze wonen (wat me minder bevalt) op den grond. De verdieping is 'n enorme hooi- graan en zaadbergplaats. De inrichting van de woning is ruim en net. Rechts en links van de royale entree kamers. Men treedt 'n breede hooge [6.] hooge: oorspr. stond er ruime. gang in, die uitloopt in 'n andere gang () en daarachter of daarnaast zyn de stallen en bergplaatsen en rytuig- of ploeg- en gereedschaps lootsen, alles ruim, ordelyk en netjes. Het meubilair is wel wat schraal. Ik had byv. geen kachel. Misschien omdat men niet ingericht is op winterbezoek. Maar Mansholt zelf en z'n vrouw waren allerliefst! Eenvoud en respectability! Ik houd zeer veel van M. Hy is 'n type! My doet hy denken aan 'n kwaker [7.] kwaker: Quaker(s), sterk ethisch gerichte godsdienstig sekte, gesticht door George Fox in 1649. in den schoonen zin. Die man heeft iets zeer liefelyks. Alles wat men in hem opmerkt is soliede. Eigenlyk is hy geboren Pruis (d.i. Oostfries) maar hy zegt: als de duitschers hier komen gaan we naar Amerika. En wat schryft-i goed hollandsch! Er stond 'n piano in de huiskamer, en op myn verzoek speelde hy. Er is iets waar - poëtieks in dien man. Ook z'n voorkomen is aangenaam. De toon in huis was allerliefst. Behalve de ‘jongens’ (waarvan ik volstrekt geen last heb gehad: er was tucht) heeft z'n vrouw hem 2 dochters ten huwelyk gebracht (18 & 20? jaar geloof ik) De oudste was niet thuis. De jongste was ook niet thuis, maar kwam Saturdag terug. Ze was 'n flinke frissche meid, eenvoudig van manieren. Onder elkaar spraken ze in groningschen tongval, maar met my goed hollandsch. In 't kort, ik ben er met genoegen geweest, op de kou na. Ik moest wel gedurig in de huiskamer zyn. Uit familien zooals die soort van groninger ‘boeren’ zyn in de middeleeuwen de landedellieden voortgekomen. Ik wilde wel eens met jou en Woutje in den zomer by hem zyn! Wat zou Wou 't aardig vinden die koeien en paarden in den stal te zien. Als 't je schikt, schryf dan gerust op een van je briefkaarten: ‘Dek heeft 'n heerlyken indruk uit uw huis meegenomen!’ -
Nu 'n ander stuk! (Ik geniet van m'n stilte: geen inpakkery vandaag!) Verbeelje, op reis van Assen naar Groningen stapt er 'n heer in m'n waggon die m'n kleine bruine koffertje in 't oog kreeg en daarom 'n gesprek begon. Z'n toon was familiair, eenvoudig en goedig, eigenlyk kinderlyk. (O, niet onverstandig, maar 't tegendeel van hoofsch of beleefderig.) Men zag terstond dat het 'n goed mensch was, maar stipt gezegd vond ik 't vreemd dat-i plaats nam in de 1o kl. (Z'n handen & nagels waren niet best gesoigneerd.) Van ‘stand’ scheen-i zoo-iets als Mansholt te zyn, en dit wàs ook zoo. Niet eigenlyk heerachtig, maar méér beteekenende dan hun voorkomen, toon of kleeding. Zulke personen zyn daar in 't Noorden veel, en men vergist zich als men daarby den maatstaf van den Haag aanlegt.
Van 't koffertje, waarvan hy den ongewonnen kubus vorm opmerkte [8.] Er behoort een koffertje van die vorm en kleur, gemerkt DD, tot de bezittingen van het Multatuli museum., kwamen wy op praktyk, manieren, uitvindingen &c. Hy vertelde een en ander uit Amerika waar z'n drie broêrs, zeide hy, onlangs 'n pleizierreis hadden gemaakt. Hy niet, zeide hy. En hy ging toen nagenoeg aldus voort, alles even naïf en kinderlyk: - Och, ik... ik zal U zeggen, ik heb eigenlyk 'n raar leven gehad. Als kind was ik veel ziek en achterlyk... ja, ja, dat was naar! En met leeren wou 't ook niet best lukken. Och, 't was zoo min met me! En toen was ik weer ziek geweest en begon al zoo goed als volwassen te worden, en voelde dat ik zoo achterlyk was, en toen dacht ik: jongen, je moet toch zien dat je wat leert! En ik maakte dat ik boeken kreeg over landbouw en toen heb ik me veel moeite gegeven, zoodat ik na lang tobben eindelyk te groningen 'n examen kon afleggen.
(examen als wat? Nu, àlles begreep ik niet. Er is meer dat niet duidelyk was, maar in 't begin had ik geen reden om zoo opteletten als later.) Ik weet ook niet of-i vermogen had. Ik denk. ja. Zie de pleizierreis van z'n broers naar Amerika.)
En toen zei m'n heer van Royen (kommissaris d. Kon) ‘wel jongen wat zullen we nu met je doen?’ En kyk, daar zie ik in eens in de krant dat ik benoemd was tot burgemeester van Winsum ('n dorp in Groningen) En later hebben ze me lid van de kamer gemaakt.
- Dan is U m'nheer Schepel [9.] Schepel: J. Schepel (1833-1909), nederlands landbouwkundige en liberaal politicus; behaalde in 1858 het diploma landbouwkunde, was van 1865-70 burgemeester van Winsum en van 1874-1901 lid van de Tweede Kamer., zei ik
- Jawel, zoo heet ik!
- Dan is u familie van m'n vrouw!
Hy vroeg wie ik was, en zei dat hy ook meende familie van je te zyn, en dat-i dikwyls aan gewn [10.] gewn: gewezen (?). kameraden van je Papa in den Haag er naar geïnformeerd had. Hoe 't in elkaar zat, wist-i niet, vooral daar hy (door 'n naamsverandering in den franschen tyd) eigenlyk slechts van grootmoeders of moeders zy van de familie was. Maar hy stelde er groot belang in, en zou 't verder nasporen. Ik heb hem uitgenodigd z'n nicht te komen zien! En nu nog 't komiekste: hy lykt, in 't jongere, op je papa! Is dat niet aardig? 'S middags te Groningen zat-i naast me aan tafel. Hy was beminnelyk-eenvoudig. Ongetwyfeld 'n braaf man, en zeker knap in de praktyk van Landbouw &c. (Of dit nu 'n goede reden is iemand als Volksvertegenwoordiger naar den Haag te zenden, laat ik daar.) De kennismaking was aangenaam, en ik hoop dat-i z'n woord houdt, en ons eens komt opzoeken.
Dus alweer familie van je! O zeker ga ik naar Velp. En ik zal Nicht Betje prevenieeren [11.] prevenieeren: van prévenir (fr.), berichten. om haar thuis te vinden. -
Daar ik nog 8 maal ‘spreken’ moet, mag ik nog niet toegeven in 't denken aan m'n thuiskomst. Ik gis dat je Rudesheim zult kiezen. Maar als je misschien aardiger vindt dat ik je te huis ontmoet, wèl ga dan niet naar dat nare stationnetje. Als je me thuis wacht, weet ik immers waarom je me niet afhaalt? Reken goed uit wat het pleizierigst is en bepaal me, in verband dáármee, 't uur (nl. savends of smiddags?) Het samen naar huis ryden (in 'n rytuig, als je wilt) na eerst te Rudesheim wat gegeten te hebben (of niet, om thuis gezelliger aantekomen) kan je ook aardig toeschynen. Bepaal alles naar je keus. -
Te Groningen heb ik Feringa eens eindelyk gegeven wat hem toekomt, door thee by hem te drinken. Hy bevalt me best. Ook z'n vrouw. Verbeelje, hy heeft 'n kwaal die hem belet te lezen. 't Zit niet in z'n oogen, maar in de hersens, zegt-i. Ze hebben nu 'n meisje in dienst, ‘tevens tot gezelschap en voor 't hhouden’ dat hem voorleest. Z'n vrouw kan 't niet doen omdat haar keel zwak is. Dat is toch vreeselyk die keel tegenwoordig! Titia heeft, vrees ik, ook die kwaal. Ze moet inspuiten & gorgelen! Over 't geheel zag ze er zwak en afgevallen uit. En dan erg mank! Ze is zacht en eenvoudig. Tegen de vakantie ½ Juli - ½ Augs heb ik haar by ons gevraagd. Ze was er kinderlyk bly mee. Reeds verleden jaar was ik haar dit schuldig, en toen heb ik op haar brieven niet geantwoord omdat ik me zoo lam voelde en alles loopen het. Ik hoop 't nu beter te maken. Wat Titia aangaat, ze is het tegendeel van vertoonerig. Alles by haar is kinderlyk-eenvoudig. Ze zou precies passen by dien nieuwen neef. Toevallig hoorde ik dat ze zoo geacht is als onderwyzeres. Wel heeft ze haar examen als hoofdonderwyzeres gedaan, maar ze staat nog niet aan 't hoofd van 'n school. Zy is vol goeden wil en moed, maar haar physiek verdient medelyden en 't zal 'n goed werk zyn, haar wat genoegen te verschaffen. -
Te Assen (en ook te Groningen) heb ik Hartog Heys van Zouteveen leeren kennen. Hy is doctor in de Natuurkunde. Toch houd ik hem voor 'n uil, boersch & plomp & dom. Ook feringa schynt zoo over hem te denken. -
Te Leeuwarden waren Bruinsma en Hilda allerliefst. Ook Ymkje was daar. O, dit schreef ik je al. De voordracht was daar goed, maar ik heb erg 't land over 'n stuk daarover in de Leeuwarder Courant. Zou dat van Bruinsma zyn? Erger kan men me niet benadeelen dan door 't plaatsen van zoo'n dor relaas! Als dàt van 'n vriend is, wat moet ik dan van m'n vyanden wachten! 't Lykt wel of de schryver daarvan my m'n voordrachten eens-vooral bederven wil! De Middelburger heeft het beter ingezien! En geen woord ter kwalificatie van m'n spreken! Geen woord zelfs over 't feit dat ik 2½ uur ruim voor de vuist spreek zonder 't minste notaatje voor me. Geen woord over styl, inkleeding, schynbare afwyking, terugkeer tot den tekst! Geen woord over 't epigrammatische, over de logische volgorde, over 't verband, over de byzondere opvatting van de meest dagelyksche dingen, over 't verrassende van sommige conclusies, Niets over dat alles! 't Is pitoyable. -
Te Sneek heb ik gister ochtend by Bokma koffi gedronken, van 11-1 en toen uit zyn huis in 't rytuig naar... Idaard-Roordahuizum. 't Was 'n vermoeiende dag. -
Ik ga nu 'n kop bouillon drinken en wacht op antwoord op m'n telegram. Als 't nu maar niet treft dat je juist naar W.b. bent! Dit kon wezen. -
Ruim 1 uur. Daar is je telegram! Hoerah! En met 'n hartelyk woordje. Dat 's heerlyk. Nu telegrafeer ik naar Heerenveen. En ook naar Sneek. 't Kon zyn dat ze den brief naar Sneek hadden gezonden. Ik was zoo bang dat ik geen antwoord krygen zou en dan niet weten of je niet thuis, of niet wel was. Ik was ongerust. Nu weet ik dat je wèl bent, en dat ik den brief te Utrecht krygen zal. Ik hoop nu maar dat ze 'm niet naar Sneek hebben gezonden dat is zoo'n malle uithoek, net als Zierikzee afhankelyk van booten &c. Myn tocht daarheen op 'n bootje was weer om 'n ander mensch ziek te maken. De kleine kajuit was vol rookende menschen, en op dek was 't koud. Het woei 'n storm. Toch deerde me weer niets. -
M'n bouillon is gebracht. Ze was vervloekt slecht, 'n bruin papje. Enfin. M'n eten gistravend
(ik had getelegr: heden 7 uur verwarmde kamer en diner gereed)
was zeer goed, 0, 10 maal te veel. Na 't eten ging ik (zoo was afgesproken) by Titia, maar lang bleef ik niet omdat ik slapen wou. Ik heb niet gehoest. De dochter uit het logement te Sneek had me in vliegende vaart toen ik voor Bokma's huis al in de wagen zat, 'n zakje borstbonbons laten brengen. Ze had me hooren zeggen dat m'n duitsche òp waren. -
Te Leeuwarden koopt men altyd beter sigaren dan te Amstm of Rottm. Ik heb er 300 meegenomen. -
Ik ben bly met je telegram. -
Gut, wat je toch zult veranderd hebben aan de kamerverdeeling? t Zal zeker wel goed zyn. En dat ons lief kind zoo helpt aan de boeken! Ik ben zeker dat ik hem veel gevorderd vinden zal. Dit kan ik merken aan sommige mededeelingen in je brieven! -
Dat ik aan Heerenveen & Sneek [12.] Sneek: oorspr. stond er Utrecht. opgaf je 27 naar Utrecht en niet naar hier te zenden, is om morgen hier niet op dien brief te wachten. Ik wìl op m'n gemak naar Utrecht gaan, daar eten [13.] eten: oorspr. gevolgd door Bé bezoeken., neen, Geert [14.] De vrouw van Auke Gorter, student-medicijnen te Utrecht, geboren te Sneek (1852). en Gorter, en dan ga ik overmorgen, weer op m'n gemak naar den Bosch. Dat is na m'n gesjouw van verleden week, 'n luxe van gemakken. De voordrachten zelf tellen niet mee. Ik wou dat ik er 2 op een avend mocht afdoen. 't Kòn best!
Nu beste lieve Mieske, ik stuur je 'n heel heel erge zoen, dag Mies. Dank voor je telegram. Ik was zoo vreeselyk bang dat je ziek was, of dat er 'n ongeluk gebeurd was. Mansholt schreef me dat je een van je paarden had uitgezet. Dit verwachtte ik. Je moet nu winnen. 't Spyt me haast voor hem omdat-i zoo'n beste kerel is. Ik hoop dat je hem zult leeren kennen.