Ideën, vierde bundel
950.
Na Lebak alzo - voor en na den Havelaar - zwierf ik rond... Mémoires schryf ik niet, voor Publiek niet! Ik wil 't gedragen leed niet blootstellen aan 't filisterig ‘mooi’ waarmee nederlandse lezers gewoon zyn zich te vermeien in de smart... van 'n ander. Doch waar het te pas komt, een-of-ander aan te halen ter toelichting van de omstandigheden die ik goedvind te openbaren, zal ik dit doen. Ik heb gezegd dat ik niets beneden my stelde. Ziehier daarvan een blyk. Het kan dienen om m'n hoogmoed beter te doen begrypen, en dus te billyken.
Ik was te Brussel, en vernam dat er een klerk nodig was by 't Franse Consulaat te Nagasaki.
Myn gezin leed gebrek.
Tot m'n grote vreugde bleek er, dat men voor deze betrekking iemand zocht die Hollands verstond. Met zeer veel moeite verschafte ik my het nodige geld om naar Den Haag te reizen, en wendde my tot... Duymaer van Twist!
Myn gezin leed gebrek.
Ik verzocht hem my aan te bevelen by den Fransen Gezant.
Myn gezin leed gebrek.
Hy maakte enige zwarigheid: ‘omdat hy den Fransen Gezant niet kende’ naar-i zeide, doch eindelyk beloofde hy werk te zullen maken van myn verzoek.
Ik wachtte.
Lezer, weet ge by ondervinding wat het zeggen wil: te wachten in een hotel? Te wachten, als elke beet vergald wordt door de onzekerheid of men middel zal weten te vinden die beet te betalen? Te wachten, als vrouw en kinderen hongeren?
Na vele dagen wachtens op die wyze, deelde hy my in een brief mee, dat de zaak hem bezwaarlyk voorkwam: ‘omdat hy niet wist of ik bedreven genoeg was in de Franse taal.’
Ik werd misselyk, en antwoordde dat ook ik hiervan niet zeker was. Zeker zag de stumperd my aan voor 'n boerenprocureur, 't verheven vak waarin hy zo uitmuntte, toen de Natie meende hem te kunnen gebruiken, eerst als Volksvertegenwoordiger, vervolgens als Onderkoning van Insulinde!
Wat er gedurende die aanraking met den ellendeling méér gebeurde, ga ik nu voorby, omdat het me stuit zaken te behandelen, die niet geheel-en-al thuis horen op publiek terrein. Toch zal ik 't misschien eenmaal zeggen, mits hy de goedheid hebbe daarop aan te dringen. Kom-aan, gewezen Onderkoning van Insulinde, die zo zwaar tilt aan 'n beetje Frans! 't Is waar, gyzelf hebt in vyf jaren tyds niet kunnen leren één woord Maleis te spreken!
Zy die menen dat ik den man te veel eer bewys, door me zo dikwyls met hem bezig te houden, worden verwezen naar 't Naschrift van m'n eerste brochure over Vryen arbeid, waarin ik hem benoemde tot vertegenwoordiger der Nederlandse... eigenaardigheden die ik bestryd.