Volledige Werken. Deel 11. Brieven en dokumenten uit de jaren 1862-1866
[22 februari 1861 Brief van Multatuli aan Jansen]
[4 mei 1861 Advertentie in de Ned. Spectator]
[14 mei 1861 Bespreking van Multatuli's brochure]
[16 mei 1861 Verslag van de rechtszitting]
[7 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[9 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[10 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[13 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[14 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[14 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Kallenberg van den Bosch]
[16 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[17 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[21 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[23 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[24 januari 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[25 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[26 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[27 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[28 januari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[31 januari 1862 Kennisgeving van Multatuli]
[februari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[februari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[februari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[februari 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[1 maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[3 maart 1862 Multatuli reist met Mina Deiss naar Den Haag]
[5 maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[13 maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[17 maart 1862 Brief van d'Ablaing aan Braunius Oeberius]
[18 maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[18 maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[20 maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[maart 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[1 april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[10 april 1862 Advertentie inzake Ideen]
[10 april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[Bijlage Bijzondere druk van Mattheus XIX]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[april 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[17 april 1862 Advertentie inzake de voordrachten]
[april 1862 Mededeling van Multatuli aan d'Ablaing]
[juni 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[10 juni 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[10 juni 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[juni 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[juni 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[14 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Engelse uitgever]
[15 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Nijgh]
[juli 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[juli 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[juli 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[19 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Mulder]
[21 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Günst]
[21 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[24 juli 1862 Advertentie inzake de Ideen]
[25 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Stokhuijzen]
[28 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Uitgever Europa]
[28 juli 1862 Brief van d'Ablaing aan Braunius Oeberius]
[juli 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[juli 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[juli 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[4 augustus 1862 Brief van d'Ablaing aan Brouwer]
[21 augustus 1862 Brief van d'Ablaing aan Nijhoff]
[22 augustus 1862 Brief van d'Ablaing aan Köster]
[23 augustus 1862 Brief van d'Ablaing aan Nijhoff]
[8 september 1862 Brief van Multatuli aan Mathilde Lesprit]
[26 september 1862 Brief van Multatuli aan Gay]
[10 oktober 1862 Geboorte van Oscar Felix Deiss]
[10 oktober 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[1 november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[3 november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[4 november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[6 november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[9 november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[13 november 1862 Advertentie inzake de Ideen]
[november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[november 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[17 november 1862 Brief van d'Ablaing aan Noman]
[22 november 1862 Brief van d'Ablaing aan Van Gelder]
[8 december 1862 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[8 december 1862 Brief van d'Ablaing aan Gaasbeek]
[8 december 1862 Brief van d'Ablaing aan Noman]
[12 december 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[december 1862 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[december 1862 Brief van Multatuli aan Laan]
[december 1862 Brief van Multatuli aan Charlotte de Graaff]
[december 1862 Brief van Multatuli aan Laan]
[1 januari 1863 Brief van d'Ablaing aan Kallenberg van den Bosch
[3 januari 1863 Brief van Multatuli aan Cramer]
[januari 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[8 januari 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[10 januari 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[10 januari 1863 Brief van Charlotte de Graaff aan d'Ablaing]
[12 januari 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[15 januari 1863 Brief van d'Ablaing aan Charlotte de Graaff]
[16 januari 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[januari 1863 Brief van Mr. Feisser aan Multatuli]
[24 januari 1863 Multatuli in Amsterdam]
[25 januari 1863 Brief van De Lespinasse aan d'Ablaing]
[27 januari 1863 Brief van d'Ablaing aan De Lespinasse]
[28 januari 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[29 januari 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[31 januari 1863 Brief van d'Ablaing aan Günst]
[2 februari 1863 Brief van Multatuli aan Philips]
[3 februari 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[3 februari 1863 Multatuli ziet ‘Die Schule des Lebens’]
[6 februari 1863 Multatuli publiceert De School des Levens]
[7 februari 1863 Tweede opvoering van ‘Die Schule des Lebens’]
[9 februari 1863 Kritiek inzake de opvoering]
[10 februari 1863 Multatuli richt zich tot koningin Sophie]
[12 februari 1863 Annonce laatste voorstelling ‘Die Schule’]
[12 februari 1863 Programma laatste uitvoering]
[18 februari 1863 Multatuli ontvangt portret van Laura Ernst]
[18 februari 1863] Brief van d'Ablaing van aan Multatuli
[27 februari 1863 Brief van d'Ablaing aan Kallenberg van den Bosch]
[maart 1863 Multatuli in Den Haag]
[9 maart 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 maart 1863 Brief van Kallenberg van den Bosch aan d'Ablaing]
[9 maart 1863 Brief van d'Ablaing aan Altmann]
[10 maart 1863 Brief van Multatuli aan Hotz]
[16 maart 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 maart 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[20 maart 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[26 maart 1863 Brief van Edu aan Albert Hotz]
[27 maart 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[27 maart 1863 Telegram van Multatuli aan Huisman]
[27 maart 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[30 maart 1863 Brief van Multatuli aan Stéphanie]
[3 april 1863 Brief van d'Ablaing aan Belinfante]
[Bijlage Multatuli en zijn vriendjes]
[21 april 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 april 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[25 april 1863 Brief van Multatuli aan Hotz]
[28 april 1863 Brief van Braunius Oeberius aan d'Ablaing]
[5 mei 1863 Brief van d'Ablaing aan Braunius Oeberius]
[7 mei 1863 Geboorte van Hugo Charles, zoon van Jan DD]
[14 mei 1863 Brief van Multatuli aan Hotz]
[17 mei 1863 Brief van Multatuli aan Hotz]
[23 mei 1863 Brief van d'Ablaing aan Van der Maas]
[29 mei 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[30 mei 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 juni 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 juni 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[6 juni 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 juni 1863 Overlijden van Mimi's moeder]
[16 juni 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[16 juni 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[18 juni 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[24 juni 1863 Besluit van Mimi]
[26 juni 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 juli 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 juli 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[17 juli 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[18 juli 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[19 juli 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[27 juli 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[29 juli 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[30 juli 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[30 juli 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[1 augustus 1863 Multatuli in Amsterdam]
[3 augustus 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[5 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[7 augustus 1863 Brief van d'Ablaing aan Michiels]
[7 augustus 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[8 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[17 augustus 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[22 augustus 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[augustus 1863 Brief van Multatuli aan Kok]
[1 september 1863 Aantekening van Multatuli]
[7 september 1863 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[september 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[september 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[september 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[14 september 1863 Multatuli koopt een boek]
[19 september 1863 Multatuli koopt een boek]
[27 september 1863 Brief van Multatuli aan Mimi]
[29 september 1863 Brief van Salvador aan Multatuli]
[1 oktober 1863 Brief van Multatuli aan Kramer]
[1 oktober 1863 Brief van Multatuli aan J. van Lennep]
[2 oktober 1863 Brief van J. van Lennep aan Multatuli]
[3 oktober 1863 Brief van Multatuli aan J. van Lennep]
[3 oktober 1863 Brief van Multatuli aan J. van Lennep]
[3 oktober 1863 Brief van J. van Lennep aan Multatuli]
[3 oktober 1863 Rekening-courant]
[3 oktober 1863 Brief van Mr.J.G.A. Faber aan Multatuli]
[oktober 1863 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[6 oktober 1863 Advertentie tweede bundel Ideen]
[14 oktober 1863 Multatuli in Brussel]
[17 oktober 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[29 oktober 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[9 november 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[13 november 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[21 november 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[november 1863 Multatuli terug naar Nederland]
[26 november 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[7 december 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[17 december 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[31 december 1863 Brief van Tine aan Stéphanie]
[13 januari 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[13 januari 1864 Brief van d'Ablaing aan Tine]
[16 januari 1864 Brief van d'Ablaing aan Günst]
[16 januari 1864 Brief van d'Ablaing aan Günst aan Multatuli]
[19 januari 1864 Brief van Multatuli aan Hotz]
[22 januari 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[3 februari 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[27 februari 1864 Brief van Tine en Multatuli aan Stéphanie]
[8 maart 1864] Brief van Tine en Multatuli aan Stéphanie]
[23 maart 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[31 maart 1864 Brief van Braunius Oeberius aan d'Ablaing]
[8 april 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[13 april 1864 Brief van d'Ablaing aan Braunius Oeberius]
[23 april 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[4 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[7 mei 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[8 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 mei 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[13 mei 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[13 mei 1864 Brief van d'Ablaing aan Tine]
[15 mei 1864 Brief van Tine aan d'Ablaing]
[15 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[18 mei 1864 Brief van d'Ablaing aan Tine]
[19 mei 1864 Brief van Tine aan d'Ablaing]
[20 mei 1864 Multatuli reist naar Zwolle]
[22 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[23 mei 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[23 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[25 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[27 mei 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[29 mei 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[30 mei 1864 Brief van Multatuli aan een onbekende]
[31 mei 1864 Aankondiging van een voordracht in Deventer]
[1 juni 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 juni 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[2 juni 1864 Brief van d'Ablaing aan Bunck]
[3 juni 1864 Multatuli schrijft notities in Minnebrieven]
[3 juni 1864 Aankondiging tweede voordracht te Deventer]
[3 juni 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[4 juni 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[4 juni 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 juni 1864 Brief van Multatuli aan Van Vloten]
[6 juni 1864 Aantekeningen van Multatuli]
[7 juni 1864 Brief van Tine aan Van Vloten]
[8 juni 1864 Brief van Multatuli aan Van Vloten]
[9 juni 1864 Rekening van Multatuli in Bijbel-hotel]
[9 juni 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 juni 1864 Brief van J. van Vloten aan Multatuli]
[15 juni 1864 Circulaire inzake lezing van Multatuli]
[16 juni 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 juni 1864 Brief van Multatuli aan Van Vloten]
[23 juni 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[28 juni 1864 Brief van J. van Lennep aan d'Ablaing]
[28 juni 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[juni 1864 Multatuli verhuist naar de ‘zolder’]
[Bijlage Mededeling van Mimi over de verhuizing]
[30 juni 1864 Rekening van Multatuli in Bijbel-hotel]
[2 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 juli 1864 Brief van Hardenberg aan d'Ablaing]
[6 juli 1864 Brief van d'Ablaing aan Hardenberg]
[6 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 juli 1864 Advertentie inzake voordracht van Multatuli]
[13 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 juli 1864 Voordracht van Multatuli te Amsterdam]
[14 juli 1864 Kwitantie van Hardenberg]
[juli 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[16 juli 1864 Advertentie inzake tweede voordracht]
[18 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 juli 1864 Tweede voordracht van Multatuli]
[20 juli 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[20 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 juli 1864 Advertentie inzake derde voordracht]
[26 juli 1864 Advertentie inzake derde voordracht]
[26 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[30 juli 1864 Brief van Ter Haar aan Multatuli]
[30 juli 1864 Brief van d'Ablaing aan Ter Haar]
[31 juli 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 augustus 1864 Brief van d'Ablaing aan Jhr. Salvador]
[9 augustus 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 augustus 1864 Multatuli spreekt voor De Dageraad]
[13 augustus 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[14 augustus 1864 Vergadering van De Dageraad]
[15 augustus 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[20 augustus 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[21 augustus 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[21 augustus 1864 Vergadering van De Dageraad]
[23 augustus 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[24 augustus 1864 Multatuli spreekt voor De Dageraad]
[25 augustus 1864 Brief van Multatuli aan Van Vloten]
[27 augustus 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[28 augustus 1864 Sietske Abrahamsz wordt lid van De Dageraad]
[31 augustus 1864 Brief van d'Ablaing aan Van Vloten]
[1 september 1864 Advertentie inzake tweede bundel Ideen]
[1 september 1864 Advertentie inzake tweede bundel Ideen]
[2 september 1864 Brief van d'Ablaing aan Wijnandts]
[september 1864 Brief van J. Van Vloten aan Multatuli]
[4 september 1864 Vergadering van De Dageraad]
[6 september 1864 Brief van Von Roesgen von Floss aan d'Ablaing]
[7 september 1864 Brief van d'Ablaing aan Luttenberg]
[7 september 1864 Multatuli spreekt voor De Dageraad]
[8 september 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[9 september 1864 Brief van Multatuli aan Mimi]
[11 september 1864 Vergadering van De Dageraad]
[11 september 1864 Jan Douwes Dekker overlijdt te Grissee]
[15 september 1864 Brief van Multatuli aan Mini]
[15 september 1864 Brief van Multatuli aan Mr. A.H. Hartogh]
[september 1864 Brief van Multatuli aan Van Vloten]
[23 september 1864 Brief van Busken Huet aan Multatuli]
[25 september 1864 Brief van Jhr. Salvador aan d'Ablaing]
[25 september 1864 Brief van d'Ablaing aan Jhr. Salvador]
[27 september 1864 Brief van Multatuli aan Hotz]
[30 september 1864 Verslag Internationaal Congres]
[1 oktober 1864 Toespraak van Multatuli op het Internationaal Congres]
[1 oktober 1864 Repliek aan Multatuli door Van Alphen]
[Bijlage Aantekeningen inzake Internationaal Congres]
[2 oktober 1864 Sietske Abrahamsz spreekt voor De Dageraad]
[8 oktober 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[8 oktober 1864 Acceptatie voor 500 francs]
[9 oktober 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[10 oktober 1864 Telegram van Multatuli aan d'Ablaing]
[10 oktober 1864 Brief van d'Ablaing aan Berend]
[11 oktober 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[11 oktober 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[11 oktober 1864 Brief van Potvin aan d'Ablaing]
[11 oktober 1864 Brief van Tine aan d'Ablaing]
[12 oktober 1864 Brief van Cornelisse aan d'Ablaing]
[oktober 1864 Persiflage in De Indische Humorist]
[28 oktober 1864 Brief van d'Ablaing aan Potvin]
[6 november 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[8 november 1864 Missive van de Minister van Koloniën]
[8 november 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[10 november 1864 Brief van J. van Vloten aan Multatuli]
[november 1864 Persiflage in De Indische Humorist]
[23 november 1864 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[24 november 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[25 november 1864 Advertentie inzake De Bruid daarboven]
[27 november 1864 Brief van Sietske Abrahamsz aan d'Ablaing]
[28 november 1864 Brief van Sietske Abrahamsz aan d'Ablaing]
[1 december 1864 Bericht inzake De Bruid daarboven]
[3 december 1864 Brief van Houtkamp aan d'Ablaing]
[4 december 1864 Advertentie inzake De Bruid daarboven]
[5 december 1864 Advertentie inzake De Bruid daarboven]
[8 december 1864 Brief van J. van Vloten aan d'Ablaing]
[9 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[9 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Ruijsch van Dugteren]
[12 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Houtkamp]
[december 1864 Multatuli laat zijn portret vervaardigen]
[14 december 1864 Brief van Des Amorie van der Hoeven aan Multatuli]
[15 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[december 1864 Persiflage in De Indische Humorist]
[16 december 1864 Brief van Stadsschouwburg aan d'Ablaing]
[17 december 1864 Multatuli terug in Amsterdam]
[18 december 1864 Vergadering van De Dageraad]
[19 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Stadsschouwburg]
[20 december 1864 Nota voor gekochte boeken]
[21 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Van Vloten]
[29 december 1864 Brief van Tine aan Stéphanie]
[30 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Koning]
[31 december 1864 Brief van d'Ablaing aan Knipscheer]
[1 januari 1865 Brief van Koning aan d'Ablaing]
[7 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Van Vloten]
[10 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Weiss]
[10 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Brester]
[10 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Wijnandts]
[10 januari 1865 Aankondiging van De Bruid daarboven]
[13 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Credietvereeniging]
[16 januari 1865 Aankondiging van De Bruid daarboven]
[17 januari 1865 Première van De Bruid daarboven]
[18 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Guimond]
[18 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Koorn]
[18 januari 1865 Aankondiging van De Bruid daarboven]
[19 januari 1865 Recensie van De Bruid daarboven]
[19 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Koning]
[20 januari 1865 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[21 januari 1865 Ingezonden stuk van Multatuli]
[22 januari 1865 Brief van Koning aan d'Ablaing]
[23 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Lacroix-Verboeckhoven]
[23 januari 1865 Opvoering van De Bruid daarboven te Utrecht]
[24 januari 1865 Utrechtse studenten brengen serenade]
[24 januari 1865 Programma van De Bruid daarboven]
[24 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Rochussen]
[24 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Credietvereeniging]
[24 januari 1865 Kostenberekening]
[26 januari 1865 Bericht over serenade te Utrecht]
[26 januari 1865 Brief van Rochussen aan d'Ablaing]
[31 januari 1865 Brief van d'Ablaing aan Poolman]
[1 februari 1865 Promesse van Multatuli]
[1 februari 1865 Circulaire inzake portret]
[1 februari 1865 Bestelbiljet inzake portret]
[2 februari 1865 Brief van d'Ablaing aan Brak]
[4 februari 1865 Brief van d'Ablaing aan Weiss]
[4 februari 1865 Brest van Kempen overlijdt te Utrecht]
[5 februari 1865 Brief van Multatuli aan Huet]
[5 februari 1865 Vergadering van De Dageraad]
[6 februari 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[9 februari 1865 Brief van Multatuli aan Hotz]
[9 februari 1865 Brief van d'Ablaing aan Credietvereeniging]
[9 februari 1865 Bericht inzake portret]
[11 februari 1865 Brief van Huet aan Multatuli]
[12 februari 1865 Vergadering van De Dageraad]
[15 februari 1865 Brief van Bruining & Wijt aan d'Ablaing]
[16 februari 1865 Multatuli draagt zijn rechten over aan d'Ablaing]
[16 februari 1865 Spotstuk in Asmodée]
[18 februari 1865 Brief van Multatuli aan Tine en aan Mimi]
[22 februari 1865 Brief van Multatuli aan Tine en aan De Geyter]
[25 februari 1865 Advertenties inzake De Bruid daarboven]
[26 februari 1865 Vergadering van De Dageraad]
[27 februari 1865 Nota voor verzending portret]
[27 februari 1865 Brief van d'Ablaing aan Credietvereeniging]
[27 februari 1865 Aantekeningen van d'Ablaing]
[28 februari 1865 Aantekeningen van d'Ablaing]
[28 februari 1865 Advertenties inzake De Bruid daarboven]
[1 maart 1865 Aantekeningen van d'Ablaing]
[1 maart 1865 Opvoering De Bruid daarboven]
[1 maart 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[2 maart 1865 Aantekeningen van d'Ablaing]
[2 maart 1865 Advertentie inzake De Bruid daarboven]
[3 maart 1865 Aantekeningen van d'Ablaing]
[3 maart 1865 Advertentie inzake De Bruid daarboven]
[4 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[5 maart 1865 Vergadering van De Dageraad]
[6 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[9 maart 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[10 maart 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli voor opvoering]
[10 maart 1865 Notifies van d'Ablaing]
[12 maart 1865 Vergadering van De Dageraad]
[13 maart 1865 Advertentie inzake De Bruid daarboven]
[16 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[19 maart 1865 Vergadering van De Dageraad]
[20 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[23 maart 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[23 maart 1865 Bericht in Asmodée]
[24 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[26 maart 1865 Vergadering van De Dageraad]
[26 maart 1865 Notities van d'Ablaing
[29 maart 1865 Multatuli spreekt voor De Dageraad]
[30 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[30 maart 1865 Artikel in Asmodée]
[31 maart 1865 Notities van d'Ablaing]
[2 april 1865 Vergadering van De Dageraad]
[3 april 1865 Programma van Die Braut von Oben]
[8 april 1865 Kritiek door M. Lindo]
[9 april 1865 Vergadering van De Dageraad]
[23 april 1865 Vergadering van De Dageraad]
[28 april 1865 Deurwaardersexploit]
[30 april 1865 Vergadering van De Dageraad]
[4 mei 1865 Brief van d'Ablaing aan Potvin]
[7 mei 1865 Vergadering van De Dageraad]
[14 mei 1865 Vergadering van De Dageraad]
[18 mei 1865 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[20 mei 1865 Brief van Des Amorie van der Hoeven aan d'Ablaing]
[27 mei 1865 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[29 mei 1865 Brief van Bruining en Wijt aan d'Ablaing]
[29 mei 1865 Brief van Tine aan Multatuli]
[30 mei 1865 Brief van Tine aan Multatuli]
[juni 1865 Brief van Tine aan Multatuli]
[4 juni 1865 Brief van Tine aan Stéphanie]
[juni 1865 Multatuli schrijft De zegen Gods door Waterloo]
[17 juni 1865 Brief van Thieme aan d'Ablaing]
[18 juni 1865 Vergadering van De Dageraad]
[18 juni 1865 Brief van Koning aan d'Ablaing]
[22 juni 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[6 juli 1865 Aankondiging Advertentie inzake werken van Multatuli]
[juli 1865 Brief van J. van Lennep aan Multatuli]
[3 augustus 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[10 augustus 1865 Aankondiging Advertentie inzake werken van Multatuli]
[21 augustus 1865 Brief van d'Ablaing aan Van Gelder Zonen]
[31 augustus 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[31 augustus 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[4 september 1865 Brief van d'Ablaing aan Gobius]
[12 september 1865 Brief van Kok aan d'Ablaing]
[14 september 1865 Brief van d'Ablaing aan Wijnandts]
[14 september 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[25 september 1865 Brief van Multatuli aan Tine]
[28 september 1865 Aankondiging van werken van Multatuli]
[1 oktober 1865 Brief van Tine aan Stéphanie]
[3 oktober 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[9 oktober 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi inzake Bloemlezing]
[10 oktober 1865 Boekbeschouwing in De Omnibus]
[oktober 1865 Open brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[29 oktober 1865 Vergadering van De Dageraad]
[31 oktober 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[1 november 1865 Brief van Multatuli aan Huet]
[Bijlage Aantekeningen van Mimi]
[november 1865 Opdracht van Multatuli aan Versnaeyen]
[5 november 1865 Vergadering van De Dageraad]
[9 november 1865 Brief van Multatuli aan een onbekende]
[12 november 1865 Vergadering van De Dageraad]
[15 november 1865 Multatuli spreekt voor De Dageraad]
[15 november 1865 De Geyter over de Bloemlezing]
[16 november 1865 Advertentie inzake werken van Multatuli]
[16 november 1865 Brief van Tine aan Stéphanie]
[19 november 1865 Vergadering van De Dageraad]
[19 november 1865 Brief van Van der Valk aan Van Vloten]
[20 november 1865 Brief van d'Ablaing aan Broens]
[21 november 1865 Advertentie in De Omnibus]
[24 november 1865 Advertentie in het Handelsblad]
[26 november 1865 Vergadering van De Dageraad]
[29 november 1865 Ingezonden stuk betreffende Multatuli]
[30 november 1865 Advertentie inzake de Bloemlezing]
[1 december 1865 Multatuli bezoekt de Salon van Duport: de klap]
[5 december 1865 Advertentie inzake de klap]
[5 december 1865 Proces-verbaal inzake de klap]
[11 december 1865 Brief van Multatuli aan Tine]
[16 december 1865 Brief van Multatuli aan Tine]
[29 december 1865 Brief van Multatuli aan Tine]
[7 januari 1866 Vergadering van De Dageraad]
[9 januari 1866 Brief van Van der Valk aan Van Vloten]
[januari 1866 Advertentie in De Omnibus]
[14 januari 1866 Vergadering van De Dageraad]
[17 januari 1866 Multatuli verlaat Amsterdam]
[17 januari 1866 Proces-verbaal van de rechtszitting]
[18 januari 1866 Bericht in de Amsterdamsche Courant
[18 januari 1866 Vonnis inzake de klap]
[18 januari 1866 Vonnis inzake de klap]
[19 januari 1866 Bericht in de Amsterdamsche Courant
[19 januari 1866 Brief van Tine aan Stéphanie]
[januari 1866 Artikel in De Omnibus]
[28 januari 1866 Vergadering van De Dageraad]
[7 februari 1866 Brief van Braunius Oeberius aan d'Ablaing]
[10 februari 1866 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[19 februari 1866 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[februari 1866 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[Bijlage Mededeling van Mimi inzake de speelbank]
[maart 1866 Advertentie in De Omnibus]
[maart 1866 Artikel van De Geyter]
[17 maart 1866 Deurwaardersexploot inzake vonnis]
[20 maart 1866 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[22 maart 1866 Brief van De Geyter aan d'Ablaing]
[28 maart 1866 Brief van d'Ablaing aan De Geyter]
[29 maart 1866 Brief van Multatuli aan d'Ablaing]
[29 maart 1866 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[30 maart 1866 Tine verlaat Brussel]
[1 april 1866 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[april 1866 Brief van d'Ablaing aan Multatuli]
[4 april 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[4 april 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[4 april 1866 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[4 april 1866 Brief van Tine aan Stéphanie]
[5 april 1866 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[7 april 1866 Brief van De Geyter aan d'Ablaing]
[7 april 1866 Brief van Tine aan De Geyter]
[8 april 1866 Brief van Tine aan De Geyter]
[april 1866 Artikel in De Vlaamsche School]
[17 april 1866 Brief van d'Ablaing aan Rogghé]
[23 april 1866 Brief van Tine aan Stéphanie]
[24 april 1866 Brief van d'Ablaing aan Scheefhals]
[2 mei 1866 Brief van Tine aan De Geyter]
[11 mei 1866 Brief van Kallenberg van den Bosch aan Van Vloten]
[15 mei 1866 Brief van Tine aan Kallenberg van den Bosch]
[15 mei 1866 Brief van Tine aan Van Vloten]
[16 mei 1866 Brief van Kallenberg van den Bosch aan Van Vloten]
[19 mei 1866 Brief van d'Ablaing aan Jhr. Salvador]
[20 mei 1866 Brief van Van der Valk aan Van Vloten]
[mei 1866 Circulaire ten behoeve van Tine]
[31 mei 1866 Brief van d'Ablaing aan Van der Tuuk]
[4 juni 1866 Brief van Tine aan Van Vloten]
[6 juni 1866 Brief van Kallenberg van den Bosch aan Van Vloten]
[16 juni 1866 Oorlog Oostenrijk-Pruisen]
[juni 1866 Multatuli en Mimi verlaten Frankfort]
[17 juni 1866 Brief van Tine aan Stéphanie]
[19 juni 1866 Brief van Tine aan Van Vloten]
[juni 1866 Brief van d'Ablaing aan Mosselman]
[26 juni 1866 Brief van Tine aan Van Vloten]
[26 juni 1866 Brief van Tine aan Stéphanie]
[27 juni 1866 Brief van Tine aan Stéphanie]
[29 juni 1866 Brief van Tine aan Van Vloten]
[29 juni 1866 Brief van d'Ablaing aan Raedt van Oldenbarnevelt]
[juni 1866 Honorarium van f 125 niet uitbetaald]
[1 juli 1866 Tine verlaat Amsterdam]
[2 juli 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[2 juli 1866 Brief van d'Ablaing aan mej Schepel]
[3 juli 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[4 juli 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[5 juli 1866 Brief van d'Ablaing aan Sietske Abrahamsz]
[6 juli 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[6 juli 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[9 juli 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[10 juli 1866 Van den Rijn (I)]
[12 juli 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[juli 1866 Brief van d'Ablaing aan Van Scherpenberg]
[15 juli 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[17 juli 1866 Van den Rijn (II)]
[19 juli 1866 Van den Rijn (III)]
[20 juli 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[20 juli 1866 Van den Rijn (IV)]
[22 juli 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[24 juli 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[24 juli 1866 Brief van d'Ablaing aan Feringa]
[27 juli 1866 Van den Rijn (V)]
[29 juli 1866 Brief van Tine aan Potgieter]
[30 juli 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[5 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[6 augustus 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[9 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[11 augustus 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[14 augustus 1866 Brief van Willème aan Multatuli]
[15 augustus 1866 Brief van Huet aan Potgieter]
[15 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[17 augustus 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[19 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[21 augustus 1866 Brief van d'Ablaing aan Smith]
[22 augustus 1866 Brief van d'Ablaing aan Broens]
[23 augustus 1866 Oostenrijk en Pruisen beëindigen hun oorlog]
[24 augustus 1866 Van den Rijn (VI)]
[26 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[26 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[26 augustus 1866 Vergadering van De Dageraad]
[29 augustus 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[29 augustus 1866 Van den Rijn (VII)]
[30 augustus 1866 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[4 september 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[4 september 1866 Brief van Multatuli aan Kallenberg van den Bosch]
[11 september 1866 Van den Rijn (VIII)]
[12 september 1866 Brief van Multatuli aan Tine]
[13 september 1866 Brief van d'Ablaing aan Erven Loosjes]
[14 september 1866 Van den Rijn (IX)]
[16 september 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[18 september 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[19 september 1866 Brief van Multatuli aan Mr. P. Mijer]
[24 september 1866 Bericht in de Opregte Haarl. Courant
[24 september 1866 Van den Rijn (X)]
[26 september 1866 Brief van Braunius Oeberius aan d'Ablaing]
[29 september 1866 Van den Rijn (XI)]
[3 oktober 1866 Brief van d'Ablaing aan Van Gelder Zonen]
[3 oktober 1866 Van den Rijn (XII)]
[4 oktober 1866 Van den Rijn (XIII)]
[4 oktober 1866 Manifest van De Dageraad]
[8 oktober 1866 Brief van Tine aan De Geyter]
[9 oktober 1866 Van den Rijn (XIV)]
[12 oktober 1866 Brief van d'Ablaing aan Akkeringa]
[13 oktober 1866 Van den Rijn (XV)]
[16 oktober 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[18 oktober 1866 Brief van d'Ablaing aan Toussaint Bokma]
[19 oktober 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[20 oktober 1866 Van den Rijn (XVI)]
[23 oktober 1866 Van den Rijn (XVII)]
[24 oktober 1866 Van den Rijn (XVIII)
[29 oktober 1866 Brief van Tine aan De Geyter]
[30 oktober 1866 Van den Rijn (XIX)
[31 oktober 1866 Brief van Bruining & Wijt aan d'Ablaing
[2 november 1866 Van den Rijn (XX)
[3 november 1866 Van den Rijn (XXI)]
[8 november 1866 Brief van Tine aan Potgieter]
[8 november 1866 Van den Rijn (XXII)
[12 november 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[14 november 1866 Brief van d'Ablaing aan Braunius Oeberius]
[14 november 1866 Van den Rijn (XXIII)]
[15 november 1866 Brief van Tine aan De Geyter]
[18 november 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[19 november 1866 Van den Rijn (XXIV)]
[22 november 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[Bijlage Aantekening van Mimi]
[22 november 1866 Brief van d'Ablaing aan Lacroix-Verboeckhoven]
[23 november 1866 Van den Rijn (XXV)]
[24 november 1866 Brief van Huet aan Multatuli]
[24 november 1866 Van den Rijn (XXVI)]
[27 november 1866 Brief van d'Ablaing aan Couvée]
[29 november 1866 Van den Rijn (XXVII)]
[4 december 1866 Van den Rijn (XXVIII)]
[11 december 1866 Van den Rijn (XXIX)]
[14 december 1866 Van den Rijn (XXX)]
[december 1866 Brief van Multatuli aan Huet]
[19 december 1866 Van den Rijn (XXXI)]
[21 december 1866 Brief van d'Ablaing aan Kiehl]
[24 december 1866 Van den Rijn (XXXII)]
[26 december 1866 Van den Rijn (XXXIII)]
[28 december 1866 Brief van d'Ablaing aan Van Loon]
[28 december 1866 Van den Rijn (XXXIV)]
[23 mei 1864
Brief van Multatuli aan Mimi]
* 23 mei 1864
Brief van Multatuli aan Mimi. Afschrift-Mimi, folio 5-8. (M.M.)
Polichinel: toespeling op Idee 158 (VW II, blz. 383).
Wanneer wy zyn geschapen: toespeling op het Gebed van den Onwetende (VW I: 475).
Zwol maandag 23 Mei '64
Ik ben vandaag nogal verdietig. By myn lezing in Amsterdam waren twee Zwollenaars die, hoe zal ik zeggen, hoog liepen met myn voordragt etc maar my twee dingen deden opmerken 1o Dat er complete disharmonie was tusschen myn toon en de laagte waarop mevr. P. staat. 2o dat het hier een dom gemeen nest is. Nu, ik geloof dat ze regt hadden in beide meeningen. Voelje hoe me die overtuiging, neen, niet breekt, maar slap maakt?
...Om den nood waarin Tine was, had ik Meyer gezegd: ‘stuur wat geld naar huis’ ‘Ik heb niet veel en dat moet ik gebruiken voor den laatsten der maand om wissels te betalen.’ ‘Goed stuur maar. Je krygt het voor den laatsten terug, ik zal lezen.
Nu, de lezing in Amsterdam bragt nagenoeg niets op! Dus was Zwol een dwang geworden. Ik ging vrydag met de boot...
Ik heb hooren zeggen dat het een gemeene daad is geld aantenemen voor een lezing. Dat heb ik hooren zeggen, mimi. De man die 't zei was schatryk.
Myn kleeren zyn wat oud, en ik had zoo graag nieuwe gehad, wyl 't zoo geneert als ik denk dat iemand het opmerkt. En myn heele program bragt mee dat ik net zoo lang myn tegenzin in betaalde voordragten zou overwinnen, tot ik in zulke dingen kon voorzien - ja, van iets zoo ordinairs af, tot... toe. Nu, en dan zoo'n oordeel! Ieder mag geld aannemen, ieder! Gouverneurs, ministers, kamerleden die hun pligt niet doen. Winkeliers voor slechte waar. Kooplui voor kansrekenen op 'n effect (dobbelen!) Dat mag ieder, maar als ik - door nood geperst - doe wat een vioolspeler doet, een chanteuse, een koorddanser, dan ben ik gemeen. Welnu, ik zet door - omdat het moet - maar ik beken dat het denkbeeld my erg aandoet. Ik gaf zoo graag voor niets weg wat ik weet en ken en kan.
Ik moet lezen te Zwol (ik zou niet eens van hier weg kunnen zonder dat) en ik ben nu bezig met zaal, kaartjes, etc... een walg!
Daarom is myn toon vandaag wat verdrietig...
Verbeelje, ik zit te pluizen in de wet - O! voogdyschap, vaderschap, regt! Och, regt is er niet veel in. Zoogenaamde regten overal.
Curieus - in Amsterdam was 't zoo leêg zeiden ze - omdat het zoo warm was. En nu, hier - 't is guur, koud, en 'n wind dat ik zit te beven. 't Heele huis schudt er van, en ik heb moeite om te schryven van de kou.
Humor! Wil je een staaltje van humor der feiten? Myn broek is stuk. Achter is een naad getornd en voor een knoop af. Nu, en ik wil hem niet te maken geven omdat-i zoo oud is. Ieder volgt my hier met z'n blikken, heel Zwol zou 't weten dat ik hier was gekomen om een nieuwen broek te verdienen! Vergelyk die hinderlyke broek met al de spanningen van den laatsten tyd, met de hooge opvatting van pligt om een mishandelde vrouw te helpen!
Die mishandelde vrouw is ryk, en zou 't zeker niet begrypen hoe men haar ridder wezen wou en niet eerst gezorgd hebben voor 'n heele broek! O, o, die tegenstellingen! ‘Polichinel op den nek van 'n martelaar!’
Ik ben verdrietig gestemd...
Maandag avond half elf. De lezing hier kan niet plaats hebben voor donderdag avend. Dus moet ik nog drie dagen blyven in dit nest. Een bydrage tot walg. De man die hier de zaal voor my huurt, de annonces plaatst enz. - een boekverkooper - schryft me daar... wacht ik zal je 't briefje sturen, dan zal je myn walg begrypen. [Hy stelde in dit briefje voor de plaatsbilletten in plaats voor f 1, - voor 0.75 te verkoopen.] En ik mag nog niet eens kwaad worden, want dan ontzegt hy my zyn hulp - ik moet toch iemand hebben die 't geld voor my ontvangt! - ik houd geen voordragten uit weelde! Maar myn broek heb ik gemaakt gekregen. Ik zag er zoo tegen op den knecht te zeggen hem by een kleermaker te brengen. Nu 't is geschied. Zie je het is niet het kemelvel dat hindert, 't is de valse schaamte over 't kemelvel. In onze maatschappy is een versleten broek een klaar bewys van ongelyk. Nee, dat gaat niet op, 't is onwaar, en wat onwaar is moet ik kunnen overwinnen. Ja, maar de dégout van den stryd! En weer is ook die dégout te overwinnen - ja! - maar 't verlies van vlugt! Zie je dat is de moeielykheid, spelden oprapen en zwevende te blyven. Dat moeten jy en ik... ...en lees dan ook idee 86: die speldeprik hoort er niet by.’ Die historie is gebeurd, 't Was met professor Tilanus. De matroos had gelyk! Voor 't hooge moeielyke, pynlyke had hy zich gereed gemaakt, voor 't kleine niet.
Wy moeten knapper zyn dan die matroos, en zelfs 't kleine weten te dragen!
...Ik faal dikwyls, juist daarin. Ziehier een staaltje: De logementhouder hier is geen gewone kastelein 1o Hy is een ‘knap’ man. Hy spreekt over geloof, politiek, kunst, en de rest. Hy ontleedt Mendelsohn, Rembrandt, Van der Palm, Cicero, Zoroaster. 2o Hy is schatryk, en staat op de lyst van de hoogstaangeslagenen in de belasting der provincie. Nu uit dit alles vloeit voort: groote invloed en een verregaande brutaliteit.
Daar ik in Zwol kwam met het doel om te hooren was ik meer in de publieke zaal dan ik anders doen zou, en verleid door de buitengewone kennis van dien man, liet ik my met hem in gesprek. Ik wist toen niet, dat hy zoo ryk was, en zou een verkeerdheid hebben gedaan hem te myden om z'n kasteleinschap. Later eerst merkte ik dat hy een soort koning was uit buurt en omtrek. Enfin ik dacht neerbuigend te wezen, et mal m' en prit! In een discussie over Thorbecke verweet hy my myn armoede...
En ik kan niet weg van hier.
‘myn noodzakelykheid de allergrootste fataliteitsleer’? vraag je. Ik zie kans om helder te wezen.
Het woord fataliteit, fatum, noodlot &c is gediscrediteerd door verkeerde toepassing.
‘Wat gebeuren moet, zal gebeuren’. Zeker! De natuur houdt volmaakt juist boek van alle gegevens.
- Dat kind viel uit 't venster en stierf. moest dat zoo?
- Ik heb 't gezegd: Wat gebeuren moet zal gebeuren, en ook zeg ik: wat gebeurt, moet gebeuren. Dat kind moest vallen en sterven naar de gegevens die er waren. Het stond aan de moeder er een gegeven in te brengen, die bewerkte dat het kind moest: niet-vallen en in leven blyven (ze had het behooren vast te houden of 't venster te sluiten -
(ik geloof dat er in de Ideen wat staat, iets als... ‘het staat aan ons enz.) Even noodlottig zeker als 'n kind valt en sterft met de gegevens die 't doen vallen en sterven, even zeker valt het niet, als 't goed wordt vastgehouden of als 't venster gesloten is. Nu vraag jy dit:
- Is 't geen fataliteit, noodlot, opheffing van verantwoordelykheid alzoo, wanneer in de moeder de gegevens ontbreken die haar zouden dringen tot zorg voor haar kind.
- Haar incurie is oorzaak (één der oorzaken. Oorzaak is nooit enkelvoud) oorzaak geen reden. Verbeelje, ze liet het kind los omdat ze kramp kreeg in haar arm.
- Dan is ze verantwoord.
- Ja. Maar ze wist, dat ze kramp krygen zou. Of, door ondervinding geleerd had ze 't moeten weten.
- Dan zou ze niet verantwoord wezen, tenzy dat voorbyzien van haar mogelyke ziekte, op zichzelf een noodlottige ziekte is, en dan zou daarin weer fatalisme liggen. Ook zou dan een slecht mens verantwoord zyn met: er zyn gegevens in my die me noodzakelyk zoo slecht maken. Die conclusie is immoreel (dit alles zeg jy
ik: ja, die conclusie zou immoreel zyn, en zou m'n heele stelseltje omver gooien als die slotsom mogelyk was. Welnu, ze is niet mogelyk. Niemand beriep zich ooit op noodzaak tot slecht zyn, om de eenvoudige reden dat niemand zich voor slecht houdt. Geweten bestaat daarom niet wyl alle gewetens even belast zyn, of even onbelast. 't Is een barometer die by allen even hoog staat. Men erkent slechte daden gedaan te hebben, slecht-zyn nooit! Contritie, zelfverguizing etc. is een, soms opregte, comedie tegenover pastoor, god of zichzelf. Het gebed: ‘Heer wees my armen zondaar genadig’ is even verwaand als de bluf van den fariseer, en by 't verlaten van den tempel zijn ze even tevreden met zichzelf. De een meent dat-i regt heeft tot staan, de ander dat zyn bukken hem verheft.
Wie slechte daden erkent, zal altyd er by denken: gy, die deze dingen niet deedt, gy zoudt erger hebben gehandeld als ge in myn positie waart geweest.
- Is goed en kwaad dan een? Waar blyft de toerekenbaarheid onzer daden?
ik. Ieder is verantwoordelyk tegenover zichzelf, tegenover zyn naasten, tegenover de maatschappy. (alles natuurlyke gevolgen) maar niet tegenover dat wat de lui God noemen en ik: noodzaak.
‘Wanneer wy zyn geschapen met een doel, en door onze onvolkomenheid dat niet bereiken,
Dan valt de schuld van al 't verkeerde, op ons niet, maar op den maker.’ (maker is hier de som van al de gegevens die ons daarstelden.) Verder: perzikken die knollen willen worden zyn er niet (er zyn geen slechte mensen.) Waar een vrucht de hoedanigheden mist die 'm zouden maken tot 'n compleet goede perzik, beantwoordt hy in 't ontbrekende even goed aan de gegevens als in 't niet ontbrekende. De som is goed uitgewerkt, al bevalt ons 't cyfer van de uitkomst niet, en al hebben we regt zoo mogelyk iets in de gegevens te brengen dat de uitkomst verandert. -
Zedelyke toerekenbaarheid bestaat niet, wel zedelyke voorkeur. O, zie hoe alles in alles is... 't herzige Veilchen. Het verkoos de borst, maar veroordeelde 't meisje niet, dat - noodzakelyk - het vertrapte! Het meisje deed het onwetend zeg je en dat maakte het vergeven makkelyk. Nu, als de mistred in 'r hart was geweest in plaats van in de voet, dan nog had 't viooltje moeten vergeven. Maar de voorkeur anders te sterven mag blyven! Zoo moeten we ook doen. -
Alle straf voor vergryp is onbillyk, en... er ligt wantrouwen op moraliteit in alle straf.
- Je hebt gemoord enz, die misdaad is vreesselyk. Ik zal je straffen.
- Ei, als je myn misdaad indedaad zoo vreesselyk vindt, hoe komt 't dan dat je 'r aan twyfelt of ze my wel genoeg bezwaart. -
Elke straf is onbillyk. Ieder, de maatschappy ook, mag zich verdedigen tegen gevaar. En 't gevaar dat er dreigt van een individu mag men berekenen naar zyn handelingen. Je mag iemand het pistool afnemen waarmee hy (willens of onhandigheid) verkeerd omgaat. Maar verder mag ik niet gaan. Dat gevolg, dat noodzakelyke van mỳn begeerte tot zelfbehoud, is de straf.
Nog eens:
- Is goed en kwaad dan een?
- Stel eens ja... zou je 't kwaad kiezen?
- O neen!
- Welnu, daar heb je al 't bewys dat 't niet een is.
Nog eens:
- Is goed en kwaad dan een?
- Ben je 'r bang voor het te verwarren als de straf wordt opgeheven?
En nu nog eens, en dan ben je van die preek af:
- Is goed en kwaad dan een?
- In wyze van ontstaan (naar gegevens) ja!
in toerekenbaarheid voor je oordeel: ja!
in toerekenbaarheid ter voorzorg... neen!
in toerekenbaarheid ter voorkeur... neen!