Ideën, derde bundel
761. Vervolg: publieke voordrachten.
767. De algemeenheid van wanbegrip (541)
784. Raden en oordelen in verband met kansrekening. (541)
788. Wysbegeerte een roeping van allen. (542)
795a. Afkeer van arithmetische juistheid
796. Meeting te Batavia in mei 1848
797. Zekere theologieën. (554)
799. Iemand die in zichzelf de nodige geschiktheid heeft. (554)
824. De onzedelykheid van de beloon-theorie in de opvoeding (561)
828. Het onderwys (561, vlgg.)
886. De schepping werd in weinig regels afgedaan. (563)
899. Het zyn liegt niet. (574)
913. Vervolg: Onderwys, in verband met het godsbegrip en met de studie van den aard der dingen.
922. Het beoordelen der zedelykheid (589).
744.
In een duits toneelstukje komt een oude grompot voor, die alle fouten, verkeerdheden en misdaden, aan 't lezen toeschryft. Zyn telkens voorkomende uitroep: das kommt vom lesen! levert titel en pointe aan 't stuk. Is de soep aangebrand... das kommt vom lesen! Is er naar zyn inzien miswyzing in 't zielekompas van z'n pupil... das kommt vom lesen! Heeft hy last van de vliegen... das kommt vom lesen! Dringen zyn arbeiders aan op hoger loon... das kommt vom lesen!
Welnu, er ligt meer waarheid in die Posse, dan waarschynlyk den schryver zelf bekend was. Hy die slechts beoogde 't parterre te doen lachen om een scie, leverde aan denkers een uitmuntend onderwerp tot studie. Ik zeg 't den ouden pruttelaar, by zeer veel verkeerdheden, na: das kommt vom lesen!
Het verschil tussen hem en my ligt hoofdzakelyk hierin, dat hy - 'n ware Omar - alle boeken wilde zien verbranden, terwyl ik aandring op 'n geheel ander soort van verlichting. Ik wenste dat men goed las, dat men lezen leerde. (502)