Volledige Werken. Deel 18. Brieven en dokumenten uit de jaren 1875-1877
[1 september 1875 Advertentie in de Prov. Geld. en Nijm. Crt.]
[3 september 1875 Bericht in de Prov. Geld. en Nijm. Crt.]
[september 1875 Aanbiedingscirculaire Minnebrieven]
[september 1875 Artikel in de Tolk van den Vooruitgang]
[september 1875 Brochure van Petrus verschijnt]
[14 september 1875 Artikel in Alg. Dagbl. van Ned. Indië]
[14 september 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[15 september 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[15 september 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[18 september 1875 Bericht in De Nederlandsche Spectator]
[20 september 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[21 september 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[22 september 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[24 september 1875 Telegram van Multatuli aan S. Katz]
[24 september 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[27 september 1875 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[29 september 1875 Programma opvoering Vorstenschool Antwerpen]
[4 oktober 1875 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[6 oktober 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[8 oktober 1875 Aanbiedingscirculaire Specialiteiten]
[9 oktober 1875 Briefkaart Multatuli aan J. Waltman]
[14 oktober 1875 Briefkaart Multatuli aan J. Waltman]
[oktober 1875 Duitse vertaling Max Havelaar]
[18 oktober 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[19 oktober 1875 Vierde druk Max Havelaar]
[oktober 1875 Bezoek C. Vosmaer]
[22 oktober 1875 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[23 oktober 1875 Bericht in Sneeker Courant]
[24 oktober 1875 Advertentie vierde druk Max Havelaar]
[24 oktober 1875 Brief van Mina Kruseman aan R.]
[31 oktober 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[november 1875 Recensie Vorstenschool in Vlaamsche Kunstbode]
[1 november 1875 Brief G.L. Funke aan Multatuli]
[2 november 1875 Brief G.L. Funke aan Multatuli]
[2 november 1875 Zesde druk Minnebrieven]
[november 1875 Artikel in de Tolk van den Vooruitgang]
[november 1875 Artikel in de Tolk van den Vooruitgang]
[5 november 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[5 november 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[9 november 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[10 november 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[14 november 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[november 1875 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[16 november 1875 Brief van Mina Kruseman aan haar vader]
[17 november 1875 Bespreking Onkruid o.d.t. in Sneeker Crt.]
[18 november 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[18 november 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[19 november 1875 Bericht opvoering Vorstenschool in Het Vaderland]
[20 november 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[20 november 1875 Bespreking Onkruid o.d.t. in Sneeker Crt.]
[21 november 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[22 november 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[24 november 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[24 november 1875 Advertentie Vorstenschool in Nieuwe Rott. Crt.]
[24 november 1875 Bericht in Sneeker Crt.]
[november 1875 Herinneringen van D. Haspels]
[27 november 1875 Bespreking Vorstenschool in Nieuwe Rott. Crt.]
[29 november 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[30 november 1875 Brief van Multatuli aan M. Engelman]
[30 november 1875 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[2 december 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[2 december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[3 december 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[5 december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[7 december 1875 Specialiteiten herdrukt, 1e afl.]
[10 december 1875 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[12 december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[13 december 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[14 december 1875 Recensie Max Havelaar in Het Schoolblad]
[december 1875 Twee recensies in Het Nederlandsch Tooneel]
[21 december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[21 december 1875 Literatuurgeschiedenis van J. van Vloten verschijnt]
[22 december 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[24 december 1875 Idylle van C. Vosmaer]
[24 december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[25 december 1875 A.C. Loffelt in The Atheneum]
[25 december 1875 Kerstmis bij de Hindoes in De Nederlandsche Spectator]
[25 december 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[december 1875 Brief van Multatuli en Mimi aan C. Vosmaer]
[27 december 1875 Brief van Multatuli aan J.N. van Hall]
[27 december 1875 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[28 december 1875 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[29 december 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[december 1875 Rekening van G.L. Funke]
[1875 Aantekeningen in het Memoriaal]
[januari 1876 Rekening-courant Multatuli en G.L. Funke]
[januari 1876 Artikel in de Tolk van den Vooruitgang]
[4 januari 1876 Artikel van Roorda van Eysinga in Het Schoolblad]
[10 januari 1876 Twee bijdragen in de Nederlandsche Kunstbode]
[januari 1876 Recensie Max Havelaar in Het Familieblad]
[januari 1876 Artikel Admiraal in Nederland]
[18 januari 1876 Artikel Stellwagen in Het Schoolblad]
[18 januari 1876 Brief van Multatuli aan A.J. Servaas van Rooyen]
[18 januari 1876 Artikel Geerke in Tooneel Almanak]
[20 januari 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[22 januari 1876 Brief van A.J. Servaas van Rooyen aan Multatuli]
[23 januari 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[25 januari 1876 Eduard Bernhold geboren]
[25 januari 1876 Artikel Versluys in Het Schoolblad]
[26 januari 1876 Brief van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[26 januari 1876 Brief van Multatuli aan J.N. van Hall]
[26 januari 1876 Brief van Multatuli aan A.J. Servaas van Rooyen]
[27 januari 1876 Bericht Spaanse Max Havelaar in Nieuwe Rott. Crt.]
[28 januari 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[28 januari 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[29 januari 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[30 januari 1876 Brief van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[1 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[februari 1876 Bespreking Max Havelaar in Vad. Letteroeffeningen]
[2 februari 1876 Dagboek-aantekeningen van Mimi]
[4 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[4 februari 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[8 februari 1876 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[8 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[9 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan de Redaktie van de Amstelbode]
[10 februari 1876 Artikel in de Nederlandsche Kunstbode]
[11 februari 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[februari 1876 Artikel Admiraal in De Tijdspiegel]
[15 februari 1876 Artikel P. Westra in Het Schoolblad]
[15 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[15 februari 1876 Brief van Multatuli aan J.N. van Hall]
[februari 1876 Artikel Admiraal (II) in Nederland]
[februari 1876 Artikel Multatuli in Het Nederlandsch Tooneel]
[17 februari 1876 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[20 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[februari 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[28 februari 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[maart 1876 Correspondentie in de Tolk van den Vooruitgang]
[1 maart 1876 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[5 maart 1876 Brief van Multatuli aan S. Katz]
[9 maart 1876 Briefkaart van G.L. Funke aan Multatuli]
[10 maart 1876 Brochure Loffelt verschijnt]
[10 maart 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[11 maart 1876 Recensie Loffelts' brochure in Nieuwe Bijdragen]
[11 maart 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[12 maart 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[12 maart 1876 Artikel in de Nederlandse Kunstbode]
[13 maart 1876 Brief van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[14 maart 1876 Artikel Versluys in Het Schoolblad]
[14 maart 1876 Brief van Multatuli aan D.J.A. Haspels]
[maart 1876 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[maart 1876 Artikel in Bredasche Crt.]
[maart 1876 Artikel Admiraal (III) in Nederland]
[17 maart 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[17 maart 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[18 maart 1876 Briefkaart van G.L. Funke aan Multatuli]
[18 maart 1876 Correspondentie in de Nieuwe Bijdragen]
[maart 1876 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[19 maart 1876 Brief van G.L. Funke aan Mimi]
[20 maart 1876 Brief van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[21 maart 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[24 maart 1876 Brief van Multatuli aan W. Pik]
[25 maart 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[27 maart 1876 Briefkaart van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[april 1876 Artikel De Raaf in De Schoolbode]
[april 1876 Brief Cohen Stuart in de Tolk van den Vooruitgang]
[5 april 1876 Brief van Multatuli en Mimi aan G.L. Funke]
[5 april 1876 Brief van Multatuli aan G.J.A. Boulet]
[9 april 1876 Brief van Mimi en Multatuli aan G.L. Funke]
[12 april 1876 Bericht Franse Max Havelaar in de Nieuwe Rott. Crt.]
[april 1876 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[14 april 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[16 april 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[18 april 1876 Bezoek J. Versluys]
[24 april 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[24 april 1876 Brief van Multatuli aan de Redaktie van de Amstelbode]
[30 april 1876 Brief van Multatuli aan F.C. Günst]
[2 mei 1876 Brief van Multatuli aan K.Th. Wenzelburger]
[3 mei 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[6 mei 1876 Briefkaart van Multatuli aan H. de Raaf]
[6 mei 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[8 mei 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[8 mei 1876 Brief van Multatuli aan F.C. Günst]
[8 mei 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[12 mei 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[18 mei 1876 Advertentie in het Nieuws van den Dag]
[19 mei 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[26 mei 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[2 juni 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[3 juni 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[5 juni 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[6 juni 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[8 juni 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[juni 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[16 juni 1876 Brief van Multatuli aan K.Th. Wenzelburger]
[18 juni 1876 Brief van Multatuli aan A.W. Sijthoff]
[19 juni 1876 Brief van Multatuli aan F.C. Günst]
[20 juni 1876 Brief van Multatuli aan J.H. van Offel]
[juni 1876 Brief van Multatuli aan G.W. van der Voo]
[26 juni 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[27 juni 1876 Brochure Van der Voo verschijnt]
[27 juni 1876 Brochure van G.W. van der Voo]
[30 juni 1877 Artikel in Euphonia]
[2 juli 1876 Notulen van De Dageraad]
[5 juli 1876 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[7 juli 1876 Artikel (II) in Euphonia]
[juli 1876 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[11 juli 1876 Brief van Mina Kruseman aan E. Baart]
[14 juli 1876 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[15 juli 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[juli 1876 Ingezonden Brief in de Tolk van den Vooruitgang]
[juli 1876 Artikel Admiraal (IV-V) in Nederland]
[juli 1876 Artikel in de Tolk van den Vooruitgang]
[27 juli 1876 Brief van Multatuli aan K.Th. Wenzelburger]
[31 juli 1876 Briefkaart van Multatuli aan G.L. Funke]
[1 augustus 1876 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[3 augustus 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[4 augustus 1876 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[6 augustus 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[13 augustus 1876 Bezoek J. Waltman]
[augustus 1876 Artikel Admiraal (Slot) in Nederland]
[5 september 1876 Verschijning Franse Max Havelaar, deel 1]
[7 september 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[15 september 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[september 1876 Aanbiedingscirculaire Bloemlezing Heloïze]
[september 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[20 september 1876 Brief van A. Nahuys aan G.L. Funke]
[22 september 1876 Brief van Multatuli aan A.S. Kok]
[25 september 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[26 september 1876 Kritiek van mevr. E. Garcin in Le Républicain des P.O.]
[28 september 1876 Verschijning 3e druk Multatuli, door Cd. Busken Huet]
[29 september 1876 Verschijning Bloemlezing, 1e afl.]
[1 oktober 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[4 oktober 1876 Brief van Mina Kruseman aan J.W.]
[8 oktober 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[8 oktober 1876 Brief van Mina Kruseman aan E. Baart en B.P. Korteweg]
[11 oktober 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[17 oktober 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[17 oktober 1876 Verschijning Bloemlezing, 2e afl.]
[17 oktober 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[18 oktober 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[25 oktober 1876 Brief van Mimi aan J. Waltman]
[26 oktober 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[27 oktober 1876 Verschijning Bloemlezing, 3e en 4e afl.]
[28 oktober 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[28 oktober 1876 Prent in De Nederlandsche Spectator]
[29 oktober 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[31 oktober 1876 Recensie Bloemlezing in Het Schoolblad]
[oktober 1876 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[1 november 1876 Circulaire stempelband Bloemlezing]
[4 november 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[6 november 1876 Brief van Multatuli aan A.S. Kok]
[6 november 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[6 november 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[7 november 1876 Verschijning Bloemlezing, 5e en 6e afl.]
[8 november 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[9 november 1876 Aantekening in het Memoriaal]
[10 november 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 november 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 november 1876 Brief van Mimi aan J. Waltman]
[11 november 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[12 november 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[13 november 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[16 november 1876 Dagboek-aantekeningen van Mimi]
[16 november 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[17 november 1876 Verschijning Bloemlezing, 7e-10e afl. compl.]
[18 november 1876 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[18 november 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[18 november 1876 Bericht Spaanse Multatuli-vertalingen in De Nederlandsche Spectator]
[19 november 1876 Advertentie Vorstenschool in Nieuwe Rott. Crt.]
[21 november 1876 Aantekeningen in het Memoriaal]
[22 november 1876 Brief van Multatuli aan W.L. Penning]
[22 november 1876 Verslag Vorstenschoolopvoering in Nieuwe Rott. Crt.]
[23 november 1876 Brief van Multatuli aan J.A. Roessingh van Iterson]
[23 november 1876 Bespreking Bloemlezing in Vox studiosorum]
[23 november 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[24 november 1876 Verschijning van Gedachten van A. Buys]
[24 november 1876 Verschijning Ideën VII, 3e stuk]
[25 november 1876 Advertentie Bloemlezing in Nieuwe Rott. Crt.]
[25 november 1876 Bespreking Bloemlezing in Nieuwe Bijdragen]
[26 november 1876 Brief van Multatuli aan Forster]
[27 november 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[november 1876 Brief van W.F. Schook aan J. Schook]
[29 november 1876 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[29 november 1876 Brief van Multatuli aan H. de Raaf]
[29 november 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[30 november 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[december 1876 Bespreking Vorstenschool in Het Nederlandsch Tooneel]
[1 december 1876 Briefkaart van Multatuli aan J.N. van Hall]
[1 december 1876 Advertentie Werken Multatuli in Nieuwe Rott. Crt.]
[2 december 1876 Brief van Mina Kruseman aan H. van Offel]
[2 december 1876 Bespreking Bloemlezing in De Wekker]
[3 december 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[6 december 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[9 december 1876 Brief van Multatuli aan J.N. van Hall]
[12 december 1876 Beoordeling Ideën VII in Het Schoolblad]
[12 december 1876 Artikel Van Vloten in Het Schoolblad]
[12 december 1876 Verschijning Franse Max Havelaar, deel 2]
[12 december 1876 Brief van Mimi aan A.S. Kok]
[14 december 1876 Over Multatuli te Nieuwediep]
[14 december 1876 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[15 december 1876 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[15 december 1876 Brief van Multatuli aan S.E.W. Roorda van Eysinga]
[16 december 1876 Brief van Multatuli aan H. de Raaf]
[16 december 1876 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[19 december 1876 Artikel Mansholt in Het Schoolblad]
[25 december 1876 Brief van Mimi aan J.C. Loman]
[26 december 1876 Artikel De Raaf in Het Schoolblad]
[1876 Friese vertaling Het Gebed van de onwetende]
[30 december 1876 Overzicht in The Atheneum]
[december 1876 Bespreking Franse Max Havelaar in Nederlandsch Museum]
[december 1876 Bespreking Bloemlezing in Nederlandsch Museum]
[januari 1877 Rekening-courant Multatuli en G.L. Funke]
[januari 1877 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[4 januari 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[4 januari 1877 Nota voor Multatuli van G.L. Funke]
[10 januari 1877 Bericht in de Nederlandsche Kunstbode]
[20 januari 1877 Brief van Mimi aan J. Waltman]
[20 januari 1877 Vlugmaren in De Nederlandsche Spectator]
[20 januari 1877 Briefkaart van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[22 januari 1877 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[25 januari 1877 Brief van Mimi aan A.S. Kok]
[januari 1877 Artikel Van Vloten in De Levensbode]
[2 februari 1877 Bespreking Bloemlezing in De Locomotief]
[7 februari 1877 Brief van Edu aan Multatuli]
[8 februari 1877 Aanbiedingscirculaire 4e druk Max Havelaar]
[9 februari 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[12 februari 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[februari 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[18 februari 1877 Briefkaart van F.A.H. Pool aan Mimi]
[18 februari 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[19 februari 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[20 februari 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[27 februari 1877 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[februari 1877 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[5 maart 1877 Aantekeningen in het Memoriaal]
[5 maart 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[6 maart 1877 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[7 maart 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[17 maart 1877 Brief van Mimi aan A.C. Loffelt]
[20 maart 1877 Brief van P. Westra aan Multatuli]
[21 maart 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[22 maart 1877 Aantekeningen Dagboek Mimi]
[22 maart 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[23 maart 1877 Aantekeningen in het Memoriaal]
[28 maart 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[maart 1877 Circulaire herdruk Ideën V]
[10 april 1877 Tekst portret Nonni]
[13 april 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[13 april 1877 Brochure Van der Voo, 2e druk]
[19 april 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[22 april 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[27 april 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[2 mei 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[4 mei 1877 Twee bijdragen in Makassaarsch Handelsblad]
[6 mei 1877 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[8 mei 1877 Briefkaart van Multatuli aan P.A. Tiele]
[28 mei 1877 Briefkaart van Nips aan Mimi]
[9 juni 1877 Recensie Bloemlezing in Euphonia]
[13 juni 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[15 juni 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[16 juni 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[18 juni 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[20 juni 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[22 juni 1877 Verschijning Ideën VII, 4e stuk]
[23 juni 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[25 juni 1877 Brief van E. Moïze de Chateleux Jr. aan A.W. Sijthoff]
[26 juni 1877 Artikel De Raaf in Het Schoolblad]
[27 juni 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[29 juni 1877 Briefkaart van Multatuli aan H. de Raaf]
[30 juni 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[11 juli 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[14 juli 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[15 juli 1877 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[juli 1877 Herinneringen bezoek Vitus en Hilda Bruinsma]
[15 juli 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[16 juli 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[21 juli 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[25 juli 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[juli 1877 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[augustus 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[8 augustus 1877 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[18 augustus 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[20 augustus 1877 Briefkaart van Edu aan Multatuli]
[22 augustus 1877 Artikel in Ons Streven]
[22 augustus 1877 Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]
[augustus 1877 Brief van Multatuli aan W. Pik]
[27 augustus 1877 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[28 augustus 1877 Telegram van Edu aan Multatuli]
[augustus 1877 Brief van Multatuli aan W. Pik]
[31 augustus 1877 Afrekening Nieuwe Rott. Schouwburg-vereeniging]
[31 augustus 1877 Edu arriveert te Wiesbaden]
[11 september 1877 Beoordeling Ideën VII in Het Schoolblad]
[12 september 1877 Herinnering van Mimi]
[12 september 1877 Ingezonden brief Bruinsma in Ons Streven]
[12 september 1877 Verslag Mimi inzake Edu en zijn vriendin]
[september 1877 Herinneringen van Marie Anderson]
[14 september 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[16 september 1877 Brief van Mimi aan J. Waltman]
[16 september 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[22 september 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[23 september 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[25 september 1877 Spreekuren van Admiraal in Het Schoolblad]
[september 1877 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[5 oktober 1877 Verschijning Ideën V, 2e herz. druk]
[5 november 1877 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[8 november 1877 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[november 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[19 november 1877 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[23 november 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[29 november 1877 Edu verlaat Wiesbaden]
[november 1877 Artikel Westra in De Levensbode]
[9 december 1877 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[9 december 1877 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[12 december 1877 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[15 december 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[17 december 1877 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[17 december 1877 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[19 december 1877 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[22 december 1877 Bijdrage Tiele in De Nederlandsche Spectator]
[26 december 1877 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[25 september 1876
Brief van Multatuli aan J. Waltman]
25 september 1876
Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr. Twee dubbele velletjes postpapier, geheel beschreven. (M.M.)
Wiesbaden 25 Septr 1876
Waarde Waltman! Reeds eergister ontving ik Uw vriendelyke mededeeling van de bevalling Uwer vrouw. [1.] Op 21 september 1876 werd in het gezin Waltman een dochter geboren, Cornelia Johanna geheten. Wy wenschen U daarmee hartelyk geluk, al zy 't dan dat ook Uwe zorgen daardoor alweer vermeerderd worden. Als we 't voor 't zeggen hadden gehad, wou ik liever dat myn vrouw bevallen was. Eén kind kan in byzondere omstandigheden 'n steun zyn. Na myn dood zal m'n vrouw verdrietig alleen staan. Om mynentwille deed ze afstand van veel betrekkingen, of althans de vele betrekkingen die ze had en heeft, munten niet uit door hartelykheid. Wat in haar 'n edele daad was, wordt haar nog altyd door sommigen aangerekend als vergryp, en reeds nu hebben de V. Vlotens er voor gezorgd, haar toestand na m'n dood nog moeielyker te maken dan-i anders wezen zou. Zyzelf klaagt hierover niet, en zelfs betwyfel ik of ze 't inziet, maar ik tob er over. En dáárom juist wou ik dat ze een kindje had. De zorg zou haar minder drukken dan vele anderen, omdat ze door haar onvergelykelyke arbeidzaamheid wel raad schaffen zou. Ze spant zich even gemakkelyk in voor huiselyke bezigheden, als voor schryvery en studie. 't Is zelfs op myn aandrang dat we een meid houden, en toen onze Kätchen onlangs met verlof naar haar dorp was, vond m'n vrouw het heel pleizierig: weer ‘alles’ zelf te doen.
Wat 'n uitweiding in antwoord op de mededeeling van de bevalling uwer vrouw! Och, ik had nog wel wat anders te zeggen. Maar 't past niet. Het betreft slechts myn indrukken, als ik terugdenk aan de geboorte van myn kinderen - U en Uw vrouw wensch ik geluk!-
Ik ben zeer verdrietig, neen, dit woord is te flauw. De waarheid is, dat de smart me verteert. Zeker heb ik U dit meermalen geschreven, en 't wordt 'n vervelende deun, dus basta!
Met byzonder groot genoegen denk ik aan uw hier zyn, en ook verheugt het my dat gy U niet beklaagt over 't verblyf te Wiesbaden. Nog blyft het me eenigszins spyten dat die andere heeren, vooral uw schoonbroeder, niet meegekomen zyn.
Uw indruk by 't weerzien van Holland begryp ik volkomen. Reeds zeer dikwyls heb ik me verzet tegen de valsche poëzie die zoo in àlle opzichten 't verblyf in de bergen boven 't leven in 't vlakke land verheft. Overal levert de natuur iets schoons, en [2.] en: oorspr. stond er maar. 't is dom en eenzydig zo te bluffen op de uitsluitende aantrekkelykheid van oneven bodem. Dat 'n hooge berg gelegenheid biedt tot vèr zien, mag waar zyn, maar wie in 'n dal woont, ziet juist niet ver omdat hem de bergen in den weg staan. Bovendien: vèrgezicht is niet altyd schoonzicht. En wat de stoffeering aangaat, winnen onze landschappen 't gewoonlyk ver van de bergstreken. Uit den aard der zaak hebben berggezichten iets eentonings. Nu ja, 't vlakke land ook, maar de vraag is: welke toon de voorkeur verdient? Zeker is 'n wei met koeien aangenamer voor 't gezicht dan wynbergen, een der leelykste plantsoenen die men zich denken kan.
Maar... my is dit alles slechts van ondergeschikt belang. Indrukken hangen evenzeer af van de stof waarop indruk gemaakt wordt, als van 't voorwerp dat den indruk meedeelt. Dit geldt ook van gemoederen, en als men nu, 'n landschap ziende, weet wàt daar leeft, hoe 't leeft, denkt, werkt en streeft, dan is 't onmogelyk den indruk van dat weten aftescheiden van den indruk die 't aanschouwen maakt. Ik nu loop niet hoog met velerlei volkje dat ik in bergstreken vond. Byna zonder onderscheid vond ik dat de ‘schoonheid’ van hun bergland voor henzelf weinig anders was dan 'n voorwendsel om de beurzen der bezoekers te verligten. Ware, wezenlyke, innige gemoedspoëzie heb ik by bergbewoners vooral niet meer - en ik meen zelfs: minder - gevonden dan by bewoners van 't platte land. De oorzaak van de onverdiende renommée der bergen meen ik te moeten zoeken in schryvers-industrie. Berg- en dal-tafreeltjes kleeden 'n romance of vertelling. Zoo ook is in 't binnenland 'n zeeman een romantisch wezen, maar wie de kaaien van Rotterdam & Amsterdam kent - liever nog: wie zeereizen gemaakt heeft - weet beter! Ik heb wel eens gemeend dat het koketteeren met berg-en-dal-frajigheden nu eindelyk eens zou ophouden, maar jawel, vandaag nog las ik in een spitspeldennieuwe vertelling in 't Nieuws iets van 'n ‘vreedzaam dal.’ Wat zulke byvoegelyke naamwoorden beteekenen, moet men niet vragen. In 'n dal wordt even dikwyls gevochten, gekibbeld, gelasterd en gevloekt als op 'n hoogte, denk ik. Ik sla voor, eens iets te vertellen van 'n oorlogzuchtigen of twistzieken bergtop. Aan de zinledigheid van wat Publiek zich in de handen laat stoppen, is geen eind! Meen niet dat zulke opmerkingen voortkomen uit vitzucht, uit lust om te gispen, neen - het doet me zeer! Hierin ligt juist een der oorzaken die me zoo verdrietig maken. Ik weet niet hoe ik my moet uitdrukken om begrepen te worden door 'n Publiek dat zoo opdenduur genoegen neemt met nonsens, en dit niet-weten van myn kant, is zeer smartelyk. Het werkt o.a. om eens iets te noemen, zeer nadeelig op m'n... welvaart. Hoe kan ik schryven of spreken voor 'n publiek dat - wacht, 'n ander voorbeeld, óók van vandaag! Ik lees dat Schillers woorden:
Sehen Sie sich um
In seiner (Gods) herrlichen Natur! Auf Freiheit
Ist sie gegründet, und wie reich ist sie
Durch Freiheit!
[3.]
Sehen Sie sich um: citaat uit Schillers Don Karlos (1787), 3e akte, scène 10.
[*]
Kijk om u heen in zijn heerlijke natuur! Zij is op vrijheid gegrondvest, en hoe rijk is zij door vrijheid!
en nog 'n paar regels die er volgen,
‘een heerlyke ontboezeming ten gunste der gewetensvryheid’ is. En, staat er, ‘ze is nog heden waar.’ Het heele denkbeeld is valsch, en zou dit blyven al hàd het iets te maken met gewetensvryheid! Niets is juist ònvryer dan de Natuur die geen haarbreed kan afwyken van de noodzakelykheid. Als om te bewyzen wat-i zegt, of om 't optehelderen laat onze duitsche verzensmid op de aangehaalde woorden volgen:
‘Er, der grosse Schöpfer wirft
In einen Tropfen Thau den Wurm’
[**]
Hij, de grote Schepper werpt in één klein dropje dauw de worm.
Zeker 'n ‘heerlyke ontboezeming ten-gunste van gewetensvryheid’ waarvan die in 'n dauwdrop geworpen wurm zeker 'n gretig gebruik maken zou als i er maar in deelen mocht! Maar de heerlykheid der ontboezeming t.g.v.g.v. gaat nog verder. God
Vertalingen:
‘lässt
Noch in den todten Räumen der Verwesung
Die Willkür sich ergötzen.’
[*]
laat zelfs in de dode ruimten der verwording de willekeur zich verlustigen.
‘Doode ruimte der verrotting?’ ra ra! Daarin zullen toch wel levende wurmen zyn? Toch is die ‘ruimte’ - dood! Maar die levende wurmen (of wie anders zyn er in die doode ruimte?) mogen ‘naar willekeur’ hun hart ophalen: ‘sich ergötzen.’ Als dàt nu niet 'n heerlyke ontboezeming over gewetensvryheid is, weet ik 't niet! En ik moet schryven voor 'n publiek dat zulke dronkenmanspraat aanneemt voor iets wezenlyks! Waarlyk, myn verstand staat stil voor de praatjes die ik dagelyks met goed gevolg aan den man zie brengen! In den laatsten Spectator openbaart ten Brink [4.] ten Brink: Jan ten Brink (1834-1901), ned. letterkundige, schreef in De Nederlandsche Spectator van 23 sept. 1876 over het 15e Nederlandse Taal- en Letterkundig Congres; hier trad Nicolaas Beets op met een vernuftige aanhaling uit Vondel. Een gedicht van Beets staat ter plaatse in extenso afgedrukt. 't ‘geheim’ der oorzaken van den opgang die Beets maakt. Zeker zal ieder begeerig wezen, dat geheim te leeren kennen, en Beets zal 't verdrietig vinden dat-i voortaan zooveel mededingers hebben zal als er lezers van den Spectator zyn, + al de luî die (als gy nu) 't van zoo'n lezer te hooren krygen. Wat is nu dit geheim? Volgens Ten Brink's ‘Volledigste overtuiging’ moet men: ‘als Beets, aan Vondel de kunst afzien van welluidende verzen te schryven’ en dan zal men ‘lauweren oogsten als Beets.’ 't Zit 'm dus in de welluidendheid alleen (gedachten, zin, diepte, strekking, dit alles wordt afgeschaft!) en men kan de ‘kunst van die welluidendheid afzien aan Vondel!’ Dit schryft 'n doctor in de letteren, en niemand vraagt ofi dronken was toen hy 't schreef!
Ik neem by wyze van spreken geen boek op, zonder dat my in 't oog valt wat ik niet anders noemen mag dan... krankzinnigheid! De Kosters en Bolles [5.] Koster en Bolle: handelaars in grote partijen moeilijk verkoopbare boeken. hebben groot gelyk met hun advertentien! Zóó'n publiek moet zóó toegesproken worden!
Zeker zou ik meer ‘kopie’ leveren dan ik helaas doe, wanneer ik de my dagelyks onder de oogen komende stalen van dien aard behandelde. Maar 't zou me te veel kosten aan ergernis. En ik zou nog den naam krygen van iemand die genoegen schept in 't vitten, terwyl 't juist andersom is. Het smart zelfs met zoo'n publiek te doen te hebben!-
Uw uitval tegen dien pastoor is natuurlyk. Ook ik zou in z'n vrees voor 't verlies van z'n vaderland, al heel gauw 'n poging hebben gezien om optezetten tegen Duitschland. Die heeren hebben zeker 't consigne om 't land te pryzen waar de H. Maagd verschynt - nu, dit doet ze in Duitschland ook, - waar hare verschyning officieel erkend wordt door regeering en autoriteit dan. 't Is de vraag of zulke slenters [6.] slenter: intrige. van de geestelykheid wat helpen, en zoo ja, of ze wel eens de rechte slenters weten te kiezen. De bedoeling moet zyn: afkeer van Duitschland te verwekken. Maar wat geeft dit? De R.C. party [7.] R.C.: Rooms-Katholiek. in dat land wordt er niet sterker door, of er 'n paarduizend vlaamsche boeren zyn die Bismarck voor 'n monster houden. Dit zal weinig gewicht in de schaal leggen, zoodra we met 'n pennestreek geannexeerd worden. De verdediging van ons landje is onmogelyk, door de schandelyke verwaarloozing van kracht die 'n uitvloeisel is der 48 sche grondwet. Over ons leger en onze marine is maar één stem.-
Van zeker heerschap [8.] Blijkens de brief van 25 okt. '76 van Mimi aan Waltman wordt Van der Linde bedoeld. dat ge by my ontmoet hebt, vernam ik na Uw vertrek rechtstreeks niets, maar indirect heel veel, al te veel! Misschien verwonderde gy u over m'n toon tegen hem! Welnu, ik wíst welk vleesch ik in den kuip had en dat-i zeer, zéér, kort moest gehouden worden. Hy zou dan ook niet vertrokken zyn. als gy er niet by geweest waart. Reden te meer voor my om bly te wezen dat ge er wèl by waart! Kort na Uw vertrek kwam z'n vrouw telkens by ons vluchten en haar nood klagen. Hy wil scheiden en 'n ander trouwen, voornamelyk - naar z'n vrouw zegt - ‘omdat ze dikker en grooter’ is. Het aanhooren van haar klachten was vermoeiend en vervelend, en ik ben bly dat ze geeindigd is met weg te blyven (opgesloten?). Dit zou 't geval niet geweest zyn, indien ik kans had gezien de stumpert te helpen, maar dit toch niet kunnende - ajakkes, zoo'n gemeene historie! Ziedaar alweer iets waarin men my verdenken zou van overdryving als ik 't in Memoires beschreef. Herinnert ge U dat geknoei en geseur over 't al of niet plaatsen van een stuk tegen my in 't Schoolblad? Welnu, zy vertelde my ronduit dat die uitdrukking ‘laat staan’ wel inderdaad door hem was gebruikt om 'n slag om den arm te houden, juist alzoo wat Versluys en ik er uit opmaakten. Wat 'n domme slimmigheid.
Hé, zie eens een werk over dammen ter inzage te krygen. Ik beweer dat de geslagen stukken eerst na den slag worden afgeno-men. Maar myn boos worden en toon had 'n anderen grond dan de zaak zelf! Ik bemerkte dat-i my overbluffen wou, wat z'n fort is, en dit had ik hem, lang voor Uw komst, uitdrukkelyk verboden. 't Was by gelegenheid dat-i me wou doodgooien met 'n fraze van 'n duitsche professer.-
Ge wacht met smart op Specialiteiten! Ja, 't moet, 't moet! Dit zeg ik elken dag tegen myzelf- maar ik zit in groot verdriet en zorgen. Ik heb er over gedacht weer lezingen te houden, maar ze putten my zeer uit, en ook m'n keel laat het niet toe. Wy wenschen U voorspoedige herstelling van Uw vrouw en dat het kindje goed ‘gedeihen’ moge (duitsche uitdrukking) M'n vrouw zal schryven over de zaken in uw brief die haar aangaan.
hartelyk gegroet
tt
DD