Volledige Werken. Deel 17. Brieven en dokumenten uit de jaren 1874-1875
[1 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[1 oktober 1874 Brief van Vosmaer aan Van Hall]
[2 oktober 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[2 oktober 1874 Brief van Mimi aan Mina Krüseman]
[2 oktober 1874 Edu int 200 Lire]
[2 oktober 1874 Brief van Stéphanie aan Potgieter]
[3 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[3 oktober 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[4 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Bientjes]
[4 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Versluys]
[4 oktober 1874 Brief van Mimi aan Funke]
[4 oktober 1874 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[5 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[5 oktober 1874 Brief van Edu aan Fischer]
[5 oktober 1874 Artikel in Het Nieuws van den Dag]
[7 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[7 oktober 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[9 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[11 oktober 1874 Brief van Vosmaer aan De Dageraad]
[13 oktober 1874 De brochure van A.B. Cohen Stuart verschijnt]
[14 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[14 oktober 1874 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[14 oktober 1874 Brief van Mina Krüseman aan Ten Brink]
[17 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[17 oktober 1874 Brief van Mimi aan Mina Krüseman]
[18 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[21 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[21 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[24 oktober 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[24 oktober 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[25 oktober 1874 Brief van Mina Krüseman aan Vosmaer]
[25 oktober 1874 Artikel in Onze Tolk]
[27 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[27 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[27 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[27 oktober 1874 Ideën IV, tweede druk, verschijnt]
[28 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[29 oktober 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[30 oktober 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[31 oktober 1874 Aantekening in Memoriaal]
[oktober 1874 Artikel van J.N. van Hall]
[2 november 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[2 november 1874 Brief van Multatuli aan Van Hall]
[4 november 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[5 november 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[6 november 1874 Brief van Multatuli aan Bruinsma]
[7 november 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[7 november 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[9 november 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[9 november 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[9 november 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[9 november 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[10 november 1874 Ideën VII, tweede stuk, verschijnt]
[10 november 1874 Brief van Versluys aan Bruinsma]
[11 november 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[11 november 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[11 november 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[11 november 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[12 november 1874 Brief van Multatuli aan Bientjes]
[13 november 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[13 november 1874 Telegram aan Multatuli]
[13 november 1874 Brief van Mimi en Multatuli aan Mina Krüseman]
[14 november 1874 Brief van Mimi aan Mina Krüseman]
[15 november 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[15 november 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[15 november 1874 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[15 november 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[Bijlage Programma van De Echtscheiding]
[16 november 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[17 november 1874 Brief van Mimi en Multatuli aan Mina Krüseman]
[17 november 1874 Brief van Mina Krüseman aan Louise]
[18 november 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[18 november 1874 Brief van Mimi aan Mina Krüseman]
[18 november 1874 Briefkaart van Feringa aan Bruinsma]
[19 november 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[19 november 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[19 november 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[19 november 1874 Brief van Mina Krüseman aan Elize Baart]
[21 november 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[21 november 1874 Artikel in de Zaanlandsche Courant]
[23 november 1874 Brief van Multatuli aan Bientjes]
[23 november 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[23 november 1874 Brief van Mina Krüseman aan haar vader]
[24 november 1874 Brief van Multatuli aan Bientjes]
[24 november 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[24 november 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[24 november 1874 Artikel van J. van Vloten in Het Schoolblad]
[24 november 1874 Antikritiek door Versluys]
[25 november 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[25 november 1874 Brief van Bruinsma aan Multatuli]
[26 november 1874 Inleiding Mina Krüseman]
[28 november 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[28 november 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[28 november 1874 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[30 november 1874 Brief van Multatuli aan Bruinsma]
[30 november 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[november 1874 Artikel van J.N. van Hall over Mina Krüseman]
[1 december 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[1 december 1874 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[1 december 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[2 december 1874 Brief van Bruinsma aan zijn vrienden]
[3 december 1874 Brief van Multatuli aan Van Hall]
[3 december 1874 Brief van Multatuli aan Bientjes]
[4 december 1874 Brief van Multatuli aan Van Asperen]
[december 1874 Brief van Bruinsma aan Multatuli]
[6 december 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[6 december 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[6 december 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[6 december 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[7 december 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[8 december 1874 Ideën IV, tweede druk, verschijnt]
[8 december 1874 Weerwoord door J. van Vloten]
[8 december 1874 Slotwoord door J. Versluys]
[10 december 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[11 december 1874 Brief van Multatuli aan Versluys]
[11 december 1874 Brief van Mimi aan Mina Krüseman]
[12 december 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[12 december 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[12 december 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[14 december 1874 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[15 december 1874 Multatuli over spelling in Het Schoolblad]
[15 december 1874 Bericht van J. van Vloten in Het Schoolblad]
[december 1874 Circulaire van Funke]
[16 december 1874 Brief van Multatuli aan Funke]
[16 december 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[17 december 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[18 december 1874 Brief van Funke aan Multatuli]
[21 december 1874 Brief van Van Asperen aan Multatuli]
[22 december 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[24 december 1874 Bericht over een borstbeeld van Multatuli]
[28 december 1874 Brief van Versluys aan Bruinsma]
[29 december 1874 Artikel van Van Vloten]
[31 december 1874 Brief van Multatuli aan Switzar]
[31 december 1874 Brief van Bruinsma aan Vosmaer]
[1 januari 1875 Edu wordt eenentwintig]
[1 januari 1875 Brief van Multatuli en Mimi aan Mina Krüseman]
[1 januari 1875 Advertentie in Het Nieuws van den Dag]
[2 januari 1875 Brief van Vosmaer aan Bruinsma]
[3 januari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[3 januari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli en Mimi]
[3 januari 1875 Artikel van J. van Vloten in Onze Tolk]
[4 januari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[5 januari 1875 Brief van Multatuli aan Waltman]
[5 januari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[7 januari 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[9 januari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[10 januari 1875 Brief van Multatuli aan Waltman]
[10 januari 1875 Artikel van J. Schippers in Onze Tolk]
[10 januari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Holl. Schouwburg]
[11 januari 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[11 januari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[11 januari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Le Gras c.s.]
[11 januari 1875 Brief van Mina Krüseman aan de heer en mevrouw E.]
[12 januari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[13 januari 1875 Brief van Mimi aan Funke]
[13 januari 1875 Verklaring van Albregt en Van Ollefen]
[14 januari 1875 Brief van Holl. Schouwburg aan Mina Krüseman]
[16 januari 1875 Advertentie in Het Nieuws van den Dag]
[16 januari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[16 januari 1875 Brief van Multatuli aan Waltman]
[16 januari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli en Mimi]
[17 januari 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[17 januari 1875 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[17 januari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[17 januari 1875 Onkruid onder de tarwe I in Onze Tolk]
[18 januari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[18 januari 1875 Bericht in Het Nieuws van den Dag]
[19 januari 1875 Artikel van Versluys in Het Schoolblad]
[20 januari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[20 januari 1875 Bericht in het Utrechtsch Dagblad]
[20 januari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[21 januari 1875 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[21 januari 1875 Brief van Multatuli aan Waltman]
[21 januari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Multatuli]
[21 januari 1875 Artikel in het Rederijkers Weekblad]
[21 januari 1875 Bericht in Het Vaderland]
[22 januari 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[22 januari 1875 Ideën I herdrukt. Eerste aflevering]
[22 januari 1875 Eredoctoraten Leidse universiteit]
[23 januari 1875 Brief van Versluys aan Bruisma]
[23 januari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[24 januari 1875 Brief van Mimi aan Mina Krüseman]
[24 januari 1875 Onkruid onder de tarwe II in Onze Tolk]
[24 januari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Vosmaer]
[24 januari 1875 Brief van Multatuli aan N.]
[25 januari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[26 januari 1875 Brief van Vosmaer aan Bruinsma]
[27 januari 1875 Bericht in het Utrechtsch Dagblad]
[28 januari 1875 Brief van Multatuli aan Waltman]
[28 januari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[29 januari 1875 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[29 januari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[29 januari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[29 januari 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[29 januari 1875 Brief van Le Gras aan Mina Krüseman]
[31 januari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[31 januari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Vosmaer]
[31 januari 1875 Onkruid onder de tarwe III in Onze Tolk]
[1 februari 1875 Brief van Edu aan Potgieter]
[2 februari 1875 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[2 februari 1875 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[2 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan mevrouw B.]
[3 februari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[3 februari 1875 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[3 februari 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[3 februari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[3 februari 1875 Brief van Mimi aan Mina Krüseman]
[4 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Vosmaer]
[4 februari 1875 Bericht van Potgieters overlijden]
[5 februari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[5 februari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[5 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[5 februari 1875 Artikel over Potgieter in Het Nieuws vd Dag]
[februari 1875 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[6 februari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[6 februari 1875 Bericht in de Nederlandsche Spectator]
[februari 1875 Briefkaart van Mina Krüseman aan mevrouw B.]
[7 februari 1875 Onkruid onder de tarwe IV in Onze Tolk]
[8 februari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[8 februari 1875 Bericht in Algemeen Handelsblad]
[9 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[9 februari 1875 Brief van Le Gras c.s. aan Mina Krüseman]
[9 februari 1875 Bericht in het Utrechtsch Dagblad]
[Bijlage Aantekening van Mina Krüseman]
[10 februari 1875 Bericht in de Nederlandsche Kunstbode]
[10 februari 1875 Prospectus nieuwe uitgave Vorstenschool]
[11 februari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[11 februari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[11 februari 1875 Bericht in de Middelburgsche Courant]
[11 februari 1875 Bericht in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[12 februari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[12 februari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[12 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Nieuwe Rott. Courant]
[12 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan mevrouw B.]
[13 februari 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[13 februari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[14 februari 1875 Bericht in het Algemeen Handelsblad]
[14 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan mevrouw B.]
[14 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan haar vader]
[14 februari 1875 Onkruid onder de tarwe V in Onze Tolk]
[14 februari 1875 Boekbeschrijving van Dozy]
[februari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[15 februari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[15 februari 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[16 februari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[16 februari 1875 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[16 februari 1875 Bericht in Het Vaderland]
[17 februari 1875 Brief van Multatuli aan Bruinsma]
[februari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[17 februari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[18 februari 1875 Brief van Multatuli aan A. van der Ghinst]
[18 februari 1875 Briefkaart van Mina Krüseman aan mevrouw B.]
[19 februari 1875 Brief van P. van Asperen aan V. Bruinsma]
[19 februari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[19 februari 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[19 februari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[19 februari 1875 Bericht in het Utrechtsch Dagblad]
[20 februari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[20 februari 1875 Brief van Multatuli aan een onbekende jonge vrouw]
[Bijlage Herinneringen van Mina Krüseman]
[20 februari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[februari 1875 Brief van Multatuli aan J. Haspels]
[21 februari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[21 februari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[21 februari 1875 Onkruid onder de tarwe VI in Onze Tolk]
[22 februari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[Bijlage Herinneringen van D. Haspels]
[22 februari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[22 februari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[22 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan mevrouw B.]
[22 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan haar vader]
[23 februari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[Bijlage Herinneringen van Manta van Nieuwland]
[23 februari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[23 februari 1875 Afzonderlijke uitgave Vorstenschool]
[23 februari 1875 Advertentie opvoering Vorstenschool]
[24 februari 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[24 februari 1875 Brief van Funke aan Mimi]
[24 februari 1875 Advertentie in het Utrechtsch Dagblad]
[Bijlage Herinneringen van Esther de Boer-van Rijk]
[25 februari 1875 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[25 februari 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[25 februari 1875 Artikel in het Utrechtsch Dagblad]
[25 februari 1875 Artikel in Asmodée]
[25 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Elise H.]
[25 februari 1875 Circulaire inzake Vorstenschool]
[25 februari 1875 Bericht in de Nederlandsche Kunstbode]
[25 februari 1875 Advertentie in het Leidsch Dagblad]
[25 februari 1875 Advertentie in Het Nieuws van den Dag]
[26 februari 1875 Brief van Mimi aan Funke]
[26 februari 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[26 februari 1875 Bericht in Het Nieuws van den Dag]
[27 februari 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[27 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Mimi]
[27 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan mevrouw B.]
[27 februari 1875 Vlugmare van Vosmaer in De Nederlandsche Spectator]
[28 februari 1875 Brief van Mina Krüseman aan Elise H.]
[28 februari 1875 Bericht in het Utrechtsch Dagblad]
[28 februari 1875 Onkruid onder de tarwe VII in Onze Tolk]
[1 maart 1875 Brief van Mimi aan Mina Krüseman]
[Bijlage Verhaal van Mina Krüseman]
[1 maart 1875 Opvoering van Vorstenschool te Utrecht]
[1 maart 1875 Bericht in het Utrechtsch Dagblad]
[1 maart 1875 Brief van H. de Wolff aan Lien de Haas]
[1 maart 1875 Advertentie in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[1 maart 1875 Brief van Marie Anderson aan Multatuli]
[2 maart 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[2 maart 1875 Artikel in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[2 maart 1875 Brief van Mina Krüseman aan Michiels]
[2 maart 1875 Recensie Vorstenschool in Utrechtsch Dagblad]
[2 maart 1875 Advertentie in het Utrechtsch Dagblad]
[2 maart 1875 Artikel in het Leidsch Dagblad]
[3 maart 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[3 maart 1875 Recensie Vorstenschool in Het Nieuws van den Dag]
[3 maart 1875 Recensie Vorstenschool in het Algemeen Handelsblad]
[3 maart 1875 Bericht in het Algemeen Handelsblad]
[3 maart 1875 Bericht in het Utrechtsch Dagblad]
[3 maart 1875 Artikel in het Leidsch Dagblad]
[3 maart 1875 Recensie van Van Hall in Het Vaderland]
[4 maart 1875 Brief van Multatuli aan Van Hall]
[4 maart 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[4 maart 1875 Recensie in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[4 maart 1875 Artikel in Het Vaderland]
[4 maart 1875 Bericht in Arnhemsche Courant]
[4 maart 1875 Twee berichten in De Rotterdamsche Gids]
[4 maart 1875 Bericht in het Utrechtsch Dagblad]
[4 maart 1875 Twee berichten in het Algemeen Handelsblad]
[4 maart 1875 Bericht in het Leidsch Dagblad]
[5 maart 1875 Brief van Multatuli aan Van Hall]
[5 maart 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[5 maart 1875 Recensie in de Leidsche Courant]
[5 maart 1875 Bericht in de Leidsche Courant]
[6 maart 1875 Brief van Multatuli aan Korteweg]
[6 maart 1875 Recensie in het Utrechtsch Dagblad]
[6 maart 1875 Artikel in Sneeker Courant]
[7 maart 1875 Bericht in het Utrechtsch Dagblad]
[7 maart 1875 Onkruid onder de tarwe VIII in Onze Tolk]
[8 maart 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[8 maart 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[8 maart 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[8 maart 1875 Bericht in Het Nieuws van den Dag]
[9 maart 1875 Brief van Multatuli aan Van Hall]
[9 maart 1875 Vorstenschool verschijnt afzonderlijk]
[9 maart 1875 Advertentie in Het Nieuws van den Dag]
[10 maart 1875 Uitschrijving Burgerlijke Stand Den Haag]
[10 maart 1875 Bericht in de Nederlandsche Kunstbode]
[maart 1875 Brief van A. van der Linde aan Multatuli]
[11 maart 1875 Brief van Multatuli aan D. Haspels]
[11 maart 1875 Artikel in de Schager Courant]
[11 maart 1875 Inschrijving Burgerlijke Stand Rotterdam]
[12 maart 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[12 maart 1875 Brief van Korteweg aan Multatuli]
[12 maart 1875 Bericht in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[12 maart 1875 Bericht in Het Nieuws van den Dag]
[Bijlage Intekenlijst Delftsch Studentencorps]
[12 maart 1875 Advertentie in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[12 maart 1875 Advertentie in Het Vaderland]
[12 maart 1875 Artikel in het Utrechtsch Dagblad]
[13 maart 1875 Artikel in De Nederlandsche Spectator]
[13 maart 1875 Artikel in de Zaanlandsche Courant]
[13 maart 1875 Artikel in de Sneeker Courant]
[14 maart 1875 Onkruid onder de tarwe IX in Onze Tolk]
[15 maart 1875 Brief van Mina Krüseman aan Cohen Stuart]
[maart 1875 Aanbiedingscirculaire Max Havelaar]
[16 maart 1875 Brief van Korteweg aan Multatuli]
[16 maart 1875 Advertentie in de Dordrechtsche Courant]
[maart 1875 Brief van Mina Krüseman aan Cohen Stuart]
[17 maart 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[17 maart 1875 Bericht in de Arnhemsche Courant]
[18 maart 1875 Brief van Multatuli aan Switzar]
[18 maart 1875 Brief van Vosmaer aan Mina Krüseman]
[19 maart 1875 Advertentie lezing in Delftsche Courant]
[19 maart 1875 Brief van Multatuli aan Korteweg]
[20 maart 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[20 maart 1875 Brief van Multatuli aan Waltman]
[21 maart 1875 Verslag in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[21 maart 1875 Brief van Multatuli aan J. Waltman]
[21 maart 1875 Onkruid onder de tarwe X in Onze Tolk]
[21 maart 1875 Twee artikelen in Het Nederlandsch Tooneel]
[22 maart 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[22 maart 1875 Verslag in Het Vaderland]
[22 maart 1875 Artikel in Het Nieuws van den Dag]
[23 maart 1875 Brief van Multatuli aan Mina Krüseman]
[23 maart 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[23 maart 1875 Advertentie in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[23 maart 1875 Bericht in de Dordrechtse Courant]
[24 maart 1875 Brief van Mina Krüseman aan Elize Baart]
[24 maart 1875 Brief van Le Gras c.s. aan Mina Krüseman]
[24 maart 1875 Bericht in de Dordrechtsche Courant]
[24 maart 1875 Ingezonden Stuk in de Dordrechtsche Courant]
[24 maart 1875 Advertentie in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[25 maart 1875 Artikel in de Nederlandsche Kunstbode]
[25 maart 1875 Artikel in het Rederijkers Weekblad]
[25 maart 1875 Bericht in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[26 maart 1875 Brief van Mina Krüseman aan Elize Baart]
[26 maart 1875 Bericht in Het Nieuws van den Dag]
[27 maart 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[27 maart 1875 Ingezonden Stuk in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[27 maart 1875 Artikel in de Sneeker Courant]
[27 maart 1875 Advertentie in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[28 maart 1875 Brief van Mina Krüseman aan fam. E.]
[maart 1875 Brief van Mina Krüseman aan mevrouw Bosch]
[28 maart 1875 Bericht in het Utrechtsch Dagblad]
[28 maart 1875 Recensie Vorstenschool in Dordrechtsche Courant]
[28 maart 1875 Onkruid onder de tarwe XI in Onze Tolk]
[28 maart 1875 Bericht in Onze Tolk]
[29 maart 1875 Brief van Margadant aan Mina Krüseman]
[29 maart 1875 Brief van Mina Krüseman aan Margadant]
[30 maart 1875 Brief van Multatuli aan Margadant]
[30 maart 1875 Brief van Mina Krüseman aan Le Gras c.s.]
[1 april 1875 Huwelijk van Multatuli en Mimi]
[1 april 1875 Twee brieven van Multatuli aan Margadant]
[1 april 1875 Brief van Margadant aan Mina Krüseman]
[1 april 1875 Advertentie in de Amsterdamsche Courant]
[2 april 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[2 april 1875 Mina Krüseman te Antwerpen]
[april 1875 Artikel in De Gids]
[april 1875 Artikel van J.W.T. Cohen Stuart in De Banier]
[3 april 1875 Advertentie in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[4 april 1875 Onkruid onder de tarwe XII in Onze Tolk]
[4 april 1875 Briefkaart van Vosmaer aan Kok]
[4 april 1875 Brief van Mina Krüseman aan Margadant]
[4 april 1875 Advertentie in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[4 april 1875 Advertentie in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[5 april 1875 Huwelijksadvertentie in de Opregte Haarlemsche Crt.]
[5 april 1875 Brief van Multatuli aan Margadant]
[5 april 1875 Brief van Multatuli aan Margadant]
[5 april 1875 Multatuli spreekt te Rotterdam]
[6 april 1875 Advertentie in het Algemeen Handelsblad]
[7 april 1875 Multatuli-souper te Amsterdam]
[7 april 1875 Advertentie in het Utrechtsch Dagblad]
[7 april 1875 Verslag van de voordracht te Rotterdam]
[7 april 1875 Advertentie in Het Vaderland]
[8 april 1875 Bericht in Het Nieuws van den Dag]
[8 april 1875 Advertentie in de Amsterdamsche Courant]
[9 april 1875 Brief van Multatuli aan Margadant]
[9 april 1875 Recensie in de Amsterdamsche Courant]
[9 april 1875 Recensie in Het Nieuws van den Dag]
[9 april 1875 Recensie in het Algemeen Handelsblad]
[9 april 1875 Advertentie in de Amsterdamsche Courant]
[10 april 1875 Advertentie in de Dordrechtsche Courant]
[11 april 1875 Een modern Geuzenlied in Het Nieuws van den Dag]
[11 april 1875 Artikel in De Rotterdamsche Gids]
[11 april 1875 Advertentie in de Amsterdamsche Courant]
[12 april 1875 Multatuli spreekt te Utrecht]
[13 april 1875 Verslag in Utrechtsch Dagblad]
[13 april 1875 Brief van Multatuli aan Margadant]
[13 april 1875 Brief van Margadant aan Mina Krüseman]
[13 april 1875 Brief van Mina Krüseman aan Cosijn]
[13 april 1875 Telegram van Le Gras c.s. aan Mina Krüseman]
[13 april 1875 Telegram van Elize Baart aan Mina Krüseman]
[13 april 1875 Multatuli spreekt te 's-Gravenhage]
[14 april 1875 Brief van Elize Baart aan Mina Krüseman]
[14 april 1875 Telegram van Elize Baart aan Mina Krüseman]
[14 april 1875 Advertentie in de Amsterdamsche Courant]
[15 april 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[15 april 1875 Verslag in Het Vaderland]
[15 april 1875 Multatuli spreekt te Dordrecht]
[15 april 1875 Circulaire inzake Verspreide stukken]
[15 april 1875 Ingezonden Stuk in de Dordrechtsche Courant]
[17 april 1875 Brief van Multatuli aan Van Hall]
[17 april 1875 Brief van Mina Krüseman aan Margadant]
[18 april 1875 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[18 april 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[18 april 1875 Telegram van Le Gras aan Mina Krüseman]
[18 april 1875 Onkruid onder de tarwe XIII in Onze Tolk]
[19 april 1875 Artikel in de Arnhemsche Courant]
[19 april 1875 Brief van Multatuli aan H.J.J. Bos]
[22 april 1875 Brief van Multatuli aan Van Hall]
[24 april 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[25 april 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[25 april 1875 Telegram van Margadant aan Mina Krüseman]
[25 april 1875 Onkruid onder de tarwe XIV in Onze Tolk]
[25 april 1875 Reactie Brooshooft in Onze Tolk]
[26 april 1875 Brief van Le Gras c.s. aan Mina Krüseman]
[28 april 1875 Telegram van Elize Baart aan Mina Krüseman]
[28 april 1875 Telegram van Le Gras aan Mina Krüseman]
[28 april 1875 Brief van Mina Krüseman aan Cohen Stuart]
[28 april 1875 Advertentie lezing in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[29 april 1875 Brief van Multatuli en Mimi aan Funke]
[29 april 1875 Advertentie in de Middelburgsche Courant]
[30 april 1875 Verslag in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[30 april 1875 De vierde druk van Verspreide Stukken verschijnt]
[1 mei 1875 Multatuli spreekt te Goes]
[1 mei 1875 Bericht in de Sneeker Courant]
[2 mei 1875 Onkruid onder de tarwe XIV (vervolg) in Onze Tolk]
[3 mei 1875 Brief van Mina Krüseman aan mevrouw L.]
[3 mei 1875 Brief van Margadant aan Mina Krüseman]
[4 mei 1875 Artikel in de Middelburgsche Courant]
[mei 1875 Verslag van Multatuli's voordracht te Goes]
[4 mei 1875 Exploit van Spoor aan Mina Krüseman]
[5 mei 1875 Brief van Mina Krüseman aan mevrouw L.]
[5 mei 1875 Circulaire inzake Multatuli's portret]
[5 mei 1875 Ingezonden Stuk in het Dagblad voor Zuid-Holland]
[7 mei 1875 Brief van d'Ablaing van Giessenburg aan Funke]
[7 mei 1875 Advertentie in de Leeuwarder Courant]
[9 mei 1875 Bericht in Onze Tolk]
[11 mei 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[12 mei 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[13 mei 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[13 mei 1875 Brief van Multatuli aan Haspels]
[14 mei 1875 Brief van Mimi aan Funke]
[14 mei 1875 Brief van Mina Krüseman aan Damstee]
[14 mei 1875 Twee advertenties in de Leeuwarder Courant]
[15 mei 1875 Advertentie in de Middelburgsche Courant]
[15 mei 1875 Brief van Mina Krüseman aan mevrouw S.]
[16 mei 1875 Recensie in de Leeuwarder Courant]
[16 mei 1875 Bericht in de Bredasche Courant]
[16 mei 1875 Onkruid onder de tarwe XV in Onze Tolk]
[17 mei 1875 Programma Vorstenschool te Middelburg]
[19 mei 1875 Recensie inzake de opvoering van Vorstenschool te Middelburg]
[20 mei 1875 Recensie inzake de opvoering van Vorstenschool te Breda]
[21 mei 1875 Brief van Mina Krüseman aan heer en mevrouw E.]
[21 mei 1875 Het portret van Multatuli verschijnt]
[25 mei 1875 Verslag van de voordracht door J.A. Alberdingk Thijm]
[29 mei 1875 J.C.P. Hotz overlijdt]
[5 juni 1875 Advertentie in de Dordrechtse Courant]
[juni 1875 Artikel van Mina Krüseman]
[19 juni 1875 Vlugmaren in De Nederlandsche Spectator]
[23 juni 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[23 juni 1875 Bericht in het Algemeen Handelsblad]
[24 juni 1875 Lidmaatschap Maatschappij der Nederlandse Letterkunde]
[25 juni 1875 Onkruid onder de tarwe verschijnt]
[25 juni 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[25 juni 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[26 juni 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[29 juni 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[30 juni 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[juni 1875 Beoordeling van Vorstenschool in Dietsche Warande]
[5 juli 1875 Brief van Multatuli aan Waltman]
[juli 1875 Recensie van Vorstenschool in De Vlaamsche Kunstbode]
[juli 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[juli 1875 Aart Admiraal in De Tijdspiegel]
[15 juli 1875 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman]
[16 juli 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[17 juli 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[18 juli 1875 Bericht in Onze Tolk]
[22 juli 1875 Brief van Multatuli aan J. Verdam]
[23 juli 1875 Advertentie in de Leeuwarder Courant]
[27 juli 1875 Brief van Multatuli aan Tiele]
[27 juli 1875 Recensie in Leeuwarder Courant]
[2 augustus 1875 Brief van Multatuli aan Pik]
[4 augustus 1875 Brief van Multatuli aan Tiele]
[6 augustus 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[7 augustus 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[10 augustus 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[12 augustus 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[12 augustus 1875 Bericht in de Nieuwe Rotterdamsche Courant]
[13 augustus 1875 Brief van Mimi en Multatuli aan Merens]
[15 augustus 1875 Brief van Multatuli aan Pik]
[23 augustus 1875 Brief van Multatuli aan Funke]
[27 augustus 1875 Brief van Multatuli aan Tiele]
[27 augustus 1875 Brief van Funke aan Multatuli]
[30 augustus 1875 Brief van Multatuli aan Vosmaer]
[28 januari 1875
Brief van Multatuli aan Waltman]
28 januari 1875
Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr. Vier dubbele velletjes postpapier, geheel beschreven. (M.M.)
Hogarth: de engelse schilder en graficus William Hogarth (1697-1764), in wiens werk de afbeelding van personen en groepen een inslag van satire krijgt.
Wiesbaden 28 Januari 75
Waarde heer Waltman! Hartelyk dank voor de tweede f60! Ze komen my goed te pas, en ik kan uw vriendelykheid niet genoeg roemen. Gut, ik heb schik in uw vraag naar ‘heidenmäszig’ of ‘mässig’. De Duitschers sukkelen als wy aan geleerdhedens over niemendal. Verbeelje ze hebben 'n methode om de sz., wanneer ze met latynsche letters drukken in ss te veranderen, 'n klaar bewys dat het er niet op aankomt! Dit laatste is juist m'n algemeene thesis. De letterkunde gaat ten-onder door 't gekibbel over letters. Dat ik, in weerwil hiervan wél let op de korrektie van myn werk, heeft 'n byzondere reden. Juist omdat ik in hoofdzaken zeer liberaal ben, moet ik met zekere styve deftigheid voor den dag komen, om niet m'n denkbeelden te doen lyden onder de vreemdheid of ongegeneerdheid van m'n spelling. Ze zouden zeggen: zie je wel hoe gemeen hy is, hy schryft de voor den, mens voor mensch, eenigzins voor eenigszins. (fraai, die sz!) Het is dan ook dáárom dat ik terug gekomen ben van m'n eerste manier, om namelyk wat overbodighedens wegtegooien. Toen ik 'n kleine jongen was, hadden we 'n meid die in 't h.houdboekje ‘vis’ schreef. Zóó'n schepsel was beneden alles, meende ik.
Dat was recht kinderachtig van me, en Publiek is nóg zoo. Zelfs betaalt men professors voor 't bespreeken van zúlke wetenswaardigheden. Wát leveren onze professers in hun eigen vak? Een ‘meester’ schoenmaker kan 'n schoen maken, maar 'n doctor in de letteren schynt niet noodig te hebben iets in z'n vak te leveren. 't Is toch eigenlyk 'n gruwel! Maar ik zou spreken over heidenmässig. 't Woord is 't eerst in gebruik gebracht door Von der Heydt, den voorlaatsten Minister van financien in Pruissen. By gelegenheid eener begrooting zekere som willende kwalificeeren als byzonder hoog, ongemanierd hoog, ‘heidensch’ hoog, zei hy heidenmässig. 't Woord heeft fortuin gemaakt, en past eenigszins in Louise's mond. 1o omdat ze kan verondersteld worden, in Duitschland thuis te hooren. (Ze sprak in de 1 akte van Wilstädt, dat 'n duitschen klank heeft.) Bovendien Duitschland was sedert eeuwen 'n prinsessenstoetery. 2. omdat het woord studentikoos familjaar is hetgeen klopt met haar zeer byzonderen ernst en treurigheid. Ze geeft telkens op-eens iets als 'n kwinkslag om zich als het ware te wapenen tegen de beschuldiging van styve doceerende pedanterie. Daarom ook laat ik haarzelf zonder complimenten de vuile banken afstoffen. Telkens schudt ze 't professorale en de hoogheid af. Dit wat haar ernst aangaat. Met haar doorgaande treurigheid is 't even zoo. Ze wil niet weten dat de zaken beroerd gaan en dat de Koning zich weggooit. Eerst heel op 't laatst breekt die treurigheid uit, maar zoo lang mogelyk doet ze haar best 'n luchtigen toon aanteslaan om haar ernstig leed te verbergen. 't Is de vraag of Jufvr. Kr. die overgangen goed zal weergeven. Er moet blyken dat er in Louise meer omgaat dan ze zegt. Alleen in dat zwygend tooneel op 't slot vertoont ze afgemat door 't inhouden van haar verdriet, haar ergernis en haar verachting, haar ziel en négligé. Nu, heidenmässig is een van de zeer familiare uitdrukkingen waarmee ze tracht zich luchtig voortedoen. De vertaling: ‘heidensch’ is wel nagenoeg letterlyk, maar 't geeft den zin niet terug. (Wy zeggen: 'n heidensch leven of lawaai, zonder daarby juist aan heidensche mythologie te denken.) 't Is overigens alleen 'n versterkend bywoord zonder meer aanspraak of letterlyke opvatting dan ‘afgedriedokterd’. In myn jeugd was in zwang: ‘ongemakkelyk’ maar de eisch was dat de a als è werd uitgesproken. Misschien is dit nóg zoo.-
In den George van Vorstenschool is 'n fout van teekening. In 't begin maak ik hem zóó bête dat-i onmogelyk (door welken schok dan ook) vatbaar kan worden voor 'n edel voornemen. Welnu, dit is 'n gevolg van 't geschreeuw: ‘dat is de Koning!’ Ik ken Willem III niet. Al kón ik hem en al wist ik van hem in 't partikulier leven allerlei kwaad, dan nog zou ik me wel wachten daarop te doelen. Alleen publieke zaken mogen publiek behandeld worden. Hoe dit zy, men riep: ‘dit is de Koning!’ En de pret hierover van velen die waarachtig niet hooger staan dan George in Acte I, ergerde my zóó, dat George er ten laatste beter afkomt, dan aanvankelyk m'n plan was. Maar de hieruit ontstane fout trek ik me niet erg aan. Louise is en blyft hoofdpersoon, en de rest is byzaak.-
Blyspel? Beste kerel, 't is zoo mal met die dingen! Zeker is 't dat het op dit oogenblik daarmee heel slecht staat. Als ik al de afgekeurde en weggeworpen brokken aan elkaer kon zetten, had ik er zeker al 'n stuk of wat. Maar één Blyspel heb ik nog altyd niet! Telkens betrap ik me op den lust om verhandelingen te schryven waarom ik (of men) in Holland geen blyspel kan leveren. Ons publiek, sedert eeuwen bekathechizeerd, wil altyd leeren. Kyk, zoo:
Eerste bedryf. Jan snoept peeren, en is verliefd op Grietje. Daniel is verliefd op Grietje, en zegt: ‘de goede God zal me bystaan.’
2e Bedryf. De booze Jan, voortgaande op den weg der zonde, probeert Grietje te schaken, maar Daniel volhardt in de deugd. ‘Al werd z'n dierbare Grietje 'n beetje geschaakt, zegt-i, God zal alles wel ten beste keeren.
3e en 4e Bedryf. Vinnige stryd tusschen Daniels God en de policie die Jan's booze plannen op 't spoor is, maar telkens verhinderd wordt in 't toehappen omdat de auteur 'n stuk in vyf bedryven geannonceerd heeft, en Daniels bravigheid (met God) eerst mag zegevieren op 't slot.
5e Bedryf. Jan, aan de politie ontsnapt, wordt met Gods hulp door Daniel gepakt. Prettige bruiloft, veel kinderen, executie van Jan. (de tweede laatste vermakelykheden na 't vallen der gordyn.)-
Publiek gaat naar huis en is zeer tevreden over de moraal. ‘Zieje wel, dat komt van 't peeren snoepen!’ zeggen de brave vaders tot hun kroost. En: ‘'t stuk is inderdaad van zedelyke strekking!’ zeggen de recensenten, die zich altyd aanstellen als Catoos van moraliteit.-
Ja, Kunst werkt beschavend! Maar dit moet niet geschieden (of althans niet uitsluitend!) door 't geven van lessen. Welke les neemt men mee van 'n concert? Uit 'n muzeum? Opwekking van schoonheidsgevoel (of bevrediging van dat gevoel) is hoofdzaak. Men moet niet de menschen voorpreeken dat ze niet stelen, men moet trachten hen zóó te stemmen dat ze 't stelen verachtelyk vinden zouden ook al werd het tegendeel gedoceerd.
De mogelykheid bestaat dat de kunstenaar, de moralist, de dichter, de wysgeer, de menschenvriend (al die dingen loopen in één punt uit) zich geroepen voelt 'n ondeugd te gispen,
(Zie Hogarth en Cruikshank met hun welsprekende geschilderde pleidooien voor matigheid!)
maar de hoofdroeping van den artist ligt niet in 't bestryden van ondeugd als zoodanig. Zonder zelfs dááraan te denken, moet-i geven wat in hem omgaat op 'n manier die den smaak in 't verkeerde doet verliezen. Niet de ondeugd moet uitgeroeid worden maar de grond waaruit ze ontspruit behoort te worden verbeterd. Wie 'n bepaalde ondeugd gispt handelt als de onverstandige huisvrouw die, wetende dat er ongedierte in haar meubels is, zeggen zou: ‘hé, neem toch die wandluizen weg die daar loopen’. De eisch is dat ze haar meubels zóó schoonmaakt, zóó behandelt dat het ongedierte er niet in huizen kán.-
Wat nu litteratuur aangaat, ons Publiek (bedorven door preeken) wil altyd en by elke gelegenheid 'n wandluis... aangewezen te zien, liefst een in 't ledikant van z'n buurman!-
Nooit is 'n vergelyking geheel juist (dan immers ware 't gelykheid, en er zyn geen twee dingen gelyk) daarom iets anders. Waarom eten wy? Om in 't leven te blyven? Neen! Niet daarom alleen! In dat geval zouden we terugkeeren tot de eikels der Germanen. Wie net genoeg voedsel zou gebruiken d.h. precies de noodige voedingstof om te voldoen aan de eischen der stofwisseling, zou wel niet sterven van honger, maar dát leven beantwoordde waarlyk niet aan 't begrip dat we als beschaafde wezens aan 't woord ‘leven’ moeten hechten. Er is o.a. afwisseling noodig. We gebruiken dingen die als voeding de moeite van 't verteeren nauwelyks waard zyn, maar toch nuttige funktien verrichten omdat ze de organen in bezigheid houden en bekwaam maken om de zaken te verwerken die wél voeding inhouden. Gesteld dat 'n volwassen mensch noodig heeft: zooveel eiwit, zooveel proteïne, zooveel kalk, zooveel zuurstof...
(ik geloof weinig van de chemische wyshedens op dit stuk. Onlangs heeft ‘de beroemde’ Virchow beweerd dat er in bouillon niet de minste voedingskracht zit. Als ik hem in den kost had, zou ik hem uitgekookt vleesch te eten geven.)
Nu, gesteld eens dat men de als voeding noodige stoffen in de geringste volume, zonder toevoeging van onvoedzame bestanddeelen aan 'n mensch toediende, dan zou hy sterven! Ik kan dit bewyzen. - Aan de lui die altyd vragen: wat leert men nu uit dat boek, uit dat kunstwerk, uit dat blyspel, zou ik op myn beurt andere vragen voorleggen:
Is 't niet komiek, dat 'n maatschappy waarin zóóveel geest en verstand en kennis zoo... heidenmässig verwaarloosd wordt, zich aanstelt als weetgierig en leergraag? Positieve huichelary is 't niet (er zyn weinig huichelaars: 'n moeielyk vak!) maar de een praat den ander, en ten-laatste ieder zichzelf na. Men dringt zich die leergraagte op.
Die kathechizeerwoede, die voorgewende-oefeningsmanie is een der hoofdredenen waarom ik tot nog toe geen kans zie 'n blyspel te maken. Ik kan niet rekenen op m'n publiek. Juist ik niet. Want zie, ikzelf ben dikwyls professeraal opgetreden. Daarmee heb ik velen gewond (wat me dagelyks blykt: adres Van Vloten!) en zoodra ik me ga bewegen op zoogenaamd lager terrein, zullen ze terstond uitroepen: ‘hy zakt, hy zakt, kyk eens, hy zet ons schorseneelen voor, inplaats van ossevleesch!’
Nu stoor ik me aan den smaak van publiek niet, namk in dien zin dat ik niet om 't al of niet bevallen anders schryven zal dan m'n indrukken meebrengen, maar wél worden die indrukken verlamd en bedorven door 't besef dat men m'n werk zal gebruiken als 'n steen om me mee te gooien. Dit breekt de élan.-
In-weerwil van dit alles, geloof ik toch wel dat ik ten-laatste 'n blyspel leveren zal, maar ik vrees dat dit alleen mogelyk is als ik ophoud me te forceeren. Funke heeft geen schuld, ikzelf had me geen taak moeten opleggen, daar ik by ondervinding weet hoe onmachtig dit me maakt. Niemand kan beseffen hoe vreeselyk onbekwaam ik dikwyls ben in veel dingen. Er zyn oogenblikken, dagen en weken dat m'n stommigheid aan 't idiote grenst. Dit is de letterlyke waarheid. Men zegt wel eens: ‘te dwaas om alleen te loopen,’ Nu. dit komt met my dikwyls voor.-
Ik heb U met zooveel pleizier dezen brief geschreven, maar ik lees hem niet over. t Zit er dood op dat sommige zinnen niet rondloopen. Maak ze dan maar goed. t hoeft niet gedrukt, goddank, en dan is zoo'n beetje slordigheid 'n uitspanninkje.-
Nog iets van 't Blyspel. De dolzinnige leerwoede van m'n publiek is en blyft hoofdzaak, maar er bestaan byzaken die ook hinderlyk zyn. Het leven in ons land is styver dan byv. in Frankryk. Men uit zich minder. Zelfs de manier van wonen draagt hiertoe by. In alle buitenlandsche stukken loopt men in en uit alsof de salon van Mnheer A, B, C &c, 'n beurs of societeit ware. Hieruit volgt dat men in 'n hollandsch stuk veel moeite heeft om de handelende personen ongezocht by elkaer te brengen. In buitenlandsche stukken stapt men over dit bezwaar brutaalweg heen. Telkens staan de planken vol personen aan wie de huisheer eigenlyk vragen moet: ‘man, wat doe je hier?’ Welnu, in 'n vertaald stuk slikt men zulke onmogelykheden, maar in 'n stuk van my zou men 't niet gedoogen.
En dan onze ongelukkige 2e persoon! Gy? Welnu, dit kan ge of je worden, maar hoe dan met den 4n naamval, of als 't bezittelyk is? ‘Je rydt goed te-paard.’ Dit kan er door. (schoon niet eens altyd.) Maar: ‘dit is jou paard’ of: ‘is dit paard het jouwe’ of: ‘dit zeg ik aan jou’ klinkt al te bar. Ik erken dat onze afkeer van jou ongegrond is. Waarom hindert het you der engelschen niet? En evenmin hun thou? En 't duitsche du? Maar hoe ongegrond ook, 't is nu eenmaal zoo!-
Wees heel hartelyk van my gegroet
tav.
Douwes Dekker
Nog altyd weet ik niet of 't me mogelyk wezen zal by de opvoering van Vschool in Holland te komen. Dit is wel verdrietig voor me.