Multatuli.online

1054a.

Het aantonen van alle vergrypen tegen menskunde, die 't boek... doorwemelen - style Bilderdyk - zou me te ver leiden. Ik meen den lezer den weg te hebben gewezen tot analyse. Hyzelf zal nu wel in staat zyn de opmerking te maken, hoe zot het is dat de handelingen der personen gedurig afwyken van hun woorden. De als herkulisch dapper geschilderde Floris werpt, zodra 't op vechten aankomt, z'n degen weg. Amstel ‘de voornaamste dryver van 't verraad’ preekt als 'n catechiseermatres. Op 't laatste ogenblik nog, verzoekt hy God ‘die donders voert...’

‘Voert.’ Zo staat er. Ik zeide reeds dat het byna onmogelyk is, 'n zinsnede aan te halen, die niet in allen opzichte tegen de waarheid zondigt, al zy 't dan maar tegen de grammatikale.

...hy bidt dien God ‘hem, den booswicht, te verpletten, en de braafheid te redden’.

Is dat niet 'n booswicht van vreemde soort? Is dat niet 'n zonderlinge verrader?

En Machteld! Ze doet niets. Ze redt geen vlieg... om den ‘knoop’ natuurlyk. Eindelyk, als de graaf - wel enigszins ook ten gevolge van haar sammelen, dunkt me - ‘aan handen en voeten geboeid’ in de gevangenis zit, komt ze hem een zeer eigenaardig voorstel doen. Ze raadt hem aan... wat denkt ge, lezer? Wél: weg te lopen. Eenvoudiger kan 't niet! De modus quo van haar voorstel houdt ze geheim, en Floris schynt bevreesd de verdenking van natuurlykheid op zich te laden, door er naar te vragen. Maar hy bedankt voor de uitnodiging, waarschynlyk om Melis Stoke niet tot 'n leugenaar te maken, en om Bilderdyk niet in den steek te laten met z'n treurspel. Ziehier hoe hy de weigering inkleedt:

‘Neen, geen onedel vliên, mijn redding hangt aan 't staal.’

Machteld zou 't recht hebben gehad deze woorden niet te begrypen in den mond van iemand die geen ‘staal’ had, en die 't wegwierp toen 't zou te pas gekomen zyn. Ook verzekert Floris dat-i niet wil wezen: ‘balling 's Lands’ waaruit alzo heel duidelijk z'n lust verklaard wordt om gevangene 's muiters te blyven. Het is duidelyk dat de auteur hier iets heeft willen schetsen dat naar zielegrootheid gelyken moet, waarin hy niet slagen kón, om de zeer eenvoudige reden dat-i van zoiets geen model vond in z'n gemoed. By gebrek aan beter zoekt-i dus - 'n zeer algemene fout! - z'n heul in 't ongewone, vreemde, zonderlinge, ongerymde. Elk burgerman, op 't punt staande vermoord te worden door gauwdieven, zou weglopen indien zich daartoe de gelegen-heid aanbood. Een ‘eedle Graaf’ blyft dus doodbedaard zitten wachten tot-i gekeeld wordt. Ook Machteld heeft het besef niet, hem de nogal voor de hand liggende opmerking te maken, dat z'n vyanden hem waarschynlyk 't verlangde ‘staal’ niet zullen komen brengen in z'n gevangenis, en dat hy alzo juist in verband met z'n zeer byzondere heldhaftigheid, moest wensen handen en voeten vry te krygen. Aan zulke burgerlui's-redeneringen bezondigt zich de dichter van 't hogere treurspel niet.

Floris blyft weigeren. Hy vindt dit eervol, edel, enz. Maar my komt de zaak anders voor. Ik beweer dat hy zich zo koppig aanstelt om plezier te doen aan Aristoteles, Feith, Bilderdyk en den engelenbak. De kunstregels zyn niet in de wereld voor niemendal, que diable!

Me dunkt, ik hoor hem zeggen...

Komaan, lezer, 'n brok variant op 's treurspelpoëets ‘Floris’.

Floris. Machteld.

Floris bladert aanvankelyk in een ‘Floris de Vyfde van Mr Willem Bilderdyk’ doch weldra opgewonden door kunstbesefs-overstelpingsstof, declameert hy buiten 't boekje. Ook Machteld, ofschoon den geest des teksts naar behoren blyvende eerbiedhuldigen, houdt zich niet zeer stipt aan de letter. Graaf Floris alzo spreekt, en wel met 'n Anstrich van vreselyke verontwaardiging en gemoedelykheid. Zodra hy overgaat in zeker door kunstkuisheidsbeoefeningsvertoon ingehouden geestvervoeringsstemming, zal ik den lezer daarvan bytyds kennis geven.

...der... der... Feithse kunstverhandelingen, had de man waarschynlyk willen zeggen. Maar 't kon niet, om 't rym. Dat drommelse rym! Bovendien... Mr Willem Bilderdyk koesterde zich ‘met God’ aan nog heel iets anders!

Myn treurspelproef is voor heden afgelopen. We keren nu tot het stuk van dien anderen Meester terug, waarin we kuisheid, taalfouten en laaghartigheid zullen te beschouwen hebben, alles van zeer eigenaardige hoedanigheid.

Thesis: m'n parodie is te zachtmoedig!