Volledige Werken. Deel 19. Brieven en dokumenten uit de jaren 1878-1879
[1 januari 1878 Oprichting Tandem]
[1 januari 1878 Artikel in Het Schoolblad]
[januari 1878 Afrekening G.L. Funke]
[januari 1878 Rekening-courant in Memoriaal]
[januari 1878 Aantekeningen in Memoriaal]
[7 januari 1878 Briefkaart van Multatuli aan H. de Raaf]
[10 januari 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[14 januari 1878 Brief van A.H. Claasen aan P.A. Tiele]
[27 januari 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[28 januari 1878 Briefkaart van A. Merens aan J. Waltman Jr.]
[29 januari 1878 Briefkaart van Multatuli aan V. Bruinsma]
[31 januari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[1 februari 1878 Bericht in Amersfoortsche Courant]
[1 februari 1878 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[1 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 februari 1878 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[3 februari 1878 Brief van A. Admiraal aan A.S. Kok]
[3 februari 1878 Brief van Nonnie aan Multatuli]
[3 februari 1878 Brief van Multatuli aan P.A. Tiele]
[3 februari 1878 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan Mimi]
[3 februari 1878 Advertentie voordracht Delft (I)]
[4 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 februari 1878 Advertentie inzake enkele voordrachten]
[5 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[6 februari 1878 Briefkaart van Multatuli aan Mimi]
[6 februari 1878 Telegram uit Monster]
[6 februari 1878 Voordracht te Delft]
[6 februari 1878 Aantekeningen voordracht]
[6 februari 1878 Briefkaart van Multatuli aan Mimi]
[7 februari 1878 Advertentie voordracht Rotterdam (I)]
[7 februari 1878 Briefkaart van Multatuli aan Mimi.]
[8 februari 1878 Advertentie voordracht Utrecht]
[8 februari 1878 Brief van D. van Verschuer aan Multatuli]
[8 februari 1878 Verslag voordracht Delft in Het Vaderland]
[8 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 februari 1878 Brief van Mimi aan G.C. de Haas-Hanau]
[9 februari 1878 Advertentie voordracht Amsterdam (I)]
[9 februari 1878 Artikel P. Westra in De Wekker]
[9 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[10 februari 1878 Brief van Multatuli aan H.J.J. Bos]
[10 februari 1878 Brief van Multatuli aan H.J.J. Bos]
[10 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[10 februari 1878 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[11 februari 1878 Voordracht te Rotterdam]
[11 februari 1878 Aantekeningen voordracht]
[11 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 februari 1878 Advertentie in Wiesbadener Tageblat]
[12 februari 1878 Brief van A. Admiraal aan A.S. Kok]
[12 februari 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[12 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 februari 1878 Brief van Multatuli aan A.C. Loffelt]
[12 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 februari 1878 Herinneringen van J. Versluys]
[13 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 februari 1878 Verslag voordracht Rotterdam in de NRC]
[13 februari 1878 Verslag voordracht Rotterdam in Het Vaderland]
[13 februari 1878 Verslag voordracht Delft in Minerva]
[13 februari 1878 Brief van V. Bruinsma aan B.]
[13 februari 1878 Voordracht te Utrecht]
[13 februari 1878 Aantekeningen voordracht]
[13 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[13 februari 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[14 februari 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[14 februari 1878 Verslag voordracht Delft in Vox Studiosorum]
[14 februari 1878 Verslag voordracht Utrecht in Utrechtsch Dagblad]
[15 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 februari 1878 Visite-kaartje K. van Dam]
[15 februari 1878 Voordracht te Amsterdam]
[15 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 februari 1878 Verslag voordracht Amsterdam]
[15 februari 1878 Aantekeningen voordracht]
[16 februari 1878 Herinneringen van Joan A. Nieuwenhuis]
[16 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 februari 1878 Brief van G.L. Funke aan Mimi]
[februari 1878 Brief van Multatuli aan F.C. Günst]
[16 februari 1878 Brief van K. van Dam aan Multatuli]
[17 februari 1878 Verslag voordracht Amsterdam in Amsterdamsche Crt.]
[17 februari 1878 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[17 februari 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi met koncept-antwoord]
[17 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[18 februari 1878 Verslag voordracht Amsterdam in Het Nieuws van den Dag]
[18 februari 1878 Brief van J.M. Haspels aan Multatuli]
[18 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[februari 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[18 februari 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[18 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[februari 1878 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[19 februari 1878 Advertentie voordracht Leiden]
[19 februari 1878 Advertentie voordracht 's-Gravenhage]
[20 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[20 februari 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[20 februari 1878 Verslag voordracht Utrecht in Minerva]
[20 februari 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[20 februari 1878 Ontmoeting Mimi en mevr. Von Gugel]
[20 februari 1878 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[20 februari 1878 Advertentie voordracht Amsterdam (II)]
[21 februari 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[21 februari 1878 Voordracht te Leiden]
[21 februari 1878 Aantekeningen voordracht]
[21 februari 1878 Briefkaart van Multatuli aan Mimi]
[22 februari 1878 Brief van Multatuli van Mimi]
[22 februari 1878 Brief aan C. Vosmaer]
[22 februari 1878 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[22 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[23 februari 1878 Mimi bezoekt dr. E. Brück]
[23 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[23 februari 1878 Brief van E.L. Mulock Houwer-Syriër aan Multatuli]
[23 februari 1878 Brief van Mimi aan E. Bernhold]
[23 februari 1878 Brief van Mimi aan E. Bernhold]
[23 februari 1878 Voordracht te 's-Gravenhage]
[24 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[24 februari 1878 Advertentie voordracht Dordrecht]
[25 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[25 februari 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[25 februari 1878 Voordracht te Amsterdam]
[25 februari 1878 Aantekeningen voordracht]
[25 februari 1878 Brief van G.L. Funke aan Mimi]
[26 februari 1878 Advertentie voordracht Middelburg]
[26 februari 1878 Dankbriefje uit Monster]
[26 februari 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[26 februari 1878 Verslag voordracht 's-Gravenhage in Het Vaderland]
[26 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[februari 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[26 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[27 februari 1878 Verslag voordracht Amsterdam in Amsterdamsche Courant]
[27 februari 1878 Artikel in Oostergo]
[27 februari 1878 Verslag voordracht Utrecht in Minerva]
[27 februari 1878 Verslag voordracht Amsterdam in Het Nieuws van den Dag]
[27 februari 1878 Verslag voordracht Leiden in Minerva]
[27 februari 1878 Brief van Multatuli aan A. Merens]
[27 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[27 februari 1878 Voordracht te Dordrecht]
[27 februari 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[28 februari 1878 Brief van C. van Helden aan Mimi]
[28 februari 1878 Verslag voordracht Leiden in Vox Studiosorum]
[1 maart 1878 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[1 maart 1878 Voordracht te Middelburg]
[1 maart 1878 Aantekeningen voordracht]
[maart 1878 Ingezonden Brief T. v.d. Tuuk in De Tolk van den Vooruitgang]
[2 maart 1878 Advertentie voordracht Goes]
[2 maart 1878 Artikel van C. Vosmaer in De Nederlandsche Spectator]
[2 maart 1878 Herinnering van V. Bruinsma]
[2 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 maart 1878 Voordracht te Goes]
[3 maart 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[4 maart 1878 Briefkaart van Multatuli aan Mimi]
[4 maart 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[4 maart 1878 Advertentie voordracht Groningen]
[4 maart 1878 Verslag voordracht Middelburg in de Middelburgsche Crt.]
[5 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 maart 1878 Verslag voordracht Middelburg (vervolg)]
[5 maart 1878 Verslag voordracht Goes in Goesche Courant]
[6 maart 1878 Advertentie voordracht Delft (II)]
[6 maart 1878 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[6 maart 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi met koncept-antwoord]
[6 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[6 maart 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[6 maart 1878 Verslag voordracht Amsterdam in Minerva]
[6 maart 1878 Voordracht te Delft]
[6 maart 1878 Aantekeningen voordracht]
[7 maart 1878 Telegram C. Wolf aan Mimi]
[7 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 maart 1878 Verslag voordracht Delft in Het Vaderland]
[8 maart 1878 Wouter wordt bij Mimi gebracht]
[8 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 maart 1878 Brief van Multatuli aan H.J.J. Bos]
[9 maart 1878 Advertentie voordracht Sneek]
[9 maart 1878 Brief van Multatuli aan H.J.J. Bos]
[9 maart 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[9 maart 1878 Ingezonden Stuk in Oostergo]
[10 maart 1878 Advertentie voordrancht Leeuwarden]
[10 maart 1878 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[10 maart 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[10 maart 1878 Ingezonden Stuk in de Delftsche Courant]
[10 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[11 maart 1878 Brief van M. Bruinsma aan T. Bokma]
[11 maart 1878 Voordracht te Groningen]
[12 maart 1878 Lidmaatschapskaart Tandem van D.J. Korteweg]
[12 maart 1878 Brief van P.J. Claasen aan Multatuli]
[12 maart 1878 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[12 maart 1878 Advertentie voordracht Arnhem]
[12 maart 1878 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[13 maart 1878 Verslag voordracht Groningen in de Groninger Courant]
[13 maart 1878 Advertentie voordracht Rotterdam (II)]
[13 maart 1878 Multatuli logeert bij V. Bruinsma]
[13 maart 1878 Voordracht te Leeuwarden]
[13 maart 1878 Herinnering van P. Westra]
[13 maart 1878 Advertentie voordracht Zierikzee]
[13 maart 1878 Telegram van Multatuli aan Mimi]
[14 maart 1878 Verslag voordracht Delft in Vox Studiosorum]
[14 maart 1878 Brief van A.K. von Gugel-Bermann aan Mimi]
[14 maart 1878 Brief van Multatuli aan T. Bokma]
[15 maart 1878 Brief van A. Admiraal aan C. Vosmaer]
[15 maart 1878 Voordracht te Sneek]
[15 maart 1878 Aantekeningen voordracht]
[16 maart 1878 Brief van J. Versluys aan Mimi]
[16 maart 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi met het antwoord]
[16 maart 1878 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[16 maart 1878 Brief van Multatuli aan T. Bokma]
[17 maart 1878 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[17 maart 1878 Verslag voordracht Leeuwarden in Leeuwarder Courant]
[17 maart 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[18 maart 1878 Brief van J.M. Haspels aan Mimi]
[18 maart 1878 Voordracht te Arnhem]
[18 maart 1878 Aantekeningen voordracht]
[19 maart 1878 Telegram van Multatuli aan Mimi]
[19 maart 1878 Verslag voordracht Sneek in De Friesche Zuidwesthoek]
[19 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 maart 1878 Brief van B.P. Korteweg aan Multatuli]
[20 maart 1878 Telegram van Multatuli aan Mimi]
[20 maart 1878 Verslag voordracht Delft in Minerva]
[20 maart 1878 Advertentie voordracht Utrecht (II)]
[20 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[20 maart 1878 Verslag voordracht Sneek in de Sneeker Courant]
[20 maart 1878 Verslag voordracht Arnhem in de Arnhemsche Courant]
[20 maart 1878 Voordracht te Rotterdam]
[20 maart 1878 Aantekeningen voordracht]
[21 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[21 maart 1878 Voordracht te Utrecht]
[22 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 maart 1878 Verslag voordracht Utrecht in Utrechtsch Dagblad]
[22 maart 1878 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[22 maart 1878 Brief van Multatuli aan C. Bremer]
[23 maart 1878 Advertentie voordracht Haarlem]
[23 maart 1878 Voordracht te Haarlem]
[23 maart 1878 Aantekeningen voordracht]
[24 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[26 maart 1878 Verslag voordracht Haarlem in Opregte Haarlemsche Crt.]
[26 maart 1878 Voordracht te Zierikzee]
[maart 1878 Herinneringen bezoek Zierikzee]
[27 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[27 maart 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[27 maart 1878 Verslag voordracht Utrecht in Minerva]
[28 maart 1878 Verslag voordracht Utrecht in Vox Studiosorum]
[28 maart 1878 Advertentie voordracht Breda]
[28 maart 1878 Bericht in de Bredasche Courant]
[28 maart 1878 Advertentie voordracht 's-Hertogenbosch]
[28 maart 1878 Advertentie voordracht Bergen op Zoom]
[28 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[28 maart 1878 Verslag voordracht Zierikzee in de Zierikzeesche Nieuwsbode]
[28 maart 1878 Voordracht te Bergen op Zoom]
[29 maart 1878 Verslag voordracht Zierikzee in de Middelburgsche Crt.]
[29 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[30 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[30 maart 1878 Verslag voordracht Zierikzee in de Zierikzeesche Nieuwsbode]
[30 maart 1878 Verslag voordracht Zierikzee in de Zierikzeesche Crt.]
[30 maart 1878 Voordracht te Breda]
[31 maart 1878 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[31 maart 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[31 maart 1878 Advertentie voordracht Schoonhoven]
[31 maart 1878 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[maart 1878 Namenlijst van Multatuli]
[1 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[1 april 1878 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[1 april 1878 Voordracht te 's-Hertogenbosch]
[1 april 1878 Aantekeningen voordracht]
[2 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 april 1878 Brief van V. Bruinsma aan T. Bokma]
[3 april 1878 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[3 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[4 april 1878 Verslag voordracht Breda]
[5 april 1878 Voordracht te Schoonhoven]
[5 april 1878 Brief van Mimi aan E. Bernhold]
[6 april 1878 Advertentie voordracht Meppel]
[6 april 1878 Advertentie voordracht Zwolle]
[6 april 1878 Artikel in het Rotterdamsch Zondagsblad]
[6 april 1878 Advertentie voordracht Zutphen]
[6 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[7 april 1878 Brief van Multatuli aan A. Merens]
[7 april 1878 Verslag voordracht Schoonhoven in de Schoonhovensche Crt.]
[7 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[7 april 1878 Ingezonden Brief van Multatuli in de Bredasche Crt.]
[7 april 1878 Advertentie voordracht Kampen]
[7 april 1878 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[8 april 1878 Bericht over uitstel voordracht Zwolle]
[8 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 april 1878 Voordracht te Kampen]
[9 april 1878 Aantekeningen voordracht]
[9 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[10 april 1878 Brief van H.C. de Wolff aan mevr G.C. de Haas-Hanau]
[10 april 1878 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[11 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[11 april 1878 Ingezonden Stuk in de Bredasche Courant]
[11 april 1878 Verslag voordracht Kampen in Kamper Courant]
[11 april 1878 Voordracht te Zutphen]
[11 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 april 1878 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[12 april 1878 Advertentie voordracht Deventer]
[12 april 1878 Artikel in Oost en West]
[12 april 1878 Advertentie voordracht Zwolle]
[12 april 1878 Voordracht te Zwolle]
[12 april 1878 Aantekeningen voordracht]
[13 april 1878 Verslag voordracht Zutphen in de Zutphensche Crt.]
[13 april 1878 Voordracht te Meppel]
[13 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 april 1878 Verslag voordracht Zwolle in de Prov. Over. en Zwolsche Crt.]
[15 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 april 1878 Voordracht te Deventer]
[17 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[17 april 1878 Verslag voordracht Meppel in Meppeler Courant]
[18 april 1878 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[19 april 1878 Verslag voordracht Deventer in de Deventer Courant]
[20 april 1878 Ingezonden Stuk in de Meppeler Courant]
[20 april 1878 Ingezonden Stuk in het Rotterdamsch Zondagsblad]
[22 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 april 1878 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[22 april 1878 Brief van Multatuli aan A. en C. Merens]
[24 april 1878 Drie ingezonden stukken in de Meppeler Courant]
[25 april 1878 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[25 april 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[26 april 1878 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan C. Vosmaer]
[27 april 1878 Ingezonden Stuk in de Meppeler Courant]
[27 april 1878 Ingezonden Stuk in het Rotterdamsch Zondagsblad]
[27 april 1878 Briefkaart van Multatuli aan Mimi]
[29 april 1878 Brief van Multatuli aan H. Schaepman]
[29 april 1878 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[april 1878 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[29 april 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[29 april 1878 Brief van Multatuli aan P. Bais]
[30 april 1878 Brief van Multatuli aan Mimi]
[mei 1878 Artikel van H.L.F. Pisuisse in Het Leeskabinet]
[1 mei 1878 Brief van E. Bredius-Cost van Doorninck aan Multatuli]
[mei 1878 Brochure van J. Janssen Schollmann]
[9 mei 1878 Artikel in Vox Studiosorum]
[15 mei 1878 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[22 mei 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[25 mei 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[1 juni 1878 Nonni wordt 21 jaar]
[juni 1878 Artikel J.A. Bientjes in De Levensbode]
[2 juni 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[2 juni 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[3 juni 1878 Brief van H.J.J. Bos aan J.H. de Haas]
[4 juni 1878 Brief van Mimi aan E. Bernhold]
[5 juni 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[8 juni 1878 Advertentie van Multatuli in het Algemeen Handelsblad]
[juni 1878 Herinneringen van E. de Chateleux]
[8 juni 1878 Bezoek van J.M. Haspels en echtgenote]
[9 juni 1878 Artikel van C. Stoffel in Eigen Haard]
[16 juni 1878 Artikel van C. Stoffel in Eigen Haard (vervolg)]
[18 juni 1878 Albert Hamminck Schepel logeert te Wiesbaden]
[20 juni 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[22 juni 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[juni 1878 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 juli 1878 Brief van C. Vosmaer aan G.C. de Haas-Hanau]
[20 juli 1878 Brief van J.A. Roessingh van Iterson aan A.S. Kok]
[20 juli 1878 Briefkaart van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[21 juli 1878 Briefkaart van Mimi aan T. v.d. Tuuk]
[30 juli 1878 Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[31 juli 1878 Brief van Mimi aan C. Vosmaer]
[1 augustus 1878 Brief van E. Bernhold aan Multatuli]
[12 augustus 1878 Brief van C. Wolf aan E. Bernhold]
[22 augustus 1878 Brief van E. Bernhold aan Multatuli]
[september 1878 Aanbiedingscirculaire Ideën, 5e dr]
[26 september 1878 Brief van Mimi en Multatuli aan E. Bernhold]
[oktober 1878 Aantekeningen inzake Tandem van C. Vosmaer]
[oktober 1878 Aanbiedingscirculaire Ideën, 6e bundel]
[1 oktober 1878 Briefkaart van A. Admiraal aan V. Bruinsma]
[5 oktober 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[8 oktober 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[10 oktober 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[22 oktober 1878 Verschijning 2e druk Millioenen-studiën]
[23 oktober 1878 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[24 oktober 1878 Rekening van E. Brück voor Mimi]
[28 oktober 1878 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[29 oktober 1878 Brief van Multatuli aan A.H.E. Douwes Dekker]
[30 oktober 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[31 oktober 1878 Briefkaart van Multatuli aan Fa. Woest & Co.]
[31 oktober 1878 Briefkaart van M. Lamberts aan V. Bruinsma]
[1 november 1878 Brief van M. Lamberts aan V. Bruinsma]
[1 november 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[2 november 1878 Brief van Mimi aan V. en H. Bruinsma]
[14 november 1878 Brief van E. Bernhold aan Multatuli]
[19 november 1878 Brief van Mimi aan M.M. Admiraal-Dupain]
[19 november 1878 Verschijning 2e herz. druk van Ideën VI]
[24 november 1878 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[2 december 1878 Brief van Mimi en Multatuli aan E. Bernhold]
[5 december 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[8 december 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[13 december 1878 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[16 december 1878 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[16 december 1878 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
Overzicht van de in 1878 door Multatuli gehouden voordrachten
[januari 1879 Portretfoto Wouter]
[2 januari 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[4 januari 1879 Brief van Multatuli aan D.R. Mansholt]
[5 januari 1879 Brief van Multatuli aan een onbekende]
[januari 1879 Brief van Multatuli aan een onbekende]
[januari 1879 Aantekening inzake Tandem van C. Vosmaer]
[5 januari 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[6 januari 1879 Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]
[9 januari 1879 Brief van Multatuli aan P.H. Saaymans Vader]
[10 januari 1879 Brief van Multatuli aan P.H. Saaymans Vader]
[10 januari 1879 Brief van E.J.T. van Dissel aan Multatuli]
[13 januari 1879 Brief van Multatuli aan J.A. Roessingh van Iterson]
[16 januari 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[16 januari 1879 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[17 januari 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[17 januari 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[21 januari 1879 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf.]
[21 januari 1879 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[januari 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[23 januari 1879 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[7 februari 1879 Brief van Multatuli aan J.C. de Haas en echtgenote]
[9 februari 1879 Advertentie voordracht Delft]
[9 februari 1879 Artikel in Delftsche Courant]
[10 februari 1879 Advertentie voordracht Leiden]
[10 februari 1879 Brief van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[11 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 februari 1879 Advertentie voordracht Amsterdam (I)]
[12 februari 1879 Voordracht te Delft]
[12 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 februari 1879 Briefkaart van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[13 februari 1879 Advertentie voordracht Haarlem]
[13 februari 1879 Voordracht te Leiden]
[13 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[14 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[14 februari 1879 Voordracht te Amsterdam]
[14 februari 1879 Aantekeningen voordracht]
[14 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 februari 1879 Verslag voordracht Amsterdam in Algemeen Handelsblad]
[16 februari 1879 Rekening-courant van G.L. Funke en Multatuli]
[16 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[17 februari 1879 Advertentie voordracht Dordrecht]
[17 februari 1879 Voordracht te Dordrecht]
[18 februari 1879 Advertentie voordracht 's-Gravenhage]
[18 februari 1879 Voordracht te Haarlem]
[18 februari 1879 Aantekeningen voordracht]
[19 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 februari 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[19 februari 1879 Verslag voordracht Delft in Minerva]
[19 februari 1879 Verslag voordracht Leiden in Minerva]
[19 februari 1879 Advertentie voordracht Utrecht]
[19 februari 1879 Voordracht te' s-Gravenhage]
[20 februari 1879 Verslagen voordrachten Delft en Leiden in Vox Studiosorum]
[20 februari 1879 Verslag voordracht Haarlem in Opregte Haarlemsen Crt.]
[20 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[21 februari 1879 Advertentie voordracht Zutphen]
[21 februari 1879 Verslag voordracht 's-Gravenhage in Het Vaderland]
[21 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 februari 1879 Advertentie voordracht Arnhem]
[22 februari 1879 Verslag voordracht 's-Gravenhage in De Nederlandsche Spectator]
[22 februari 1879 Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[22 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[22 februari 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[23 februari 1879 Verslagen voordracht Amsterdam in De Amsterdammer]
[23 februari 1879 Brief van Multatuli aan C. Merens-Hamminck Schepel]
[24 februari 1879 Briefkaart van Multatuli aan J. Waltman Jr.]
[24 februari 1879 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[24 februari 1879 Voordracht te Utrecht]
[24 februari 1879 Aantekeningen voordracht]
[25 februari 1879 Verslag voordracht Utrecht in Utrechtsch Dagblad]
[25 februari 1879 Voordracht te Arnhem]
[26 februari 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[26 februari 1879 Voordracht te Zutphen]
[26 februari 1879 Aantekeningen voordracht]
[27 februari 1879 Verslag voordracht Arnhem in Arnhemsche Courant]
[27 februari 1879 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[28 februari 1879 Verslag voordracht Zutphen in Zutphensche Courant]
[28 februari 1879 Advertentie voordracht Zwolle]
[28 februari 1879 Brief van Edu aan Multatuli]
[28 februari 1879 Advertentie voordracht Deventer]
[1 maart 1879 Voordracht te Zwolle]
[1 maart 1879 Aantekeningen voordracht]
[1 maart 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 maart 1879 Advertentie voordracht Kampen]
[2 maart 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 maart 1879 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[3 maart 1879 Voordracht te Kampen]
[3 maart 1879 Aantekeningen voordracht]
[3 maart 1879 Advertentie voordracht Middelburg]
[3 maart 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[3 maart 1879 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[4 maart 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[4 maart 1879 Verslag voordracht Zwolle in Prov. Overijsselsche en Zwolsche Crt.]
[4 maart 1879 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[4 maart 1879 Exemplaar Millioenen-studiën A.S. Kok]
[4 maart 1879 Brief van Multatuli aan D.J. Korteweg]
[maart 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 maart 1879 Advertentie voordracht Zierikzee]
[5 maart 1879 Advertentie voordracht Gouda]
[5 maart 1879 Brief van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[5 maart 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[5 maart 1879 Voordracht te Deventer]
[6 maart 1879 Verslag voordracht Kampen in Kamper Courant]
[6 maart 1879 Advertentie voordracht Breda]
[8 maart 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[9 maart 1879 Advertentie voordracht Bergen op Zoom]
[10 maart 1879 Voordracht te Zierikzee]
[11 maart 1879 Advertentie voordracht 's-Hertogenbosch]
[11 maart 1879 Voordracht te Middelburg]
[11 maart 1879 Aantekeningen voordracht]
[11 maart 1879 Herinneringen M. Wibaut-Berdenis van Berlekom]
[11 maart 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[12 maart 1879 Advertentie inzake Vorstenschool-opvoering]
[12 maart 1879 Verslag voordracht Zierikzee in de Zierikzeesche Courant]
[12 maart 1879 Brief van Multatuli aan J. de Witt Hamer]
[12 maart 1879 Voordracht te Bergen op Zoom]
[13 maart 1879 Exemplaar Millioenen-studiën J. de Witt Hamer]
[13 maart 1879 Verslag voordracht Middelburg in Middelburgsche Crt]
[14 maart 1879 Advertentie voordracht Harlingen]
[14 maart 1879 Advertentie voordracht Groningen]
[14 maart 1879 Voordracht te 's-Hertogenbosch]
[15 maart 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[15 maart 1879 Voordracht te Breda]
[16 maart 1879 Advertentie voordracht Amsterdam (II)]
[16 maart 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 maart 1879 Verslag opvoering Vorstenschool in N.R.C.]
[16 maart 1879 Advertentie voordracht Rotterdam (I)]
[17 maart 1879 Brief van E. Bredius-Cost van Doorninck aan Mimi]
[17 maart 1879 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[17 maart 1879 Voordracht te Rotterdam]
[17 maart 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[18 maart 1879 Verslag voordracht Rotterdam in de Nieuwe Rotterdamsche Crt]
[18 maart 1879 Advertentie voordracht Amersfoort]
[18 maart 1879 Voordracht te Gouda]
[18 maart 1879 Aantekeningen voordracht]
[19 maart 1879 Advertentie voordracht Hoorn]
[19 maart 1879 Voordracht te Amsterdam]
[20 maart 1879 Redaktioneel kommentaar in De Maasbode]
[20 maart 1879 Voordracht te Amersfoort]
[21 maart 1879 Verslag voordracht Gouda in Goudsche Courant]
[22 maart 1879 Advertentie voordracht Sneek]
[22 maart 1879 Telegram van Multatuli aan T. v.d. Tuuk]
[22 maart 1879 Verslag voordracht Rotterdam in het Rotterdamsch Zondagsblad]
[23 maart 1879 Verslag voordracht Breda in de Bredasche Courant]
[23 maart 1879 Brief van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[24 maart 1879 Brief van Multatuli aan V. en H. Bruinsma]
[24 maart 1879 Brief van J.M. Haspels aan G.C. de Haas-Hanau]
[24 maart 1879 Voordracht te Veendam]
[25 maart 1879 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[25 maart 1879 Ingezonden Stuk in de Amersfoortsche Courant]
[25 maart 1879 Verslag voordracht Amersfoort in de Amersfoortsche Courant]
[25 maart 1879 Voordracht Groningen]
[25 maart 1879 Aantekeningen voordracht]
[26 maart 1879 Brief van G.C. de Haas-Hanau aan J.M. Haspels]
[26 maart 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[26 maart 1879 Bericht in het Dagblad van Z-H en 's-Gravenhage]
[26 maart 1879 Bericht in de Harlinger Courant]
[26 maart 1879 Voordracht te Harlingen]
[27 maart 1879 Advertentie voordracht Leeuwarden]
[27 maart 1879 Brief van Multatuli aan V. Bruinsma]
[27 maart 1879 Verslag voordracht Groningen in de Nieuwe Gron. Crt]
[27 maart 1879 Verslag voordracht Groningen in Prov. Gron. Crt]
[27 maart 1879 Voordracht te Leeuwarden]
[28 maart 1879 Verslag voordracht Harlingen in de Harlinger Crt]
[28 maart 1879 Ingezonden Stukken en Redakt. komment. in de Amersfoortsche Crt]
[28 maart 1879 Brief van Mimi aan G.L. Funke]
[28 maart 1879 Voordracht te Sneek]
[30 maart 1879 Brief van E. Bernhold aan Mimi]
[30 maart 1879 Brief van D.R. Mansholt aan H. de Raaf]
[30 maart 1879 Twee Ingezonden Stukken in de Nieuwe Gron. Crt]
[30 maart 1879 Ingezonden Stuk met antwoord in de Bredasche Courant]
[30 maart 1879 Advertentie voordracht Alkmaar]
[31 maart 1879 Verslag voordracht Leeuwarden in de Friesche Courant]
[maart 1879 Brochure van H.v.d. G. Jr]
[1 april 1879 Berichten in de Amersfoortsche Courant]
[1 april 1879 Advertentie voordracht Nijmegen]
[1 april 1879 Ingezonden Stuk in de Prov. Gron. Crt.]
[1 april 1879 Ingezonden Stuk van D.R. Mansholt in de Nieuwe Gron. Crt]
[1 april 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[april 1879 Open brief van den Duivel aan J. Leopold Hz]
[1 april 1879 Voordracht te Hoorn]
[2 april 1879 Verslag voordracht Sneek in de Sneeker Crt.]
[2 april 1879 Advertentie voordracht Krommenie]
[2 april 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[2 april 1879 Voordracht te Alkmaar]
[2 april 1879 Aantekeningen voordracht]
[3 april 1879 Verslag voordracht Groningen in Vox Studiosorum]
[3 april 1879 Advertentie voordracht Rotterdam (II)]
[4 april 1879 Verslag voordracht Rotterdam in Oost en West]
[4 april 1879 Ingezonden Stukken in de Amersfoortsche Courant]
[4 april 1879 Advertentie voordracht Tiel]
[4 april 1879 Bericht in de Prov. Geldersche en Nijmeegsche Crt]
[4 april 1879 Voordracht te Krommenie]
[5 april 1879 Open brief in de Prov. Groninger Courant]
[5 april 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[6 april 1879 Verslag voordracht Krommenie in De Zaanstreek]
[6 april 1879 Verslag voordracht Hoorn in de Hoornsche Courant]
[6 april 1879 Verslag voordracht Alkmaar in de Alkmaarsche Courant]
[6 april 1879 Ingezonden Stuk in de Alkmaarsche Courant]
[6 april 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[7 april 1879 Letterkundige brieven in de Provinciale Gron. Crt]
[7 april 1879 Voordracht te Rotterdam]
[8 april 1879 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[8 april 1879 Ingezonden Stuk in de Amersfoortsche Courant]
[8 april 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[8 april 1879 Telegram van Multatuli aan A.J. le Gras]
[8 april 1879 Bericht in de Nijmeegsche Nieuwsbode]
[8 april 1879 Voordracht te Nijmegen]
[9 april 1879 Advertentie voordracht Gorinchem]
[9 april 1879 Verslag voordracht Rotterdam in het Rotterdamsch Nieuwsblad]
[9 april 1879 Voordracht te Gorinchem]
[10 april 1879 Voordracht te Tiel]
[11 april 1879 Verslag voordracht Nijmegen in de Nijmeegsche Nieuwsbode]
[11 april 1879 Brief van Multatuli aan C. Merens-Hamminck Schepel]
[11 april 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 april 1879 Verslag voordracht Tiel in de Nieuwe Tielsche Courant]
[12 april 1879 Brief van Multatuli aan C. Merens-Hamminck Schepel]
[12 april 1879 Rectificatie in de Zaanlandsche Courant]
[12 april 1879 Advertentie voordracht Zaandam]
[12 april 1879 Verslag voordracht Gorinchem in de Nieuwe Gorinchemsche Crt.]
[12 april 1879 Advertentie voordracht Koog aan de Zaan]
[12 april 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[13 april 1879 Ingezonden Stukken in De Zaanstreek]
[13 april 1879 Advertentie voordracht Purmerend]
[13 april 1879 Bericht in de Alkmaarsche Courant]
[13 april 1879 Verslag voordracht Nijmegen in de Prov. Geldersche en Nijm. Crt.]
[15 april 1879 Voordracht te Zaandam]
[15 april 1879 Aantekeningen voordracht]
[16 april 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[16 april 1879 Voordracht te Koog-Zaandijk]
[17 april 1879 Voordracht te Purmerend]
[18 april 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 april 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[19 april 1879 Brief van Multatuli aan A. en C. Merens]
[19 april 1879 Verslag voordracht Zaandam in de Zaanlandsche Crt.]
[20 april 1879 Verslag voordracht Purmerend in de Purmerender Courant]
[20 april 1879 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[20 april 1879 Verslag voordracht Zaandam in De Zaanstreek]
[20 april 1879 Ingezonden Stuk met naschrift in de Alkmaarsche Courant]
[21 april 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[21 april 1879 Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg v.d. Bosch]
[22 april 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[22 april 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[22 april 1879 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[23 april 1879 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[24 april 1879 Verslag voordracht Purmerend in de Nieuwe Purmerendse Crt.]
[april 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[26 april 1879 Artikel in De Vrijheid]
[26 april 1879 Artikel van C. Vosmaer in De Nederlandsche Spectator]
[27 april 1879 Advertentie voordracht Brielle]
[27 april 1879 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
[27 april 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[27 april 1879 Ingezonden Stuk en Redakt. komment. in de Alkmaarsche Crt.]
[29 april 1879 Brief van Multatuli aan G.C. de Haas-Hanau]
[30 april 1879 Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]
[30 april 1879 Voordracht te Brielle]
[mei 1879 Lidmaatschapskaart Tandem van J. de Witt Hamer]
[2 mei 1879 Brief van G.L. Funke aan Multatuli]
[3 mei 1879 Brief van Multatuli aan G.L. Funke]
[3 mei 1879 Brief van Multatuli aan M.C. Meijer]
[3 mei 1879 Brief van Multatuli aan Mimi]
[3 mei 1879 Advertentie voor kamer Edu in N.R.C.]
[3 mei 1879 Artikel in De Vrijheid]
[4 mei 1879 Verslag voordracht Zaandam in De Zaanstreek (vervolg)]
[4 mei 1879 Verslag voordracht Zaandam in De Zaanstreek (vervolg)]
[4 mei 1879 Verslag voordracht Brielle in de Nieuwe Brielsche Courant]
[4 mei 1879 Ingezonden Stuk in De Zaanstreek]
[5 mei 1879 Brief van Multatuli aan J.H. de Haas]
Overzicht van de in 1879 door Multatuli gehouden voordrachten
[4 maart 1878
Verslag voordracht Middelburg in de Middelburgsche Crt.]
4 maart 1878
Verslag van de voordracht van Multatuli te Middelburg van 1 maart in de Middelburgsche Courant, no. 53. (M.M.) Fragmenten.
Zie voor het vervolg bij 5 maart.
Feuilleton.
Een avond met Multatuli.
‘Ik zou uwe komst,’ - zoo sprak de schrijver dezer regelen den auteur van ‘Max Havelaar’ toe, eenige oogenblikken nadat deze gisteren avond zijne voordracht voor het Middelburgsche publiek geëindigd had, - ‘ik zou uwe komst als eene ramp voor mij beschouwen, indien ik mij verplicht achtte van uwe rede een eenigszins nauwkeurig verslag te geven.’
- ‘Hoe dat?’ vroeg de aangesprokene.
- ‘Omdat ik daar geen kans toe zou zien’, luidde het antwoord.
- ‘Inderdaad, ik begrijp dat dit een zeer moeilijk werk moet wezen’, hernam Multatuli.
- ‘Het eenige waar ik mij aan zou durven wagen,’ - ging de ander voort, - ‘zou zijn te beproeven den indruk te schetsen, dien uwe voordracht op mij gemaakt heeft.’
- ‘Maar dat is immers beter dan de letterlijke opteekening mijner woorden’, klonk het, met grooter levendigheid dan hij tot dusverre aan ons gesprek had bijgezet. ‘Een woordelijk verslag is niet nauwkeurig, evenmin als stenographie. Zij geven, altijd nog onvolledig, slechts het dorre geraamte weder. Van den indruk van het gesproken woord is daarin niets te vinden.’
- ‘Alleen,’ waagde ik nog op te merken, ‘is een dergelijke indruk geheel subjectief. Om zijne juistheid te beoordeelen, bezit men voor zichzelf geen enkelen maatstaf.’
- ‘Volkomen waar. Maar honderdmaal liever nog een subjectieve indruk, zelfs onjuist, maar met getrouwheid weergegeven, dan een deurwaarders-verbaal. Uw subjectieve indruk is althans eene werkelijkheid. Uw verslag zou op zijn hoogst eene kleurlooze schaduw kunnen zijn, waaruit niemand tot de gestalte van het oorspronkelijke beeld zou kunnen besluiten.’
Met deze woorden in het geheugen ga ik beproeven den indruk te schetsen, dien Multatuli's rede niet alleen, maar zijn geheele persoonlijkheid op mij gemaakt heeft, gedurende de uren welke ik het voorrecht genoten heb in zijn gezelschap door te brengen.
Is Multatuli een welsprekend man? Ik geloof dat hij het is en hij bij ieder den indruk daarvan teweeg zou brengen, indien hij dit noodig achtte en zijn lichamelijke krachten het hem veroorloofden. (....)
Een ‘zoeker der waarheid’, dat is hij zichtbaar. Dien indruk ontvangt men, zelfs uit de gebreken zijner uiterlijke voordracht. Soms spreekt hij langzaam, zijne woorden zoekend en wegend; dan staat de gedachte, die hij uitspreken wil, hem zeker duidelijk voor den geest, doch is hij nog aan 't opsporen der juiste woorden om aan deze voorstelling uitdrukking te geven. Soms ook spreekt hij, weder langzaam, maar met bijzonderen nadruk op ieder afgemeten uitgesproken woord; dan is èn gedachte èn uitdrukking hem duidelijk, maar wil hij den zin van elke lettergreep aan zijne toehoorders als ‘inboren’, zooals Max Havelaar reeds in zijn toespraak tot de Lebaksche Hoofden deed. Een ander maal stroomen de woorden in wilde vlucht, als met horten en stooten, onverstaanbaar dikwijls, van zijne lippen; dan overstelpt hem de overvloed zijner gedachten en eene enkele uitdrukking, die somtijds, zonder blijkbare reden, plotseling met kracht uitgestooten wordt, verraadt dat de stroom der gedachten te ontstuimig vloeit om het zintuig der spraak volkomen in bedwang te hebben. Somtijds is iedere volzin kort en bevat een afgerond oordeel op zichzelf. Dan weder zijn de zinnen lang, eindeloos lang; telkens brengt een tusschenzin bij een uitgesproken gedachte eene neven-gedachte, bij een scherp teekenend oordeel een ander oordeel aan, dat er de beteekenis van verzwakt of wijzigt. De denker valt zichzelf in de rede, komt op den gang zijner denkbeelden terug, slaat een nevenpad in, dwaalt rond op allerlei bijwegen, doch vindt tenslotte altijd weder, met bewonderenswaardige juistheid en gevatheid, den draad terug op de plek waar hij hem, met of zonder opzet, vallen liet.
Dit alles levert een tafereel van zeldzame belangwekkendheid op voor ieder, die het voorrecht heeft dicht genoeg in des redenaars nabijheid te zitten om al de bewegingen zijner voordracht te kunnen volgen. Ik duidde reeds aan dat lichaamszwakte hem belet, op ieder zijner toehoorders den indruk van een welsprekend man te maken. Maar voor wien dat bezwaar niet hinderlijk werkt, is het eene studie, waartoe de gelegenheid zich slechts zeer zelden aanbiedt en waarvan de belangrijkheid niet licht te overschatten is, getuige te zijn van deze wording, ontwikkeling en beweging der gedachten in eene ziel, die zoovele vraagstukken aanhoudend opwerpt en beroert als die van Multatuli.
Zijn al deze bewegingen en vertooningen volkomen natuurlijk en ongedwongen, of loopt er soms, bewust of onbewust, wat komediespel onder? Men beleedigt Multatuli niet door die vraag. Alle bewegelijke, demonstratieve naturen zijn min of meer komediant. De oude Pitt [1.] Pitt: William Pitt (1759-1806), brits staatsman, bestrijder v.d. hervorming van het koloniaal bestuur. was het, en Fox [2.] Fox: Charles James Fox (1749-1806), brits staatsman, behorend tot de liberale vleugel der Whigs., en André Chénier [3.] Chénier: André Chénier (1762-1794), frans revolutionair dichter, slachtoffer van de terreur., en Napoleon I, en Ferdinand Lassalle [4.] Lassalle: Ferdinand Lassalle (1825-1864), duits socialistisch schrijver. was het in zoo hooge mate, dat niet te zeggen viel waar bij hem de komediant ophield en de natuurmensch zijne rechten hernam. Misschien zoekt Multatuli dus ook somtijds het theatraal effect. Doch men kan zich daarmede licht vergissen. Bij sterk prikkelbare naturen als de zijne, is het moeilijk de lijn te trekken. Een voorbeeld strekke tot opheldering.
In zijne voordracht van gisteren was een oogenblik sprake van eene ‘apenkolonie te Buitenzorg’, de residentie van den gouverneur-generaal van Indië. Het publiek meende eene toespeling te verstaan en lachte. ‘Lach niet te spoedig, - zeide Multatuli, - want het zal u straks blijken dat een apenkolonie op Java zoo geheel onmogelijk niet is’. Men lachte nog harder: de toespeling scheen nog duidelijker. Nu riep hij, met heftigheid het hoofd schuddend, als met woede: ‘Neen, neen, neen, ik ben niet sarcastisch!’ Maar men bleef lachen.
Op dat oogenblik kon men aan komediespel denken. Maar toen, een oogenblik later, de gang van zijn betoog hem noopte om uit te leggen, dat er bij het bekende Banjoe-Biroe (blauw water) nabij Pasaroean, inderdaad apen gevonden worden, in wier bestaan sommige reizigers beweren sporen te hebben ontdekt van een gemeenschapsleven, - toen bleek dat hij werkelijk met zijn geweldig hoofdschudden en zijn heftigen uitroep slechts gehoor gegeven had aan de natuurlijke prikkelbaarheid van den redenaar, die, met zijne toehoorder in aanhoudende wisselwerking van denkbeelden willende zijn, die wisselwerking plotseling verstoord ziet door een misverstand dat hij geen kans ziet op te heffen en dat, door de oogenblikkelijke botheid van zijn publiek, voortduurt.
Multatuli sprak, - om ook een woord te wijden aan het onderwerp zijner rede, - over poëzie. Deze zelfde stof had hij te Amsterdam reeds behandeld, natuurlijk niet in dezelfde bewoordingen, want geheel zijne rede was een improvisatie, slechts door eenige aanteekeningen op eene strook papier binnen de grenzen eener in gedachten vooraf ontworpen schets gehouden. De eenige rechtstreeksche voorbereiding, welke voor hem onmisbaar is, is een uur van volstrekte afzondering en stilte, alvorens op te treden, om zijne gedachten te verzamelen en onder bedwang te krijgen. Door omstandigheden, voor welke hij niemand de schuld gaf, werd dit laatste uur hem gisteren avond bijna geheel bedorven. Vandaar misschien de meer dan gewone onrustigheid en opwin-ding, welke in 't begin van zijn optreden merkbaar waren. (....) (Wordt vervolgd.)
P. [5.] P: Hendrik Lodewijk Frederik Pisuisse (1840-1907), was in 1874 hoofdredacteur van de Middelburgsche Courant geworden; bewonderaar van Multatuli.