Volledige Werken. Deel 14. Brieven en dokumenten uit de jaren 1870-1871
[1 januari 1870 Edu wordt zestien jaar]
[januari 1870 Brief van De Vletter aan Multatuli]
[6 januari 1870 Artikel van A. Buijs in Asmodée]
[8 januari 1870 Ideeën van Quintillianus in De Dageraad]
[13 januari 1870 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[13 januari 1870 Artikel in de Soerabaya Courant]
[januari 1870 Brief van De Vletter aan Multatuli]
[20 januari 1870 Bijdrage van Jhr. F.A. Hartsen in Asmodée]
[28 januari 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]
[28 januari 1870 Brief van Edu aan Stéphanie]
[31 januari 1870 Causerie XVII, eerste deel, in De Locomotief]
[2 februari 1870 Causerie XVII, tweede deel]
[2 februari 1870 Rekest voor J. de Vletter]
[4 februari 1870 Causerie XVII, derde deel, in De Locomotief]
[7 februari 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]
[13 februari 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]
[14 februari 1870 Brief van Multatuli aan Boelen]
[15 februari 1870 Causerie XVIII in De Locomotief]
[17 februari 1870 Artikel van A. Buijs in Asmodée]
[25 februari 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]
[2 maart 1870 Multatuli wordt vijftig jaar]
[maart 1870 Brief van De Vletter aan Multatuli]
[18 maart 1870 Brief van Tine aan Stéphanie]
[24 maart 1870 Multatuli schrijft aan De Vletter]
[26 maart 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[Bijlage Vier artikelen van Sentot in het Stuiversblad]
[31 maart 1870 Bijdrage van Jhr. F.A. Hartsen in Asmodée]
[1 april 1870 Brief van De Vletter aan Multatuli]
[1 april 1870 Kwitantie van Baron van Plettenberg]
[april 1870 Multatuli vertrekt naar Duitsland]
[12 april 1870 Bijdrage van Roorda van Eysinga in De Locomotief]
[Bijlage Mededelingen over Multatuli's verblijf in Mainz]
[23 april 1870 Brief van A. van der Ghinst aan Multatuli]
[25 april 1870 Brief van A. van der Ghinst aan Multatuli]
[26 april 1870 Brief van Multatuli aan Straatman]
[4 mei 1870 Brief van Schadd aan Straatman]
[5 mei 1870 Bijdrage van Multatuli in Het Noorden]
[12 mei 1870 Tweede bijdrage van Multatuli in Het Noorden]
[13 mei 1870 J.C.P. Hamminck Schepel overlijdt]
[15 mei 1870 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]
[19 mei 1870 Derde bijdrage in Het Noorden]
[21 mei 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[26 mei 1870 Vierde bijdrage in Het Noorden]
[27 mei 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[27 mei 1870 Ottilie Katzenstein-Coss overlijdt]
[28 mei 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[29 mei 1870 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]
[29 mei 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[30 mei 1870 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]
[mei 1870 Tine, Edu en Nonni verlaten Den Haag]
[Bijlage Mededelingen van A. Douwes Dekker-Post v. L.]
[1 juni 1870 Nonni wordt dertien jaar]
[1 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[2 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[2 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]
[2 juni 1870 Vijfde bijdrage in Het Noorden]
[juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[5 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[5 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]
[5 juni 1870 Brief van A. van der Ghinst aan Multatuli]
[6 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[6 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[7 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[8 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]
[8 juni 1870 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]
[9 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]
[9 juni 1870 Brief van Multatuli aan Tersteeg]
[9 juni 1870 Zesde bijdrage in Het Noorden]
[11 juni 1870 Brief van Multatuli aan Mimi]
[12 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[14 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[juni 1870 Mededelingen van Mimi]
[16 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[16 juni 1870 Zevende bijdrage in Het Noorden]
[18 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[23 juni 1870 Achtste bijdrage in Het Noorden]
[25 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[27 juni 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 juli 1870 Divagatiën I in Nederland]
[1 juli 1870 Negende bijdrage in Het Noorden]
[8 juli 1870 Tiende bijdrage in Het Noorden]
[9 juli 1870 Huwelijk van Sietske Abrahamsz]
[11 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[14 juli 1870 Artikel van Jhr. Hartsen in Asmodée]
[15 juli 1870 Elfde bijdrage in Het Noorden]
[16 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[18 juli 1870 Afkondiging pauselijke onfeilbaarheid]
[19 juli 1870 Oorlogsverklaring Frankrijk-Pruisen]
[Bijlage Mededelingen van Mimi over Mainz]
[21 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[21 juli 1870 Multatuli schrijft Idee 738]
[22 juli 1870 Twaalfde bijdrage in Het Noorden]
[22 juli 1870 Multatuli en Mimi naar Gustavsburg]
[23 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[24 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[25 juli 1870 Brief van Tine aan Potgieter]
[26 juli 1870 Multatuli schrijft Idee 747]
[28 juli 1870 Bijdrage van Multatuli in De Locomotief]
[29 juli 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[29 juli 1870 Laatste bijdrage in Het Noorden]
[30 juli 1870 Artikel van Huisman in De Dageraad]
[31 juli 1870 Brief van Potgieter aan Van Vloten]
[1 augustus 1870 Multatuli schrijft Idee 756]
[1 augustus 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 augustus 1870 Divagatiën II in Nederland]
[2 augustus 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[5 augustus 1870 Bericht in Opregte Haarlemsche Courant]
[17 augustus 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[17 augustus 1870 Eerste helft Ideën I verschijnt]
[Bijlage Reklame voor Multatuli's werken]
[19 augustus 1870 Mededeling van Mimi inzake honorarium]
[Bijlage Aantekeningen van Mimi]
[1 september 1870 Divagatiën III in Nederland]
[1 september 1870 Brief van Tine aan Potgieter]
[2 september 1870 Het Franse Rijnleger capituleert]
[4 september 1870 Napoleon III afgezet]
[Bijlage Mededelingen van Mimi over Gustavsburg]
[17 september 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[17 september 1870 Eerste aflevering Ideën III verschijnt]
[20 september 1870 Tine int honderd francs]
[20 september 1870 Brief van Tine aan Potgieter]
[22 september 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[29 september 1870 Brief van J. van Gennep aan Van der Hoeven]
[3 oktober 1870 Multatuli schrijft voetnoot bij Idee 738]
[4 oktober 1870 Ingezonden stuk van J. van Gennep]
[5 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi over Multatuli's reactie]
[6 oktober 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[7 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi over Gustavsburg]
[12 oktober 1870 Artikel in de Sneeker Courant]
[14 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[14 oktober 1870 Brief van J. van Gennep aan Van der Hoeven]
[15 oktober 1870 Oproep in De Werkman]
[18 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[18 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[19 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[19 oktober 1870 Artikel in de Sneeker Courant]
[20 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[20 oktober 1870 Brief van J. van Gennep aan Van der Hoeven]
[21 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi]
[21 oktober 1870 Brief van Tine aan Potgieter]
[21 oktober 1870 Brief van Kallenberg vd Bosch aan Potgieter]
[22 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]
[oktober 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[23 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]
[24 oktober 1870 Bijdrage van Multatuli in De Locomotief]
[24 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[25 oktober 1870 Telegram van Bokma]
[25 oktober 1870 Brief van J. van Gennep aan Van der Hoeven]
[25 oktober 1870 Brief van Des Amorie vd Hoeven aan Multatuli]
[25 oktober 1870 Brief van J. van Gennep aan Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi]
[27 oktober 1870 Het franse Moezelleger capituleert]
[29 oktober 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[29 oktober 1870 Mededelingen in De Werkman]
[30 oktober 1870 Bericht in het Handelsblad]
[1 november 1870 Multatuli en Mimi vestigen zich in Wiesbaden]
[2 november 1870 Tine int honderd francs]
[3 november 1870 Brief van J. van Gennep aan Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi]
[november 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[5 november 1870 Bericht en artikel in De Werkman]
[9 november 1870 Multatuli voltooit Nog-eens Vrye Arbeid]
[10 november 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[10 november 1870 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[10 november 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]
[10 november 1870 Brief van A.L. van Plettenberg aan Waltman]
[12 november 1870 Kwitantie van Plet]
[12 november 1870 Artikel in De Werkman]
[13 november 1870 Oproep in de N.R.C.]
[14 november 1870 Brief van J. van Gennep aan Multatuli]
[19 november 1870 Multatuli schrijft Van Gennep]
[19 november 1870 Brief van W. van Lennep aan Multatuli]
[19 november 1870 Berichten in De Werkman]
[19 november 1870 Artikel in de Zaanlandsche Courant]
[19 november 1870 Ingezonden Stuk in de Java-Bode]
[20 november 1870 Kritiek in Onze Tolk]
[23 november 1870 De tweede aflevering van Ideën III verschijnt]
[25 november 1870 Brief van J. van Gennep aan Multatuli]
[26 november 1870 Bericht en Ingezonden Stukken in Zaanl. Crt.]
[26 november 1870 Artikel van Sentot in De Dageraad]
[27 november 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]
[28 november 1870 Aantekeningen van Multatuli]
[29 november 1870 Bericht in Het Vaderland]
[30 november 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[30 november 1870 Eerste helft Ideën II herdrukt]
[1 december 1870 Artikel in Asmodée]
[2 december 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[4 december 1870 Brief van Multatuli aan De Geyter]
[6 december 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[7 december 1870 Brief van Huisman aan Multatuli]
[Bijlage Mededelingen van Mimi]
[7 december 1870 Tweede helft Ideën II herdrukt]
[7 december 1870 Circulaire van G.L. Funke]
[Bijlage Bestellijstje van G.L. Funke]
[8 december 1870 Bijdrage van Jhr. Hartsen in Asmodée]
[8 december 1870 Artikel van Buijs in Asmodée]
[12 december 1870 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[Bijlage Mededelingen van Mimi over Specialiteiten]
[12 december 1870 Ingezonden Stuk in de Arnhemsche Courant]
[13 december 1870 Ingezonden Stuk van J. van Vloten]
[15 december 1870 Wissel op naam van Multatuli]
[15 december 1870 Bericht in het Handelsblad]
[Bijlage Mededelingen van Mimi]
[december 1870 Aanbiedingsbericht van K.H. Schadd]
[16 december 1870 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[18 december 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[18 december 1870 Concept mededeling van Tine]
[19 december 1870 Concept ingezonden Stuk]
[20 december 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[20 december 1870 Bericht over geveild auteursrecht]
[21 december 1870 Bericht uit Sneek aan N.R.C.]
[22 december 1870 Brief van Multatuli aan Roorda van Eysinga]
[22 december 1870 Kwitantie van Plet]
[23 december 1870 Tine int honderd francs]
[23 december 1870 Brief van Tine aan Potgieter]
[24 december 1870 Nog-eens Vrye Arbeid verschijnt]
[24 december 1870 Ingezonden Stuk in Leidsch Dagblad]
[25 december 1870 Multatuli schrijft Wertheim]
[26 december 1870 Brief van Multatuli aan Huisman]
[27 december 1870 Telegram van Wertheim aan Multatuli]
[27 december 1870 Brief van Stieltjes aan Multatuli]
[27 december 1870 Brief van Wertheim aan Quack]
[29 december 1870 Brief van Wertheim aan Multatuli]
[december 1870 Notitie in Uilenspiegel]
[31 december 1870 Aantekeningen in het Memoriaal]
[31 december 1870 Brief van Multatuli aan Bokma]
[31 december 1870 Brief van Roorda van Eysinga aan Multatuli]
[1 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 januari 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[2 januari 1871 Brief van Multatuli aan redactie van Onze Eeuw]
[2 januari 1871 Brief van Multatuli aan Wertheim]
[2 januari 1871 Ingezonden Stuk van Oud-Officier]
[3 januari 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]
[6 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[6 januari 1871 Beoordeling van Nog-eens Vrye Arbeid]
[6 januari 1871 Ingezonden Stuk in De Locomotief]
[8 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[9 januari 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]
[9 januari 1871 Brief van Wertheim aan Multatuli]
[10 januari 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]
[11 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 januari 1871 Artikel van RvE in de Sneeker Courant]
[12 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[12 januari 1871 Brief van Multatuli aan Bokma]
[12 januari 1871 Brief van Multatuli aan Tiedeman]
[13 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[13 januari 1871 Brief van Multatuli aan Jhr. van Sypenstein]
[13 januari 1871 Brief van Multatuli aan Baron van Plettenberg]
[15 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[15 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[januari 1871 Ingezonden Stuk van Huisman]
[15 januari 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]
[17 januari 1871 Artikel in De Locomotief]
[18 januari 1871 Artikel van RvE in de Sneeker Courant]
[18 januari 1871 Proclamatie van het keizerrijk Duitsland]
[19 januari 1871 Brief van Multatuli aan Potgieter]
[19 januari 1871 Bericht in Het Vaderland]
[20 januari 1871 Artikel van Multatuli in Het Noorden]
[20 januari 1871 Max Havelaar derde druk verschijnt]
[21 januari 1871 Frans gedicht van Multatuli]
[21 januari 1871 Ingezonden Stuk in Het Vaderland]
[21 januari 1871 Artikel in Het Vaderland]
[21 januari 1871 Beoordeling in de Sneeker Courant]
[21 januari 1871 J.J. Rochussen overlijdt]
[22 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[22 januari 1871 Bericht in het Algemeen Handelsblad]
[22 januari 1871 Bericht in de N.R.C.]
[22 januari 1871 Artikel in de N.R.C.]
[25 januari 1871 Kwitantie van Plet]
[25 januari 1871 Briefkaart van Wolters aan d'Ablaing]
[25 januari 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]
[27 januari 1871 Brief van Multatuli aan Keller]
[28 januari 1871 Artikel in De Werkman]
[28 januari 1871 Ingezonden Stuk in De Toekomst]
[29 januari 1871 Brief van Kern e.a. aan Multatuli]
[30 januari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[31 januari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[31 januari 1871 Eerste artikel in het Dagblad]
[1 februari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[1 februari 1871 Bericht inzake de Multatuli-Commissie]
[1 februari 1871 Tweede artikel in het Dagblad]
[1 februari 1871 Ingezonden Stuk in De Toekomst]
[1 februari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[2 februari 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]
[2 februari 1871 Derde artikel in het Dagblad]
[3 februari 1871 Brief van Tine aan Potgieter]
[3 februari 1871 Vierde artikel in het Dagblad]
[4 februari 1871 Ingezonden Stuk in De Toekomst]
[4 februari 1871 Advertentie van de Multatuli-Commissie]
[9 februari 1871 Brief van Potgieter aan Van Vloten]
[10 februari 1871 Advertentie van Huisman in Handelsblad]
[11 februari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 februari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[12 februari 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[12 februari 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[13 februari 1871 Artikel in de Java-Bode]
[14 februari 1871 Artikel in de Java-Bode]
[14 februari 1871 Artikel in het Nieuw Bataviaasch Handelsblad]
[15 februari 1871 Artikel in het Nieuw Bataviaasch Handelsblad]
[februari 1871 Beoordeling in Onze Eeuw]
[27 februari 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[2 maart 1871 Artikel in de Java-Bode]
[3 maart 1871 Artikel in de Java-Bode]
[7 maart 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[13 maart 1871 Artikel in het Studenten Weekblad]
[13 maart 1871 Recensie opvoering Max Havelaar]
[maart 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[Bijlage Notities voor Specialiteiten]
[17 maart 1871 Advertentie inzake opvoering Max Havelaar]
[18 maart 1871 Revolutionair verzet in Parijs]
[19 maart 1871 Recensie opvoering Max Havelaar]
[20 maart 1871 Bericht opvoering Max Havelaar]
[21 maart 1871 Artikel over Rochussen in de Java-Bode]
[23 maart 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[23 maart 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[23 maart 1871 Ingezonden Stuk in de Java-Bode]
[26 maart 1871 Multatuli over de Commune]
[26 maart 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[27 maart 1871 Artikel in het Studenten Weekblad]
[31 maart 1871 Artikel van Roorda in De Locomotief]
[1 april 1871 Ingezonden Stuk in de N.R.C.]
[2 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[3 april 1871 Artikel in het Studenten Weekblad]
[10 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[12 april 1871 Brief van Multatuli aan het Studenten Weekblad]
[12 april 1871 Multatuli over Frankrijk]
[15 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[17 april 1871 Repliek van Multatuli in het Studenten Weekblad]
[20 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[21 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[22 april 1871 Kwitantie van Plet]
[24 april 1871 Dupliek in het Studenten Weekblad]
[25 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[28 april 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[28 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[28 april 1871 Artikel van Roorda in De Locomotief]
[29 april 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[30 april 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[30 april 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[3 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[3 mei 1871 Brief van Faber aan Multatuli]
[8 mei 1871 Ingezonden Stuk in De Locomotief]
[10 mei 1871 Vrede van Frankfurt am Main]
[10 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[11 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[11 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 mei 1871 Concept van brieven aan Van Plettenberg]
[11 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Plettenberg]
[12 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[16 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[17 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[17 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Plettenberg]
[18 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Helden]
[18 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[20 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[21 mei 1871 Tine int honderd francs]
[23 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van Plettenberg]
[23 mei 1871 Contract inzake Specialiteiten]
[24 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[24 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[25 mei 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[27 mei 1871 Brief van Waltman aan Van der Ghinst]
[27 mei 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]
[28 mei 1871 Einde van de Commune van Parijs]
[30 mei 1871 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]
[30 mei 1871 Specialiteiten verschijnt]
[4 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[5 juni 1871 Brief van Multatuli aan Van der Ghinst]
[8 juni 1871 Drie artikelen in Asmodée]
[10 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[11 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[12 juni 1871 Brief van Multatuli aan Huisman]
[14 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[19 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[22 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[23 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[24 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[26 juni 1871 Artikel in De Locomotief]
[27 juni 1871 Aantekeningen in het Memoriaal]
[27 juni 1871 Artikel in De Locomotief]
[3 juli 1871 Artikel in Nieuw Bataviaasch Handelsblad]
[juli 1871 Multatuli voltooit Ideën III]
[19 juli 1871 Rekening-courant met Waltman]
[24 juli 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[25 juli 1871 Multatuli int de opbrengst van het auteursrecht]
[15 augustus 1871 Laatste aflevering Ideën III verschijnt]
[16 augustus 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[20 augustus 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[23 augustus 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[26 augustus 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[5 september 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[16 september 1871 Brief van Roorda v Eysinga aan Multatuli]
[24 september 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[29 september 1871 Ideën III compleet]
[15 oktober 1871 Artikel in Caecilia]
[27 oktober 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]
[3 november 1871 Minnebrieven vijfde oplaag verschijnt]
[3 november 1871 Brief van Tine aan Stéphanie]
[10 november 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[15 november 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[18 november 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[23 november 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[24 november 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[29 november 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[30 november 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]
[3 december 1871 Brief van Wintgens aan Multatuli]
[5 december 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]
[5 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[6 december 1871 Aanbiedingscirculaire Max Havelaar]
[7 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[10 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[13 december 1871 Aantekening van Potgieter]
[14 december 1871 Brief van de firma Enschedé aan Multatuli]
[15 december 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]
[15 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[16 december 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]
[16 december 1871 Brief van Tine aan Potgieter]
[16 december 1871 Brief van Tine aan Stéphanie]
[17 december 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]
[18 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[18 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[21 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[21 december 1871 Brief van Multatuli aan Roorda v Eysinga]
[23 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[24 december 1871 Brief van Wintgens aan Multatuli]
[28 december 1871 Brief van Multatuli aan Funke]
[29 december 1871 Eerste stuk van Millioenen-studiën verschijnt]
[30 december 1871 Brief van Funke aan Multatuli]
[31 december 1871 Brief van Multatuli aan Wintgens]
[14 oktober 1870
Brief van Multatuli aan Huisman]
14 oktober 1870
Brief van Multatuli aan H.H. Huisman. Twee dubbele velletjes postpapier, tot het midden van blz. 8 beschreven. (U.B. Leiden; fotokopie M.M.)
De laatste zin staat bovenaan op blz. 1 op de kop.
In deze brief is driemaal een alinea met grote halen doorgestreept, kennelijk door Multatuli zelf. De desbetreffende tekst, die goed leesbaar is gebleven, wordt in het onderstaande afgedrukt tussen haakjes.
dien schipperaar in Delft: Dr. Hartogh Heyst van Zouteveen; zie het artikel van Huisman in De Dageraad, 30 juli 1870.
uit de Ryp: nl. een artikel van J. v.d. Vliet vóor het modernisme, eveneens in De Dageraad, 30 juli 1870.
Zaalbergery: het modernisme van de haagse predikant J.C. Zaalberg (geb. 1828). Tegen hem schreef Multatuli Idee 453-454; zie V.W. III, blz. 183-223.
Mainz 14 October 1870
Beste Huisman! Met aandoening ontving ik uwen brief van eergisteren, die zoo hartelyk en treurig is. Ook ik heb het zeer moeielyk, en telkens herinner ik my (hoe mal ook) den uitroep van Julianus: Christus verwint.
't Wordt minder mal als men 't woord Chr. verandert in: ‘de kliek die zich over Christus pratende, heeft meester gemaakt van eene wereld die met Chr. niets te maken heeft.’ Nu, die clique is de baas en wie zich daartegen verzet, heeft het moeielyk.
Julianus kon nog van geluk spreken. Hy stierf maar. In leven blyven met een tobben als t uwe en 't myne, is erger!-
Dat gy in zoo langen tyd niets van my hoordet, kon U een bewys geweest zyn, dat het my slecht ging. Indien ik my had kunnen roeren, zoudt gy 't geweten - en ondervonden hebben.
Welnu, voor 6, 7 maanden dacht ik, hoopte ik, dat dit het geval wezen zou. In stede daarvan, is my alles allertreurigst tegen geloopen. Myne vrouw en kinderen hebben uit nood den Haag moeten verlaten, en ik zwierf rond, zeer dikwyls hongerend. Sedert eenigen tyd weet ik nooit twee dagen vooruit, hoe ik in 't leven blyf.
Een zeer zonderlinge zamenloop van omstandigheden (de oorlog komt er ook by) is daarvan de oorzaak, zóó zonderling dat ik 't zelfde regt heb aan een duivel te gelooven, als anderen aan een god. ‘Zie eens hoe schoon de Heer alles ten beste schikt’ zeggen zij. En ik: zie eens hoe 'r een Satan is, die alle plannen doet mislukken.’
Nog eens, voor 6, 7 maanden had ik allen grond hoop te koesteren op herstel, en gy zoudt er in gedeeld hebben. Ja, meermalen stond ik op 't punt u - ik heb u, geloof ik, geschreven: moed te houden. Maar jawel! Ik heb zelden moeielyker tyd beleefd dan de laatste maanden. Ik leed letterlyk honger. En nog!
Als byoorzaken - die echter hoofdzaak werden - Och, alles te vertellen is omogelyk. En waartoe ook?
Genoeg, ik schreef feuilleton in het Noorden en tegelykertyd stukken in Nederland (uitgegeven by Loman, benevens Ideën, by van Helden.
Door eene beschikking van den Satan, waarin ieder verstandig mensch zou moeten beginnen te gelooven, hielden alle die drie bronnen van inkomste, kort na elkander, buiten myn schuld, op! Eerst begon Nederland iets als ruzie. Ik maakte korte metten.
Kort daarna schreef me de redactie van 't Noorden: ‘dat de lezers myne stukken niet begrepen.’ (De eigenlyke oorzaak was, dat ze hunne ruimte wilden houden voor oorlogsberigten. Bovendien had ik eens dien Mr Straatman, een gew. dominé, op z'n vingers getikt over oneerlykheid in z'n Courant. Ze stelen in die bladen als de raven, en zeggen zoo verwaand: ‘Wy’ die onbekende uilen.-
Enfin!
Ik trok my beide die zaken minder aan, daar my myne Ideën bleven. Al kon ik daarmee niet aan alles voldoen, wat op my drukt, ik dacht toch niet aan honger. En, in leven blyvende, zou ik dan wel weer raad schaffen-
Maar zie, daar begint op eens van Helden te haperen.
Sedert een paar maanden kryg ik zelden antwoord, geen proef, - enfin, de zaak schynt in de war.
Een nieuw blyk daarvan vond ik in uwen brief. Gy spreekt namelyk geen woord over 't present-exemplaar der eerste zes vellen myner Ideën, bundel iii. v Helden schreef my: dat hy de door my opgegevene geschenk-exemplaren verzonden had. In myne opgave had ik achter uwen naam gezet: adres vragen by den heer Gunst.-
(Voor ge nu by v. H. informeert, vraag eerst aan Gunst, of men 't niet by hem heeft bezorgd?)
Ik moet vreezen dat by v. H. alles in de war is. t Is zyn belang zoo goed als 't myne, dat de Ideën voortgang hebben, en ik hoor niets van de tweede aflevering (ook 6 vel) die lang gereed had kunnen zyn.
Sedert twee maanden doe ik niets dan tobben en wurmen. Myne oogen zyn slecht want voortdurend verdriet maakt zenuwachtig, en dat werkt by my op 't gezigt. Over 't geheel ben ik zeer uitgeput. - Ja, die Rotterd. Ct heb ik ontvangen. De meening van den heer v. Gennep moge goed zyn, hy schynt echter niet intezien dat Nederland my smoren wil. Het baat niets!-
Over 't geheel baat schryven en redeneren niet. Dit is ook toepasselyk op uw stuk tegen dien schipperaar in Delft. Erf een paar ton, dan zal Uwe party winnen. Zoolang ge arm blyft, is 't vergeefsche moeite. Uw stuk tegen dien Mr H.H. v Z. is zeer goed geschreven. Zoodra uwe inzigten (en de mynen) zegevieren, en men dat tusschen-door zeilen zal veroordeelen als lafhartigheid, zullen er welvarende dieven gevonden worden, die u op-zy dringen met den uitroep: ‘dat heb ik altyd gezegd!’ De heele hollandsche litteratuur steelt van my, en my zelf ignoreert men, alsof ik er nooit geweest was.
Nu dat ware niets, als maar niet zulke ervaringen als nu met v. Helden, my zoo knakten in 't materiële. Ik kan my niet bewegen. Nu, byv. zou ik naar Holland moeten om te zien waaraan 't hapert, en ik heb 't geld niet voor de reis. 't Is een wonder dat ik dezen frankeren kan, en een blaadje papier heb. Eergister was dat niet het geval, en spoedig is dat weder zoo.
En, wat het ergste is, myne vrouw en kinderen zyn my door armoed weêr ontrukt. Nu misschien voor altoos.
Drie malen heb ik 't weten klaar te krygen, hen weêr te krygen, nu heb ik daarop geen uitzigt meer.
De mededeeling hoe men 't altyd heeft aangelegd hen van my te verwyderen, zou my te ver voeren. Er is altyd gezorgd voor reiskosten om van my weg te gaan, nooit voor middelen om by my te blyven. En daar ginds in Italie laat men hen ook aan hun lot over. Maar ze lyden liever dáár gebrek dan in Holland. t Is er warm.-
Ik zou kans zien alles te overwinnen indien ik leven kon. Dat heet: leven zonder angst voor den volgenden dag, zonder direct gebrek. Welnu, dát is my na de verwarring die er schynt te heerschen in de zaken van van Helden, onmogelyk. En ik kan my niet bewegen om een anderen uitgever te zoeken.
Nu zwyg ik nog van de moeite om in zoo'n toestand Ideën te schryven. Ik heb niets in t gemoed dan bitterheid, en er kan dus ook niets anders uitkomen.
Zoo'n welvarende meêprater als die H.H. v Z. moest het eens ondervinden! Zoo'n man weet eigenlyk niet wat het leven is. Het doet my zeer, dat zulke luî... tot de vryzinnigen behooren. Ik zag hen liever in de kerk.-
(Ik verzoek U, na informatie by Gunst, by v. Helden uwe 6 vellen te reclameren. Zeg daar dat ik U daartoe magtig, en geef uw adres op voor 't vervolg. Zoo gy (helaas!) over een postzegel kunt beschikken, deel my den uitslag mede. Ik verzeker U, dat ik meestal zoo totaal arm ben, dat ik geen ongefrankeerde brief zou kunnen betalen.)
Ik schryf zoo slecht, omdat ik byna niet zien kan van zenuwachtigheid. Dat slaat my altyd op de oogen.-
Voorloopig verzoek ik u by v. Helden geen woord te spreken dan over die present-vellen. Misschien zou ik later u vragen eene commissie voor my te doen, maar nu nog geen woord, s.v.p.
Dat stuk in den Dageraad uit de Ryp is weer zeer komiek. De menschen verstaan zoo min wat zy zeggen, als wat 'n ander zegt.
Verander in de 2e kolom blz 248 een paar verwrongen uitdrukkingen in de ware, dan valt de heele redenering van dien v.d. Vliet in 't water.-
‘Of 't van moed getuigt... het oude materiaal (welks onwaarde men erkent) te blyven behouden (hy zegt: ‘wegwerpen’)? Neen, waarachtig niet, dat getuigt zeer sterk van lafhartigheid, en vooral van eigenbelang!
‘Nieuwe steunpunten zoeken voor wysbegeerte, historie & gevoel?’ Dat doen de modernen juist niet. Ze willen op de oude vooze steunpunten een nieuw gebouwtje oprigten. Daarin steekt juist de valsheid.
‘Volharding en trouw aan hun zaak?’ Volharding in t ontvangen van tractement, ja! Trouw aan hunne positie als bezoldigd persoon. Zóó volhardend en trouw waart gy ook geweest, als ge hadt voortgegaan te blyven leven van de kerk.
‘Ze maken minder Carrière dan de orthodoxen?’ Ik weet niet of dit waar is. In zekere gemeenten wil men modernen. Maar in allen geval, maken ze beter carrière dan gy en de leden van den Dageraad.
‘Men mag (volgens v.d. V.) wel nu en dan iets afkeuren in Zaalbergery, maar niet in de modernen?’ Ei, wat is die modern-zwendelary ánders dan zaalbergery? &c &c &c-
Ik ben er misselyk van. Maar denk niet dat spreken, schryven, redeneren, iets baat. Met geld kan men hen doen gelooven dat o.l.h. Grietje heet. Let wel, met geld.
Niet regtstreeks: door geld.
Geld en bajonetten ('t is hetzelfde, want ook de lamzalige soldatencourage is voor geld te koop) regeren de wereld.-
Zoodra ik weer kans zie te leven zonder my elk uur bezig te houden met de moeite van 't leven zelf, zal ik weer plannen maken. Nu ben ik stoffelyk uitgeput. Die Jezus wist toch niet, wat er in 't leven te koop was, hy met z'n vele woningen in 't huis zyns vaders! Vergelyk dien bluf eens met de duurte van 'n paar bewoonbare kamertjes op aarde! Arme kerel, gy in uw hok! Waart ge maar modern, dan zou 't beter gaan. In stryd met vdVl. geloof ik, dat de moderne zaligheidsprekers tegenwoordig zeer gezocht zyn. Weldra zal 't een geldwinning worden de wonderen wegtecyferen, maar de rest pas te knoeien voor dagelyks gebruik-
Enfin! Ik groet u hartelyk. Ik recommandeer U geen sterkte - daarmee belast zich 't lot zelf wel! Men moet wel staande blyven tot men bezwykt. De Heeren H.H.v Z, en dergelyken, zien 't kalmpjes aan.
Adieu
tàv
Douwes Dekker
Groet den Dageraad.
(Denk er goed aan by V. Helden over niets te spreken dan over die 6 verschenen vellen! Als 't noodig is hem iets anders te zeggen, zal ik 't U nader verzoeken. Ik wil namelyk nog een of twee dagen wachten op antwoord (voor de 20e maal!))
Ik vrees, ik vrees, dat alles by hem in de war is. Het ergste is dat hy niet schryft. Twintig maal moet ik op antw. aandringen.
Na de ondervinding met dat vuile Noorden, is my die staking met v. H. noodlottig.-
En kon ik maar weg van hier! Maar dat is onmogelyk.
Adieu.
Ik weet vaak en o.a. ook op dit oogenblik geen raad. Maar dat is wel meer zoo geweest. En toch schepte ik by 't minste vleugje weer moed.-
Ik bedenk my daar dat het beter is dat gy niet by v. Helden gaat om naar de Ideën te vragen. Meld my alleen of gy ze al of niet ontvangen hebt. Maar vergeet niet aan Gunst te vragen, want aan hem had ik vH. verwezen voor uw adres.
Indien gy ze niet ontvangen hebt kan ik dit aan v. Helden schryven als bydrage tot andere slordigheden en... onwaarheden. (Hy schreef namelyk dat alles volgens myne opgaaf verzonden was)
En als gy nu by hem komt en de Ideën ontvangt, is 't alsof er niets gebeurd is. Vraag er dus niet naar, maar doe my berigt s.v.p. Als ge nu maar zeker zyt dat ze niet by Gunst zyn blyven liggen?
Van wien hadt ge myn adres? van v. Helden?