25 november 1884
Brief van Multatuli aan H.C. Muller. Dubbel velletje briefpapier, geheel beschreven. (M.M.)
Nieder Ingelheim 25 Novr '84
Waarde Muller, Ziehier den brief [1.] brief: waarschijnlijk de brief van 16 november 1884 aan het Internationale Congres te Brussel. dien ik U gister toezei. M'n bedoeling was hem overteschryven, maar daarin heb ik geen lust. Ik had hem dus even goed gister kunnen insluiten.-
Neen, ik heb geen zin in 't behandelen, briefsgewys, van de sociale toestanden. Ik houd niet van debat. Zelden of nooit heb ik daarvan goede vrucht gezien. Met [2.] Met: oorspr. stond er Als ik't. kwaadwilligen is 't boter aan de gal [3.] aan de gal: deze etymologie van Multatuli is hoogstwaarschijnlijk onjuist. ‘Boter aan de galg smeren’ wijst op een bizarre verkwisting. gesmeerd (galg, zeggen de luî) en welwillenden, zy die oprecht naar waarheid streven en geen hatelyk pleizier hebben in 'n woordentournooi, nu, die komen vanzelf terecht. Ik houd D. N [4.] D.N: Domela Nieuwenhuis. voor oprecht en wèl-willend: Dit ben ik ook. En hierom ben ik zeker dat een van ons beiden eenmaal ipso moto [5.] ipso moto: uit eigen beweging (lat.) tot den anderen zegt: je hebt gelyk. Toch zou daartoe noodig zyn dat D.N. precies wist wat m'n meening was. 't Is moeielyk dit uitteleggen. de [6.] de: oorspr. voorafgegaan door Als. bitterheid van m'n stemming staat de juistheid myner uitdrukkingen in den weg. Voor 't oogenblik kan ik alleen zeggen dat socialismus, voor zoover ik daaraan 'n bepaalde beteekenis kan toekennen, want, zooals de meeste ismen, is't 'n vaag begrip, althans ik ben niet zeker van den zin dien ik aan't woord moet hechten - nu, ik ben géén Socialist! Vriendelyk dank voor gelykstelling met iedereen, in moreelen en intellectueelen zin. En wat gemeenschap van goederen aangaat, waar ieder evenveel bezit, heeft niemand wat. Een lotery met louter pryzen kan niet bestaan. De ‘aard der dingen’ (Jehovah) kan niet meer leveren dan ze heeft, &c-
Maar ik heb sympathie voor 't streven der socialisten, voorzoover ze oprecht verbetering bejagen. (Zeker zyn er ook onder die luî de noodige Tartuffes! Dat vuil is overal.)-
Ik zeide U reeds dat m'n standpunt (welks genesis heel duidelyk te verklaren wezen zou) geheel anders is dan 't uwe en dat van D.N. Hoe zal ik dat uitleggen zonder lange verhandeling? Een parabel, alzoo, al claudiceert [7.] claudiceren: mank gaan (naar het lat.) ze. De vraag is of ze mank gaat in 't kardinale? Op zeker vaartuig bestond de état-major [8.] état major: officiersstaf (fr.) uit... min achtbare lieden. (‘Verrotting in den Staat’ zei ik. Thorbecke noemde 't ‘Contagium [9.] Contagium: besmetting (lat.) in de politieke atmosfeer’. We willen 't verschil deelen, en zeggen dat in den Haag 'n gemeen troepje op't kussen zit.)
Dat troepje hooggeplaatsten alzoo behartigde niet het belang van schip en bemanning, maar deed z'n eigen zaakjes.
De équipage werd slecht, ja byna niet gevoed.
Nu zegt N. ‘die menschen moeten beter eten hebben.’
Ik: Wel zeker, als 't kàn (wat de vraag is!) doch in allen geval moet de troep schelmen overboord, die alle verbetering, ook al slaagden wy in't vinden van middelen daartoe, òf: in den weg staan òf: - als ze huns ondanks bereikt ware - ten eigen bate zouden aanwenden. - 2e Parabel. In 'n broodfabriek zyn ratten en mieren - nu ja, ik had de kat willen zyn! Maar m'n ‘geestverwanten’ vonden me daartoe niet goed genoeg.
Je ziet wel dat bitterheid my de uiting belet!
O, ik weet wel dat enkelen niet schuldig zyn aan de zonderlinge opvatting van wat er noodig ware geweest om iets degelyks uitterichten! Maar den zoo noodigen steun van 'n party die den vyand eenig respect kon inboezemen, heb ik niet! En 't ergste is dat die armoed den tegenstanders zoo duidelyk gebleken is. Niet alleen ben ik zwak, maar m'n zwakte is extra muros [10.] extra muros: buiten de muren (lat.) bekend gemaakt. Alle verder pogen van myn kant zou niet alleen onvruchtbaar zyn - zooals 't steeds wàs - maar zelfs belachelyk. De 70-80 heeren die de oproeping deden, en er in berustten dat ze zoo schamel afliep - ‘schamel’ is niet van my. 't Is de kwalificatie die de Midde Courant er aan gaf - hebben veel op hun geweten. Nooit heeft 'n vyand me meer kwaad gedaan!-
Adieu, hartelyk met D.N. gegroet. Vraag hem of hy me niet eens kan komen bezoeken? Dan zal ik goed naar hèm luisteren zooals hy naar my gedaan heeft. Ik stel hem zeer hoog. Groet ook Rouffaer [11.] Rouffaer: zie V.W. XXII, bij 11 april 1883. die 'n beste kerel is. Adio
tt
DD
Zend me dien
ingesloten brief
s.v.p. terug.