12 februari 1875
Brief van Multatuli aan G.L. Funke. Twee enkele velletjes en een dubbel velletje postpapier, tot het midden van blz. 7 beschreven. (M.M.) Bij het woord Vrijdag avend is in andere hand de datum 12 febr. 75 genoteerd. De in potlood geschreven tekst is op een enkele plek onleesbaar; gezien het zinsverband en Multatuli's brief d.d. 11 februari, heeft er misschien iets gestaan over de fase van het lezen vóor die van het spelen.
Vrydag avend
beste funke, Nóg in St Lucas. De heer Haspels kan maar geen woning vinden. Ik zit hier nu al dien tyd van uur tot uur te wachten of ik uit dat logement kan komen. Eerst vanmiddag zei ik aan de post om maar in godsnaam in St Lucas te bezorgen. De postbeambte had me dát (zeer welwillend) al driemaal voorgesteld, en ik antwoordde telkens: ‘neen, want... straks zal ik 'n kamer hebben.’-
Uw aanbod is goed, op deze eene conditie dat Haspels niet vandaag een kamer gevonden en gehuurd heeft. Zeker niet, want dan had ik al 'n briefje gehad. ('t is nu Vrydag avend tien uur.). Wees dus zoo goed spoed met die zaak te maken, behoudens de 1/100 mogelyk-heid dat ik verbonden was door 'n woord van den heer Haspels. Het hem gegeven plein pouvoir was om spoed te maken. Ik zei van middag: ‘Als U, nu by al de moeite nog eerst myn goedkeuring moet komen vragen, wordt het al te lastig. Dus, ga uw gang maar. Ik zal met alles genoegen nemen, als ik er maar rustig zitten kan.-
De lastigheid van 't logementleven is niet te beschryven. En... 'n lamp vragen! En ‘vuur!’ En 't rommelen in 'n koffer! En 't telkens wegsluiten!-
Och, beste kerel, ik heb iets verdrietigs te zeggen (vooral na je hartelyk briefje) over 't verwacht succes van V.S.-
Gek, ik zou graag eens lezen wat ik je schreef? Natuurlyk de waarheid, maar ik weet het niet meer. Zeker dat Haspels als Koning (....) en V. Zuylen als (....) Dit wás zoo. Maar... de Louise is naar-
De heeren Le G. V.Z. & H. bevallen my wat beter zoowel in toon als in hoedanigheid van vakmanschap en opvatting van hun roeping. Ik ben overtuigd dat ze geen winst beöogen met V.S. Welnu, ook die heeren zyn van myn opinie omtrent de leistung van Juffr. K. Ik moet dus vreezen gelyk te hebben, en voelde de verplichting haar dit te zeggen. Ja! Want Haspels vroeg 't my vandaag ernstig. Ik zei wat ik dacht, en vernam toen dat hy en z'n kollega's van myn opinie waren! Daarop zei ik: ja maar nu ik 't geuit heb, moet ik om niet achteraf te handelen, haarzelf óók meedeelen wat m'n opinie is. Na 't vertrek van den heer H. ben ik dus by haar gegaan en zat er zeer meê in. Maar gezegd heb ik 't. Heeft ze 't verkeerd opgenomen, in godsnaam! Ze was by 't afscheid nemen, wat styf, wat anders haar zwak niet is. Ook juffrouw B. (die door 'n toevalligheid in Hanna een redelyk goed effekt doet) heeft volgens myn innige overtuiging geen aanleg voor 't toneel. Ook dit heb ik gezegd.-
Maar nog-eens Jufvr. B. bederft de rol van Hanna niet. Haar (te scherp en weinig leidbaar) stemmetje klinkt goed in de scène met Louise (al die reparti's.) Maar de rol van Louise zelfs wordt nul, zooals M.K. die speelt. H. zeide: ik wou dat ze slecht speelde, dan was er misschien verbetering mogelyk, maar ze speelt niet, het is niets! Dit is de treurige waarheid! Het gaat m'n begrip teboven hoe ze zich ooit heeft kunnen opdringen dat ze vocatie heeft of talent heeft. Haar voordracht is beneden 't gewone van de eerste de beste. Mimi die sedert maanden er van droomde ook ‘zoo flink aan den weg te timmeren om wat te verdienen’ en die door my is teruggezet ‘omdat ze geen modulatie in de stem heeft’ nu Mimi zou dáár by vergeleken nog redelijk voldoen!-
Ik had weinig idee van M'talent 1o omdat de loftuitingen slecht gemotiveerd waren. 2o omdat ik weet dat de kunst je niet aanwaait. Er moet gewerkt zyn, en Mina's (amerikaansch) go-ahead maakte my wantrouwend. Welnu, 't was beneden m'n verwachting. Geen schyn van créatie, niets! Ik heb liever dat men Louise uit de lectuur leert kennen dan uit haar voordracht.-
Lees eens de lange noot in den nieuwen druk over ‘zielehandeling’ die ik als conditie stel voor de mogelykheid van 't behoud dier tirades! Welnu, juist die zieleactie ontbreekt ten-eene-male! Ik had 't me zóó slecht niet kunnen voorstellen! Letwel, 't was niet ‘verkeerd’ 't was niemendal. Dit zei H. ook. 't Ging zóó dat ikzelf zei: ‘hoe meer coupures hoe beter!’-
Eén ding moet ik hier by zeggen, (half verschoonend, half omgekeerd) ze kende haar rol nog niet. Dat lezen is lastig. Maar... eilieve, zy die sedert 2 jaar ‘voor Vorstenschool vecht’ (háár uitdrukking) moest zy niet, nu 't eindelyk aankomt op uitvoering, haar rol kennen?'
Daar ze altyd met finesses (zoo genaamde) in de weer is, vroeg ik Haspels of ze ook 'n komedie in 'n komedie spelen zou? Of ze ook ons allen zou verbazen by de 1e Voorstelling? Of by de generale slotrepetitie? Zoo ja, dan speelt ze 'n gevaarlyk spel, want die heeren zeggen (volgens H.) ‘dat ze niet verkiezen V.S. vermoord te zien.’ Hoe ze dit zouden overeenbrengen met het contract? Ik weet het niet! Haspels zei (niet als meening maar als gegronde scherpte) ‘we hebben geaccordeerd voor spelen en niet voor opzeggen! 't Is bitter! Ik kan je zeggen ik dacht niet dat die rol zoo kleurloos kón vertoond worden.-
Om elf uur moet de brief weg. Och te Wiesbaden kon ik den ganschen nacht 'n brief in de bus werpen! hartelyk gegroet!
Ah! Vandaag hoorde ik dat ‘Mult zoo werd uitgezogen door z'n uitgevers.’ Ik heb gesproken. Ik heb in lang niet zoo prettig gesproken. En 't deed de menschen die er by waren, goed. Haspels wreef in z'n handen.