28 november 1874
Brief van Multatuli aan G.L. Funke. Dubbel en enkel velletje postpapier, geheel beschreven. (M.M.)
Wiesbaden 28 Novr 74
Waarde funke! Zekere heer
Meyners d'Estrey
schryft me van Parys:
‘Veroorloof me UE te verzoeken my uwe toestemming te geven uwe werken in het fransch te vertalen. De heer Funke heeft my zulks toegestaan, my echter verzocht zulks ook aan U te vragen.
Ik ben sedert 25 jaar in Frankryk woonachtig, en collaborateur van verschillende franse couranten & tydschriften, hoofdzakelyk voor de buitenlandsche politiek.
Indien ik met UE toestemming vereerd word zal ik UE natuurlyk steeds een exemplaar doen toekomen van wat alhier in het fransch van Uwe werken uitkomt.’
(Dan nog iets over z'n byna vergeten van 't hollandsch schryven.)
Is 't waar dat hy uw permissie al heeft? Zal ik ook ja zeggen? En... heeft-i eigenlyk onze heele permissie wel noodig? Of althans de myne? Ik weet waarachtig niet wat in deze zaak rechtens is? Bestaat er met Frankryk 'n tractaat? Zeker niet. Anders immers zouden er niet zoo veel fransche stukken ten-onzent vertaald worden. (Zeer ten-nadeele onzer letterkunde! Juist dat eeuwige vertalen is 'n knak voor onze nationaliteit.)
Indien gy en ik (of: gy óf ik) geen recht van weigeren hebben, is zyn vraag pure beleefdheid. Ik betwyfel of hollandsche vertalers zoo kiesch zyn.
Maar aan den anderen kant, nu hy eenmaal permissie vraagt, vind ik 't vreemd dat-i ons (of my?) wil afschepen met ‘'n exemplaar van de werken die in't fransch van my verschynen zullen. Met de vraag of't honorarium U of my zou toekomen (ik denk rechtens U!) laat ik me nu niet in. Maar zeker zouden we als er 'n tractaat bestond, niet zóó goedkoop 't vertaalrecht afstaan. En, nog-eens, zonder tractaat behoefde hy onze permissie niet te vragen, en zelfs dat ééne Exempl. niet aantebieden.
Maar... nog 'n beschouwing. Afgescheiden van alle honorarium zie ik t gaarne dat ik vertaald word, en ook U moet het genoegen doen. Het is in Holland zoo vreemd niet dat men eerst viâ erkenning van 't Buitenland populair wordt. Dus myn advies is: z'n voorstel gracieus aannemen. Vindt ge dit ook?-
Men meent dat ik makkelyk werk. Dit is zoo niet. Ik werk zeer moeielyk. Welnu, zoudt ge gelooven dat ik nu vele dagen achtereen te wurmen zit met de... Sprokkeling? Dit moet u vreemd schynen, maar ik zal 't u uitleggen.
Zooals ge weet kreeg ik 't eerste denkbeeld van die zaak door den Almanak van Shakespeare. Voor dát deeltje waren korte spreukjes, jazelfs boutades voldoende. Zie byv. wat men van S. durfde geven:
There are no tricks in plain and simple faith.
= in volkomen braafheid is geen slechtheid
= in zuiver goud is geen karnemelk, halt, ik word daar aardig. Dit mag niet! ‘In zuiver goud dan, is geen tin.
- God defends the right
- Join we together for the public good.
- Forbear to judge, for we are sinners all.
- True nobility is exempt from fear.
- God on our side, doubt not of victory.
- What is done, cannot be amended.
Diep, niet waar? En ik mag meer zeggen. De aangehaalde voorbeelden zyn voor de hand weggegrepen. (daar valt me nog een in 't oog: Truth is truth to the end of the reckoning.) Ik zou moeite hebben 'n dozyn uit het heele jaar byeentezoeken die wat hooger staan! - Ik dacht dus 't is makkelyk uit myn werk 365 gezegden te sprokkelen die dan toch niet zóó schraal zyn van zin, of ordinair van inkleeding. Dit meen ik, zonder de minste bescheidenheid, nóg, 't geen niet wegneemt dat het de vraag is of ge met 365 zulke korte zinnetjes als almanak, zaken maken zoudt. Dus, we zagen van dien almanak af. Ook ik vind als gy dat manen en Koninklyke verjaardagen 'n gek figuur by de zaak zouden maken.
Dus... 'n 500 tal spreuken. (?) Goed. Gyzelf schreeft - en ook dit was ik met u eens - dat wat uitbreiding goed zou doen. Maar zie, aan 't invullen geraakt van uitgebreider stukjes, die vaak 10, 12, ja 14 regels van den 8o druk beslaan, worden de anderen weer te mager. Wat eens-vooral als boutade van één regel gelden kon in 'n almanak (waar ieder begrypen zou dat het aangehaald slechts 'n korte tekst mag zyn.) staat nu gek by andere brokken die geen puntig gezegde meer zyn, maar 'n afgeronde redeneering. En... alles op gelyke wys behandelende, zou ik 'n 100 a 120 bladzyden (8o druk) te vullen krygen.
Om nu goed te vatten wat ik meen, sla eens bundel III op (herdruk) blz. 229. De heele 5 alinea zou er in moeten, met kleine verandering van de eerste twee regels. Van zulke passages is m'n werk vol. Ik geloof niet dat het by 120 bladzyden blyven zou.
Dit nu kan Uw bedoeling niet wezen, en 't was de myne ook niet, noch toen ik begon met den ‘almanak’ noch toen ik wou overstappen op ‘Sprokkeling.’ Want zie, dan zou 't 'n bloemlezing worden, en ze was dan alweer als zoodanig niet volledig genoeg. Ik zit er erg mee in den brand, vooral daar ik-zelf aan de zaak begon, en nu 'n gek figuur maak. Maar 't gebeurt wel meer dat men meent iets te kunnen, en aan den gang zynde, de bezwaren ondervindt. Ik heb nu aan dat gezeur al meer tyd en papier vermorst, dan de heele zaak voor U commercieel waard kan zyn. Als 't u schikt, laat me dan de zaak uit- of misschien afstellen.-
Van Vloten valt me weer aan in 't Schoolblad. Hy zegt dat ik y schryf in plaats ij uit ‘vertoonziekte’. Ik zou hem al lang op z'n plaats gezet hebben als i niet vóór dat eerste vertrek van m'n vrouw naar Italie, zich by haar als ‘vriend’ van my had weten intedringen. Zy, zacht en goedig - en vooral dankbaar! - heeft hem gewis vriendelyke brieven geschreven, en ik ben zoo bang die... op straat te zien! Sedert jaren pynigt me die zaak.-
Hoe ik met Nonni moet doen, weet ik nog altyd niet. Zie, 't zit als 'n kluwen in elkaar. Het trouwen hier heeft bezwaren in. We moesten 't kunnen kombineeren met 'n vertrek naar Holland. En ook 't spoedig trouwen zou me tot 'n verwyt gemaakt worden. Doch dit moet ik afwachten. Maar niet hierin ligt de eenige moeielykheid. Als Nonni liever niet by me komt - 't zy dan om voorkeur voor dat vervloekte Italie, 't zy omdat men haar heeft ingenomen tegen Mimi, dan zou ik gezag moeten gebruiken. En de stemming die dan hieruit voortvloeide zou zóó wezen dat ikzelf dan maar beter vond dat zy niet kwam. Ge voelt hoe bitter dit voor me is. Ik weet dan ook niet, wat te doen. Met ruimte van middelen ware ik natuurlyk reeds lang dáár geweest, om met zachtheid Nonni overtehalen, maar dit schikt me niet. Vooral niet by de onzekerheid of ik slagen zou. Die positie is knagend.
Hartelyk gegroet van
tav
DD
Het wisseltje dat ik zoo vry was op U aftegeven (aan den heer Switzar) wil hy niet presenteeren voor ik nóg 'n party verloren heb. We hebben 'n klein vriendschappelyk verschil over de rekening. (robber of geen robber)-
Is't wáár dat V. Vloten 'n boekje ‘galante dichtluimen van Mr W.B.’ met 'n voorwoord gepatrocineerd heeft? Dat zou ik infaam vinden. En... nemen de pudieke Hollanders dat niet kwalyk. Ik behandel zekere zaken in volkomen onschuld. (en als 'n accoucheur of wondheeler) maar zoo-iets zou ik walgelyk vinden. Vies!-
Mies zegt dat ik meer vullen zou dan... 8 vel (8o) om eenigszins volledig te zyn! Ze weet het beter dan ik.