14 september 1875
Brief van C. Vosmaer aan J.W.T. Cohen Stuart. Dubbel velletje postpapier, waarvan blz. 1-3 en 4 (½) beschreven. (Partikulier archief, Doetinchem; fotokopie M.M.)
den Haag - 14 Sept 75
Zeer geachte heer,
Uw schrijven is mij een blijk van uw genereus mannelijk hart - dank voor uw gevoelens! O, neen, geenerlei rancune is er bij mij - Maar ik achtte verder debat onvruchtbaar - vooral op papier - van aangezicht tot aangezicht zouden wij elkander niet misverstaan, dat weet ik zeker. Gij vereert mij ten hoogste door uw oproeping tot deze zaak - maar... Daargelaten dat ik te vreemd ben in feiten betreffende Indie, - daargelaten of ik ageeren kan, (schrijven en dichten is mijn taak) - er is eene absolute reden waarom ik onmogelijk iets kan doen. Ik sta op het punt het land te verlaten. De geschiedenis is lang [1.] De geschiedenis is lang: wsch. vreesde Vosmaer in deze periode dat zijn verhouding met Holda in de openbaarheid zou komen., wellicht komt ze u ter ooren eenmaal, met al de onzuivere kleuren die de wereld er aan toevoegt, de wereld die niet aan zeer hoog gestemde idealen gelooft.
Zoowel dit als mijn vertrek maken het volstrekt onmogelijk dat ik - althans nu - iets doe. Ik ga ook een tijd naar Wiesbaden, en zal van Multatuli wel wat van Brata Yoeda [2.] Brata Yoeda: pseudoniem van A.M. Courier dit Dubekart (1839-1885) wiens Feiten van Brata-Yoeda of Nederlands-Indische toestanden, een bundeling van kritische kranteartikelen, Multatuli zeer welkom was. hooren; misschien heeft hij het boek en ik zal het dan lezen - en dan - misschien schrijf ik er wel eens over.
Hartelijk juich ik uw streven toe. Eerst het boek propageeren - als menschen die misschien kunnen helpen noem ik u, Roorda [3.] Roorda: S.F.W. Roorda van Eysinga (1827-1897), hervormd predikant en van 1871 tot 1880 leider van de spiritistische kring in Den Haag. (te 's Hage, spiritist - maar een coeur d'or [4.] un coeur d'or: een bovenstebeste kerel (fr.)).
Als uitgever voor Br. Yoeda beveel ik u zeer aan den heer Versluys [5.] Versluys: Willem Versluys (1851-1937), was van 1875 tot 1882 uitgever te Groningen; vervolgens in Amsterdam. te Groningen. Eerlijk, geeft zooveel hij kan, is een man van de nieuwe denkbeelden; ook zijn broeder J. Versluys aldaar. Deze is een groote vriend van D. Dekker.
Ik krijg voortdurend brieven van adhesie voor mijne Zaaier - en verklaringen van afkeer van V. Vloten's schotschrift. Ik verbeeld mij, dat dezulken ook wel voor Brata Yoeda zouden zijn.
Ik ben te beschrijven bij Multatuli, te Wiesbaden.
Vergeef mij dus dat ik u aldus antwoord - maar 't kan niet anders. Uw brief deed mij bijzonder aangenaam aan; ik beveel mij aan in uw welwillendheid en blijf met oprechte achting
Uw dw.
C. Vosmaer