17 december 1884
Brief van Multatuli aan J. Hobbel. Dubbel velletje postpapier, waarvan blz. 1-3 beschreven. (M.M.)
Nieder Ingelheim 17 Decr '84
Waarde Heer Hobbel, Dank voor uw brief en voor het terechtwyzen van die vryzinnig-godsdienstige lasteraars. Den Dageraad heb ik nog niet ontvangen, maar uit uw schryven blykt me dat die heeren wel de (inderdaad: ‘onhandige’) uiting hunner opinie betreuren, maar de opinie zelf blyven verdedigen. De onhandigheid zit hierin dat ze niet my alleen uitschelden, maar de velen die myn werken lezen. Terstond zag ik in dat dit 'n taktische fout was. Ze hadden moeten zeggen dat ik ‘vuil en gemeen’ was, dat ik ‘vuil en gemeen’ schreef. Dan had er geen haan naar gekraaid, meenen zy. En heelemaal ongelyk zouden ze daarin niet gehad hebben. [1.] In plaats van de laatste zes woorden stond er oorspr. hebben ze niet. Als men my voor 20, 25, 40 jaar voorspeld had dat ik eenmaal zou beschuldigd worden van vuil- en gemeenheid, waarlyk, ik zou 't niet geloofd hebben! Maar Publiek kan alles verdragen als 't maar grof is. Trok niet Alb Thym, 'npaar jaar geleden, tot op zekere hoogte party voor 'n als zedeloos gebrandmerkt tooneelstukje [2.] Mascotte: La Mascotte, operette van Edmond Audron (1840-1901), Frans operette-komponist. Vgl. V.W. XXI, blz. 353-354. (Mascotte) door de verzekering dat de daarin voorkomende dubbelzinnigheden op verre na zoo erg niet waren als die in Mult's Vorstenschool? Ik meende te droomen toen ik dat las, maar nooit bleek me dat die aesthetische professor ter verantwoording geroepen is over die... zonderlinge beoordeeling van m'n werk. ‘Zonderling’ zelfs in zyn mond, omdat hy in 'n alom verspreide en herdrukte brochure wel o.a. beweerd had dat die Vorstenschool een ‘kakografie was van begin tot eind’ maar by die gelegenheid verzuimde aanmerking te maken op de - volgens hem - daarin voorkomende ‘dubbelzinnigheden’. Het ware, dunkt my, de moeite waard geweest, ZH. G eens om opheldering te vragen [3.] opheldering te vragen: oorspr. stond er te vragen opheldering te geven. van dat oordeel.-
Och, ik ben - en sedert lang reeds! - verdrietig. Weldra (in febr. a. s) zal 't 25 jaar zyn dat de Havelaar verscheen, en sedert dien langen tyd wordt de stryd dien ik te voeren heb, gedurig overgebracht op 'n terrein waar ik me niet tehuis gevoel. Juist tegenzin in 't ‘vuile en gemeene’ draagt er 't zyne toe by, my stom te maken. Ik ben vies van publiek.-
Neen, zend me dat nummer van den ‘Protestant’ maar niet. En - zegt ge - ze halen Van Vloten aan? Ook de schryvery van dien man heb ik - stipt gezegd - niet gelezen. Maar 't wondert me dat de vryzinnige dominees zich beroepen op iemand die hen - vry smakeloos, maar niet onverdiend - telkens voor ‘Kanselhansworsten’ uitschold.-
M'n geldelyke middelen veroorloven my niet, me telkens de werken aan te schaffen die ik gaarne zou willen lezen. Zoo bestelde ik ook nog altyd niet uw bestryding van 't Socialismus [4.] J. Hobbel, Socialistisch onverstand. Amsterdam 1883.. Schikt het U, my 'n Ex. te zenden?
Ik ben, zooals ge weet, in aanraking met den heer Muller [5.] Muller en Domela Nieuwenhuis waren in februari 1884 uit De Dageraad gestapt omdat de vereniging, waarvan Hobbel bestuurslid was, aan ‘Socialistenhetzerei’ deed. Later trad Muller overigens weer toe., en heb hem ronduit meegedeeld dat ik niets van Socialismus weten wil. Dit zeide ik ook aan D. Nieuwenhuis, die me dezen zomer tot m'n groot genoegen 'nbezoek bracht. Ik neem aan dat die beide heeren oprecht zyn in hun meeningen, en dáárvoor voel ik eerbied, maar hun stelsel - als 't er een is, want ik begryp hun streven niet recht - noem ik onzinnig.
Wanneer ik op eigen-belang gesteld was, zou ik 't moeten betreuren me nooit te kunnen aansluiten aan eenige party. Er zyn dingen waarover ik - op geheel andere gronden trouwens! - nagenoeg denk als orthodoxen, Jezuiten &c. De ‘Liberalen’ zouden me waarschynlyk voor 'n verrader uitmaken als ze myn oordeel ken-den over Onderwys de par le Roi [6.] de par le Roi: op last des Konings (fr.). Even als Schaepman eisch ik vryheid van Onderwys. Dit antwoordde ik ook aan de studenten te Brussel die me by hun ‘liberaal’ Congres wilden hebben. Zeker zyn ze nu bly dat ik niet gekomen ben.
Adieu, beste kerel, hartelyk gegroet van
tav.
DouwesDekker
Ik lyd erg aan asthma en meen soms te stikken. Vandaar m'n gebrekkige schryvery.