6 mei 1881
Brief van Multatuli aan R.J.A. Kallenberg van den Bosch. Dubbel velletje postpapier, waarvan blz. 1-3 beschreven. (M.M.)
Nieder-Ingelheim 6 mei 1881
Waarde Van den Bosch! Al sedert lang had ik U willen schryven, en - als gewoonlyk: le mieux staat le bien in den weg! [1.] le mieux-le bien: toespeling op de franse uitdrukking Le mieux est souvent l'ennemi du bien; het betere is vaak de vijand van het goede. - stelde ik 'n kort briefjen uit omdat ik wachten wou tot ik 'n langen br. zou kunnen schryven. De dominees praten van ‘wedergeboorte, hartverandering, nieuw leven.’ Iets dergelyks preekt zich iemand voor, die op z'n 61e jaar - 't werd tyd! - in 'n nieuw huis trekt waarin hy denkt te blyven tot z'n eindje. 't Is waar dat ik telkens die radikale verhuizery in verband breng met verbeteren van fouten als die waartoe 't niet schryven aan U behoort. De deun is: ‘als ik maar eerst “op orde” ben!’
Nu, ik ben nog niet op orde, en toch schryf ik U. Braver kan het niet. Eerst over 4, 5 dagen zullen wy 't nieuwe huis kunnen betrekken. We wonen voorloopig op 'n paar kamers by 'n tuinbaas in 't dorp, waar wy 't wel is waar zeer goed hebben, doch ik verlang er naar, op orde te komen.
Zooals ge weet ligt Nieder-Ingelheim 'n paar stations voorby 't U zoo goed bekende Bingen waar ge zooveel nachtrumoer hebt veroorzaakt [2.] Onbekend waarop dit betrekking heeft.. Vrage wanneer komt ge ons bezoeken? Ons huis wordt alleraardigst. De eenige ‘maar’ is dat het ±½ uur van de station ligt en in rytuigen zyn de Nieder Ingelheimers niet ryk. Sommigen beweren dat er inderdaad 'n wagen in 't dorp te krygen is. Die arrogante meening wordt wel eenigszins gemitigeerd [3.] gemitigeerd: afgezwakt. door de sage dat het ding smeerig en verrot, zegge: onbruikbaar is. Maar anderen - overal vindt men utopisten! - voorspellen dat er misschien eenmaal 'n ander voertuig zal worden aangeschaft. Of 't by publieke inschryving geschieden zou, weet ik niet. Wie te veel wil doorgronden, verzoekt de goden.
Maar die afstand van 't dorp verhoogt de eenzaamheid. Laat uw zoon aan Vidal [4.] Vidal: een vriend van Van den Bosch jr, met wie hij een voordracht van Multatuli in Den Bosch bezocht. zeggen dat-i in sarong en kabaai in den tuin kan loopen, wat zeg ik - zelfs buiten den tuin op den weg en in 't kleine toefje struiken en boompjes waarin de kolom staat die, dat, - wat die kolom beteekent, weet God. Hy is opgericht in 1807, toen de linker R.O. [5.] R.O.: rijnoever. fransch was. De prefekt liet er op zetten dat hy prefekt was, Nap I keizer, en... dat de chaussée ‘roûte de charlemagne heet.’ Maar er staat niet op dat ik daar wonen zou.
Dat de put op ons erf gegraven is door (op last van:) Karel de Gr. staat by my vast:
1o Omdat niemand het tegendeel bewyzen kan. 2o Omdat het m'n belang is. Die oudheidkundige byzonderheid is 'n paar ton (engelsch) waard.
Zonder gekheid, het huis is heel mooi gelegen. Gezondheid met lepels. We hebben 't uitzicht over den heelen Rheingau. Links zien wy 't denkmal van Rüdesheim en rechts de Platte van Wiesbaden, dus 'n polyrama [6.] polyrama: plek waar veel te zien valt.. Kom kyken! En blyf wat langer! -
Aan m'n eigen schryven merk ik dat ik vandaag niet zoo gedrukt ben als in den laatsten tyd het geval geweest is. Thuiskomende (d.i. by den tuinbaas) voelde ik my zeer àf. Vandaar dan ook dat ge niets van my hoorde. Dat eeuwige klagen is onaangenaam. Zeker ben ik nu al wat opgeknapt, schoon ik best voel dat zulke tourneés in Holland my knakken. En 't geldelyk resultaat is armzalig. In den brand zit ik niet, maar wel moet ik zoodra ik ‘op orde’ ben, hard aan 't werk om niet in den brand te raken.-
Opeens reden om naar Mainz te gaan. Morgen meer & Antwoord op uw brief.
Intusschen hartelyk gegroet
uw vriend
DD