10 januari 1875
Brief van Multatuli aan J. Waltman Jr. Dubbel velletje postpapier, geheel beschreven. (M.M.)
Wiesbaden 10 Januari 75
Waarde heer Waltman!
Het doet me leed dat Gy en uwe vrouw sukkelen. Uw mededeeling over 't baden was my ook daarom interessant wyl ook ik van den zomer dat begonnen was met plan het doortezetten, ook in de kou. Maar tegen Oktober ben ik er af geraakt door 'n spit in den rug dat zoo erg was dat ik me niet bewegen kon en wel 14 dagen duurde, o langer! Daarná, afgewend, durfde ik de kou niet aan, wat me zeer spyt! Want ik stelde my gouden bergen voor van den invloed van 't bad op denkvermogen & zenuwen. Toevallen heb ik niet, maar ik ben mal prikkelbaar voor nietigheden. Volstrekt niet voor groote dingen. Dát zou minder wezen. De kleine komen meer voor, ja elk oogenblik.
Maar Uw toevallen? Ziet ge geen kans 't baden weer optevatten, al was 't dan in den beginne met 'n klein beetje warm water er in? Maar zeer weinig, want warmte is zeker niet goed voor zenuwen. Wat de koorts uwer vrouw aangaat, ik vrees, ik vrees, dat men haar chinine heeft gegeven ('t hedendaagsch stokpaardje! Hier geven ze 't tegen oorpyn, hoofd, milt- maagpyn. Straks zullen ze 't toepassen op eksteroogen!) Ik houd chinine voor vergif, en beweer dat het koorts bestendigt. De vraag zou zyn of Uwe vrouw, nu eenmaal daarmee begonnen in-eens kan ophouden ('t lichaam went zich zelfs aan rattekruid!) maar als 't kon, was 't wenschelyk. Niet ik, maar gy zult beleven dat chinine wordt afgeschaft. En nóg iets, dat nu U niet aangaat maar help eens kyken, of niet over 20 jaar tocht (ja, tocht!) wordt voorgeschreven aan teringlyders, zoowel in borst- als keelziekten. Ik heb 'n keelkwaal, en houd me alleen door tocht staande. Zoodra ('s nachts vooral) deur en venster dicht is, begin ik te hoesten. Ze moeten tegen elkaar open staan, zoodat de luchtlaag vlak by m'n mond gedurig ververscht wordt. Het open venster is maar 2½ voet van m'n mond af, en zoodra ik my met den rug daarheen keer, is 't minder goed. Vandaar dan ook dat spit in den rug. Maar... dit moet ik afwachten, omdat keel & borst vóórgaan.
Wat koorts aangaat, ik beweer dat ze aanvankelyk tot de gezondheid behoort, 't is een herstellingsproces. De gezonde mensch heeft alle dagen koorts. (Nam. by spysverteering, by ontlasting, by byslaap, by geestelyk voortbrengen &c.) Dit is, meen ik, 'n vereischte. Maar soms wordt het evenwicht tusschen de functies verbroken, en die koortsachtigheid is sterker dan noodig of goed is. Welnu, meestal zou dit vanzelf terecht komen, indien men slechts geen medicynen gebruikte, maar de stryd tegen koortsigheid geeft gewoonlyk de koorts. Ook by verkoudheid is men koortsig, ja by nagenoeg alle physieke en moreele aandoeningen. De fout ligt aan de dokters die deze natuurlykheid tot 'n onderwerp van praktyk hebben gemaakt. (Ook de groei der kinderen baart koortsigheid. Dat moet men laten begaan, en niet tegenwerken. 't Hoort er by.)
Maar, nog-eens, als men eenmaal met medicynen begonnen is, kan men niet op-eens uitscheiden. Toch zou ik 't doen als 't my aanging. Maar ik zou er niet mee begonnen zyn. Die chinine is 'n mode artikel als de Malz, maar minder onschuldig.-
Het Exempl. Specialiteiten heb ik wel ontvangen. Ik zal 't losmaken en goed nazien. Komiek dat er in zoo weinig tyds al verandering in spelling is. (regt wordt recht &c.) Uw voorstellen zyn allerbest. Ook zonder honorarium zou ik de correctie met pleizier doen. 't Al of niet uitbreiden hangt van m'n stemming af. Ja, druk & papier Mill. St! Dat was mooi. Hartelyk gegroet
tt
DD
Verwacht dus weldra de gekorrigeerde vellen.