*2 juli 1874
Brief van Mina Krüseman aan C. Vosmaer. (Leven II, blz. 180-182.)
Brussel, 2 Juli '74.
Geachte Heer Vosmaer!
Ik ben blij dat *** zoo vlug geweest is, en u de gevraagde fl. 200 terstond gestuurd heeft. Neen, ik heb ze voor mij zelve niet noodig, gebruik ze gerust voor Dekker, zoo niet nu, dan later, ze zullen voor hem gauw genoeg te pas komen. Toen ik in Wiesbaden was heb ik Mimi laten beloven dat zij me schrijven zou als ze in benauwdheid waren, want dat ik hun altijd wel een beetje geld bezorgen kon, al had ik zelve op 't oogenblik ook niets. (....) en wat heeft dat goede monstertje nu gedaan? Ze heeft alles aan D. overgebriefd, en nog andere kleine vrouwenstreken ook, en nu krijg ik, in plaats van een eenvoudig ‘stuur me zóó veel’ van haar, een speech van hém, om me te verzoeken toch vooral geen geld te sturen, daar dit 't vertrouwelijke uit de correspondentie weg zou nemen, en hij toch zoo'n behoefte had tusschenbeide zijn hart eens te luchten over de vele moeielijkheden, waarmee hij te kampen heeft; ook had hij ‘reeds aan Funke geschreven om geld.’
Funke!!! - Hij bezorgt me de koorts met zijn eeuwigen Funke! - Funke, dien hij betalen moet met werk! Was 't maar met geld, dan zou er misschien nog kans bestaan hem uit zijn schulden te helpen, maar met werk! Natuurlijk leent Funke maar toe, hoe meer hoe liever, en Dekker belooft! belooft! belooft! belooft z'n heele toekomst! Toen ik hem vroeg of hij verkocht was, zeide hij ‘neen.’ - Op dezelfde wijze toch verkoopen de dienstboden zich in Indië. Zóó maakt men slaven! - fl. 8 loon in de maand; fl. 100 voorschot staat gelijk aan een jaar dienen - fl. 200 aan twee jaar en fl. 1,000 aan tien jaar, enz. enz. enz. Hoe veel vellen van fl. 40 moet Dek nog leveren aan Funke? - Eén jaar? twee jaar? tien jaar? - Is niet reeds zijn geheele toekomst verpand? - En wie kan werken onder zulke omstandigheden? Wie zou énergie genoeg hebben om op de hoogte van z'n verleden (en zoo'n verleden) te blijven, met 't oog op een toekomst die niets belooft? Hij althans is de man niet om bij 't vel te leveren. Te voelen, te denken, te scheppen op bevel. Och, dat kán hij niet! Vrijheid alleen maakt geniaal, maar plicht? maar schulden?... Hij werkt dan ook in 't geheel niet meer, sedert maanden reeds. Ik heb gedaan wat ik kon om hem aan 't werken te helpen, ik heb hem gevleid, bespot, geprezen en uitgelachen, getart zelfs om iets goeds te leveren, niets, niets, il est brisé, hij kan niet voort!
Ja, wel wou ik dat we iets verzinnen konden om hem ‘wat rust’ te verschaffen, maar liever nog zag ik hem vrij en onafhankelijk in de toekomst, niet gebonden aan Funke, of aan welken uitgever ook. Ik weet niet in welke verhouding hij tot Funke staat, noch welke beloften hij hem gedaan heeft, maar ik weet wél dat hij slecht voor zijn werk betaald wordt, en dat hij dagelijks meer en meer de bezitting van z'n uitgever wordt.
Dit is 't eenige waar ik over tob. Ik heb een onverzoenlijken haat tegen alle impresarii, uitgevers, kunstkoopers, en elke andere soort van overkompleete tusschen-wezens, bloedzuigers, die de krachtigste naturen verlammen en de schoonste toekomsten breken.
Houdt gij bijv. Funke voor den vriend van Dekker? - Ja, zooals de Scheveningsche vischkooper de vriend is van den hond die z'n kar trekt!
Enfin, je n'en sais rien! Oordeel zelf, en handel naar goedvinden, maar reken nooit op mij voor de geringste bijdrage, of voor 't minste bewijs van sympathie, als er sprake zal zijn van een commissie, of vereeniging, of wat ook, ‘tot ondersteuning van Multatuli.’ Die naam staat te hoog om nog eens door 't slijk te worden gesleept door een troep intrigante afzetters, die 't eerlijk attachement van Dekker's vrienden exploiteeren, om hem als een aalmoes wat geld toe te werpen, dat hun 't recht geeft, hem daarna van luiheid en laagheid te beschuldigen. Neen, als ik voor hem collekteeren moest, dan deed ik 't alleen voor een losgeld om hem vrij te koopen van z'n uitgever!
Wat ben ik weer vinnig! hè? Altijd, als ik 't over onze natuurlijke vijanden heb. Maar ik heb ook al zoo énorm veel artisten zien te gronde brengen door dat puissante makelaars-gilde, met zijn hulp à 1,000%, dat 't vrij natuurlijk is dat mijn medelijden met de slachtoffers is overgegaan in haat tegen de onderdrukkers.
(....)
Vergeet me niet, als ik u in 't een of ander opzicht (entre nous) van dienst kan zijn.
T. à V.
Mina Krüseman.
Ja, Mimi is allerliefst!