31 mei 1873
Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli. Dubbel velletje postpapier, geheel beschreven. (M.M.)
Het handschrift is niet volledig bewaard gebleven. Van blz. 1-2 is onderaan een strook afgeknipt, op blz. 2 bovenaan een reep papier over de tekst geplakt terwijl de rest is doorgehaald; blz. 3 is bovenaan beschadigd en geheel doorgehaald, evenals blz. 4.
Het onderstaande geeft de tekst weer voorzover deze leesbaar is; waar iets ontbreekt is een reeks punten tussen haakjes aangebracht.
Rolle, 31/5 '73
Waarde Dekker! Ge kunt toch soms naïf zijn als een kind. Welken hoogen dunk vormt Ge u toch van uitgevers-eer? Hebt Ge werkelijk een' oogenblik gedacht, dat Funke u zijne diensten als uitgever zou opzeggen? Ik denk eerder, dat hij bij zich zelven gezegd heeft: ‘Te bliksem! ik heb mij de vingers gebrand. Dat is een ongewone Hollander. Laat ons oppassen, dat het geen tweeden keer gebeurt.’ Misschien heeft hij gedacht aan verhooging van honorm om de zaak weer in orde te brengen.
Salvador wil niets anders dan du bruit. Hij gevoelt slechts liefde en geestdrift voor zich zelven. Uw naam moet dienen als middel voor zijn doel. Hij jaagt vies op volksgunst, soms trouweloos. Als lid van den gemeenteraad had hij eens meê gestemd voor werkverschaffing aan de armen. Het werk was niet noodig, de kas niet ruim, het loon dus niet hoog. Toen de verkiezingen naderden, liep hij onder de werkluî:
- ‘Hoeveel krijg jelui?
- Zooveel, meneer.
- Jongens, dat is al heel weinig.’
Ik zou nog een staaltje van zijne trouweloosheid, gepleegd jegens mij, kunnen meêdeelen.
Ook is hij slechts mild in 't openbaar.
En die adverties moeten zeker beduiden: ‘Zooveel geld heb ik over voor de publieke zaak!’
Misselijk. En dan die citaten! Ik hoop, dat Gij en hij mij van citaten zullen genezen. (....)
want ik was psychisch ziek (....)
het vermoedelijk verlies (....)
Feringa zond mij ‘Vrije Gedachten’, maar plaatste daarin niet de lofspraak op Matzen, ofschoon hij tot overneming de gevraagde machtiging verkregen had!
Dat opstel van Amerinus ontsiert zijn ‘orgaan.’
Bokma is, wat moed betreft, éénoog onder de blinden, liet weg, veranderde, voegde zelfs bij, verplaatste zelfs volzinnen! Alles uit éérbied voor de drukperswet en uit slordigheid! Waar ik volstond met één woord: ‘huichelaar’, ‘gewetenloos’. schreef hij twee regels! Regeering veranderde hij in regeeringstelsel, enz. Zijne vergelijking met de zaak v. Vloten - Modderm. gaat niet op. Ze durven mij niet aan! Ze zouden mij ook niet kunnen bekladden, gelijk v. Vl., die ex. zond aan M.'s zuster en schoonouders!
Hartelijk dank voor uw' prachtigen bundel V! In één opzicht verzoende hij mij met mijzelven. Ik heb nooit die misselijke romans willen lezen: ‘Grandison’ enz. In mijn geheele leven (sinds mijn elfde jaar) las ik er geen twintig.
Een criticus ben ik niet. Daarom hebt Ge niets aan mijn' lof. Vergeef echter aan mijne ‘stiptheid’ een paar schoolvosserijen:
Niet doûte, maar doute (....) 't Zuidelijk halfrond is kouder: van (....) 40°, maar van 40° tot 90° is het warmer dan het noordel.-Straat Magellaen (gemidd 6, °1 C) is wel kouder dan Hamburg (8, °1) maar warmer dan de breedtecirkel van Hamburg (3,4)
Nog grooter is 't verschil voor Nieuw-Zeeland, waar een warme zeestroom is, terwijl de Westk. van Zuid-Amerika een' kouden heeft. Misschien kunt Ge te Wiesbaden Behm's Geogr. Jahrbuch (? den jongsten jaarg.) daarop nalezen.
Ik verzocht K. Vogt hem een bezoek te mogen brengen om hem te raadplegen over de keus van een te vertalen werk. Sinds 15 dagen geen antwoord.
Die brieven van Thor schijnen den stempel te drukken op uw oordeel. In 1830 wist hij, gelijk hij zelf zeide, geen 2 denkbeelden over Europa's toestand bijeen te krijgen! Die ondeugende uitgever Groen! Kappeyne en v.d. Putte schijnen de Vries weer 't beentje te hebben gelicht.
Tracht te lezen: Walter Bagehot, Physics & Politics. Ieder onzer wettenmakers en schrijvers moest dat in merg en been opnemen. Zij zouden u dan gelijk geven en begrijpen, dat 1273 niet=1873, en een Javaan niet=een Yankee is, dat in het Oosten andere denkbeelden omtrent democratie, Kerk en Staat, geluk, staathuishoudk., oorlog, manieren, enz heerschen dan in 't Westen. Die W.B. heeft een' ruimen blik. Hij schijnt toch nooit in Indië geweest te zijn. (....)
Niemand in en bij Sneek schijnt er aan te denken mij tot Kamerlid te kiezen, zelfs u niet! Waartoe dient schrijven? En Bokma dankt mij namens 't jonge Nederl.! Hoevelen telt dit?
Hebt Ge dat lamme ding ‘met God’ van Hofstede de Groot bij Heiligerlee gelezen?
Dank voor uw tusschenkomst bij Funke voor ‘Hart en Koffi.’ Zie van verdere stappen af, zoowel om u als om mij. Geeft hij de voorkeur aan de Veer, soit!
Zijt met Mimi hartlijk van ons gegroet
Uw vriend
Roorda
In uw jongste geschrift ontdek ik geene sporen van uw' tegenzin in 't schrijvers-ambacht. Levert één schrijver onder hen, die 't noodige en 't overvloedige hebben, beter werk?
Ellendig vaderland!-
Komt Ge zoo dicht bij mij wonen, dat wij elkaâr dikwijls kunnen zien? Ik vrees van neen. Want Frankrijk is niet uwe voorkeur.-