29 oktober 1870
Brief van Multatuli aan H.H. Huisman. Dubbel velletje postpapier, waarvan drie bladzijden beschreven. (U.B. Leiden; fotokopie M.M.)
S.: waarschijnlijk Stieltjes.
Gustavsburg by Mainz 29 October 1870
beste Huisman, Zoo even ontving ik eerst uwen brief van 26, gelyk met de Postaanwyzing van f10. Ik weet geen woorden te vinden om U te danken voor uwe hartelyke belangstelling. De hulp was my dubbel welkom, wyl zy van een Lid van den Dageraad kwam. Breng gy de betuiging van myne erkentelykheid over, en zeg vooral dat ik van dat geld juist op dit oogenblik zooveel rust heb. Ik wilde namelyk verhuizen, daar myn tegenwoordig verblyf my ondragelyk is. En als ik niet vóór 1 Novr ware vertrokken, had ik weer een maand moeten blyven. Ook van andere kanten ontving ik eenige hulp. Met het van U ontvangene, kán ik nu weg, en ik ga dan ook overmorgen naar Wiesbaden. Ik hoop daar den winter te kunnen blyven, omdat het klimaat er zachter is, en myne borst is maar zóó zóó. Ik kan niet slapen met gesloten venster (dan stik ik) en als 't nu ál te koud is, bevries ik. Dat woord borst doet my aan U denken. Uwe gezondheid maakt my bezorgd. Al lang had ik daarover gedacht en zoodra ik my wat roeren kan, kom ik daarop terug.
Als ik my wat roeren kan! Dat wil nu zeggen zoodra ik eenen uitgever vind op wien ik rekenen kan. Voor drie maanden dacht ik goed aan den gang te komen. Ik leverde één feuilleton in 't Noorden en de Ideën aan van Helden.
Noorden brak ruw en lomp af. Ze zeiden dat de lezers myn stukken niet begrepen. Daarvan kan wel iets waar geweest zyn, vooral door de al te gebrokkelde verschyning. Eéns in de week zoo iets te lezen is moeielyk. Men raakt het verband kwyt. Maar ikzelf had dikwyls voorgesteld dit te veranderen. Ik geloof dat er andere invloeden waren waardoor my die zaak ontnomen werd.
En met van Helden kwam medio Augustus eene stagnatie, voortvloeiende uit financiële bezwaren van zynen kant. Hy is anders welwillend genoeg. Maar wat helpt dit! Heel onverwacht hield ook dat op.
Nu moet ge weten dat ik op beide bronnen van inkomst vele verpligtingen had op my genomen. Dat viel nu alles op my als een sneeuwval. Dit laatste 2 maanden dragen weer 't hunne by tot myn doorgestaan leed. Ik heb letterlyk honger geleden, en werd uitgescholden door menschen dien ik niet aan 't verstand kon brengen dat ik zoo was teleurgesteld. Daarby ben ik hier (Gustavsburg) in een allergemeenste huishouding - enfin! Van Helden heeft my nog niet durven (?) schryven dat de Ideën niet verzonden zyn. Dat weet ik van U, maar hy schreef me dat ‘de present Exempl. volgens opgave geexpedieerd waren.’
Daar liggen nu ii afgedrukte vellen en kopy van nog ± 6 vel braak! En ik weet niet hoe ik 't zal aanleggen om die zaak weer aan den gang te krygen.
Maar... doe gy niets in deze zaak. Artikel één is dat ik my weer roeren kan, en niet meer verlegen zit om kamerhuur, eten, briefport &c. In Septr en begin Octr had ik geen schoenen meer!
Nu zoek ik eenen uitgever op wien ik rekenen kan. Zoodra ik dien gevonden heb, kan ik weer plannen maken. Helaas, als Noorden en vHelden my niet zoo hadden teleurgesteld hadt gy reeds lang van my gehoord.
Ik wacht elken dag berigt daarover, en als ik slaag zult gy het terstond vernemen. Ik heb eene stelling dat gy eens wat genoegen moet hebben. De mensch kan van zorg en bitterheid alleen niet leven. Dat was trouwens altyd myn principe. De mensch heeft regt op wat vreugd. Anders zoude hy niet méér, doch veel minder zyn dan de musschen die ‘wy vele malen te boven gaan’ volgens Jezus.-
Myne oogen zyn slecht. Ik schryf dit toe aan zenuwachtigheid, omdat ik de laatste maanden zoo getobt heb. Als ik nu een Uitgever vind zal 't wel beteren. Het zal wel moeten. Ik moet hard werken om al den achterstand aantezuiveren die over my heenvalt. En myne familie in Italie! t Is hartbrekend. Van de oproeping in den Rotterdammer, hoe welgemeend ook, heb ik geringe gedachte. De Natie wist het immers sedert lang dat ik zoo tobde!
Schryf me toch niet zoo... fatsoenlyk. Zoo iemand dan hebt gy 't regt, eigen met my te zyn, en ik sla u voor my Dek of Mult te noemen, maar zonder heerigheid.
Nog eens bedank 't Lid van den Dageraad zeer hartelyk, en zeg vooral dat het zooveel nut doet juist op dit oogenblik. Ook de vorige f10. kwamen als geroepen. Ze waren meer waard dan f100 op andere oogenblikken.
Wees zeer vriendelyk gegroet en gedankt voor uw ongeloovige broederlykheid. Wat zyn die godverzakers toch infaam slecht. Adieu voor heden. Ik hoop, ik hoop weldra iets goeds te kunnen melden. Als ik maar een uitgever heb. Ik zou u zoo gaarne eens een plezier doen.
Uw vriend
Douwes Dekker
adres:
Schillerplatz 4
Wiesbaden.
Over S. kan ik niet zoo met één woord my uitlaten. Hy is eerlyk man. Maar overigens doet hy weinig meer dan spreken. Woorden zyn goedkoop.