18 oktober 1870
Brief van Multatuli aan C. van Helden. Eigenhandig afschrift met talrijke afkortingen. Memoriaal blz. 8. (M.M.)
De laatste regels staan verticaal aan de rechterzijde van de bladzij, door het geschrevene heen.
Bovenaan, in Multatuli's handschrift: Van Helden ingesloten bij vander Hoeven.
den uitg. L.: Loman, de uitgever van het maandblad Nederland.
Van Helden, Ik geef U kennis dat ik door nood geperst, heden werk maak van eenen anderen uitgever.
De vraag is of ik in 't leven blyven kan, tot ik daarin geslaagd ben. Dat ik niet verhongerde is waarlyk uwe schuld niet.
De bejegening van 't Noorden was, by de Uwe vergeleken, nog redelyk braaf. Die heeren waren slechts lomp en dom. Gy hebt my herhaaldelyk misleid.
Ik zie nu voorstellen te gemoet ter gedeeltelyke vergoeding der schade die ge my berokkend hebt.
Wat ik door Uwe schuld geleden heb is onherstelbaar. Maar ge zult toch bewys geven van g. wil, niet w? Of zelf d. niet?
Gy begr. d.i.m. voor myne l. zal moeten verantw. over t afbreken myner Ideën, hetgeen me na 't gebeurde met Ned. & N, dubbel benadeelt. Elke Uitg. by wien ik my aanmeld zal geloven dat ik niet doorwerk. Ik vraag U of de pers op my gewacht heeft? Of er ooit gebrek was aan kopy? Of ik ooit proef heb aangehouden? Of ik ooit last veroorz. door omslachtige correctie? Ik vraag U of ik oorzaak ben van den breuk die er nu - voor de hoeveelste maal reeds - weder in myn werk ontstaat.
Voorloopig - want ik kom op een en ander uitvoerig terug, moet ik de opmerkg. maken dat de kopy - vooral van 't Drama - slechts was afgestaan voor f 40 pr vel onder voorwaarde dat zy op hare plaats zou voorkomen in de geregeld uitgegeven Ideën.
By 't verbreken Uwerzyds van die Conditie kan ik myn werk niet voor dien prys leveren. ‘Vorstenschool’ byv. geef ik niet onder f100 pr vel. Goed uitgegeven is 't meer waard. Het is U dan ook bekend dat ik het aanbod van den Uitg. L. daarvoor den gewonen prys te bet. gew. heb.
Daar ik van U zelden antw. ontv. en meestal geen antw. (langs een omweg) Met tegenspoed &c medelyden. Maar teleurst. bedriegen en dat irritante zwygen wettigt myne verontw.
Geduld uit. Eerst antw. anders andere maatr.
P.S.
twee m. werkeloos door Uwe schuld. Ik die door mynen arbeid ruim kan voorzien - honger.
Medio augustus: ‘denk aan de traagheid van de Post. En daarna weken wachten.
Ergernis half blind. Woning ondragelyk. De ontv. payementen onvoldoende. Van proef en kopy geen berigt. Zaak met Noorden niet afgedaan. Present-Exempl? Recensie? Aankondiging? Van alles niets vernomen. Dat gaat zoo niet.
Ik verwacht voorstellen met waarborg voor geregelden voortgang. Vóór den 23n moet ik behoorlyk antwoord hebben of gy ontvangt geen kopy meer, en dat zal ik dan publiceren.