6 juni 1860
Brief van Jacob van Lennep aan Multatuli. Eigenhandig afschrift. Folio vel papier, aan beide kanten beschreven. (U.B. Amsterdam)
De naam Sawyer duidt op de engelse bokser Tom Sayers, die op 17 april 1860 in een gevecht van meer dan twee uur de amerikaanse reus J.C. Heenan versloeg, een feit, met ophef in de pers vermeld.
Amsterdam 6 Junij 1860
Amice. Ik heb door afwezigheid uit de stad uw brief eerst heden kunnen lezen en u het stuk over M.H. toezenden dat d.B. mij gezonden heeft om U te bezorgen. Hij wist uw adres niet, anders had gij de courant al gehad. Het stuk lag reeds verscheidene dagen klaar, doch had wegens gebrek aan ruimte eerst nu kunnen geplaatst worden.
Ik zal U den termijn terstond doen geworden; maar please to reconsider what you are about to do. Ik ben overtuigd dat uw boek over een maand populair zal wezen en dat velen 't koopen zullen, die 't nu niet gekocht hebben, omdat de tijtel hen afschrikte. Gisteren sprak ik er nog over met den Heer Klein van Samang die 't gelezen had en heel mooi vond - een malle vent, maar heel goed om zoo iets rond te trompetten en den Hr. Blomesteijn, die pas hier is en 't nog niet kende maar er zeer nieuwsgierig naar was. 't Gros van 't publiek koopt hier den naam en niet het boek, zoo zag ik van morgen een 5e druk geannonceerd van Borgers dichtwerken (vervl: prullen). En wanneer ik reken dat er al over de 400 exemplaren van Uw boek verkocht zijn, dan vind ik dat voor een eerste maand heel mooi en gaat het elke maand zoo, dan zullen de uitgever en ik best tevreden zijn. Wat drommel zult gij nu in Den Haag gaan doen? Een standjen schoppen aan den Minister? pamfletten schrijven? klagten aanheffen! en dit op een oogenblik nu er noch koning noch II kamer in den Haag is? Wat zal dat een of ander helpen? den Javanen niets, en U misschien in de kast, waarna men zeer licht kans zal zien een paar attesten van geachte geneeskundigen te bekomen, dat gij bezocht zijt door een-Javanen-beschermings-manie’ en noodwendig naar Meerenberg gevoerd moet worden. Zie! wij leven niet meer in de eeuw, dat men hen, die een nieuwe leer prediken, naar de galg of den brandstapel zendt en zoo doende vervolgens uit hun bloed of asch opwekt; men verklaart hen eenvoudig voor ijlhoofdig, en dan is er niemand meer die hun geschriften leest veel minder zich schaart onder hun banier.
In ons zoogenaamd ‘bezadigd Nederland’ hebben de menschen te veel lauw water geïmbibeerd, om zóó door eenige vonken bruischend vuur te worden aangestoken.
Ik heb - en met een warm hart - U willen in staat stellen zes maanden met vrouw en kinderen vereenigd, nuttig te leven - en dáár zal ik nooit berouw van hebben: - ik heb evenzeer al het mijne gedaan, om uw klachten en bezwaren waereldkundig te maken - en dat berouwt mij even min maar ik zal nooit een enkele cent uitgeven om mij medeplichtig te maken aan handelingen die ik zou moeten afkeuren en gij weet zeer goed, dat ik mijn acheronta movebo niet in dien zin bedoeld heb, 't is waar, gij hebt mij eerlijk gewaarschuwd, dat gij, vrouw en kroost hebbende opgeofferd aan uw pligtbesef, er ook geen kwaad in zaagt [*] Dit woord is onleesbaar. G.S., anderen op te offeren, maar ik heb ook vrouw en kinderen, ik heb geen eed gedaan de Javanen te beschermen, en ik heb renonce om opgeofferd te worden, zonder zelf teweten hoe. Ik ben voor geen kleintjes vervaard, maar als iemand mij vraagt zijn seconde te wezen in een duël, dan dien ik toch te weten, of hij met pistool of degen, dan wel met messen of knuisten vechten zal. Geloof daarom niet, dat ik uw spijt, uw teleurstelling, uwe zucht om hierheen te komen zonder zelf misschien te weten wat gij doen zult, niet volkomen goed begrijp en verschoon, ja in uwe plaats misschien evenzoo zou handelen; maar dat bewijst nog niet, dat ik het daarom goed mag keuren. Zelfs geen Javaan kan vergen, dat gij meer doet dan gij gedaan hebt: en na alle middelen ten hunnen behoeve te hebben uitgeput, keert m.i. de plicht terug, die gij aan de uwen schuldig zijt. Maak van uwe kinderen franschen of wat gij wilt, maar zorg in de eerste plaats, dat gij brood voor hen hebt. Stuur mij uw Fancy zoo die klaar is, en laat mij eens beoordeelen of 't een vod is, zooals gij zegt. Terwijl gij dan een boxpartij met Sawyer-Rochussen houdt, kan ik misschien zien of ik uit uwe vertelling iets ten behoeve der uwe bekomen kan. L'un n'empêche pas l'autre
tt
J. van Lennep