Multatuli.online

9 december 1880

Brief van S.E.W. Roorda van Eysinga aan Multatuli. De brief is verknipt door Mimi en onvolledig bewaard gebleven. (M.M.)

Genève 9 dec. 1880

(....)

Geisenh, moet komen, den verjaardag van Mimi, waarmede ik U beiden hartelyk geluk wensch, zal ik hem maar beginnen, want later heb ik te schryven voor het Pad. Handelsbl. per Napelsche mail. De ‘boeiende’ redevoering van Modderman [1.] Modderman: A.J.E. Modderman (1838-1885), Nederlands rechtsgeleerde en staatsman. op 6 Dec is 't werk van een Tartufe.

v. Kerkwyk [2.] Van Kerkwijk: J.J. van Kerkwijk (1830-1901), Nederlands politicus, Kamerlid van 1863 tot 1901. verklapte, dat geen 10 liberalen voor grondwetsherz. waren!! [3.] De laatste twee zinnen in de marge bijgeschreven.

Wat Ge zegt omtrent het modellen-volgen door de ingenieurs en architekten, is gedeeltelyk waar, gedeeltelyk te gunstig geoordeeld. Gedachtelooze volgzucht deed b.v. hier een schouwburg bouwen van 5 millioen fr., in navolging van den Paryschen. Niemand scheen te bedenken, dat Parys een stad is voor wintervermaken, Genève voor zomergenot. (In 1874 raadpleegde my een logementhouder omtrent het plan zyner collega's de pensionskosten in den winter te verminderen om de vreemdelingen te lokken!!) Zelfs te Parys met zyn 2 millioen zielen moet de Staat een hoog subsidie aan de opera geven om ze in stand te houden. Te Lyon met 360 000 inw. is een schouwburg van 800/m fr. gebouwd. Vergelyk dat met Genève, waar de ryke momiers [4.] momier: dwaas (fr.) over het bezoeken van de comedie nog denken gelyk Calvyn en Rousseau.

Maar aan den anderen kant zouden de ingenieurs en architekten soms beter doen door de oude bouwmeesters na te bootsen, in plaats van eigen denkbeelden te verwezenlyken. In 't oude Genève zyn straten, waar men, althans aan ééne zyde, soms aan beide, weinig of geen hinder heeft van de vreeselyke bise [5.] bise: snijdende (noorden)wind (fr.), door Mimi terecht verwenscht. In 't nieuwe G. bevriest men aan alle kanten; wyde straten, dunne muren; domme richting, zonder te letten op de wind, zonneschyn, enz. Had men hier op den rechteroevers slechts de richting van den quai des Bergues gevolgd:

zou men van de bise vry zyn gebleven, maar gedachteloos legde men al de andere wyken aldus aan:

Gy begrypt, dat het daar by ooste- of noord-oostew. aan beide kanten der straat koud is. En in den zomer hebben vele nieuwe appartementen geen zon, dus 13% meer sterfte.

De nieuw geperceerde [6.] geperceerd: doorgebroken. straat du Commerce heeft nooit zon, vermoedelyk uit vrees voor onteigeningskosten. Maar Gy begrypt, dat daar meer en meer de huur zal dalen.

Zoo ook hebben de Fransche architekten, in plaats van in het nieuwe Kaïro de oude, bochtige, hooge, smalle, esthetische koele straten na te volgen, gebouwd als te Genève en Parys. Men wordt er nu geroosterd.

Al die plannen worden gemaakt in 't studeer- of juister copieervertrek, met passer en driehoek, zonder hersens.

In den Opmerker teeken ik zelden meer myn naam, omdat ik uit een brief van een vriend te Londen moest afleiden, dat dat den red^r onaangenaam is, die zelf nooit iets levert. Het blad heette de ‘Opmerker van Roorda.’ Kreegt Gy wel het n^o over de ‘kolenspoorwegen op Sumatra?’ Vele mopjes, zooals over snelle stoomers, de zon die zingt enz, waren ook van myn hand. Sinds 15 jaren schryf ik zoo byna elke week; 8 jaren lang schreef ik bovendien in 't Ind. Milit. Tydschr., en toch durft M^r Brooshooft [7.] Brooshooft: Mr. P. Brooshooft (1845-1921), hoofdredacteur van de Semarangse Krant De Locomotief. zeggen, dat ik (gelyk Gy) my slechts beweeg in 't ‘beperkte kringetje’ van persoonlyken wrok! En zyn kring is zeker ruimer! Het Soer. Hand. schreef my: ‘Wat Keller levert voor ons blad, doet men af onder een kop thee, maar Gy schryft over alles.’ Men moet hier 10 oogen hebben. Vóór 4 jaren débaucheerde een meester myn 6 jarigen Henri [8.] Henri en Lindor: twee zonen van Roorda van Eysinga.; nu wil een loopjongen het myn 5 jarigen Lindor [8.] Henri en Lindor: twee zonen van Roorda van Eysinga. doen. En dan scheldt men op de baboes!

Flanor [9.] Flanor: pseudoniem van C. Vosmaer. beweert, dat de Jezuïten ‘anders denken en redeneeren’ dan wy! Waarom ook niet verteld, dat zy anders ademen en digereeren?

(....)

kan ik uitvoeriger bericht krygen. Treurig dat myn ± 140 brieven minder uitwerken dan één brief van Dr. v. Hardenbergh [10.] v. Hardenbergh: Dr. A. van Hardenbergh (1814-1891), zendeling, taalkundige en theoloog., een vriend van Dorrepaal [11.] Dorrepaal: G.L. Dorrepaal, bankier te Semarang, tegen wiens praktijken Roorda zich gericht had met zijn brochure. Een andere waarheid dan de officieele (1866)..

De Bostonners waren flinker dan de koopluî te Semarang. Ja, de Regeering die hun verzet duldt, verbande my, gelyk 't heette, wegens myn herinnering aan 't beeindigen van de Java-oorlog en myn bewering:

‘'s Lands vaderen verwaarlozen 's Lands kinderen.’

Jenny beult zich af. Anders schreef ze

(....)

Met een handdruk

uw vriend

R. v. E.